ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΘΕΜΑ 1 ο Η ευθύνη για την παιδεία των νέων ΣΩ. Ἀλλ ὃµως σύ µε φῄς, ὦ Μέλητε, τοιαῦτα ἐπιτηδεύοντα τούς νέους διαφθείρειν; Καίτοι ἐπιστάµεθα µέν δήπου τίνες εἰσί νέων διαφθοραί σύ δέ εἰπέ εἲ τινα οἶσθα ὑπ ἐµοῦ γεγενηµένον ἤ ἐξ εὐσεβοῦς ἀνόσιον ἤ ἐκ σωφρόνος ὑβριστήν. ΜΕΛ. Ἀλλά ναί, µά ί, ἐκείνους οἶδα οὕς σύ πέπεικας σοί πείθεσθαι µᾶλλον ἤ τοῖς γονεῦσι. ΣΩ. Ὁµολογῶ, περί γε παιδείας τοῦτο γάρ ἵσασιν ἐµοί µεµεληκός. Περί δέ ὑγιείας τοῖς ἰατροῖς µᾶλλον οἱ ἂνθρωποι πείθονται ἤ τοῖς γονεῦσιν καί ἐν ταῖς ἐκκλησίαις γε πάντες δήπου οἱ Ἀθηναῖοι τοῖς φρονιµώτατα λέγουσι πείθονται µᾶλλον ἤ τοῖς προσήκουσι. Οὐ γάρ δή καί στρατηγούς αἱρεῖσθε, οὕς ἂν ἡγῆσθε περί τῶν πολεµικῶν φρονιµωτάτους εἶναι; Οὐκοῦν θαυµαστόν καί τοῦτο σοί δοκεῖ εἶναι, ἐµέ τούτου ἓνεκα θανάτου ὑπό σοῦ διώκεσθαι, ὃτι περί τοῦ µεγίστου ἀγαθοῦ ἀνθρώποις, περί παιδείας, βέλτιστος εἶναι ὑπό τινων προκρίνοµαι; 1.Να γράψετε τη µετάφραση του αρχαίου κειµένου. (4 µονάδες) 2.Ποια είναι η κατηγορία που διατυπώνει ο Μέλητος εις βάρος του Σωκράτη; Ποιο αποδεικτικό στοιχείο καλεί να προσκοµίσει ο Σωκράτης; Πώς εξειδικεύεται η κατηγορία στην απάντηση που δίνει ο Μέλητος; 3.Αποδέχεται ή όχι ο Σωκράτης τη θέση του κατηγόρου του ότι οι νέοι ακολουθούν περισσότερο τον δάσκαλό τους παρά τους γονείς τους; Πώς αιτιολογεί ο Σωκράτης τη συµπεριφορά των µαθητών του; ΘΕΜΑ 2 ο 1. Να συµπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων µε την κατάλληλη λέξη από την παρένθεση: α. Συνελήφθη ως ύποπτος για τη.. (είσπραξη, σύµπραξη, διάπραξη) φόνου. β. Εξαιτίας της οικονοµικής του.. (απραξία, δυσπραγία, ευπραξία) δοκίµασε πολλές στερήσεις στη ζωή του. 1
γ. Ο κήρυκας των Αθηναίων γύρισε.. (άπρακτος, πρακτικός, έµπρακτος), αφού οι αντίπαλοι δεν αποδέχτηκαν τους όρους για τη σύναψη ειρήνης. δ. Οι συστηµατικές προσπάθειες του συντέλεσαν στην ( διαπραγµάτευση, πραγµάτευση, πραγµάτωση) των σχέδιων του. 2. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α µε τη σηµασία που δίνεται στη Β στήλη. Α Β α. πολυπραγµονῶ 1. βρίσκοµαι σε συννενόηση µε κάποιον για ένα ζήτηµα β. διαπραγµατεύοµαι 2. ασχολούµαι µε πολλά γ. εἰσπράκτωρ 3. ο έµπορος, εµπορικός αντιπρόσωπος δ. ἀπραξία 4. το εµπόρευµα του πραµατευτή ε. πραµάτεια 5. αδράνεια στ. πραγµατευτής 6. ο συλλέκτης οφειλών ή φόρων ΘΕΜΑ 3 ο 1. Να συµπληρώσετε τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου που δίνεται στην παρένθεση. (1 µονάδα) (εὐγενής) γείτονα (ἀτυχής) ἂνθρωπε (ἐπιµελής).. νεανίαις (ψευδής).. µῦθοι 2. Συµπληρώστε τα κενά µε τον κατάλληλο τύπο της λέξης που είναι σε παρένθεση. (1 µονάδα) α. Οἱ Πέρσαι ἐνόµιζον τους θεούς εἶναι. (ἀστήρ). β. Οἱ ἂνδρες οὐ πείθονται τοῖς κακοῖς.. (ῥήτωρ). γ. Ὁ κύριος ἥψατο τῆς.. (χείρ) δ. Ὁρῶ τόν µέγα.. ὑµῖν ἒσεσθαι. (ἀγών) ε. Οἱ.. τῶν µή ἐπισταµένων θαρραλεώτεροί εἰσίν. (ἐπιστήµων) στ. Τί λέγεις ὦ. (ῥήτωρ). 3. Να γράψετε το β εν. και β πληθ. υποτακτικής και ευκτικής ενεστώτα, αορίστου και παρακειµένου των ρηµάτων βλάπτω και καταδιώκοµαι. ενεστώτας αόριστος παρακείµενος υποτακτική 2
ευκτική ΘΕΜΑ 4 ο 1. Να εντοπίσετε τις µετοχές στις παρακάτω προτάσεις και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους και ως προς το ρόλο του υποκειµένου τους. α. Ταῦτα ἀκούσας ὁ λύκος ἐπορεύετο λέγων. β. Τῶν στρατιωτῶν λεγόντων, ὁ στρατηγός ἀπεκρίνατο. γ. Πυθόδηµος ταῦτα ἐποίει βουλόµενος τόν νόµον καταλῦσαι. ε. Παύσατε λέγοντες ταῦτα. 2. Στις παρακάτω φράσεις να εντοπίσετε να αντικείµενα και να τα διακρίνετε σε άµεσο και έµµεσο. α. Ὁ πάππος τόν Κῦρον στολήν καλήν ἐνέδυσε. β. Λακεδαιµόνιοι ἐκώλυον (=παρεµπόδιζαν) τούς Ἠλείους τοῦ ἀγῶνος. γ. Μήτε ὑπεσχόµην µηδενί µηδέν µάθηµα. δ. Μεταδίδωµι τῷ βουλοµένῳ τοῦ ἐν τῇ ἐµῇ ψυχῇ πλούτου. 3
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΘΕΜΑ 1 ο 1. ΣΩ. Αλλά όµως εσύ λες, Μέλητε, ότι διαφθείρω εγώ τους νέους ασχολούµενος µε τέτοια; Και όµως γνωρίζουµε βέβαια ποιες είναι οι διαφθορές των νέων εσύ όµως πες αν γνωρίζεις ότι κάποιος έχει γίνει εξαιτίας µου είτε από ευσεβής ανόσιος είτε από συνετός αλαζόνας. ΜΕΛ. Αλλά ναι, µα το ία, εκείνους γνωρίζω, τους οποίους εσύ έχεις πείσει να εµπιστεύονται πιο πολύ εσένα παρά τους γονείς τους. ΣΩ. Οµολογώ, βέβαια, για την παιδεία. Γιατί γνωρίζουν ότι γι αυτό νοιάζοµαι. Για την υγεία οι άνθρωποι εµπιστεύονται τους γιατρούς περισσότερο παρά τους γονείς τους και όλοι οι Αθηναίοι, βέβαια, στη συνέλευση του λαού υπακούουν πιο πολύ σε όσους µιλούν πολύ συνετά παρά στους συγγενείς τους. Γιατί και σεις δεν εκλέγετε και στρατηγούς όσους τυχόν θεωρείτε ότι είναι συνετοί για τα πολεµικά; Λοιπόν δε σου φαίνεται ότι είναι άξιο απορίας και αυτό, να αντιµετωπίζω από σένα κατηγορία που επισύρει την ποινή του θανάτου, εξαιτίας αυτού, επειδή δηλ. θεωρούµαι από κάποιους ότι είµαι καλύτερος ανάµεσα στους ανθρώπους σχετικά µε το πιο µεγάλο αγαθό, την παιδεία; 2. Η κατηγορία του Μέλητου κατά του Σωκράτη ήταν ότι διαφθείρει τους νέους συµβουλεύοντας τους να υπακούουν σ αυτόν παρά στους γονείς τους. Ο Σωκράτης καλεί τον κατήγορο του να φέρει αποδείξεις γι αυτήν την κατηγορία, ότι δηλαδή κάποιος από τους µαθητές του έχει γίνει εξαιτίας της διδασκαλίας του από ευσεβής ανόσιος ή από συνετός αλαζόνας. Ο Μέλητος, εξειδικεύοντας την κατηγορία, ισχυρίζεται ότι γνωρίζει πως οι µαθητές του Σωκράτη έχουν πεισθεί να εµπιστεύονται πιο πολύ τον δάσκαλό τους παρά τους γονείς τους. 3. Ο Σωκράτης αποδέχεται τη θέση του κατηγόρου του ότι οι νέοι στα θέµατα της παιδείας ακολουθούν περισσότερο αυτόν παρά τους γονείς τους. Αιτιολογεί µάλιστα αυτή τη συµπεριφορά τους λέγοντας ότι όλοι οι άνθρωποι για την υγεία τους εµπιστεύονται τους γιατρούς, οι Αθηναίοι στην εκκλησία του ήµου υπακούουν στους συνετούς οµιλητές παρά στους συγγενείς τους, ενώ, και όταν πρόκειται να εκλέξουν στρατηγούς, ψηφίζουν τους έµπειρους στην πολεµική τέχνη. ΘΕΜΑ 2 ο 1. α. διάπραξη β. δυσπραγίας γ. άπρακτος δ. πραγµάτωση 4
2. α - 2 β 1 γ 6 δ 5 ε 4 στ 3 ΘΕΜΑ 3 ο 1. (εὐγενής) εὐγενῆ γείτονα (ἀτυχής) ἀτυχές ἂνθρωπε (ἐπιµελής) ἐπιµελέσι νεανίαις (ψευδής) ψευδεῖς µῦθοι 2 α. ἀστέρας β. ῥήτορσι γ. χειρός δ. ἀγῶνα ε. ἐπιστήµονες στ.ῥῆτορ 3. ενεστώτας υποτακτική ευκτική αόριστος παρακείµενος βλάπτῃς βλάψῃς βεβλαφώς ᾖς βλάπτητε βλάψητε βεβλαφότες ἦτε καταδιώκῃ καταδιώξῃ καταδεδιωγµένος ᾖς καταδιώκησθε καταδιώξησθε καταδεδιωγµένοι ἦτε βλάπτοις βλάψαις βεβλαβώς εἴης βλάπτοιτε βλάψαιτε βεβλαφότες εἴητε/εἶτε καταδιώκοιο καταδιώξαιο καταδεδιωγµένος εἴης καταδιώκοισθε καταδιώξαισθε καταδεδιωγµένοι εἴητε/εἶτε ΘΕΜΑ 4 ο 1. α. ἀκούσας: επιρρ. χρονική µετοχή, συνηµµένη (υποκ.: ὁ λύκος) β. λεγόντων: επιρρ. χρονική µετοχή, απόλυτη (υποκ.: τῶν στρατιωτῶν ) γ. βουλόµενος: επιρρ. αιτιολογική µετοχή, συνηµµένη (υποκ.: Πυθόδηµος) δ. λέγοντες: κατηγορηµατική µετοχή (εξαρτ. από το Ρ.: παύ-σατε), συνηµµένη (υποκ.:ὑµεῖς) 5
2. α. τόν Κῦρον: άµεσο αντικείµενο του ρήµατος ἐνέδυσε, στολήν: έµµεσο αντικείµενο του ρήµατος ἐνέδυσε. β. τούς Ἠλείους: άµεσο αντικείµενο του ρήµατος ἐκώλυον, τοῦ ἀγῶνος: έµµεσο αντικείµενο του ρήµατος ἐκώλυον. γ. µηδενί: έµµεσο αντικείµενο του ρήµατος ὑπεσχόµην, µάθηµα: άµεσο αντικείµενο του ρήµατος ὑπεσχόµην. δ. τῷ βουλοµένῳ: έµµεσο αντικείµενο του ρήµατος µεταδίδωµι, τοῦ πλούτου: άµεσο αντικείµενο του ρήµατος µεταδίδωµι. 6
ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΘΕΜΑ 1 ο Ένας στοργικός ηγέτης Ἃπαντες ἐπιστάµεθα ὃτι Ἀγησίλαος, ὃπου ᾤετο τήν πατρίδαν τι ὠφελήσειν, οὐ πόνων ὑφίετο, οὐ κινδύνων ἀφίστατο, οὐ χρηµάτων ἐφείδετο, οὐ σῶµα, οὐ γῆρας, προὐφασίζετο, ἀλλά καί βασιλέως ἀγαθοῦ τοῦτο ἔργον ἐνόµιζε, τό τούς ἀρχοµένους ὡς πλεῖστα ἀγαθά ποιεῖν. Ἐν τοῖς µεγίστοις δέ ὠφελήµασι τῆς πατρίδος καί τόδε ἐγώ τίθηµι αὐτοῦ, ὃτι δυνατώτατος ὢν ἐν τῇ πόλει φανερός ἦν µάλιστα τοῖς νόµοις λατρεύων. Τίς γάρ ἂν ἠθέλησεν ἀπειθεῖν ὁρῶν τόν βασιλέα πειθόµενον; ( ) Ὃς καί πρός τούς διαφόρους ἐν τῇ πόλει ὣσπερ πατήρ πρός παῖδας προσεφέρετο. Ἐλοιδορεῖτο µέν γάρ ἐπί τοῖς ἁµαρτήµασι, ἐτίµα δ εἲ τι καλόν πράττοιεν, παρίστατο δ εἲ τις συµφορά συµβαίνοι, ἐχθρόν µέν οὐδένα ἡγούµενος πολίτην, ἐπαινεῖν δέ πάντας ἐθέλων, σῴζεσθαι δέ πάντας κέρδος νοµίζων ζηµίαν δέ τιθείς εἰ καί ὁ µικροῦ ἂξιος ἀπόλοιτο. 1. Να µεταφράσετε το υπογραµµισµένο κοµµάτι του αρχαίου κειµένου. (4 µονάδες) 2. Πώς συµπεριφερόταν ο Αγησίλαος στους συµπολίτες του; Τι είδους σχέση επιδίωκε να δηµιουργήσει µαζί τους; 3. Τίς γάρ ἂν ἠθέλησεν ἀπειθεῖν ὁρῶν τόν βασιλέα πειθόµενον; Να αναλύσετε τη σηµασία αυτής της φράσης. Τι είδους κοινωνία περιγράφει; ΘΕΜΑ 2 ο 1. Να σχηµατίσετε σύνθετες λέξεις µε τα συνθετικά που σας δίνονται: ( 1 µονάδα) συν + τέµνω εὗ + γένος ἀ + ὁρίζω παρά + τείνω ἀεί + κινῶ 2. Να σχηµατίσετε σύνθετες λέξεις της α.ε. µε τα συνθετικά που σας δίνονται: (1 µονάδα) πρό + λέγω(ουσιαστικό). λέγω + ποιῶ( επίθετο). ἀπό + λέγω(ουσιαστικό) 7
λέγω + µάχοµαι (ουσιαστικό). 3. Να συµπληρώσετε τις προτάσεις µε τον κατάλληλο παρένθετο τύπο. α. Είναι.. (καλολογικός, καλοήθης, καλόπιστος) συζητητής και σέβεται ακόµα και τις αντίθετες απόψεις των συνοµιλητών του. β. Η.. ( καλλιεπής, καλλίκοµη, καλλιµάρµαρος) πρόσφερε άνθη στη µητέρα της. γ. Η ανθοκοµία για µένα είναι. (καλλιτεχνία, καλλιφωνία, καλλιγραφία). δ. Τα παιχνίδια αυτά (καλλωπίζω, καλλιγραφώ, καλλιεργώ) στα παιδιά πολεµικά ένστικτα. ΘΕΜΑ 3 ο 1. Να κλιθεί η παρακάτω φράση και στους δυο αριθµούς: τίς πολίτης(αόριστη αντωνυµία). (1 µονάδα) Ονοµ. τίς πολίτης Γεν. οτ. Αιτ. 2.Συµπληρώστε τις πτώσεις στις λέξεις που δίνονται: ὁ λιµήν: γενική ενικού: δοτική ενικού: δοτική πληθυντικού: ὁ κλητήρ: γενική ενικού: δοτική ενικού: δοτική πληθυντικού: τό ἔδαφος: γενική ενικού: δοτική ενικού: δοτική πληθυντικού: ὁ ἀνήρ: γενική ενικού: δοτική ενικού: δοτική πληθυντικού: 3. Να κλιθεί η προστακτική αορίστου και παρακειµένου ενεργητικής φωνής του ρήµατος πείθω. (1 µονάδα) 8
ΘΕΜΑ 4 ο 1. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις συνδέονται κατά παράταξη και ποιες καθ υπόταξη; α. Βασιλεύς ἢκουσε Τισσαφέρνους ὃτι οἱ Ἓλληνες ἐνίκησαν. β. Ἐπίστευον µέν Κύρῳ αἱ πόλεις, ἐπίστευον δέ οἱ ἂνδρες. γ. Εἰ µέν δή δίκαια ποιήσω, οὐκ οἶδα. δ. Ἒπρασσον ὃπως τις βοήθεια ἓξει. ε. Φοβοῦµαι µή µάταιος ἡµῖν ἡ στρατεία γένηται. 2.Να βρείτε και να χαρακτηρίσετε τους οµοιόπτωτους ονοµατικούς προσδιορισµούς στις παρακάτω προτάσεις. α. Παρ Ὁµήρῳ θαυµάζοµεν τούς ἥρωας, Ὁδυσσέα καί Ἀχιλλέα. β. Θουκυδίδης Ἀθηναῖος ξυνέγραψε τόν πόλεµον τῶν Πελοποννησίων καί τῶν Ἀθηναίων. γ. Κλεόκριτος, ὁ τῶν µυστῶν κῦρηξ, κατασιωπησάµενος ἔλεξεν. δ. Μόνοι ὑπέρ ἁπάσης τῆς Ἑλλάδος πρός πολλάς µυριάδας τῶν βαρβάρων διεκνδύνευσαν. 9
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 2 ου ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΘΕΜΑ 1 ο 1. Όλοι γνωρίζουµε ότι ο Αγησίλαος, όποτε νόµιζε ότι θα ωφελήσει την πατρίδα, δεν έπαυε να µοχθεί ούτε απέφευγε τους κινδύνους ούτε λυπόταν τα χρήµατα ούτε πρόβαλλε δικαιολογία το σώµα ούτε τα γηρατειά, αλλά νόµιζε ότι και αυτό είναι έργο του γενναίου βασιλιά, δηλαδή το να κάνει στους υπηκόους του όσον το δυνατόν περισσότερα καλά. Εγώ συγκαταλέγω και αυτό εδώ στις πολύ µεγάλες ωφέλειες για την πατρίδα, ότι δηλαδή, αν και ήταν πολύ δυνατός µέσα στην πόλη, ήταν φανερό ότι τηρούσε πάρα πολύ τους νόµους. 2. Ο Αγησίλαος συµπεριφερόταν στους πολίτες του όπως ο πατέρας στα παιδιά του. Βέβαια τους κατέκρινε για τα σφάλµατά τους, τιµούσε όµως και όσους έκαναν καλά έργα. Επίσης συµπαραστεκόταν σε όποιον του συνέβαινε κάποια συµφορά, ενώ δε θεωρούσε κανένα πολίτη εχθρό του. Αντίθετα, ήθελε όλους να τους επαινεί, γιατί πίστευε ότι είναι κέρδος όλοι να σώζονται, ενώ ήταν απώλεια κάποιος, έστω και ανάξιος, να χαθεί. 3.Ο Ξενοφών προβάλλει τον Αγησίλαο ως πρότυπο νοµοταγούς πολίτη. Είναι ο ανώτατος άρχοντας της Σπάρτης και όχι µόνο δεν χρησιµοποιεί το αξιώµα του για προσωπικό όφελος, αλλά και πρωτοστατεί σε πειθαρχία. Ο ιστορικός καταλήγει στο συµπέρασµα ότι κανείς δε θα µπορούσε να απειθήσει στους νόµους, όταν θα έβλεπε πρώτο το βασιλιά να πειθαρχεί. Εποµένως, προβάλλεται από τον Ξενοφώντα, µέσω της προσωπικότητας του Αγησιλάου, µια κοινωνία που οι πολίτες της, από το βασιλιά ως τον τελευταίο πολίτη, υπακούουν στους νόµους. ΘΕΜΑ 2 ο 1. συν + τέµνω εὗ + γένος ἀ + ὁρίζω παρά + τείνω ἀεί + κινῶ σύντοµος εὐγενής ἀόριστος παράτασις ἀεικίνητος 2. πρό + λέγω(ουσιαστικό) πρόλογος λέγω + ποιω( επίθετο) λογοποιός ἀπό + λέγω(ουσιαστικό) ἀπολογία λέγω + µάχοµαι (ουσιαστικό) λογοµαχία 3. α. καλόπιστος β. καλλίκοµη 10
γ. καλλιτεχνία δ. καλλιεργούν ΘΕΜΑ 3 ο 1. Ονοµ. τίς πολίτης τινές πολῖται Γεν. τινός πολίτου τινῶν πολιτῶν οτ. τινί πολίτῃ τισί πολίταις Αιτ. τινά πολίτην τινάς πολίτας 2. ὁ λιµήν: γενική ενικού: τοῦ λιµένος δοτική ενικού: τῷ λιµένι δοτική πληθυντικού: τοῖς λιµέσι ὁ κλητήρ: γενική ενικού: τοῦ κλητῆρος δοτική ενικού: τῷ κλητῆρι δοτική πληθυντικού: τοῖς κλητῆρσι τό ἔδαφος: γενική ενικού: τοῦ ἐδάφους δοτική ενικού: τῷ ἐδάφει δοτική πληθυντικού: τοῖς ἐδάφεσιν 3. ὁ ἀνήρ: γενική ενικού: τοῦ ἀνδρός δοτική ενικού: τῷ ἀνδρί δοτική πληθυντικού: τοῖς ἀνδράσι Προστακτική Αόριστος Παρακείµενος - - πεῖσον πεπεικώς, κυῖα, κός ἴσθι πεισάτω πεπεικώς, κυῖα, κός ἒστω - - πείσατε πεπεικότες, κυῖαι, κότα ἒστε πεισάντων / πεπεικότες, κυῖαι, κότα πεισάτωσαν ἒστων / ἒστωσαν ΘΕΜΑ 4 ο 1. α. καθ υπόταξη (ὃτι: ειδικός σύνδεσµος) β. κατά παράταξη (µέν δέ: αντιθετικοί σύνδεσµοι) γ. καθ υπόταξη (εἰ: υποθετικός σύνδεσµος) δ. καθ υπόταξη (ὃπως: τελικός σύνδεσµος) ε. καθ υπόταξη (µή: ενδοιαστικός σύνδεσµος) 11
2. α. Ὁδυσσέα καί Ἀχιλλέα: επεξήγηση στο ἥρωας. β. Ἀθηναῖος: παράθεση στο Θουκυδίδης. γ. κῦρηξ: παράθεση στο Κλεόκριτος, ὁ τῶν µυστῶν: επιθετικός προσδιορισµός στο κῦρηξ. δ. Μόνοι: κατηγορηµατικός προσδιορισµός στο (ενν.) οὗτοι, ἁπάσης: κατηγορηµατικός προσδιορισµός στο τῆς Ἑλλάδος, πολλάς: επιθετικός προσδιορισµός στο µυριάδας. 12
ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΘΕΜΑ 1 ο Η ΚΑΛΛΙΠΑΤΕΙΡΑ Κατά δέ τήν ἐς Ὀλυµπίαν ὁδόν ἔστιν ὂρος πέτραις ὑψηλαῖς ἀπότοµον, Τυπαῖον καλούµενον. Κατά τούτου τάς γυναῖκας Ἠλείοις ἐστίν ὠθεῖν νόµος, ἤν φωραθῶσιν ἐς τόν ἀγῶνα ἐλθοῦσαι τόν Ὀλυµπικόν ἤ καί ὅλως ἐν ταῖς ἀπειρηµέναις σφίσιν ἡµέραις διαβᾶσαι τόν Ἀλφεῖον. Οὐ µήν οὐδέ ἀλῶναι λέγουσιν οὐδεµίαν, ὅτι µή Καλλιπάτειραν µόνην, ἥ ὑπό τινων καί Φερενίκη καλεῖται. Αὓτη προαποθανόντος αὑτῇ τοῦ ἀνδρός, ἐξεικάσασα αὑτήν τά πάντα ἀνδρί γυµναστῇ, ἤγαγεν ἐς Ὀλυµπίαν τόν υἱόν µαχούµενον νικῶντος δέ τοῦ Πεισιρόδου, τό ἒρυµα ἐν ᾦ τούς γυµναστάς ἒχουσιν ἀπειληµµένους, τοῦτο ὑπερπηδῶσα ἡ Καλλιπάτειρα ἐγυµνώθη. Φωραθείσης δέ ὅτι εἴη γυνή, ταύτην ἀφιᾶσιν ἀζήµιον καί τῷ πατρί καί ἀδελφοῖς αὐτῆς καί τῷ παιδί αἰδῶ νέµοντες ὑπῆρχον δή ἃπασιν αὐτοῖς Ὀλυµπικαί νῖκαι ἐποίησαν δέ νόµον ἐς τό ἒπειτα ἐπί τοῖς γυµνασταῖς γυµνούς σφᾶς ἐς τόν ἐγῶνα ἐσέρχεσθαι. 1. Να γράψετε το νόηµα του αρχαίου κειµένου. (4 µονάδες) 2. Ποιος νόµος ίσχυε στους Ηλείους για όποια έγγαµη γυναίκα διέβαινε τον Αλφειό κατά τον χρόνο τέλεσης των Ολυµπιακών Αγώνων; 3. << Φερενίκη τόν ὑιόν ἦγεν ἐς Ὀλύµπια ἀθλεῖν. Κωλυόντων δέ αὐτήν τῶν Ἑλλανοδικῶν τόν ἀγῶνα θεάσασθαι, παρελθοῦσα ἐδικαιολογήσατο πατέρα µέν Ὀλυµπιονίκην ἒχειν καί τρεῖς ἀδελφούς καί αὐτή παῖδα Ὀλυµπίων ἀγωνιστήν καί ἐξενίκησε τόν δῆµον καί τόν εἴργοντα νόµον τῆς θέας τάς γυναῖκας, καί ἐθεάσατο Ὀλύµπια.>> Να βρείτε τα κοινά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα ανάµεσα στη Φερενίκη και την Καλλιπάτειρα και να τα δικαιολογήσετε. ΘΕΜΑ 2 ο 1. Να γράψετε τα αντώνυµα (αντίθετα) των λέξεων: διαλλακτικός: ανακρίβεια: υποταγή: ανυπακοή: 13
αβεβαιότητα: πειθήνιος: 2. Να σχηµατίσετε προτάσεις µε τις ακόλουθες λέξεις: αθλητικογράφος, πρωταθλητισµός, έπαθλο, φίλαθλος. ΘΕΜΑ 3 ο 1. Συµπληρώστε τις παρακάτω φράσεις µε τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου της παρένθεσης. α. Τοῖς. λόγοις οὒποτε πιστεύοµεν. (ψευδής) β. Ἀεί φύλαττε τό σῶµα. (ὑγιής) γ. Κίµων.. πατρός ἦν. (ἐπιφανής) δ. Παρεῖχε τράπεζαν. πολυτελῶν ἐδεσµάτων. ( πλήρης ) ε. Τοῦτο ἐδόκει αὐτοῖς καταφύγιον εἶναι. (ἀσφαλής) στ. Κύριος ἦν βασιλείου. ( µεγαλοπρεπής) ζ. Νοῦς ὑγιής ἐν σώµατι (ὑγιής). η. Νίκας τοῖς.. κατά βαρβάρων δωρούµενος. (εὐσεβής) 2.Να γίνει η εγκλιτική αντικατάσταση των ακόλουθων τύπων: ἐκελέυσατο, κόψαιµεν, παῦε, πεπραχότες ἦτε. οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐκελέυσατο κόψαιµεν παῦε πεπραχότες ἦτε 14
ΘΕΜΑ 4 ο 1. Να βρείτε τα υποκείµενα των απαρεµφάτων στις παρακάτω προτάσεις: α. Ἂξιόν ἐστι ἡµᾶς τοῖς Ἀθηναίοις φίλους εἶναι. β. εῖ τα δικαστήν ὀρθῶς δικάζειν. γ. Ἀνάγκη ἐστίν ταῷ πατρί τα παῖδα καλῶς παιδεύειν. δ. Ἐλπίς ἐστι ἡµῖν τά πράγµατα γενέσθαι βελτίω. 2. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση (είδος, εξάρτηση) των ονοµατικών και επιρρηµατικών προσδιορισµών: α. Οὗτος ἐστί φίλος ηµοσθένει. β. Λακεδαιµόνιοι βοῇ και οὐ ψήφῳ κρίνουσι. γ. Πειθοῦς δηµιουργός ἐστιν ἡ ῥητορική. δ. Νῦν ὑπέρ πάντων ἀγών. ε. Μεγίστου κακοῦ ἀπηλλάγησαν οἱ παῖδες, πονηρίας. στ. Ὁρῶµεν διά τῶν ὀφθαλµῶν. 15
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 3 ου ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΘΕΜΑ 1 ο 1. Ο πολυταξιδεµένος αφηγητής Παυσανίας µε την ευκαιρία της επίσκεψής του στην Ολυµπία αφηγείται την περίπτωση της Καλλιπάτειρας, της µοναδικής έγγαµης γυναίκας που κατάφερε να εισέλθει στο χώρο τέλεσης των αγώνων και να µην τιµωρηθεί. Ο νόµος των Ηλείων απαγόρευε στις έγγαµες γυναίκες να διαβαίνουν τον Αλφειό ποταµό κατά το χρόνο τέλεσης των Ολυµπιακών Αγώνων. Η Καλλιπάτειρα ήταν η µόνη γυναίκα που πιάστηκε. Ο άντρας της είχε πεθάνει γι αυτό και µεταµφιέστηκε σε άνδρα γυµναστή και έφερε σαν γυµναστής στην Ολυµπία τον γιο της, για να αγωνιστεί. Όµως η πραγµατικότητα αποκαλύφθηκε, αφού καθώς πηδούσε το φράχτη, γυµνώθηκε. εν τιµωρήθηκε αποδίδοντας σεβασµό στα µέλη της οικογένεια της που είχαν πετύχει στου Ολυµπιακούς Αγώνες. Αποφασίστηκε όµως για τους γυµναστές στο µέλλον να µπαίνουν στους αγώνες γυµνοί. 2.Ο νόµος απαγόρευε στις έγγαµες γυναίκες να διαβαίνουν τον Αλφειό ποταµό κατά το χρόνο τέλεσης των Ολυµπιακών Αγώνων, προκειµένου να παρακολουθήσουν στους αγώνες στο στάδιο. Η ποινή για όποια παρέβαινε το νόµο ήταν η κατακρήµνισή της από το Τυπαίο όρος. 3.Ανάµεσα στις δύο γυναικείες προσωπικότητες υπάρχουν πολλές οµοιότητες. Τόσο η Φερενίκη όσο και η Καλλιπάτειρα διεκδίκησαν το δικαίωµα να παρακολουθήσουν τους ολυµπιακούς αγώνες, αν και κάτι τέτοιο το απαγόρευε ο νόµος. Ο δυναµισµός, η αξιοπρέπεια και το αξιοθαύµαστο θάρρος των δύο γυναικών αποτελούν τα κυριότερα γνωρίσµατα που τις διακρίνουν και δικαιολογούν πλήρως τη γενναία στάση που κράτησαν απέναντι στους Ελλανοδίκες. Ούτε στιγµή δε δίστασαν να διεκδικήσουν το προνόµιο της παρακολούθησης των αγώνων, γνωρίζοντας ότι το δικαιούνται λόγω της λαµπρής γενιάς τους που ανέδειξε πολλούς ολυµπιονίκες. ΘΕΜΑ 2 ο 1. διαλλακτικός: πεισµατάρης ανακρίβεια: πιστότητα υποταγή: απείθεια ανυπακοή: πειθαρχία αβεβαιότητα: πεποίθηση πειθήνιος: απειθής 2. αθλητικογράφος: Η µεγαλύτερή του αγάπη είναι ο αθλητισµός, γι αυτό το λόγο επιθυµεί να ακολουθήσει το επάγγελµα του αθλητικογράφου. 16
πρωταθλητισµός: Ο πρωταθλητισµός προϋποθέτει απίστευτη ψυχική και σωµατική πειθαρχία. έπαθλο: Στους Ολυµπιακούς αγώνες της Αρχαίας Ελλάδας το έπαθλο ήταν στεφάνι αγριελιάς. φίλαθλος: Χιλιάδες φίλαθλοι του ποδοσφαίρου συγκεντρώθηκαν στο γήπεδο για να παρακολουθήσουν τον αγώνα. ΘΕΜΑ 3 ο 1. α. ψευδέσι β. ὑγιές γ. ἐπιφανοῦς δ. πλήρη ε. ἀσφαλές στ. µεγαλοπρεποῦς ζ. ὑγιεῖ η. εὐσεβέσι 2. οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐκελέυσατο κελεύσηται κελεύσαιτο κεκελεύµενος, -η, - ον ἒστω ἐκόψαµεν κόψωµεν κόψαιµεν - παύεις παύῃς παύοις παῦε πεπράχατε πεπραχότες ἦτε πεπραχότες εἴητε / εἶτε πεπραχότες ἒστε ΘΕΜΑ 4 ο 1. α. ἡµᾶς β. τα δικαστήν γ. (ενν.) τόν πατέρα (η δοτική τῷ πατρί τρέπεται σε αιτιατική και ονοµάζεται δοτική προσωπική) δ. τά πράγµατα 2. α. ηµοσθένει: δοτική αντικειµενική στο φόλος. β. βοῇ και οὐ ψήφῳ: δοτικές του τρόπου στο ρήµα κρίνουσι. γ. Πειθοῦς: γενική αντικειµενική στο δηµιουργός. δ. Νῦν: επιρρηµατικός προδιορισµός χρόνου στο (ενν.) ἐστί, ὑπέρ πάντων: εµπρόθετος προσδιορισµός της υπερασπίσης στο (ενν.) ἐστί. ε. Μεγίστου: επιθετικός προσδιορισµός στο κακοῦ, πονηρίας: επεξήγηση στο κακοῦ. στ. διά τῶν ὀφθαλµῶν: εµπρόθετος προσδιορισµός του µέσου ή του οργάνου στο ρήµα Ὁρῶµεν. 17
ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ [ ΠΡΟΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗ ] ΘΕΜΑ 1 ο Το χρέος του ιστορικού Ἐν µέν οὖν τῷ λοιπῷ βίῳ τήν τοιαύτην ἐπιείκειαν ἴσως οὐκ ἄν τις ἐκβάλλοι καί γάρ φιλόφιλον εἶναι δεῖ τόν ἀγαθόν ἄνδρα καί φιλόπατριν καί συµµισεῖν τοῖς φίλοις τούς ἐχθρούς καί συναγαπᾶν τούς φίλους ὃταν δέ τό τῆς ἱστορίας ἦθος ἀναλαµβάνῃ τις, ἐπιλαθέσθαι χρή πάντων τῶν τοιούτων καί πολλάκις µέν εὐλογεῖν καί κοσµεῖν τοῖς µεγίστοις ἐπαίνοις τούς ἐχθρούς, ὃταν αἱ πράξεις ἀπαιτῶσι τοῦτο, πολλάκις δ ἐλέγχειν καί ψέγειν ἐπονειδίστως τούς ἀναγκαιοτάτους, ὅταν αἱ τῶν ἐπιτηδευµάτων ἁµαρτίαι τοῦθ ὑποδεικνύωσιν. Ὥσπερ γάρ ζῴου τῶν ὂψεων ἀφαιρεθεισῶν ἀχρειοῦται τό ὅλον, οὓτως ἐξ ἱστορίας ἀναιρεθείσης τῆς ἀληθείας τό καταλειπόµενον αὐτῆς ἀνωφελές γίνεται διήγηµα. 1. Να µεταφράσετε µόνο το υπογραµµισµένο κοµµάτι του αρχαίου κειµένου. (4 µονάδες) 2. Πώς πρέπει να αντιµετωπίζει ο ιστορικός τα πρόσωπα για τα οποία κάνει λόγο στο έργο του; 3. Ποιες συνέπειες έχει για την ποιότητα του ιστορικού έργου η µη τήρηση των προϋποθέσεων που εκθέτει ο Πολύβιος; ΘΕΜΑ 2 ο 1. Να αντιστοιχίσετε τις σύνθετες λέξεις της στήλης Α µε την ερµηνεία τους στη στήλη Β : (1,5 µονάδα) Στήλη Α α. κοσµοπλυµµύρα β. κοσµοϊστορικός γ. κοσµοσωτήριος δ. κοσµοχαλασιά ε. κοσµογυρισµένος Στήλη Β 1. εξαιρετικά σηµαντικός για τον κόσµο 2. ο πολιταξιδεµένος 3. η συγκέντρωση µεγάλου πλήθους 4. αυτός που οδήγησε στη σωτηρία του κόσµου 5. η αναταραχή των στοιχείων της φύσης, η θεοµηνία 18
2. Να σχηµατίσετε σύνθετα αρσενικά ουσιαστικά και επίθετα της α.ε. χρησιµοποιώντας τα συνθετικά που δίνονται: (1,5 µονάδα) λόγος + γράφω: µῦθος + λέγω: οἶκος + δεσπότης: νόµος + τίθηµι: κτῆνος + τρέφω: θάνατος + φέρω: 3.Να κατατάξετε τις παρακάτω λέξεις σε απλές και σύνθετες: εκπέµπει, ηγεµόνας, πολεµίων, διαζῶσαι. (1 µονάδα) Απλές Σύνθετες ΘΕΜΑ 3 ο 1. πράττοιεν: α. να γραφεί το γ ενικό και το γ πληθυντικό όλων των χρόνων της ευκτικής και της υποτακτικής. ενεστώτας µέλλοντας αόριστος παρακείµενος υποτακτική γ ενικό γ πληθυντικό ενεστώτας µέλλοντας αόριστος παρακείµενος ευκτική γ ενικό γ πληθυντικό 2. ἂνδρα, ἦθος, τῶν ἐπιτηδευµάτων: να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις (ενικού και πληθυντικού αριθµού) των τριτόκλιτων ουσιαστικών. (1 µονάδα) 3. Να κλιθεί το ακόλουθο ονοµατικό σύνολο και στους δύο αριθµούς: ἀνωφελές διήγηµα. (1 µονάδα) 19
ΘΕΜΑ 4 ο 1. Στις προτάσεις που ακολουθούν να βρείτε το είδος των µετοχών και να επισηµάνετε αν η καθεµιά είναι συνηµµένη ή απόλυτη. α. Ἀθηναῖοι παρεσκευάζαντο πορευσόµενοι εἰς Κόρινθον. β. Ξενοφών συγκαλέσας τούς στρατηγούς ἔλεξε ταῦτα. γ. Στρατευσαµένων τῶν Περσων ἐπί τήν Ἀττικήν οἱ Ἀθηναῖοι ἐνίκησαν. δ. Κῦρος ἀνέβη ἐπί τοῦ ὃρους οὐδενός κωλύοντος. 2. Να βρεθεί η συντακτική λειτουργία των ακόλουθων λέξεων του αρχαίου κειµένου: τήν ἐπιείκειαν, τούς φίλους, ἐπιλαθέσθαι, τοῦτο. 20