Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Τμήμα: Μάρκετινγκ και Διοίκηση Λειτουργιών Μακρο-οικονομική: Εισαγωγή στην Μακροοικονομία Διδάσκων: Μποζίνης Η. Αθανάσιος
Οικονομικό κύκλωμα Παραγωγή επιτυγχάνεται από Συνδυασμό Συντελεστών: Εργασίας, Κεφαλαίου, Φυσικών Πόρων & Επιχειρηματικότητας. Βασικοί Φορείς οικονομικής Δραστηριότητας: Νοικοκυριά, Επιχειρήσεις, Δημόσιο. Συμβολή των Συντελεστών στην παραγωγή: Σύνολο αμοιβών. Αξία προϊόντος: Συνολική Δαπάνη για την αγορά του.
Μεγέθη Εθνικών Λογαριασμών Εγχώριο Προϊόν: είδος, ποσότητα, ποιότητα παραγόμενων προϊόντων» βιοτικό επίπεδο κοινωνίας. Υπολογισμός Μεγέθους συνολικής παραγωγής» χρηματική αξία των προϊόντων που παράγονται Αξία προϊόντος= Ποσότητα Χ Τιμή Αξία όλων των τελικών προϊόντων που παράγονται σε μια οικονομία: εγχώριο προϊόν.
Ορισμός εγχώριου προϊόντος «Είναι η συνολική χρηματική αξία των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε μια οικονομία κατά την διάρκεια μίας ορισμένης χρονικής περιόδου». (Δεν περιλαμβάνονται η αξία των ενδιάμεσων προϊόντων αλλά μόνο των τελικών). (Μας ενδιαφέρει η αξία του τελικού προϊόντος που μπορεί να διατεθεί για ικανοποίηση οικονομικών αναγκών και όχι η αξία των προϊόντων που χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή του).
Τρεις διαφορετικές μέθοδοι για την εκτίμηση της Αξίας του τελικού προϊόντος: Μέθοδος της τελικής δαπάνης Μέθοδος της προστιθέμενης αξίας Εισοδηματική μέθοδος
Μέθοδος της τελικής δαπάνης για την αγορά του τελικού προϊόντος 1/3 Υπολογισμός αξίας του Τ. Π. : άθροιση δαπανών για την αγορά τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε μια ορισμένη χρονική περίοδο. (δεν υπολογίζονται τα αποθέματα που ήδη έχουν απομείνει, αλλά υπολογίζονται αυτά που παραμένουν ως αποθέματα για επόμενη χρονική στιγμή).
Μέθοδος της τελικής δαπάνης για την αγορά του τελικού προϊόντος 2/3 Για τον Υπολογισμό της αξίας Τ.Π. Λαμβάνονται υπόψη οι: Πωλήσεις τελικού προϊόντος στους καταναλωτές (δαπάνες από νοικοκυριά για καταναλωτικά προϊόντα). Πωλήσεις προϊόντων για σχηματισμό πάγιου κεφαλαίου (δαπάνες για επένδυση). Πωλήσεις προϊόντων στο δημόσιο (δημόσιες δαπάνες για αγορά αγαθών & υπηρεσιών). Πωλήσεις προϊόντων στο εξωτερικό (αξία εξαγωγών). Όχι εισαγωγές ως αποθέματα.
Μέθοδος της τελικής δαπάνης για την αγορά Δεν περιλαμβάνονται: του τελικού προϊόντος 3/3 πωλήσεις προϊόντων που έχουν παραχθεί σε προηγούμενες περιόδους (παλαιά έργα τέχνης αυτοκίνητα μεταχειρισμένα) Χρηματοδοτικές συναλλαγές (σύναψη δανείων, μετοχές γιατί δεν αντιστοιχούν σε παραγωγή) Περιλαμβάνεται όμως η υπεραξία που δημιουργείται από τις συναλλαγές αυτές (προμήθειες & κέρδη). Παράνομη παραγωγή (ναρκωτικά) Παραοικονομία Αυτό-καταναλόμενα αγαθά (γεωργικά προϊόντα).
2 ον : Μέθοδος της προστιθέμενης αξίας Άθροισμα των αξιών που προστίθενται κατά την παραγωγή ενός προϊόντος από διάφορους κλάδους και τις δραστηριότητες κατά την διάρκεια μιας χρονικής περιόδου (Επιχείρηση αγοράζει προϊόντα αξίας 2 εκατομ. Ευρώ και παράγει προϊόντα αξίας 2,5 εκατομ. ευρώ.) 0,5 = προστιθέμενη αξία από την επιχείρηση Πλεονεκτεί έναντι της υπολογισμού τελικής δαπάνης, λόγω του ότι αποφεύγεται ο υπολογισμός των ίδιων προϊόντων.
3 ον : Εισοδηματική μέθοδος Αφορά την μέτρηση των εισοδημάτων που δημιουργούνται σε μια οικονομία από την παραγωγή ενός προϊόντος Υπολογίζεται με την άθροιση των εισοδημάτων με βάση τα στοιχεία από την φορολογία Αποτελείται από: 1) Αμοιβές συντελεστών παραγωγής 2) Τις αποσβέσεις 3) Εμέσους φόρους (- επιδοτήσεις)
Καθαρό και Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ΑΕΠ (Gross Domestic product-gdp) = Τελικό προϊόν + αποσβέσεις Καθαρό εγχώριο προϊόν (Net Domestic Product - NDP = τελικό προϊόν Αποσβέσεις. (Απόσβεση = μέρος του κεφαλαίου που αναλώνεται σε μια χρονική περίοδο για την παραγωγή προϊόντων).
Εγχώριο προϊόν & εθνικό προϊόν Εγχώριο προϊόν: «προϊόν που παράγεται μέσα στην επικράτεια μιας χώρας, ανεξάρτητα από την μόνιμη κατοικία των ιδιοκτητών των συντελεστών παραγωγής» Εθνικό προϊόν: το προϊόν που παράγεται από συντελεστές παραγωγής που ανήκουν σε μόνιμους κατοίκους μιας χώρας (το εθνικό προϊόν μιας χώρας μπορεί να παράγεται μέσα στην επικράτεια μιας άλλη χώρας)
Προβλήματα κατά την εκτίμηση προϊόντος μιας οικονομίας Προϊόντα δεν διοχετεύονται στην αγορά, αλλά αυτό-καταναλώνονται Αξία υπηρεσιών που χρησιμοποιούνται από ιδιοκτήτες και δεν δηλώνονται (ενοίκια). Αξία υπηρεσιών που προσφέρονται από νοικοκυριά (Παρασκευή φαγητού, καθαριότητα). Υπηρεσίες που δεν δηλώνονται (ράψιμο ρούχων) και δεν προωθούνται στη αγορά. Εκτίμηση υπηρεσιών από δημόσιο, όπου δεν καταβάλλεται αντάλλαγμα απευθείας από καταναλωτές αλλά από το κράτος. Ενδιάμεσες δημόσιες υπηρεσίες (δημόσια τάξη, και στατιστικά στοιχείαπρογραμματισμός επιχειρήσεων. Απόκρυψη οικονομικών στοιχείων (φοροδιαφυγή-παραοικονομία)
Εγχώριο & εθνικό εισόδημα Εγχώριο εισόδημα (domestic income): ονομάζεται το σύνολο των εισοδημάτων που δημιουργούνται από την παραγωγή προϊόντος της οικονομίας (δλδ σύνολο αμοιβών των παραγωγικών συντελεστών. Περιλαμβάνει: μισθούς, τόκους (ως αμοιβή συντελεστή κεφαλαίου) έγγειο πρόσοδο (γη) κέρδη από αμοιβή επιχειρηματικότητας. Είναι το σύνολο των αμοιβών των παραγωγικών συντελεστών που βρίσκονται μέσα στην επικράτεια μιας χώρας, ανεξάρτητα από την μόνιμη κατοικία των ιδιοκτητών τους. Προσοχή: το Εγχώριο εισόδημα είναι αντίστοιχο με του εγχώριου προϊόντος. Το εθνικό εισόδημα: είναι το σύνολο αμοιβών των παραγωγικών συντελεστών ανεξάρτητα αν αυτοί βρίσκονται μέσα η όχι στην εδαφική επικράτεια μιας χώρας Το εθνικό εισόδημα είναι αντίστοιχο του εθνικού προϊόντος Παράδειγμα ( Η αμοιβή ενός Έλληνα που εργάζεται σε επιχείρηση στην Γαλλία, είναι μέρος του Ελληνικού εθνικού προϊόντος, αλλά και μέρος του εγχώριου προϊόντος της Γαλλίας).
Προσωπικό εισόδημα και προσωπικό διαθέσιμο εισόδημα Προσωπικό εισόδημα= εθνικό εισόδημα μέρος του εθνικού εισοδήματος που δεν διανέμεται σε άτομα (ασφαλιστικές εισφορές, αδιανέμητα κέρδη ΑΕ + κρατικές μεταβιβάσεις σε ιδιώτες (συντάξεις, επιδόματα ανεργίας). Προσωπικό εισόδημα προσωπικοί φόροι = διαθέσιμο εισόδημα. Το διαθέσιμο εισόδημα μπορεί να καταναλωθεί ή να αποταμιευτεί.
Χρηματικά και πραγματικά μεγέθη Τρέχουσες τιμές και σταθερές Η μεταβολή ενός προϊόντος (μεγέθους) μπορεί να οφείλεται σε πραγματική μεταβολή ή μεταβολή του επιπέδου τιμών. Έτσι δεν μπορούν να συγκριθούν διαχρονικά. Επιλέγεται λοιπόν ένα έτος ως βάση, για να εκφραστούν τα μεγέθη και να γίνουν συγκρίσιμα. Η αναγωγή μεγεθών σε τιμές έτους βάσης γίνεται με την βοήθεια των δεικτών τιμών ή αριθμοδεικτών.
Χρησιμότητα και αδυναμίες των δεικτών τιμών Υπολογίζονται οι πραγματικές μεταβολές τιμών. Για πιθανές αυξήσεις μισθών και υπολογισμός κερδών μιας επιχείρησης πρέπει να υπολογισθούν οι πραγματικές τιμές με βάση τον πληθωρισμό. Προβλήματα: Είναι δύσκολο να υπολογισθεί με ακρίβεια η σπουδαιότητα των αγαθών και των τιμών τους. Οι δείκτες τιμών μπορεί να υπερεκτιμούν την αύξηση τιμών. Αδυναμία της χρησιμότητας αγαθών για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
Δείκτης τιμών καταναλωτή Δείχνει την μεταβολή των τιμών μιας προκαθορισμένης δέσμης αγαθών και υπηρεσιών, που αγοράζονται από τα νοικοκυριά. Χρησιμοποιείται για: τον υπολογισμό του πληθωρισμού, και την μεταβολή της αγοραστική δύναμης του νομίσματος, για υπολογισμό των πραγματικών μισθών και ημερομισθίων, για αναπροσαρμογή όταν αυξάνονται οι τιμές, χάραξη πολιτικής στον κοινωνικό και οικονομικό τομέα. Αδυναμίες: υπολογίζεται με βάση μια συγκεκριμένη σύνθεση. Σε αύξηση όμως κάποιου προϊόντος δεν υπολογίζεται το υποκατάστατο προϊόν Δεν λαμβάνονται υπόψη νέα προϊόντα Δεν λαμβάνεται υπόψη η συνεχής βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων. Γίνονται συνεχείς προσπάθειες για κάποιες προσαρμογές αλλά το πρόβλημα δεν εξαλείφεται.
Παραοικονομία (parallel or underground economy) Αποφυγή φορολογίας Υποχρεωτικές εισφορές Αποφυγή δήλωσης εσόδων Μη δηλωθέν εισόδημα Μείωση εσόδων του κράτους Επιβάρυνση με νέες φορολογίες ενθάρρυνση έτσι για αύξηση της παραοικονομίας