ΑΠΟΣΤΟΛΗ LEOPARD 2A4» ËÄÃµÃ Ã Æ Á 105 øìóô. MADE IN... 304 µ! του Δημήτρη Ι. Μανακανάτα Φωτογραφίες: ΔΜ, Δ.Ι.Μ. Αρχείο 304 ΠΕΒ Στο άκουσµα και µόνο ότι κάποιος θέλει να τροποποιήσει ένα Leopard 2A4 που διαθέτει πυροβόλο το 120 χλστ. και να του «φορέσει» πυροβόλο των 105 χλστ., µάλλον θα νοµίσει ότι πρόκειται περί αστείου στο πλαίσιο της «µηχανολογικής» διαστροφής. Ως δεύτερη όµως σκέψη οµοιάζει µε πραγµατική µηχανολογική πρόκληση, ειδικά όταν δεν γίνεται από την κατασκευάστρια εταιρεία αλλά από το στρατιωτικό εργοστάσιο βάσης µιας χώρας-χρήστη του άρµατος. Η προαναφερθείσα πρόκληση υλοποιήθηκε αποκλειστικά από το 304 ΠΕΒ (Προκεχωρηµένο Εργοστάσιο Βάσης) που αποτελεί το µεγαλύτερο επισκευαστικό στρατιωτικό εργοστάσιο του ΕΣ και συγχρόνως είναι ένα τα µεγαλύτερα στον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων. Φυσικά, η τροποποίηση δεν έγινε µε γνώµονα τις µηχανολογικές «ανησυχίες» του προσωπικού της µονάδας αλλά για την κάλυψη των επιχειρησιακών αναγκών του ΕΣ σε ό,τι αφορά την πραγµατοποίηση βολών µε πραγµατικά πυρά µε τα νέα άρµατα, στο πλαίσιο της εκπαίδευσης των πληρωµάτων. Ω ς γνωστόν, το πρόγραμμα των πυρομαχικών των 120 χλστ. για τα άρματα Leopard 2 καθυστέρησε σημαντικά, με αποτέλεσμα μόλις πρόσφατα, στις 24 Ιανουαρίου, να τεθεί στο στάδιο των τελικών διαπραγματεύσεων η προμήθεια για 12.000 βλημάτα. Υπενθυμίζεται ότι στις 27 Σεπτεμβρίου του 2010 το ΚΥΣΕΑ αποφάσισε την προμήθεια 42.360 βλημάτων αρμάτων 120 χλστ., εκ των οποίων 30.360 με διεθνή ανοικτό διαγωνισμό και 12.000 με διακρατική συμφωνία με τη Γερμανία. Παρότι όλα δείχνουν όπως φαίνεται ότι έχει «λυθεί» ο γόρδιος δεσμός για το εν λόγω πρόγραμμα, ειδικά σε ό,τι αφορά τη διακρατική συμφωνία (συγκροτήθηκε η Επιτροπή Διαπραγματεύσεων με την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Στρατιωτικής Τεχνολογίας και Προμηθειών της Γερμανίας), είναι σαφές ότι η ολοκλήρωση και οι παραδόσεις στις μονάδες έχει ακόμη πολύ δρόμο, ενώ η προμήθεια των υπόλοιπων βλημάτων με ανοικτό διαγωνισμό βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο. Η ηγεσία του ΕΣ, βλέποντας ότι εδώ και πολύ καιρό το πρόγραμμα με τα πυρομαχικά ήταν στάσιμο, αναζητούσε λύση από τη στιγμή που παρελήφθησαν τα άρματα, σε ό,τι αφορούσε τη ρεαλιστική εκπαίδευση των πληρωμάτων. Με δεδομένο ότι υπάρχει μεγάλο απόθεμα σε βλήματα των 105 χλστ., άρχισε να κυοφορείται η ιδέα της χρήσης των βλημάτων για τη ρεαλιστική εκπαίδευση των πληρωμάτων με το νέο άρμα. Πώς όμως θα μπορούσε να γίνει πραγματική βολή με βλήμα των 105 χλστ. από το πυροβόλο του Leopard 2A4 των 120 χλστ.; Η απάντηση, που ξεκίνη58 Στρατιωτική Ισορροπία Τεύχος 12 σε ως ιδέα το Φεβρουάριο του 2010 για να λάβει σάρκα και οστά μέσα στο 2010 και να ολοκληρωθεί η κατασκευή του μέσα στο Φεβρουάριο του 2011, ήταν η τοποθέτηση ενός πυροβόλου των 105 χλστ. σε πύργο Leopard 2A4. Από ό,τι είναι γνωστό κάτι ανάλογο είχε γίνει μόνο μια φορά στο παρελθόν στο στάδιο της ανάπτυξης του Leopard 2 και το ένα και μοναδικό πρωτότυπο του άρματος με πυροβόλο των 105 χλστ. εκτίθεται σε μουσείο ενώ δεν υπάρχει κανένα διαθέσιμο στοιχείο που να αφορά τεχνικά και μηχανολογικά στοιχεία της τοποθέτησης του πυροβόλου. Ουσιαστικά η ελληνική τροποποίηση έγινε αμιγώς από το προσωπικό του ΠΕΒ τόσο στο στάδιο του σχεδιασμού όσο και της υλοποίησης. ΑΠΟ ΜΙΑ ΙΔΕΑ ΣΤΟ ΧΑΡΤΙ ΣΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ, ΣΕ 12 ΜΗΝΕΣ Όπως έχει προαναφερθεί, όλα ξεκίνησαν ως μια υπόθεση εργασίας, στη λογική της έρευνας του εάν είναι αρχικά εφικτό κάτι τέτοιο, και στη συνέχεια εάν είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί με ίδια μέσα του ΕΣ. Για τη διερεύνηση του εάν είναι υλοποιήσιμη η τότε παράτολμη σκέψη, που σήμερα αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη εκπαιδευτική λύση με σχεδόν ανύπαρκτο κόστος, συγκροτήθηκε μια επιτροπή με στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό του 304 ΠΕΒ. Στην πορεία όμως ενεπλάκη μεγάλο μέρος του τεχνικού προσωπικού των συνεργείων του εργοστασίου για να καταστεί η θεωρία εφαρμόσιμη στην πράξη.
Φεβρουάριος 2011 59
Παρατηρήστε στη σχηματική απεικόνιση τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν ώστε να κουμπώσει ο σωλήνας του πυροβόλου των 105 χλστ. στο πυγαίο των 120 χλστ. Στην καλλιτεχνική απεικόνιση, σε πρώτο πλάνο διακρίνονται αφενός ο αντάπτορας που πυγαίου στη βάση του σωλήνα του πυροβόλου, καθώς και οι δακτύλιοι που τοποθετήθηκαν για να κουμπώσει το έλκηθρο του Leopard 2A4. Σκοπός ήταν η τοποθέτηση ενός πυροβόλου των 105 χλστ. στη θέση του πυροβόλου των 120 χλστ. σε ένα άρμα Leopard 2A4, χωρίς όμως να υπάρξουν εκτεταμένες τροποποιήσεις στον πύργο, ώστε ανά πάσα να μπορεί να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση. Αρχικά εξετάστηκε η τοποθέτηση ενός αυτούσιου πυροβόλου των 105 χλστ. από M48A5 στη θέση του πυροβόλου των 120 χλστ., αλλά τελικά απορρίφθηκε για κατασκευαστικούς λόγους. Η επόμενη σκέψη ήταν η τοποθέτηση ενός αυτούσιου πυροβόλου των 105 χλστ. άρματος Leopard 1A5, αλλά στην πορεία αποδείχθηκε ότι και αυτή η λύση δεν ήταν εύκολα υλοποιήσιμη και απαιτούσε εκτεταμένες εργασίες στο πυγαίο και στα φρένα του πυροβόλου, ενώ παράλληλα ήθελε επιπλέον τροποποιήσεις στο εσωτερικό του πύργου εξαιτίας του διαφορετικού συστήματος ανοίγματος του κλείστρου. Στο Leopard 1A5 το κλείστρο ανοίγει στο πλάι, ενώ στο Leopard 2A4 προς τα κάτω με αποτέλεσμα όταν το συγκρότημα του πυροβόλου του Leopard 1A5 τοποθετηθεί στον πύργο του Leopard 2A4 να χρειάζονται εκτεταμένες τροποποιήσεις στο εσωτερικό του πύργου ώστε να καταστεί ασφαλής και εργονομικός για τον γεμιστή. Εφόσον απορρίφθηκε και αυτή η πρόταση, τελικά αποφασίστηκε να τοποθετηθεί μόνο ο σωλήνας του πυροβόλου των 105 χλστ. στο πυγαίο του πυροβόλου των 120 χλστ. του άρματος. Με απλά λόγια, θα χρησιμοποιούνταν όλα τα συστήματα του πυροβόλου των 120 χλστ. του άρματος και το κλείστρο του, ενώ θα γίνονταν μόνο οι απαραίτητες τροποποιήσεις ώστε να συνεργάζεται με το σωλήνα των 105 χλστ. Ύστερα από μελέτη και σχεδίαση αποφασίστηκε ότι το εγχείρημα είναι εφικτό και ξεκίνησε η εφαρμογή του. Το πρώτο στάδιο αφορούσε την κατασκευή ορειχάλκινου δακτυλίου για την προσαρμογή του ελκήθρου του πυροβόλου των 120 χλστ. στο σωλήνα πυροβόλου των 105 χλστ. καθώς και την κατασκευή κοχλιών ασφάλισης για το σωλήνα του πυροβόλου. Ο δακτύλιος προέκυψε με την κατάλληλη κοπή και κατεργασία ορειχάλκινου κυλίνδρου, ενώ μικρής έκτασης κατεργασίες υπέστη και το έλκηθρο του Leopard 2A4 για να τοποθετηθεί ο δακτύλιος. Το δεύτερο βήμα αφορούσε την κατασκευή χαλύβδινου κωνικού προσαρμογέα για το σωλήνα του πυροβόλου των 105 χλστ., ώστε να κουμπώσει πάνω στον ορειχάλκινο δακτύλιο για να τοποθετηθεί εν συνεχεία το έλκηθρο. Σημειώνεται ότι κατασκευάστηκε και άλλος ένας χαλύβδινος προσαρμογέας, ο οποίος τοποθετήθηκε πολύ κοντά στη βάση του πυροβόλου, για να «κουμπώσει» το έλκηθρο. Το τρίτο και πιο δύσκολο στάδιο της υλοποίησης της τροποποί- 60 Στρατιωτική Ισορροπία Τεύχος 12
Σε πρώτο πλάνο διακρίνεται η βάση του σωλήνα του πυροβόλου που υπέστη τροποποιήσεις ώστε να λειτουργεί με το κλείστρο και τους εξολκείς του Leopard 2A4, ενώ ακριβώς από πίσω διακρίνεται ο προσαρμογέας (αντάπτορας) του πυγαίου. Ο προσαρμογέας αποτέλεσε το πιο δύσκολο στάδιο της υλοποίησης στο πλαίσιο των τροποποιήσεων διότι διαθέτει διπλό σπείρωμα (εδώ διακρίνεται το εξωτερικό σπείρωμα που βιδώνει στο πυγαίο των 120 χλστ. του Leopard 2A4). Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό και από τη φωτογραφία, το εσωτερικό σπείρωμα του προσαρμογέα βιδώνει στη βάση του σωλήνα του πυροβόλου των 105 χλστ. και στη συνέχεια όλο μαζί βιδώνει στο πυγαίο. Παρατηρήστε στην πάνω δεξιά φωτογραφία τη γλυσιέρα, η οποία ουσιαστικά καλύπτει το κενό του διαμετρήματος μεταξύ βλήματος και κλείστρου ώστε να τοποθετείται το βλήμα των 105 χλστ. στη θαλάμη του κλείστρου, και στην κάτω δεξιά φωτογραφία τον εξολκέα του Leopard 2A4. Στο πάνω μέρος του εξολκέα παρατηρήστε το «νύχι» το οποίο έχει υποστεί τροποποιήσεις ώστε να μπορεί να λειτουργεί με το βλήμα των 105 χλστ. Φεβρουάριος 2011 61
Η επάνω λήψη έχει απαθανατίσει μια ιστορική στιγμή στην πορεία του εγχειρήματος, την τελική τοποθέτηση του σωλήνα του πυροβόλου των 105 χλστ. του Leopard 1A5 στον πύργο του Leopard 2A4. Στις δύο φωτογραφίες που ακολουθούν διακρίνεται ο πύργος με το πυροβόλο των 105 χλστ. επί του σκάφους από διαφορετικές γωνίες. ησης ήταν η κατασκευή του προσαρμογέα διπλού σπειρώματος για την τοποθέτηση του σωλήνα των 105 χλστ. στο πυγαίο των 120 χλστ. του Leopard 2A4. Ειδικότερα, το εσωτερικό σπείρωμα του προσαρμογέα βιδώνει στη βάση του σωλήνα του πυροβόλου των 105 χλστ. του Leopard 1A5 και στη συνέχεια όλο μαζί, χάρη στο εξωτερικό σπείρωμα, βιδώνει στο πυγαίο των 120 χλστ. του Leopard 2A4. Ωστόσο, η θεωρία απέχει πολύ από την πράξη, όπως χαρακτηριστικά μας είπαν στελέχη που ενεπλάκησαν στην όλη διαδικασία, διότι το συγκεκριμένο τμήμα απαιτούσε ειδική κατεργασία. Ως πρώτη ύλη χρησιμοποιήθηκε ένας κύλινδρος ειδικού χάλυβα συναφών χαρακτηριστικών με το σωλήνα του πυροβόλου και το πυγαίο και στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε για την κοπή κυλίνδρων, οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν για τη δοκιμή κατασκευής σπειρώματος πριν από την εφαρμογή στο τελικό δοκίμιο. Επόμενο στάδιο ήταν η κοπή και κατεργασία χαλύβδινου κυλίνδρου στον οποίο πραγματοποιήθηκε η τελική κατασκευή, ενώ στη συνέχεια κατασκευάστηκαν και πραγματοποιήθηκε δοκιμή των 62 Στρατιωτική Ισορροπία Τεύχος 12
Σημαντικό κομμάτι για να καταστεί επιτυχές το εγχείρημα ήταν η τροποποίηση του βλητικού υπολογιστή του Leopard 2A4 ώστε να αξιοποιεί τα βλήματα των 105 χλστ. Τελικά, λόγω της συμβατότητας των βλητικών υπολογιστών του Leopard 1A5 με του Leopard 2A4, το σύστημα μπορούσε να δεχθεί τις EPROM με τα βλητικά δεδομένα των πυρομαχικών των 105 χλστ. δοκιμαστικών σπειρωμάτων. Οι εργασίες στο συγκεκριμένο στάδιο ολοκληρώθηκαν και με την κατασκευή του τελικού σπειρώματος και των κοχλιών ασφάλισης του προσαρμογέα καθώς και των αντίστοιχων οπών, τόσο στο σωλήνα όσο και στο πυγαίο. Στη συνέχεια, ακολούθησε δοκιμή και τοποθέτηση του προσαρμογέα διπλού σπειρώματος στο σωλήνα του πυροβόλου των 105 χλστ. Όπως είναι αυτονόητο, το επόμενο στάδιο εργασιών αφορούσε τροποποιήσεις στο πυγαίο και το κλείστρο των 120 χλστ. προκειμένου να λειτουργήσει με το σωλήνα και τα πυρομαχικά των 105 χλστ. Ειδικότερα, σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε μια «γλείστρα» βλήματος ή γλυσιέρα για να μπορέσει να τοποθετηθεί σωστά το βλήμα των 105 χλστ. στη θαλάμη του κλείστρου των 120 χλστ., ενώ παράλληλα τροποποιήθηκε και το «πλατό» του κλείστρου ώστε να μπορεί να συνεργαστεί με το νέο βλήμα των 105 χλστ. Η τελική τροποποίηση στο χώρο του κλείστρου ήταν η μηχανουργική επεξεργασία των εξολκέων ώστε να μπορούν να τραβήξουν τον κάλυκα των πυρομαχικών από τη θαλάμη. Η τελευταία εργασία που αφορούσε μηχανουργική κατεργασία ήταν κάποιες τροποποιήσεις στη βάση του σωλήνα του πυροβόλου. Με την ολοκλήρωση των προαναφερθέντων τροποποιήσεων, ουσιαστικά το προσωπικό του 304 ΠΕΒ είχε ολοκληρώσει το όλο εγχείρημα που αφορούσε την τοποθέτηση του σωλήνα πυροβόλου των 105 χλστ. σε πύργο πυροβόλου των 120 χλστ. Ωστόσο, είχε να επιλύσει ένα ακόμη σημαντικό πρόβλημα, το οποίο ήταν η τροποποίηση του βλητικού υπολογιστή του Leopard 2A4 ώστε να αξιοποιεί τα βλήματα των 105 χλστ. Τελικά, λόγω της συμβατότητας των βλητικών υπολογιστών του Leopard 1A5 με του Leopard 2A4 το σύστημα μπορούσε να δεχθεί τις EPROM με τα βλητικά δεδομένα των πυρομαχικών των 105 χλστ. Ο διαγνωστικός έλεγχος του τροποποιημένου βλητικού υπολογιστή με την τοποθέτηση του τροποποιημένου πυροβόλου έδειξε ότι λειτουργούσε και κάποιες μικροαποκλίσεις, οι οποίες διορθώθηκαν με ανάλογες ρυθμίσεις. Σε γενικές γραμμές, μετά την τροποποίηση του βλητικού υπολογιστή πραγματοποιήθηκε λειτουργικός έλεγχος, ρύθμιση της μονάδας σταθεροποίησης, ποιοτικός έλεγχος συστήματος σταθεροποίησης, συγχρονισμός-σύγκλιση καθώς και καταγραφή τιμών υπερανύψωσης και προπορείας. Από το σημείο αυτό και μετά το προσωπικό του ΠΕΒ που ενεπλάκη στο όλο εγχείρημα έβλεπε ότι όδευε προς την ολοκλήρωση της κατασκευής. Η τελική συναρμολόγηση του πυροβόλου και η τοποθέτησή του στον πύργο και η εν συνεχεία τοποθέτηση του πύργου επί του άρματος σήμανε και την ολοκλήρωση ενός εγχειρήματος υψηλού βαθμού δυσκολίας και φυσικά υψηλού ρίσκου ακόμη και για το προσωπικό του εργοστασίου, το οποίο μετά από συστηματική εκπαίδευση στο εξωτερικό και μακρόχρονη εμπειρία στο αντικείμενο διαθέτει την τεχνογνωσία για υψηλού επιπέδου παροχή τεχνικών γνώσεων όπως το προαναφερθέν εγχείρημα. Το βασικότερο όμως από όσα έχουν προαναφερθεί είναι ότι η τροποποίηση έγινε χωρίς καμία βοήθεια από την κατασκευάστρια εταιρεία, το οποίο σημαίνει αφενός την άρτια τεχνική κατάρτιση του προσωπικού και αφετέρου την αυτονομία και επάρκεια των εγκαταστάσεων του εργοστασίου σε εξοπλισμό. Φεβρουάριος 2011 63