Τίτλος μαθήματος Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός 01 / Αλλάζοντας πραγματικότητες Κωδικός μαθήματος 21010 Ακαδημαϊκό έτος 2013-2014 Εξάμηνο διδασκαλίας 1ο (χειμερινό) Τύπος μαθήματος υποχρεωτικό Επίπεδο μαθήματος προπτυχιακό ιδακτικές μονάδες 12 ECTS μονάδες Ώρες διδασκαλίας 6 ώρες / εβδομάδα Υπεύθυνη μαθήματος ήμητρα Κατσώτα, επίκουρη καθηγήτρια, συντονίστρια πρώτου έτους σπουδών ιδάσκοντες Ώρες γραφείου Κ. Γρίβας,. Κατσώτα, Ν. Κεφαλογιάννης, Π. Μπαμπασίκας, Ν. Σμυρλής, Α. Πρωίμου Τρίτη 18:00-20:00, Τετάρτη 10:00-12:00 Επικοινωνία Τ +30 2610 969920 Μ +30 6932 730596 Ε katsota@upatras.gr Περιγραφή Κάθε νέα αρχή κλονίζει το δεδομένο της πραγματικότητας. Το πρώτο έτος της αρχιτεκτονικής σπουδής αποτελεί γενική εισαγωγή, από τη μία πλευρά, στην κοινωνία, τον πολιτισμό, το περιβάλλον και από την άλλη, στη φύση, τον ρόλο και το πλαίσιο [context] της αρχιτεκτονικής. Στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Πατρών, η εμπειρία του πρώτου έτους αποτελεί ταυτόχρονα εστιασμένη έρευνα και διαισθητική ανακάλυψη. Κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου οι φοιτητές επανεξετάζουν δεδομένα και αναζητούν συνδέσεις μέσα από σειρά σπονδυλωτών θεμάτων: - την κατασκευή, από ραφές και εφημερίδα, ενός πανωφοριού περιπλάνησης στην πόλη, - την αρχιτεκτονική αποτύπωση αυτού σε σχέση με τον χώρο του σώματος, - την αποτύπωση του κατωφλιού της κατοικίας κάθε φοιτητή ως κοινoύ τόπου και εν δυνάμει απρόσμενου χώρου, - την ανακάλυψη και συστηματική καταγραφή, μέσω του τυχαίου ταιριάσματος κατωφλιών, της πόλης ως διαδρομή και τέλος μιας επέμβασης, σε κρίσιμο σημείο της διαδρομής, στον χώρο της πόλης. Η συνάφεια της κεντρικής ιδέας και οι επιπτώσεις της σχεδιαστικής πρότασης αποκαλύπτονται στους φοιτητές, καθώς η αρχιτεκτονική γίνεται ημερολόγιο των πρώτων μηνών τους στο πανεπιστήμιο και ο σχεδιασμός -η τομή, το αξονομετρικό, η αποτύπωση του χρόνου - ένα βασικό εργαλείο ανακάλυψης και κατανόησης του περάσματός τους σε μια εντελώς νέα συνθήκη. 1
Περιεχόμενο μαθήματος Κάθε φοιτητής αναλαμβάνει και αναπτύσσει ένα θέμα [project], το οποίο διερευνά και εξελίσσει καθόλη τη διάρκεια του εξαμήνου σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του διδάσκοντα, τις συμβουλές της ομάδας διδασκόντων καθώς επίσης σύμφωνα με την κριτική, που θα λάβει στις παρουσιάσεις από εξωτερικούς κριτές. Επιπλέον το μάθημα περιλαμβάνει μια σειρά εβδομαδιαίων παρουσιάσεων - διαλέξεων, που γίνονται από τους διδάσκοντες και επισκέπτες-ομιλητές. Οι διαλέξεις αφορούν στη γενική θεματική του εξαμήνου. Επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα και δεξιότητες Από την αρχή του εξαμήνου δίνεται έμφαση σε βασικές δεξιότητες παράλληλα με την εισαγωγή των φοιτητών στα βασικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής. Συγκεκριμένα οι δεξιότητες, που καλλιεργούνται είναι οι εξής: κριτική σκέψη Αφορά στην ανάπτυξη της δεξιότητας διατύπωσης σαφών ερωτημάτων, χρήσης αφηρημένων ιδεών προκειμένου να ερμηνευθούν πληροφορίες, διαφορετικές απόψεις και να οδηγηθούν οι φοιτητές σε αιτιολογημένα συμπεράσματα έναντι συγκεκριμένων κριτηρίων και προτύπων. έρευνα Ως συλλογή, αξιολόγηση, καταγραφή και εφαρμογή πληροφορίας. σύνταξη προσωπικού προγράμματος Αφορά στην εννοιολογική δεξιότητα σύνταξης ενός [αρχιτεκτονικού] έργου, που βασίζεται σε ένα διατυπωμένο πρόγραμμα, με πληρότητα. Περιλαμβάνει κριτική επισκόπηση αναφορών, καταγραφή του χώρου παρέμβασης και ανάλυση επιτόπιων συνθηκών. ανάγνωση του τόπου Αφορά στη δεξιότητα ανταπόκρισης στα φυσικά και δομημένα χαρακτηριστικά ενός πλαισίου [context]. ανάγνωση συμπεριφορών και διαφορετικοτήτων Αφορά στη δεξιότητα κατανόησης και υιοθέτησης θεωριών και μεθόδων έρευνας, που διερευνούν και αποσαφηνίζουν τη σχέση ανάμεσα στην ανθρώπινη συμπεριφορά και το φυσικό περιβάλλον όπως επίσης στην κατανόηση διαφορετικών αναγκών, αξιών, κανόνων, κοινωνικών και χωρικών προτύπων, που χαρακτηρίζουν διαφορετικές κοινότητες. προφορικός και γραπτός λόγος Καλλιεργείται η δεξιότητα αποτελεσματικής μελέτης, ουσιαστικής γραφής και ολοκληρωμένης παρουσίασης. μέσα αναπαράστασης Αφορά στη δεξιότητα επιλογής και χρήσης των κατάλληλων μέσων αναπαράστασης, προκειμένου να διερευνηθούν και να αποτυπωθούν τα ουσιώδη συστατικά της κεντρικής ιδέας σε όλες τις φάσεις του σχεδιασμού. υλικά και κατασκευές Η κατανόηση των βασικών αρχών και της κατάλληλης εφαρμογής δομικών υλικών και συστατικών, της συναρμολόγησής τους συμπεριλαμβανομένων των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και της σημασίας της επανάχρησης ή ανακύκλωσής τους. συνεργασία Ανάπτυξη της δεξιότητας ανταλλαγής και συνεισφοράς σε μία ομάδα. επιδιώκοντας τη διάκριση Από την αρχή των σπουδών τους, οι φοιτητές με εντατική και εστιασμένη προσπάθεια αναπτύσσουν μια ευγενική άμιλλα μεταξύ τους με στόχο τη συνεχή βελτίωση των δεξιοτήτων τους σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο. 2
Προαπαιτήσεις εν υπάρχουν ιδακτικές & μαθησιακές μέθοδοι Η μαθησιακή μέθοδος στα πλαίσια του μαθήματος του ΑΣ01 συνδυάζει θεωρητική κατάρτιση και προσωπική έρευνα. Εκτός από τη θεωρητική κατάρτιση μέσω διαλέξεων και παρουσιάσεων των διδασκόντων και προσκεκλημένων ομιλητών επιδιώκεται η λειτουργία εργαστηρίων [studios] του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού ως ένα ατομικό και συλλογικό μέσον άσκησης και πρακτικής διερεύνησης. 1:1 κριτική Από την αρχή του εξαμήνου οργανώνονται ομάδες περίπου 20 φοιτητών [studios] υπό την επίβλεψη ενός διδάσκοντα. Κάθε φοιτητής σε εβδομαδιαία βάση ατομικά και ομαδικά συναντά τον υπεύθυνο διδάσκοντα του studio. Κατά τη διάρκεια κάθε συνάντησης αναπτύσσεται μία 1:1 κριτική και συζήτηση ανάμεσα στον φοιτητή και τον διδάσκοντα και αξιολογείται η πορεία, η πρόοδος και τα αποτελέσματα της προσπάθειας του φοιτητή. Ο διδάσκων με τη σειρά του δίνει κατευθύνσεις και προτείνει εναλλακτικές για την επίλυση των ζητημάτων του θέματος. Στο ενδιάμεσο μέχρι την επόμενη συνάντηση, οι φοιτητές καλούνται να διερευνήσουν και δοκιμάσουν τις κατευθύνσεις και προτάσεις του διδάσκοντα, για την εξέλιξη ή επαναδιατύπωση της ιδέας τους. Αυτή η διαδικασία συνεχούς αμφισβήτησης και αναθεώρησης εναλλακτικών, διασφαλίζει την ανάπτυξη ιδεών και είναι απαραίτητη σε όλες τις φάσεις ανάπτυξης του σχεδιασμού. Η συνεχή παρουσία και συμμετοχή στο studio είναι απαραίτητη προκειμένου ο φοιτητής να λαμβάνει την εβδομαδιαία, 1:1 κριτική. παρουσιάσεις: ενδιάμεσες και τελική Οι παρουσιάσεις κατά τη διάρκεια και στο τέλος του εξαμήνου αποτελούν βασικά στοιχεία της παιδαγωγικής διαδικασίας των studios επιτρέποντας και προωθώντας τη διάδραση ανάμεσα σε φοιτητές, διδάσκοντες καθώς επίσης και εξωτερικούς κριτές. Οι παρουσιάσεις αποτελούν μέσον αξιολόγησης των φοιτητικών θεμάτων και ευκαιρία να αναπτυχθεί μια ευρύτερη συζήτηση γύρω από την προβληματική του εξαμήνου. Επιπλέον, αποτελούν μοναδική ευκαιρία με την οποία ένας πλούτος γνώσεων και εμπειριών μεταδίδονται και ανταλλάσσονται. Ο δημόσιος χαρακτήρας των παρουσιάσεων και η έκθεση των ατομικών εργασιών σε ένα ευρύτερο πλαίσιο διασφαλίζουν την ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων του μελλοντικού αρχιτέκτονα. Στις ενδιάμεσες παρουσιάσεις συνήθως συμμετέχουν ως κριτές διδάσκοντες άλλων studios, αξιολογώντας και συζητώντας την προσπάθεια του κάθε φοιτητή χωριστά. Το αποκορύφωμα του εξαμήνου είναι η τελική παρουσίαση, η οποία έχει έναν πιο δημόσιο χαρακτήρα και κατά την οποία διδάσκοντες και εξωτερικοί κριτές με βάση το portfolio και την παρουσίαση του φοιτητή αποτιμούν το τελικό αποτέλεσμα της συνολικής προσπάθειας. portfolio Κάθε φοιτητής αναπτύσσει κατά τη διάρκεια του εξαμήνου ένα portfolio. Το portfolio αποτελεί οπτικό δοκίμιο, μέσον αρχειοθέτησης και επικοινωνίας καθώς επίσης σύνοψη της δημιουργικής εξέλιξης μιας μελέτης σε ένα δεδομένο χρονικό διάστημα. Το portfolio προβάλλει -με τον καλύτερο δυνατό τρόπο- τις συνθετικές και αναπαραστατικές ικανότητες του συγγραφέα, αναπτύσσοντας μια αφήγηση, η οποία επεξηγεί με λογικό και πειστικό τρόπο τη διαδικασία σχεδιασμού. Βοηθήματα & συνιστώμενη βιβλιογραφία Alpers, S., The Art of Describing: Dutch Art in the Seventeenth Century, University of Chicago Press, 1983 Eames, C., R., Powers of Ten, the Office of Charles and Ray Eames, 1977, 1982 Hertzberger, H., Lessons for Students in Architecture, 010, 2001 Klee, P., Pedagogical Sketchbook, Faber, 1973 Neufert, E., Οικοδομική, εκδόσεις Γκιούρδας, 2000 Zumthor, P., Thinking Architecture, Birkhauser, 1999 3
Τρόπος αξιολόγησης / βαθμολόγησης φοιτητών Η αξιολόγηση βασίζεται στα παρακάτω στοιχεία με τα αντίστοιχα ποσοστά βαρύτητας*: παρακολούθηση και συμμετοχή στο studio 40% εβδομαδιαία ανάπτυξη και βελτίωση σχεδιαστικών δεξιοτήτων 20% συμμετοχή στις ενδιάμεσες παρουσιάσεις 20% πληρότητα και ποιότητα τελικής παρουσίασης και portfolio 20% * τα ποσοστά αξιολόγησης μπορεί να τροποποιηθούν κατά την κρίση του διδάσκοντα ιάρθρωση μαθημάτων* ΕΒ 01 εισαγωγή Παρουσίαση διδασκόντων - καλωσόρισμα φοιτητών στη σχολή Εισαγωγή στο πρώτο θέμα: το πανωφόρι (ατομική εργασία) Συζήτηση - ερωτήσεις ΕΒ 02 το πανωφόρι Παρουσίαση των ατομικών κατασκευών και εισαγωγή στο επόμενο βήμα: το ανάπτυγμα (ατομική εργασία) ΕΒ 03 το ανάπτυγμα Ι Παρουσίαση σχεδίων αποτύπωσης του πανωφοριού, φωτογραφικού δοκιμίου και ημερολογίου ΕΒ 04 το ανάπτυγμα ΙΙ Έκθεση πανωφοριών και παρουσίαση σχεδίων αποτύπωσης και εισαγωγή στο επόμενο βήμα: η κατασκευή. Ζητάται η 1:1 κατασκευή και η καταγραφή μιας υβριδικής κατασκευής, που συνδυάζει τα χαρακτηριστικά, τη λειτουργία και την κατασκευαστική λογική δύο πανωφοριών [ομάδες δύο φοιτητών] ΕΒ 05 η κατασκευή Ι Παρουσίαση των κατασκευών και των σχεδίων καταγραφής τους 1:1 κριτική και ομαδική συζήτηση ΕΒ 06 η κατασκευή ΙΙ Ενδιάμεση παρουσίαση κατασκευών και σχεδίων και εισαγωγή στο επόμενο βήμα: το κατώφλι. Ζητάται η αποτύπωση του χώρου μετάβασης από τον ιδιωτικό χώρο της κατοικίας στον δημόσιο χώρο και η απόδοση της αίσθησης και του χαρακτήρα του μεταβατικού χώρου μέσα από σχέδια, πρόπλασμα και φωτογραφικό δοκίμιο (ατομική εργασία) ΕΒ 07 το κατώφλι Ι Παρουσίαση σχεδίων αποτύπωσης και προπλάσματος ΕΒ 08 το κατώφλι ΙΙ Ενδιάμεση παρουσίαση και εισαγωγή στο επόμενο βήμα: η περιπλάνηση στην πόλη (ατομική εργασία) 4
ΕΒ 09 η περιπλάνηση στην πόλη Ι Παρουσίαση χάρτη αναγνώρισης ιάλεξη επισκέπτη ομιλητή για τον περίπατο ΕΒ 10 περιπλάνηση στην πόλη ΙI Παρουσίαση χαρτών και φωτογραφικού δοκιμίου ΕΒ 11 περιπλάνηση στην πόλη ΙII Ενδιάμεση παρουσίαση ιάλεξη επισκέπτη ομιλητή και εισαγωγή στο επόμενο βήμα από τους διδάσκοντες: η παρέμβαση στην πόλη (ομάδες δύο φοιτητών) ΕΒ 12 η παρέμβαση Ι Παρουσίαση σχεδίων καταγραφής και αναγνώρισης του χώρου παρέμβασης στην πόλη ΕΒ 12 η παρέμβαση ΙΙ Παρουσίαση της στρατηγικής παρέμβασης ΕΒ 13 η παρέμβαση ΙΙΙ Παρουσίαση σχεδίων και προπλασμάτων της παρέμβασης 1:1, συμβουλές και ζητούμενα για την τελική παρουσίαση και την οργάνωση του portfolio ΕΒ 14 τελική παρουσίαση portfolio Τελική παρουσίαση Ηλεκτρονική παράδοση στο eclass Αξιολόγηση και βαθμολόγηση * η σειρά του εβδομαδιαίου προγράμματος μπορεί να τροποποιηθεί 5