-18 ο - ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Θέμα: Ο Τριαδικός Θεός: οι γιορτές της Πεντηκοστής και του Αγίου Πνεύματος (κεφ.14) Σχολείο:Περιφερειακό Λύκειο Αγίου Χαραλάμπους, Έμπα Τάξη:Α Λυκείου Καθηγητής:Νικόλαος Καραμπάς Π.Μ.Π.: 16951 Α Σκοπός: Να αντιληφθούν οι μαθητές, ότι η παρουσία του Αγίου Πνεύματος στον κόσμο, αποτελεί γεγονός ύψιστης σημασίας για τη ζωή της Εκκλησίας και τη Σωτηρία των πιστών. Β Στόχοι: Οι μαθητές: 1. Να γνωρίσουν τα γεγονότα της Πεντηκοστής και να αντιληφθούν την ουσία αυτής της γιορτής, 2. Να γνωρίσουν τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας για τον Τριαδικό Θεό, 3. Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της Ορθόδοξης Τριαδολογίας για το σημερινό άνθρωπο (ενότητα ουσίας διάκριση προσώπων), 4. Να κατανοήσουν την αλήθεια της αγιαστικής παρουσίας του Αγίου Πνεύματος στην ανθρώπινη ζωή μέσα από τα Μυστήρια και τις αγιαστικές πράξεις της Εκκλησίας. Γ Πορεία: α. Αξιολόγηση του προηγούμενου μαθήματος (ερωτήσεις). β. Ως αφόρμηση για το νέο μάθημα χρησιμοποιώ την εικόνα της «Πεντηκοστής» σε διαφάνεια και την ακρόαση του Απολυτικίου της Πεντηκοστής «Ευλογητός ει, Χριστέ ο Θεός ημών, ο πανσόφους τους αλιείς αναδείξας... σελίδα 79», από cd. γ. Στη συνέχεια δίνω τον απαιτούμενο χρόνο στους μαθητές για να διαβάσουν κάθε υποενότητα του μαθήματος ξεχωριστά, χρησιμοποιώ το ανακλαστικό διασκόπιο για να προβάλλω εικόνες σε διαφάνειες που αντιστοιχούν στα διάφορα θέματα των υποενοτήτων και μαζί με τους μαθητές (αποδίδουμε πρώτα περιληπτικά το μάθημα και στη συνέχεια τους υποβάλλω ερωτήσεις, εντοπίζουν τις απαντήσεις και τους ενθαρρύνω να εκφράσουν ελεύθερα τις απόψεις τους), αναλύουμε το μάθημα. δ. Το περιεχόμενο της Γιορτής της Πεντηκοστής Με την Ανάληψη του Κυρίου, σαράντα ημέρες μετά το Πάσχα, επισφραγίζεται το σωτήριο έργο του Χριστού. Οι Απόστολοι και οι άλλοι μαθητές, καθώς και οι γυναίκες που τον υπηρετούσαν αποτέλεσαν την πρώτη Εκκλησία. Ο Χριστός είχε υποσχεθεί ότι θα είναι διαρκώς μαζί τους και θα στείλει το Άγιο Πνεύμα, όπως και έγινε, την Πεντηκοστή. Αμέσως μετά την Επιφοίτηση, οι Απόστολοι κηρύττουν για
το Χριστό και την Ανάστασή του και βαπτίζονται οι πρώτοι πιστοί. Γι` αυτό το λόγο η Πεντηκοστή θεωρείται η Γενέθλιος ημέρα της Εκκλησίας. Με την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος έφτασαν στη θέωση όλοι όσοι ήταν στο «υπερώον» των Ιεροσολύμων, που αποτέλεσαν την πρώτη Εκκλησία. Πραγματοποιήθηκε αυτό που υποσχέθηκε ο Χριστός στο Μυστικό Δείπνο, λέγοντας: «Κι εγώ θα παρακαλέσω τον Πατέρα να σας δώσει άλλον Παράκλητο, το Πνεύμα της Αληθείας, ώστε να είναι για πάντα μαζί σας... Δε θα σας αφήσω μόνους και ορφανούς. Θα ξανάρθω κοντά σας... το Πνεύμα το Άγιο, ο Παράκλητος, που θα στείλει ο Πατέρας στο όνομά μου, εκείνος θα σας διδάξει τα πάντα...» (Ιω.14,15-18,26). έτσι έρχεται ο Χριστός «εν Αγίω Πνεύματι» στον κόσμο. Το Άγιο Πνεύμα είναι ο νέος Παράκλητος (παρηγορητής, ενισχυτής, συνήγορος), που θα μένει μόνιμα στην Εκκλησία. Με τον φωτισμό των μαθητών, φωτίζεται και ολόκληρη η οικουμένη. Το Άγιο Πνεύμα δίνει στους Αποστόλους την αληθινή σοφία. Η σύγχυση των γλωσσών της Βαβέλ, τώρα γίνεται «συμφωνία» μέσα στην Εκκλησία, όπως λέει το κοντάκιο της γιορτής.. (ακούμε από cd το κοντάκιο της Πεντηκοστής «Ότε καταβάς τας γλώσσας συνέχεε...») ε. Ο Τριαδικός Θεός Την ημέρα της Πεντηκοστής φανερώνεται το Μυστήριο των τριών υποστάσεων (τριών προσώπων) του Θεού. Ο Θεός ενώ έχει τρία Θεία Πρόσωπα που είναι μεταξύ τους «ομοούσια», έχουν κοινή τη μία Θεία Ουσία. Τα τρία Πρόσωπα είναι ίσα, ομότιμα και ισότιμα και το καθένα είναι ολόκληρος και τέλειος Θεός. Ο Πατέρας είναι η αρχή, η πηγή των άλλων δύο προσώπων έχει την «αγεννησία» δεν οφείλει την ύπαρξή του σε κανέναν, ο Υιός «γεννάται» προαιώνια (χωρίς αρχή και τέλος) από τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα «εκπορεύεται» (πηγάζει) προαιώνια (χωρίς αρχή και τέλος) από τον Πτέρα. Η βάση της εκκλησιαστικής κοινωνίας είναι η κοινωνία του Τριαδικού Θεού. Όλοι οι άνθρωποι είμαστε «ομοούσιοι» (έχουμε όλοι την ίδια ουσία). Πρέπει όμως να γίνουμε και ισότιμοι και ίσοι, χωρίς διαφορές. Οι διαφορές μεταξύ των ανθρώπων είναι αποτέλεσμα της αμαρτίας, της έλλειψης αγάπης. Η Πεντηκοστή μας καλεί σε ενότητα, γιατί όλοι είμαστε «εν Χριστώ» ίσοι. (ακούμε από cd το Δοξαστικό του Εσπερινού της Πεντηκοστής «Δεύτε, λαοί, την τρισυπόστατον θεότητα προσκυνήσωμεν...»), (εικόνα της Βάπτισης και της Φιλοξενίας του Αβραάμ, όπου έχουμε την εμφάνιση της Αγίας τριάδας) ς`. Άγιο Πνεύμα και λατρεία Μέσα στη λατρεία έχουμε τη μετάδοση της χάρης του Αγίου Πνεύματος στην κτίση. Όλες οι στιγμές μας αγιάζονται μέσα στη λατρεία καθώς και τα υλικά στοιχεία (ψωμί, κρασί, νερό, καρποί, κ.ά.) τα προσφέρουμε για να αγιαστούν και να γίνουν στοιχεία της Βασιλείας του Θεού. Προσφέρουμε στη Θεία Ευχαριστία «άρτον και οίνον» και κοινωνούμε Χριστό και σωτηρία. Στην «καινή κτίση» το λάδι του Ευχελαίου και το νερό του Βαπτίσματος είναι τα μεταμορφωμένα στοιχεία της, όπως και το λιβάνι που συμβολίζει την «πνευματική ευωδία» της ζωής του Χριστιανού. (ακούμε από cd τον ύμνο του Εσπερινού της Πεντηκοστής «Πάντα χορηγεί το Πνεύμα το Άγιον...»)
ζ. Εκκλησία και θεία χάρη Ο Ορθόδοξος πιστός ζητεί το Άγιο Πνεύμα με την άσκηση, την προσευχή και τη λατρεία, διότι για να δεχτεί το Χριστό ως Σωτήρα χρειάζεται τη χάρη του Αγίου Πνεύματος (Α Κορ. 12.3). Όταν τραυματιστεί από την αμαρτία θεραπεύεται στην Εκκλησία με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, γιατί η Εκκλησία είναι «ιατρείον πνευματικό» (πνευματικό νοσοκομείο), όπως λέει ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Οι Άγιοι θαυματουργούν με τη χάρη του Θεού και ο κάθε πιστός καλείται να γίνει Άγιος, ώστε η ανθρώπινη κοινωνία να γίνει τέλεια. (ακούμε από cd το Ιδιόμελο των Αίνων της Πεντηκοστής «Το Πνεύμα το Άγιον, φως και ζωή και ζώσα πηγή νοερά...») * * * Πότε έγινε η Επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος; Έγινε πενήντα ημέρες μετά την Ανάσταση, γι` αυτό λέγεται Πεντηκοστή. (ακούμε από cd τον ύμνο του Εσπερινού «Γλώσσαι ποτε συνεχύθησαν,δια την τόλμαν της πυργοποιΐας...») Τι υποσχέθηκε στους μαθητές του ο Χριστός πριν Αναληφθεί στους ουρανούς; Τους υποσχέθηκε ότι θα είναι διαρκώς κοντά τους και ότι θα έρθει ο Παράκλητος, που θα τους φωτίσει και θα τους οδηγήσει στην κατανόηση των αληθειών που ο ίδιος είχε αποκαλύψει. (ακούμε από cd το Δοξαστικό των Αίνων της Πεντηκοστής «Βασιλεύ ουράνιε, Παράκλητε, το Πνεύμα της αληθείας...») Ποια ήταν η στάση των μαθητών αμέσως μετά την Επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος; Βγήκαν με παρησσία στον κόσμο και κήρυξαν για το Χριστό και το έργο του. Ο Απόστολος Πέτρος, εξ ονόματος και των υπολοίπων, απευθύνεται στο πλήθος που συγκεντρώθηκε μπροστά στο Υπερώο της Ιερουσαλήμ και την ίδια μέρα πίστεψαν και βαπτίστηκαν περισσότεροι από τρεις χιλιάδες και αποτέλεσαν την πρώτη Εκκλησία. Τι ήταν το Υπερώο της Ιερουσαλήμ; Ήταν ένα διώροφο κτήριο στην Ιερουσαλήμ, όπου γίνονταν συνήθως οι συναντήσεις των μαθητών. Πρόκειται μάλλον για το σπίτι του Ευαγγελιστού Μάρκου, μακρινού συγγενούς του Χριστού, στο οποίο έγινε και ο Μυστικός Δείπνος και η Επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος. Αφού ο Χριστός έφυγε από τον κόσμο σωματικά, πώς είχε υποσχεθεί ότι θα είναι παρών σε όλους τους αιώνες; Η υπόσχεσή του αληθινά έγινε πραγματικότητα, με τη διαφορά ότι η παρουσία του θα ήταν όχι με τη μορφή που τον γνώρισαν οι μαθητές του, αλλά «εν Αγίω Πνεύματι». Η παρουσία του Αγίου Πνεύματος δηλαδή θα συνέχιζε το έργο του Χριστού και ο Χριστός θα ενεργούσε μέσω του Αγίου Πνεύματος. Τι σημαίνει η ονομασία Παράκλητος; Σημαίνει ο παρηγορητής, ο ενισχυτής, από το ρήμα παρακαλώ που σημαίνει παρηγορώ, ενισχύω, ενδυναμώνω. Τι σημαίνει ότι ο Θεός είναι τρισυπόστατος; Έχουμε μήπως πολυθεΐα;
Όχι, δεν έχουμε πολυθεΐα, γιατί δεν έχουμε πολλούς θεούς, αλλά έναν. Η Τριαδικότητα του Θεού είναι ένα μυστήριο, που δε μπορεί εύκολα να κατανοήσει ο άνθρωπος. Προσεγγίζεται μόνο με την πίστη, γιατί η λογική είναι περιορισμένη και δε μπορεί να κατανοήσει αυτήν την πραγματικότητα. Μόνο όταν φτάσει ο άνθρωπος στην κατάσταση της θέωσης, μπορεί με τρόπο βιωματικό να προσεγγίσει το μυστήριο της Άγίας Τριάδας. Τι σημαίνει ότι τα τρία πρόσωπα είναι «ομοούσια»; Σημαίνει ότι και τα τρία πρόσωπα ως προς τη φύση τους έχουν την ίδια ουσία. Ο Άρειος αμφισβήτησε την ομοουσιότητα του Χριστού και εισήγαγε τον όρο ομοιούσιος, δηλαδή ότι ο Χριστός είχε όμοια ουσία με τον Πατέρα. Η ουσία των προσώπων όμως δεν είναι όμοια αλλά η ίδια ουσία, όπως και όλοι οι άνθρωποι έχουν την ίδια ουσία ως προς τη φύση τους. Ποιες είναι οι σχέσεις των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας; Οι σχέσεις μεταξύ των Προσώπων της Αγίας Τριάδας λέγονται στη θεολογική γλώσσα «Ιδιώματα». Τα «Ιδιώματα» αυτά είναι: Ο Πατέρας έχει την «Αγεννησία» είναι η πρώτη αρχή, από την οποία «Γεννάται» ΟΥιός και «Εκπορεύεται» Το Άγιο Πνεύμα. Ο Υιός γεννάται από τον Πατέρα αϊδίως (χωρίς αρχή και τέλος) και το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται μόνο από τον Πατέρα αϊδίως (χωρίς αρχή και τέλος), ενώ πέμπεται (στέλνεται) από τον Υιό «εν χρόνω». Μέθοδος Διδασκαλίας: Επαγωγική, διαλογική. Εποπτικά Μέσα: Διαφάνειες, εικόνες όπως την «Πεντηκοστή», Ανάληψη κ.ά., ύμνοι από cd, ψαλμωδία γνωστών στους μαθητές ύμνων ( π.χ. «Ευλογητός ει, Χριστέ ο Θεός ημών, ο πανσόφους τους αλιείς αναδείξας... σελίδα 79»). Δ. Αξιολόγηση: 1. Τι σημαίνει «τον εκ του Πατρός γεννηθέντα προ πάντων των αιώνων»; 2. Μπορεί να απορρίψει κάποιος ένα από τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδας;
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Όνομα:... ΚΕΦ. 14. Ο Τριαδικός Θεός: οι γιορτές της Πεντηκοστής και του Αγίου Πνεύματος 1.Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α. Το Άγιο Πνεύμα με την κάθοδό του α. Αναλαμβάνει το έργο των μαθητών. β. Φωτίζει και ενισχύει τους μαθητές. γ. Φωτίζει όλο το πλήθος των Ιουδαίων που άκουσαν τη βοή και έτρεξαν στο υπερώο. Β. Η Αγία Τριάδα είναι κοινωνία προσώπων, γι` αυτό α. Μερικές φορές έχουν διαφωνίες τα πρόσωπα μεταξύ τους. β. Υπάρχει πλήρης ομοφωνία, ενότητα και αγάπη μεταξύ τους. γ. Μερικές φορές το ένα πρόσωπο υπερισχύει στο άλλο. Γ. Ο Τριαδικός Θεός είναι α. Μία ουσία σε τρεις φύσεις. β. Τρεις φύσεις και τρεις υποστάσεις. γ. Μία ουσία και τρεις υποστάσεις. Δ. Σαράντα ημέρες μετά το Πάσχα είναι η γιορτή α. Της Πεντηκοστής. β. Του Αγίου Πνεύματος. γ. Της Ανάληψης. Ε. Το Άγιο Πνεύμα «μένει» στην Εκκλησία, γι` αυτό μέσα στη λατρεία α. Κάθε στιγμή του ανθρώπου και τα υλικά στοιχεία αγιάζονται. β. Τα υλικά στοιχεία προσφέρονται θυσία στο Θεό. γ. Οι πιστοί πρέπει να προσέχουν την εμφάνισή τους και να μη θορυβούν. 2.Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα που ταιριάζουν στη στήλη Β. Α Β 1. Άγιο Πνεύμα α. Πεντηκοστή 2. Βαβέλ β. Τρεις Υποστάσειςς 3. Επιφοίτηση γ. Πρόσωπα της Αγίας Τριάδας 4. Τριαδικός Θεός δ. Ελπίδα Αναστάσεως 5. «Ομοούσια» ε. Παράκλητος ς.σύγχυση γλωσσών 1... 2... 3... 4... 5... ζ. Ανάσταση νεκρών
3. Σημειώστε δίπλα από κάθε πρόταση ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ α. Η κοινωνία της Αγίας Τριάδας είναι υπόδειγμα για τους ανθρώπους.... β. Ο Χριστός είχε υποσχεθεί την αποστολή του Αγίου Πνεύματος.... γ. Το Μυστήριο της Αγίας Τριάδας το κατανοούμε μόνο με τη λογική.... δ. Το Άγιο Πνεύμα ήταν ο Παράκλητος για τον οποίο μίλησε ο Χριστός.... ε. Ο Θεός έχει ανάγκη το λιβάνι και τις θυσίες που του προσφέρουμε.... ς`.οι διαφορές και οι ανισότητες στην κοινωνία οφείλονται στην αμαρτία.... ζ. Κάθε πρόσωπο της Αγίας Τριάδας είναι ολόκληρος και τέλειος Θεός.... 4. Να συμπληρώσετε τα κενά του παρακάτω κειμένου βάζοντας στην κατάλληλη θέση τις λέξεις:ουσία, πηγή, Πεντηκοστή, εκπορεύεται, τέλειος, ομοούσια, ουσία, ισότιμα, Πατέρα, τρισυπόστατος, γεννάται, Πρόσωπα. Το γεγονός της... είναι μία ακόμη φανέρωση του μυστηρίου του Θεού, που είναι.... Ο Θεός είναι μια..., αλλά τρία θεία.... Τα τρία Πρόσωπα είναι μεταξύ τους «...», έχουν «ομού» (από κοινού) τη μία θεία.... Είναι ίσα, ομότιμα και.... Κάθε θείο πρόσωπο είναι ολόκληρος και... Θεός. Ο Υιός «...» αιώνια από τον Πατέρα. Το Άγιο Πνεύμα «...» από τον.... Ο Πατέρας είναι η αιώνια «...» των δύο άλλων Προσώπων. 1.Να βάλετε στη σωστή σειρά τα παρακάτω γεγονότα. α. Το Άγιο Πνεύμα Επιφοίτησε στους μαθητές... β. Ο Χριστός Αναλήφθηκε στους ουρανούς... γ. Ο Χριστός υποσχέθηκε ότι θα στείλει το Άγιο Πνεύμα... δ. Πιστεύουν και βαπτίζονται οι πρώτοι χριστιανοί... ε. Οι μαθητές κηρύττουν στους συγκεντρωμένους... ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ