Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο Κ ρ ή τ η ς Φ ι λ ο σ ο φ ι κ ή Σ χ ο λ ή Τ μ ή μ α Ι σ τ ο ρ ί α ς & Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α ς

Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο Κ ρ ή τ η ς Φ ι λ ο σ ο φ ι κ ή Σ χ ο λ ή Τ μ ή μ α Ι σ τ ο ρ ί α ς & Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α ς Π ε ρ ι γ ρ α φ ή Μ α θ η μ ά τ ω ν Εαρ ι ν ο ύ ε ξ α μ ή ν ο υ 2 0 1 5-16 Ρ έ θ υ μ ν ο, Φεβ ρ ο υ ά ρ ι ο ς 2 0 1 6

Π Ρ Ο Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Α Μ Α Θ Η Μ Α Τ Α (Εαρινό εξάμηνο 2015-2016) Τομέας Αρχαίας και Μεσαιωνικής Ιστορίας Αρχαία Ιστορία (ΑΙΣ) ΑΙΣ 506 Κατερίνα Παναγοπούλου Εισαγωγή στην ιστορία των ρωμαϊκών αυτοκρατορικών χρόνων (Π) Η Ρώμη αποτελεί μοναδικό παράδειγμα μετεξέλιξης μιας πόλης-κράτους σε αυτοκρατορία κατά την αρχαιότητα. Στην παρούσα επισκόπηση της κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής και θρησκευτικής ιστορίας της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τον Οκταβιανό Αύγουστο ως το Διοκλητιανό, θα παρακολουθήσουμε την εξέλιξη και/ἠ αναπροσαρμογή των αντίστοιχων θεσμών κατά τη μετάλλαξη αυτή της Ρώμης από πόλη-κράτος σε αυτοκρατορία. Mέσα από τη μελέτη συναφών φιλολογικών, επιγραφικών, παπυρολογικών, αρχαιολογικών και νομισματικών τεκμηρίων, θα επιχειρήσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα πού οφείλει η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία την εντυπωσιακά μακρά της διάρκεια. Το μάθημα αποτελεί συνέχεια των παραδόσεων για την ιστορία της Ρώμης από την Αρχαϊκή περίοδο μέχρι τον Οκταβιανό και για τις σχέσεις της Ρώμης με τον Ελληνιστικό κόσμο και προετοιμάζει τους φοιτητές για τις παραδόσεις σχετικά με την Ευρώπη κατά τον πρώιμο μεσαίωνα και για το πρώιμο Βυζάντιο. Ενδεικτική Βιβλιογραφία Alföldi, G., Ιστορία της Ρωμαϊκής Κοινωνίας (Αθήνα: ΜΙΕΤ, 2002). Cameron, A., H Ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Αθήνα: Καρδαμίτσα, 2000), κεφ, ΙΙΙ, σελ. 60-84. Champion, C. (επιμ.), Roman Imperialism, Readings and Sources, Sixth Edition (London: Blackwell, 2008). Galinsky, K. (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Augustus (Cambridge: University Press, 2007 ανατ.) Garnsey, P. Saller, P. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Οικονομία, Κοινωνία και Πολιτισμός (Ηράκλειο: ΠΕΚ, 1995). Le Glay, M. Voisin, J.-L. - Le Bohec, Y., A History of Rome, Third Edition (London: Blackwell, 2005). MacKay, C., Αρχαία Ρώμη, Στρατιωτική και Πολιτική Ιστορία (Αθήνα: Παπαδήμας, 2007), σελ. 243-478. Potter, D.S. (επιμ.), A Companion to the Roman Empire (London: Blackwell, 2006). Goodman, M., The Roman World, 44 BC AD 180 (London: Routledge, 1997). Potter, D.S. (επιμ.), Τhe Roman Empire at Bay, AD 180-395 (London: Routledge, 2005 ανατ.\. Βυζαντινή Ιστορία (ΒΙΣ) ΒΙΣ 506 Δημήτρης Κυρίτσης Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, 1000-1200: Δυο αιώνες αλλαγής (Π) 2

Ο 11 ος και ο 12 ος αιώνας πριν μερικές δεκαετίες θεωρούνταν σαν μια φάση σταθερής παρακμής ανάμεσα στο υποτιθέμενο «απόγειο» της εποχής των Μακεδόνων αυτοκρατόρων και την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, κατά την 4 η σταυροφορία. Η βαθύτερη μελέτη της οικονομίας και της πολιτιστικής παραγωγής έχει ανατρέψει ριζικά την εικόνα αυτή. Σήμερα οι δύο αιώνες θεωρούνται σαν μια περίοδος εντυπωσιακής οικονομικής μεγέθυνσης και κοινωνικών μετασχηματισμών, κατά την οποία η βυζαντινή τέχνη και λογοτεχνία αποκτούν νέο χαρακτήρα και περιεχόμενο, διερευνώντας νέους εκφραστικούς δρόμους. Το μάθημα έχει εισαγωγικό χαρακτήρα και δίνει έμφαση στην χρήση επιλεγμένων πηγών κάθε είδους για να εικονογραφήσει την περίοδο αυτή. ΒΙΣ 366 Δημήτρης Κυρίτσης Η βυζαντινή Κωνσταντινούπολη. Ιστορία μιας πόλης (Σ) 10 ECTS Το σεμινάριο εξετάζει την Κωνσταντινούπολη από την ίδρυσή της τον 4 ο αιώνα, μέχρι την Άλωση του 1453. Δεν επικεντρώνει στα μνημεία, αλλά σε ευρύτερα ιστορικά ζητήματα όπως η κατοίκηση και ο πληθυσμός, η οικονομική και κοινωνική ζωή, η οργάνωση του αστικού χώρου και οι πολυεπίπεδες λειτουργίες του (οικονομικές, πολιτικές, φαντασιακές). 3

Τομέας Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων Ιστορία Νεοτέρων Χρόνων (ΙΝΧ) INX 180 Έφη Αβδελά Μεταπολεμικός κόσμος (Π) Με αφετηρία την Ευρώπη αλλά χωρίς να περιορίζεται σε αυτήν, το μάθημα θα παρακολουθήσει πώς διαμορφώνεται ο κόσμος κατά τις πρώτες δεκαετίες μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, του φονικότερου στην ιστορία. Θα εξεταστούν ζητήματα όπως: η αποτίμηση των καταστροφών, η περίθαλψη των επιζώντων, η τιμωρία των ενόχων, οι προσπάθειες ανασυγκρότησης, η γεωγραφική μετατόπιση της ισχύος, η αυξανόμενη πόλωση και διαίρεση του κόσμου, οι νέες διεθνείς ηγεμονίες σε συνθήκες Ψυχρού Πολέμου, οι κοινωνικές συνέχειες και αλλαγές στη Δύση και την Ανατολή, η διαδικασία αποαποικιοποίησης και οι συνέπειές της, οι νέες πολιτισμικές αντιπαραθέσεις, κτλ. INX 395 Έφη Αβδελά Πηγές και μέθοδοι στην ιστορία (Σ) 10 ECTS Το σεμινάριο αποσκοπεί να εξοικειώσει τις φοιτήτριες και τους φοιτητές με βασικές όψεις της ιστορικής έρευνας. Καταρχάς θα εξεταστούν ζητήματα που αφορούν την τεκμηρίωση και τις πηγές: τα αρχεία και οι πολιτικές των αρχείων, μη αρχειακές πηγές (έντυπα, προφορικές μαρτυρίες, εικονικές πηγές, διαδίκτυο κτλ.). Θα εξεταστούν επίσης, μέσα από εργασίες των συμμετεχόντων, ζητήματα σαν τα παρακάτω: πώς φτιάχνουμε μια βιβλιογραφία, πώς συγκροτούμε μια ερευνητική πρόταση, πώς συνδυάζουμε διαφορετικές πηγές κτλ. 4

Τομέας Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών Τουρκολογία (ΤΟΥ) TOY 217 Ηλίας Κολοβός Ποιοί ήταν οι Οθωμανοί; Ιστορία, ιστοριογραφία, αναπαραστάσεις (Π) Διδάσκων: Ηλίας Κολοβός Τρίτη, 11:30-14:30 Αιθ. 7 Ώρες συνεργασίας (γραφείο αρ. 61) Τρίτη, 9.30-11.30 και 14.30-15.30 Η παράδοση έχει ως στόχο να συζητηθούν οι όροι «Οθωμανοί», «Τούρκοι» και «Ρωμαίοι» («Ρουμ» και «Ρουμί») και και «Ισλάμ» στην ρευστότητα και την πολυπλοκότητά τους από την σκοπιά της οθωμανικής ιστορίας και μέσα από τις συχνά αντιμαχόμενες προσεγγίσεις της ιστοριογραφίας, αλλά και οι αναπαραστάσεις τους στην φαντασία και στον πολιτισμό της δυτικής Ευρώπης. Τέλος, θα συζητηθούν οι ποικίλες κληρονομιές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη σύγχρονη ιστορία. Γενικό διάγραμμα παραδόσεων 1- Εισαγωγικά. Ποιοι ήταν οι Οθωμανοί; Σύντομο διάγραμμα της οθωμανικής ιστορίας. Να έχετε διαβάσει: Αντώνης Αναστασόπουλος, Ηλίας Κολοβός και Μαρίνος Σαρηγιάννης, «Η Οθωμανική Αυτοκρατορία Ο Ελλαδικός Χώρος», Η Οθωμανική Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, Αθήνα 2008, 23-44. 2- Η τουρκική, η ισλαμική και η τοπική επιρροή στη διαμόρφωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Να έχετε διαβάσει: Bernard Lewis, Η ανάδυση της σύγχρονης Τουρκίας, 2 τ., μετ. Π. Κωνσταντέας, Αθήνα 2001, 27-66. 3- Οι Οθωμανοί ως οι «Τούρκοι» στον δυτικοευρωπαϊκό και στον βαλκανικό κόσμο. 4- Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, μια ισλαμική αυτοκρατορία. 5- Οι Οθωμανοί ως οι «Ρωμαίοι» του μουσουλμανικού κόσμου. Να έχετε διαβάσει: Cemal Kafadar, Ανάμεσα σε δύο κόσμους: Η κατασκευή του οθωμανικού κράτους, μετ. Α. Αναστασόπουλος, Αθήνα 2008, 31-44, 58-73. 6- Το παιδομάζωμα και οι δούλοι της Πύλης. Μια αναθεώρηση. Να έχετε δει: Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής. 7- Η θρησκευτική μεταστροφή στην οθωμανική κοινωνία. Να έχετε διαβάσει: Ελένη Γκαρά Γιώργος Τζεδόπουλος, Χριστιανοί και μουσουλμάνοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία: Θεσμικό πλαίσιο και κοινωνικές δυναμικές, Ελληνικά Ακαδημαϊκά Συγγράμματα και Βοηθήματα (www.kallipos.gr), κεφάλαιο 5 8- Τα πολιτισμικά σύνορα του οθωμανικού κόσμου και οι υπερβάσεις τους. Να έχετε διαβάσει: Suraiya Faroqhi, Κουλτούρα και καθημερινή ζωή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από τον Μεσαίωνα ως τις αρχές του 20ού αιώνα, μετ. Κ. Παπακωνσταντίνου, Αθήνα 2000, 111-136. 9- Ανάμεσα σε δύο κόσμους: Οι Φαναριώτες. Να έχετε διαβάσει: Δημήτρης Παπασταματίου Φωκίων Κοτζαγεώργης, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού κατά τη διάρκεια της οθωμανικής πολιτικής κυριαρχίας, Ελληνικά Ακαδημαϊκά Συγγράμματα και Βοηθήματα (www.kallipos.gr), σ. 141-154. 5

10- Οι κληρονομιές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Να έχετε διαβάσει: Donald Quataert, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία: Οι τελευταίοι αιώνες, 1700-1922, μετ. Μ. Σαρηγιάννης, Αθήνα 2006, 334-345. 11- Ανακαλύπτοντας το Ρέθυμνο των Οθωμανών... Περιήγηση στην παλιά πόλη του Ρεθύμνου. 12- Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι. Να έχετε διαβάσει: Cemal Kafadar, How Dark is the History of the Night, How Black the Story of Coffee, How Bitter the Tale of Love: The Changing Measure of Leisure and Pleasure in Early Modern Istanbul, Medieval and Early Modern Perfomance in the Eastern Mediterranean, επιμ. Arzu Öztürkmen και Evelyn Birge Vitz (Turnhout: Brepols 2014), σ. 243-269. 13- Ανακεφαλαίωση: Το σχήμα «Ανατολή-Δύση». Να έχετε διαβάσει: Στέφανος Πεσμαζόγλου, Ευρώπη-Τουρκία, Αντανακλάσεις και Διαθλάσεις: Η στρατηγική των κειμένων, Βιβλίο πρώτο, Αθήνα 1993, 59-88. Επιλογή βιβλιογραφίας - Ελένη Γκαρά Γιώργος Τζεδόπουλος, Χριστιανοί και μουσουλμάνοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία: Θεσμικό πλαίσιο και κοινωνικές δυναμικές, Ελληνικά Ακαδημαϊκά Συγγράμματα και Βοηθήματα (www.kallipos.gr) - Δημήτρης Παπασταματίου Φωκίων Κοτζαγεώργης, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού κατά τη διάρκεια της οθωμανικής πολιτικής κυριαρχίας, Ελληνικά Ακαδημαϊκά Συγγράμματα και Βοηθήματα (www.kallipos.gr) - Bernard Lewis, Η ανάδυση της σύγχρονης Τουρκίας, 2 τ., μετ. Π. Κωνσταντέας, Αθήνα 2001 [Κεντρική Βιβλιοθήκη DR583.L4816] - Donald Quataert, Η Οθωμανική Αυτοκρατορία: Οι τελευταίοι αιώνες, 1700-1922, μετ. Μ. Σαρηγιάννης, Αθήνα 2006 [Κεντρική Βιβλιοθήκη DR485 Q3716]. - Cemal Kafadar, Ανάμεσα σε δύο κόσμους: Η κατασκευή του οθωμανικού κράτους, μετ. Α. Αναστασόπουλος, Αθήνα 2008 [Κεντρική Βιβλιοθήκη DR486.K3416] - Suraiya Faroqhi, Κουλτούρα και καθημερινή ζωή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από τον Μεσαίωνα ως τις αρχές του 20ού αιώνα, μετ. Κ. Παπακωνσταντίνου, Αθήνα 2000 [Κεντρική Βιβλιοθήκη DR432.F37] - Cemal Kafadar, How Dark is the History of the Night, How Black the Story of Coffe, How Bitter the Tale of Love: The Changing Measure of Leisure and Pleasure in Early Modern Istanbul, Medieval and Early Modern Perfomance in the Eastern Mediterranean, επιμ. Arzu Öztürkmen και Evelyn Birge Vitz (Turnhout: Brepols 2014), σ. 243-269 (e-learn.uoc.gr). - Στέφανος Πεσμαζόγλου, Ευρώπη-Τουρκία, Αντανακλάσεις και Διαθλάσεις: Η στρατηγική των κειμένων, Βιβλίο πρώτο, Αθήνα 1993 [Κεντρική Βιβλιοθήκη DR479.E86 P37] Ζητήστε τα παραπάνω βιβλία από τη Συλλογή Περιορισμένου Δανεισμού με το όνομα του μαθήματος στη Βιβλιοθήκη. Βιβλιογραφία θα αναρτηθεί επίσης με το όνομα του μαθήματος στο Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης (elearn.uoc.gr). Ακολουθείστε τον Πάργαλη Ιμπραήμ Πασά στο facebook: Ibrahim Pargali Σύντομο διάγραμμα της οθωμανικής ιστορίας: Αντώνης Αναστασόπουλος, Ηλίας Κολοβός και Μαρίνος Σαρηγιάννης, «Η Οθωμανική Αυτοκρατορία Ο Ελλαδικός Χώρος», Η Οθωμανική Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, Αθήνα 2008, 23-44 (elearn.uoc.gr). Ως συντροφιά στη μελέτη σας: 6

Διαβάστε: Ηλία Πετρόπουλου, Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι, Αθήνα 1979 [Κλειστές Συλλογές, ΠΠΚ 115070] Ακούστε: Χειμερινοί κολυμβητές (σε 14 «ιστορικά» τραγούδια του Ε. Ζάχου), Η μαστοράντζα του Ερντεμπίλ (Lyra 2005). Περπατήστε στο Ρέθυμνο: Ηλίας Κολοβός, «Τα οθωμανικά μνημεία του Ρεθύμνου», http://agonigrammi.wordpress.com/ Στην εικόνα δεξιά: Ο τουγράς του σουλτάνου Μεχμέτ Β του Πορθητή πάνω σε φιρμάνι του γραμμένο στην ελληνική γλώσσα. TOY 337 Ηλίας Κολοβός Οι μουσουλμανικές κοινότητες στα οθωμανικά Βαλκάνια (Σ) 10 ECTS Διδάσκων: Ηλίας Κολοβός Δευτέρα, 17:30-20:30 Αιθ. 4 Ώρες συνεργασίας (γρ. 61): Τρίτη, 9.30-11.30 και 14.30-15.30 Επικοινωνία: kolovos@uoc.gr Στο σεμινάριο θα επιχειρήσουμε μια επισκόπηση της έρευνας για τις μουσουλμανικές κοινότητες στα οθωμανικά Βαλκάνια, με έμφαση στον ελλαδικό χώρο, από τα πρώτα χρόνια της συγκρότησής τους με την οθωμανική κατάκτηση, μέχρι την Ανταλλαγή των Πληθυσμών (1924). Στο πλαίσιο του σεμιναρίου, κάθε φοιτητής/φοιτήτρια θα κληθεί να «υιοθετήσει» μια μουσουλμανική κοινότητα στην έρευνά του και να διερευνήσει την κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική ιστορία της μέσα στην ιστορική «Βαλκανική Βαβέλ». Ενδεικτική βιβλιογραφία Ε. Ζάχος- Παπαζαχαρίου, «Βαλκανική Βαβέλ», Κ. Τσιτσελίκης ( επιμ.), Γλώσσες, αλφάβητα και εθνική ιδεολογία στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια, Αθήνα 1999, σ. 31-37. Φωκίων Κοτζαγεώργης, Το Ισλάμ στα Βαλκάνια. Ένα ελληνόφωνο μουσουλμανικό χειρόγραφο από την Ήπειρο του 18ου αιώνα, Αθήνα 1997. F. W. Hasluck, Christianity and Islam under the Sultans, Οξφόρδη 1929. Γιάννης Γκλαβίνας, Οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί στην Ελλάδα (1912-1923). Από την ενσωμάτωση στην ανταλλαγή, Θεσσαλονίκη 2013. Konstantinos Tsitselikis, Old and New Islam in Greece. From traditional minorities to immigrant newcomers, Λάιντεν - Βοστώνη 2012. 7

Aleksandar Popovic, L'Islam Balkanique. Les musulmans du sud-est europeen dans la periode post-ottomane, Βερολίνο 1986. Paraskevas Konortas, «Les musulmans en Grèce entre 1821 et 1912», École des Hautes Études en Sciences Sociales, Παρίσι 1980. Vemund Aarbakke, The Muslim Minority of Greek Thrace, University of Bergen 2000. Phokion Kotzageorgis, Conversion to Islam in Ottoman Rural Societies. The case of Vallahades and Pomaks, in E. Kolovos (ed.), Ottoman Rural Societies and Economies, Ρέθυμνο 2015, σ. 131-162. Κ. Φουρναράκης, Τουρκοκρήτες, εν Χανίοις 1929. Λ. Τζεδάκη- Αποστολάκη, «Τουρκοκρητικοί: αναζήτηση μιας ταυτότητας», Τα Ιστορικά,18/34 (2001) Κ. Τσιτσελίκης ( επιμ.), Η ελληνοτουρκική ανταλλαγή των πληθυσμών. Πτυχές μιας εθνικής σύγκρουσης, Αθήνα 2006 Τ. Κωστόπουλος, Πόλεμος και εθνοκάθαρση. Η ξεχασμένη πλευρά μιας δεκαετούς εθνικής εξόρμησης, 1912-1922, Αθήνα 2007. Για συντροφιά στις αναζητήσεις σας, διαβάστε: Μάρω Δούκα, Αθώοι και φταίχτες στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας, Αθήνα 2004 Και ακούστε: Χειμερινοί κολυμβητές (σε 14 «ιστορικά» τραγούδια του Ε. Ζάχου), Η μαστοράντζα του Ερντεμπίλ (Lyra 2005). 8

Τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης Κλασική Αρχαιολογία (ΚΑΡ) ΚΑΡ 180 Δημήτρης Μποσνάκης Η αρχαιολογία της καθημερινής ζωής στην αρχαία Ελλάδα (Π) Η οικογένεια, η εκπαίδευση, το ημερολόγιο, οι γιορτές και η διασκέδαση, η ενδυμασία, η διατροφή, η δουλεία, και η ταφική τελετουργία αποτελούν μερικά από τα κύρια θέματα των παραδόσεων. Το μάθημα επιχειρεί να αναδείξει ποικίλες όψεις του ιδιωτικού βίου και της καθημερινής ζωής στην αρχαία Ελλάδα, από την οικιακή αρχιτεκτονική μέχρι τις μαγικές πρακτικές, με στόχο την πληρέστερη κατανόηση της κοινωνίας και των διαφορών της, όπως για παράδειγμα μεταξύ ανδρών και γυναικών, ελευθέρων και σκλάβων. Μεγάλο μέρος των πληροφοριών προέρχεται κυρίως από την γραπτή αττική κεραμική. Βιβλιογραφία Adkins, L. and R.A. Handbook to Life in Ancient Greece. New York, 1997. Bérard, C., et al., eds. A City Of Images: Iconography And Society In Ancient Greece. Princeton, 1989. De Ste. Croix, G.E.M. The Class Struggle In The Ancient Greek World. Ithaca, 1981. Dillon, M., and L. Garland. Ancient Greece: Social and Historical Documents from Archaic Times to the Death of Socrates (c.800-399 BC). Second edition. New York, 2000. Dunn, F.M. "The Uses of Time in Fifth Century Athens," AncW 29.1 (1998) 37-52. Evans, J.A. Daily life in the Hellenistic Age: from Alexander to Cleopatra. Revised edition. Norman, 2012. Flacelière, R. Daily Life in Greece at the Time of Pericles. New York, 1965. Garland, R. The Greek Way of Life. Ithaca, 1990. Garland, R. Daily Life of the Ancient Greeks. Westport,1998 Gernet, L. Law and Society in Ancient Greece. New York, 1979. Gregory, T., and A. Podlecki, eds. Parthenaia: Studies in Athenian Life and Thought in the Classical Age. Lawrence, 1979. Gulick, C.B. Modern Traits In Old Greek Life. New York, 1963. Herman, G. Ritualised Friendship And The Greek City. Cambridge, 1987. Hooper, F. Greek Realities: Life and Thought in Ancient Greece. Detroit, 1978. Humphreys, S.C. The Family, Women, And Death: Comparative Studies. London, 1983. Jones, N.F. Rural Athens Under the Democracy. Philadelphia, 2004. Kotapish, D., and R. Webb. Daily Life in Ancient and Modern Athens. Minneapolis, 2001. Kurke, L. Coins, Bodies, Games, and Gold: The Politics of Meaning in Archaic Greece. Princeton, 1999. Loomis, W.T. Wages, Welfare Costs and Inflation in Classical Athens. AnnArbor, 1998. Matyszak, P. Ancient Athens on 5 Drachmas a Day. London, 2008. 9

Meritt, B.D. The Athenian Year. Berkeley, 1961. Migeotte, L. The Economy of the Greek Cities: From the Archaic Period to the Early Roman Empire. Berkeley, 2009. Mireaux, E. Daily Life In The Time of Homer. London, 1959. Nichols, R. Greek Everyday Life. London, 1978. Pfohl, G., ed. Griechische Inschriften als Zeugnisse des privaten und offentlichen Lebens. Munich, 1966. Porter, E. The Greek World. New York, 1980. Rawson, E. Life in Ancient Greece: Pictures from Pottery. London, 1973. Robinson, C.E. Everyday Life In Ancient Greece. Oxford, 1933. Rose, H.J. "The Religion of a Greek Household," Euphrosyne 1 (1957) 95-116. Ross, S. Ancient Greece: Daily Life. Lincolnwood [Ill.], 1999. Stafford, E.J. Life, Myth and Art in Ancient Greece. Los Angeles, 2004. Thomson, G.D. Studies in Ancient Greek Society. London, 1949-. Van Andel, T.H. Beyond the Acropolis: A Rural Greek Past. Stanford, 1987. Van Hook, L. Greek Life And Thought: A Portrayal Of Greek Civilization. New York, 1923. Webster, T.B.L. Athenian Culture And Society. Berkeley, 1973. Webster, T.B.L. Life in Classical Athens. London, 1969. Whibley, L. A Companion To Greek Studies. 4th ed., rev. New York, 1963. Wright, F.A. Greek Social Life. New York, 1973 ΚΑΡ 383 Δημήτρης Μποσνάκης Γεωμετρική κεραμική: κέντρα παραγωγής και τεχνοτροπία (Σ) 10 ECTS Σκοπός του σεμιναρίου είναι η εξοικείωση των φοιτητών με τη γεωμετρική κεραμική και της σημασίας της για την ιστορία των πρώιμων ελληνικών πόλεων (900-700 π.χ.). Οι φοιτητές θα ασκηθούν στη διάκριση των τοπικών κέντρων παραγωγής και των συγγενειών μεταξύ τους, καθώς και στο ισχύον σύστημα χρονολόγησης, όπως έχει διαμορφωθεί με βάση τις υπάρχουσες μαρτυρίες. (Η βιβλιογραφία θα δοθεί κατά την έναρξη του σεμιναρίου) Βυζαντινή Αρχαιολογία (ΒΑΡ) ΒΑΡ 130 Χριστίνα Τσιγωνάκη Πόλεις και χωριά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (4ος-8 ος αι.) (Π) Στόχος της παράδοσης είναι η εξέταση των πόλεων και των χωριών στο ανατολικό τμήμα της βυζαντινής αυτοκρατορίας από τις αρχές του 4ου αιώνα έως τις αρχές του 8ου αιώνα. Μέσα από τη μελέτη των αρχαιολογικών καταλοίπων και των ιστορικών πηγών ο φοιτητής θα κατανοήσει: α) την πολεοδομική οργάνωση των μεγάλων αστικών κέντρων και τα βασικά στοιχεία που διαμορφώνουν το αστικό τοπίο και δημιουργούν πολεοδομικούς πυρήνες, όπως είναι η οχύρωση, η χάραξη των δρόμων, τα έργα υποδομής, τα 10

κέντρα διοίκησης, τα κέντρα παραγωγής και εμπορίου, τα λατρευτικά συγκροτήματα, οι δημόσιοι χώροι αναψυχής, οι ιδιωτικές κατοικίες. β) τις αλλαγές σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο που οδηγούν σε νέες μορφές αστικής οργάνωσης. γ) την έννοια του χωριού και της οργάνωσης της κατοίκησης σε αυτό με ιδιαίτερη έμφαση στις οικονομικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εκεί. Καθώς το τοπικό φυσικό υπόβαθρο και οι ιδιαίτερες ιστορικές συνθήκες καθόρισαν την μορφή και την ανάπτυξη των πόλεων και των χωριών της αυτοκρατορίας η παράδοση περιλαμβάνει έξι κύριες θεματικές ενότητες: α) Κωνσταντινούπολη β) Βαλκάνια-ελλαδικός χώρος: Ιουστιανιανή Πρώτη, Θεσσαλονίκη, Φίλιπποι, Αθήνα, Κόρινθος. γ) Μικρά Ασία: Έφεσος, Σάρδεις, Αφροδισιάδα. δ) Συρία και Παλαιστίνη: Αντιόχεια, Σκυθόπολις. ε) Βόρεια Αφρική: Αλεξάνδρεια. στ) Τα χωριά της Συρίας. ΒΑΡ 366 Χριστίνα Τσιγωνάκη Βυζαντινή Πελοπόννησος (Σ) 10 ECTS Το σεμινάριο έχει στόχο: 1. Να γνωρίσει ο φοιτητής τα τεκμήρια του υλικού πολιτισμού που συνδέονται με την ιστορία της Πελοποννήσου από την πρωτοβυζαντινή έως και την μεσοβυζαντινή περίοδο. 2. Να εξοικειωθεί με ζητήματα της ιστορίας των πόλεων, αρχιτεκτονικής, αρχιτεκτονικής γλυπτικής, κεραμικής και μικροτεχνίας στον ελλαδικό χώρο από την πρωτοβυζαντινή έως και την μεσοβυζαντινή περίοδο. 3. Να καλύψει ο κάθε φοιτητής ένα από τα εξειδικευμένα θέματα που θα απασχολήσουν το σεμινάριο. 4. Να εξοικειωθεί ο φοιτητής στη χρήση επιχειρημάτων κατά τον επιστημονικό διάλογο. 5. Να αποκτήσει εμπειρία στην προφορική παρουσίαση ενός επιστημονικού θέματος και στη συμμετοχή στη συζήτηση επιστημονικών θεμάτων κατά τη διάρκεια των συναντήσεων του σεμιναρίου. 6.Να αποκτήσει εμπειρία στη γραπτή τεκμηρίωση των απόψεών του και να εξασκηθεί στη συγγραφή επιστημονικής μελέτης. 7. Να μάθει να διερευνά βιβλιογραφικά ένα θέμα αξιοποιώντας τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης και ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων. 8. Να εξοικειωθεί ο φοιτητής με τη μελέτη ελληνικής και ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας, αφομοιώνοντας την εξειδικευμένη ορολογία του γνωστικού αντικειμένου. Ιστορία Τέχνης της Δύσης (ΙΤΔ) ΙΤΔ 101 Παναγιώτης Ιωάννου Εισαγωγή στην ιστορία της αρχιτεκτονικής 16ος-18 ος αι. (Π) 11

Στην εισαγωγικού χαρακτήρα παράδοση εξετάζονται οι εξής ενότητες: 1. Εισαγωγικά. Η αρχιτεκτονική ως τέχνη. Ειδική ορολογία, περιοδολόγηση, βασικές έννοιες 2. Η παρακαταθήκη της αρχαιότητας 3. Η αρχιτεκτονική της καρολίγγειας αναγέννησης 4. Ρωμανική και γοτθική αρχιτεκτονική 5. Arte moderna η αρχιτεκτονική του Ουμανισμού 6. Η αρχιτεκτονική της κλασικής αναγέννησης Ι 7. Η αρχιτεκτονική της κλασικής αναγέννησης ΙΙ 8. Μανιεριστική αρχιτεκτονική 9. Μπαρόκ Αρχιτεκτονική Ι 10. Μπαρόκ Αρχιτεκτονική II 11. Η αρχιτεκτονική του Νεοκλασικισμού 12. Δυτική αρχιτεκτονική στις ελληνικές χώρες (15 ος 18 ος αι.) 13. Θεωρητικά κείμενα, βασική βιβλιογραφία Ενδεικτική βιβλιογραφία Φυρνώ-Τζόρνταν, Ρόμπερτ, Ιστορία της Αρχιτεκτονικής, μετάφραση: Δημήτρης Ηλίας, Αθήνα, Υποδομή, 1981 Watkin, David, Ιστορία της Δυτικής αρχιτεκτονικής, μετάφραση Κώστας Κουρεμένος, εποπτεία Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικης Τραπέζης, 2005 Μιχελής, Παναγιώτης, Η αρχιτεκτονική ως τέχνη, Αθήνα, Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή, 2002 Γκράτζιου, Όλγα, Η Κρήτη στην ύστερη μεσαιωνική εποχή. Η μαρτυρία της αρχιτεκτονικής, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2010 Benevolo, Leonardo, Storia dell architettura del Rinascimento, Ρώμη Μπάρι, Laterza, 1977 Bergdoll, Barry, European architecture, 1750-1890, Οξφόρδη Νέα Υόρκη, Oxford University Press, 2000 Blunt, Antony, Art and architecture in France, 1500 to 1700, Βαλτιμόρη, Penguin Books, 1957 Conant, Kenneth John, Carolingian and Romanesque architecture, 800 to 1200, Harmondsworth, Penguin, 1973 Grodecki, Louis / Prache, Anne / Recht, Roland, Gothic architecture, Μιλάνο, Electa Νέα Υόρκη, Rizzoli, 1985 H.R. Hitchcock (επιμέλεια), World architecture : an illustrated history, Λονδίνο, Hamlyn, 1975 Lotz, Wolfgang, Architecture in Italy, 1500-1600, εισαγωγή Deborah Howard, Νιου Χέιβεν, Yale University Press, 1974 Norberg-Schulz, Christian, Late Baroque and Rococo architecture, Μιλάνο, Electa Νέα Υόρκη, Rizzoli, 1985 Pevsner, Nikolaus, An outline of European architecture, Harmondsworth, Penguin Books, 1963 White, John, Art and architecture in Italy, 1250 to 1400, Harmondsworth, Penguin Books, 1987 12

Wittkower, Rudolf, Art and architecture in Italy, 1600 to 1750, Harmondsworth, Penguin Books, 1973 Wittkower, Rudolf, Architectural principles in the age of humanism, Λονδίνο, Academy, 1973 ΙΤΔ 334 Παναγιώτης Ιωάννου Εικονολογικές μελέτες (Σ) 10 ECTS Στο σεμινάριο εξετάζεται η εικονολογική μέθοδος στην ιστορία της τέχνης. Αρχικά παρουσιάζεται η ιστορία της μεθόδου, τα βασικά χαρακτηριστικά και ο τρόπος εργασίας της εικονολογικής προσέγγισης. Δίνεται η βασική βιβλιογραφία και αναλύονται παραδείγματα εφαρμογής της. Οι φοιτητές-τριες αναλαμβάνουν 1) να παρουσιάσουν προφορικά και γραπτά εργασίες σε εβδομαδιαία βάση, 2) να εκπονήσουν μια εκτενέστερη και πιο απαιτητική εργασία, την οποία θα παρουσιάσουν προφορικά και στη συνέχεια θα επεξεργαστούν σε γραπτή μορφή. Ενδεικτική βιβλιογραφία Έρβιν Πανόφσκυ, Μελέτες εικονολογίας : ουμανιστικά θέματα στην τέχνη της αναγέννησης, Αθήνα : Νεφέλη, 1991 Hans Belting κ.α. (επιμέλεια), Εισαγωγή στην ιστορία της τέχνης, μετάφραση Λ. Γυιόκα, πρόλογος-επιμέλεια Μ. Παπανικολάου, Θεσσαλονίκη, Βάνιας, 1995 Seznec, Jean, Η επιβίωση των αρχαίων θεών : δοκίμιο για τον ρόλο της μυθολογικής παράδοσης στον ουμανισμό και την τέχνη της Αναγέννησης, μετάφραση: Ναταλία Αγαπίου, Ηράκλειο, Δήμος Ηρακλείου-Βικελαία Βιβλιοθήκη, 1996 Πρεβελάκης, Παντελής, Αρχαία θέματα στην Ιταλική ζωγραφική της Αναγέννησης, Αθήνα, Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος, 1975 Erwin Panofsky, Meaning in the visual arts : papers in and on art history, Garden City, N.Y. : Doubleday, 1955 Dora και Erwin Panofsky, Pandora s box : the changing aspects of a mythical symbol, New Jersey : Princeton University Press, 1978 Erwin Panofsky, Problems in Titian, mostly iconographic, Νέα Υόρκη, New York University Press, 1969 W.J.T. Mitchell, Iconology : image, text, ideology, Chicago : University of Chicago Press, 1986 Ekkehard Kaemmerling (επιμέλεια), Ikonographie und Ikonologie : Theorien, Entwicklung, Probleme, Κολωνία, DuMont, 1979 C. Cieri Via, Nei dettagli nascosto. Per una storia del pensiero iconologico, Ρώμη, La Nuova Italia Scientifica, 1994 ΙΤΔ 111 Τιτίνα Κορνέζου Η ηθογραφία στην ευρωπαϊκή ζωγραφική 16ος- 18 ος αι. (Π) Το μάθημα έχει ως αντικείμενο το είδος της ηθογραφίας το οποίο εμφανίζεται ως αυτόνομο είδος στην ευρωπαϊκή ζωγραφική τον 16 ο αιώνα. Η απεικόνιση πραγματικών ή φανταστικών όψεων της καθημερινής ζωής αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα σε διάφορα ιστορικά περιβάλλοντα (κυρίως στην Ολλανδία τον 17 ου 13

αιώνα, στη Γαλλία και την Αγγλία τον 18 ος αιώνα) στη διάρκεια των τριών αιώνων που αποτελούν το χρονολογικό πλαίσιο του μαθήματος. Πιο συγκεκριμένα θα εξεταστούν: τα αίτια της ανάπτυξης και τα χαρακτηριστικά του ζωγραφικού αυτού είδους σε συνδυασμό με αντιλήψεις και κοινωνικές πρακτικές στα επιλεγμένα ιστορικά περιβάλλοντα, οι μέθοδοι της τεχνοϊστορικής ανάλυσης των έργων αυτών καθώς και τα ιδιαίτερα μορφοπλαστικά χαρακτηριστικά τους στο πλαίσιο των μεγάλων ευρωπαϊκών στυλ της περιόδου. Ενδεικτική βιβλιογραφία BROWN Christopher, Hollandische Genremlerei im 17. Jahrhundert, Μόναχο, Hirmer Verlag, 1984 CONISBEE Philip (επιμ.), French genre painting in the eighteenth century, Ουάσινγκτον, National Gallery of Art - Νιού Χέιβεν, Yale University Press, π. 2007 GAEHTGENS Barbara, Genremalerei, Βερολίνο Reimer, 2002 FRANITS, Wayne E., Dutch seventeenth-century genre painting: its stylistic and thematic evolution, Νιού Χέιβεν, Yale University Press, 2008. LANGDON Helen, «Genre», The Dictionary of Art, J. Turner (επιμ.), τομ. XII, Grove, Νέα Υόρκη, 1996 WASBURN G. B., «Genre and Secular Subjects», Encyclopedia of World Art, McGraw Hill Book, Νέα Υόρκη-Λονδίνο-Τορόντο, τομ. VI, 1971. ΙΤΔ 193 Ευγένιος Ματθιόπουλος Τάσεις αφηρημένης τέχνης στην Ευρωπαϊκή ζωγραφική την περίοδο 1914-1939. Ορφισμός, Σχολή του Μπαουχάουζ, Ντε Στέιλ, Κυβοφουτουρισμός, Σουπρεματισμός (Π) Στόχος του μαθήματος είναι να μελετηθεί η ιστορία της αφηρημένης τέχνης της περιόδου 1914-139: Η παράδοση θα εστιάσει στις τάσεις και τα κινήματα του Ορφισμού, της Σχολής του Μπαουχάουζ, του Ντε Στέιλ, του Κυβοφουτουρισμού και του Σουπρεματισμού με έμφαση στις ιδιαίτερες τεχνοτροπικές και αισθητικές αναζητήσεις που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιό τους. Θα αναλυθούν: α) οι κοινωνικέςπολιτικές και ιδεολογικές προϋποθέσεις αυτών των κινημάτων, β) οι θεωρητικές απόψεις και εκθεσιακές δράσεις που αναπτύχθηκαν, γ) η υποδοχή τους από την κριτική και το κοινό και δ) θα παρουσιαστεί η συνεισφορά των σημαντικότερων πρωταγωνιστών κάθε τάσης ή κινήματος. Ενδεικτική βιβλιογραφία: N6447.A7216 2014 Giulio Carlo Argan - Achille Bonito Oliva Η μοντέρνα τέχνη, 1770-1970 / Η τέχνη στην καμπή του 21ου αιώνα, μετάφραση: Λίνα Παπαδημήτρη, Μαρία Σπυριδοπούλου πρόλογος: Νίκος Κεσσανλής, Ηράκλειο : Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2014. NX456.A7816 2007 14

Hal Foster, Rosalind Krauss, Yve - Alain Bois, Benjamin H. D. Buchloh, Η τέχνη από το 1900 : μοντερνισμός, αντιμοντερνισμός, μεταμοντερνισμός, πρόλογος - επιμέλεια Μιλτιάδης Παπανικολάου, μετάφραση Ιουλία Τσολακίδου. Αθήνα : Επίκεντρο, 2007. N6494.A2 M67 1995 Anna Moszynska, Abstract art, London : Thames and Hudson, 1990 [repr. 1995]. N6494.A2 F47 2008 Briony Fer, On abstract art, New Haven : Yale University Press, 2008, c1997. N332.G33 B44413 1999b Εύα Φόργκας, Μπάουχαους : ιδέες και πραγματικότητα, μετάφραση, Βασίλης Τομανάς. Αθήνα : Νησίδες, 1999. ΞΥΔ 271961-62 Ρωσική πρωτοπορία 1910-1930 : η συλλογή Γ. Κωστάκη = Russian avant-garde 1910-1930 : the G. Costakis Collection / επιστημονική επιμέλεια, Αννα Καφέτση. Αθήνα : Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, c1995. ΙΤΔ 392 Ευγένιος Ματθιόπουλος Θεωρίες και κείμενα καλλιτεχνών για τη νεωτερική τέχνη: 1850-1970 (Σ) 10 ECTS Στόχος του σεμιναρίου είναι να μελετηθούν οι θεωρίες και τα βασικά κείμενα των καλλιτεχνών σχετικά με τη νεωτερική τέχνη, της περιόδου 1850-1970. Θα δοθεί έμφαση στην ανάλυση των κειμένων σε σχέση με τις σχετικές τεχνοτροπικές και αισθητικές αναζητήσεις που αναπτύχθηκαν από τους ίδιους τους καλλιτέχνες ή τις ομάδες που εκπροσωπούσαν. Θα μελετηθούν κείμενα των Σεζάν, Βανγ Γκογκ, Σινιάκ, Σεβερίνι, Ματίς, Μωρίς Ντενί, Γκλεζ, Λωτ, Καντίνσκι, Μαλέβιτς, Μοντριάν, Ίττεν, Πικάσσο, Ντυσάν, Νταλί, Μπόυς κ.ά. Ενδεικτική βιβλιογραφία: ND653.G7 A3 2009 Vincent Van Gogh : les lettres : edition critique complète illustrée / Vincent Van Gogh ; sous la direction de Leo Jansen, Hans Luitjen et Nienke Bakker. Arles ; Amsterdam : Actes Sud : Van Gogh Museum : Huygens Institute, 2009. ND553.C42 B4 Πωλ Σεζάν: αναμνήσεις και επιστολές του Εμίλ Μπερνάρ /, κριτική παρουσίαση, μετάφραση, επιμέλεια Άννα Μοσχονά-Καλαμάρα. [Αθήνα, 1986]. 15

N68.K36 1981b Wassily Kandinsky, Για το πνευματικό στην τέχνη / μετάφραση Μηνάς Παράσχης, πρόλογος Δημήτρης Δεληγιάννης, εισαγωγή Victor Ieronim Stoichita. Αθήνα : Νεφέλη, c1981. N70.K313 1980b Wassily Kandinsky, Σημείο - γραμμή - επίπεδο : συμβολή στην ανάλυση των ζωγραφικών στοιχείων / παρουσίαση του Φίλιππου Σερς, μετάφρ. Έφη Μαλάκη- Σταθάκη. Αθήνα : Δωδώνη, 1980. N6490.M28516 1992 Καζιμίρ Μάλεβιτς, Γραπτά, μετάφραση Δημήτρης Χοροσκελης. Θεσσαλονίκη : Βάνιας, 1992. N7113.D3 A2 1985 Σαλβαντόρ Νταλί, Το ημερολόγιο μιας ιδιοφυίας / μετ. Νίκος Πλατής, Μαίρη Γιαμαλή. Αθήνας : Εξάντας, c1985. ND553.D774 C316 2008 Marcel Duchamp Ο μηχανικός του χαμένου χρόνου : συζητήσεις με τον Pierre Cabanne, μετάφραση Λίλιαν Stead-Δασκαλοποπύλου ;επιμέλεια ύλης: Κύριλλος Σαρρής. Αθήνα : Άγρα, 2008. N6888.B463 D3916 1996 Γιόζεφ Μπόις, Το τσόχινο καπέλο : η διήγηση μιας ζωής / Λουκρέτσια ντε Ντομίτσιο Ντουρίνι ; μετάφραση Μαρία Μανδάνη. Αθήνα : Εξάντας, 1996. 16

Εργαστηριακά μαθήματα ΕΜ001 Αλέξανδρος Μαριδάκης Βασικές υπολογιστικές εφαρμογές και χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή 3ωρο μάθημα-εργαστήριο για τους πρωτοετείς φοιτητές, σε κύκλους των τεσσάρων εβδομάδων για ομάδες των 30 ατόμων (ώστε να καλύπτεται το σύνολο των φοιτητών του έτους). ΕΜ002 Αριάδνη Γκαζή Διαδίκτυο & ανθρωπιστικές επιστήμες: Ιστορία μέσου- Κατηγορίες ιστοσελίδων - Μέθοδοι αξιολόγησης - Διαδικτυακά ερευνητικά εργαλεία Κύκλος εργαστηριακών μαθημάτων που απευθύνεται σε ομάδες προπτυχιακών φοιτητών (μέχρι 30 άτομα) και θα ολοκληρώνεται σε 4 μαθήματα που θα επαναλαμβάνονται 3 φορές κατά τη διάρκεια του εξαμήνου, ώστε να μπορεί να το παρακολουθεί ένας σχετικά μεγάλος αριθμός φοιτητών συνολικά. Kάθε ένα από τα 4 μαθήματα διαρκεί 3 ώρες, παραδίδεται μία φορά την εβδομάδα και αποτελείται από δύο μέρη, το ένα θεωρία και το δεύτερο άσκηση (στο Εργαστήριο Υπολογιστών της Φιλοσοφικής Σχολής). 17