ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΤΡΙΚΑΛΩΝ Μαρία Κατσανούλη, Θωµάς Ζανιάς, άφνη Προυτσάλη Ενεργειακό Κέντρο Νοµού Τρικάλων, Τηλ. 04310 72821, Φαξ 04310 74841, Τ.Θ. 204, 42100 Τρίκαλα, e-mail: energiat@otenet.gr, Internet: http//www.otenet.gr/energia ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα της έρευνας την οποία διεξήγαγε το Ενεργειακό Κέντρο Ν. Τρικάλων σε 2500 νοικοκυριά. Σκοπός της έρευνας ήταν η διερεύνηση της ενεργειακής συµπεριφοράς των κατοίκων στην καθηµερινή τους ζωή και ιδιαίτερα στο περιβάλλον της κατοικίας τους, µέσω της συµπλήρωσης ενός ερωτηµατολογίου για την συλλογή σχετικών δεδοµένων. Τα δεδοµένα που συλλέχθηκαν αφορούσαν στοιχεία σχετικά µε τις θερµικές απώλειες από το κτιριακό κέλυφος, τα ενεργειακά συστήµατα (για θέρµανση, δροσισµό, κλπ) και τις πηγές ενέργειας που χρησιµοποιούνται, τις καθηµερινές συνήθειες και τους τρόπους διαχείρισης της ενέργειας καθώς και τον βαθµό ευαισθητοποίησης σε θέµατα εξοικονόµησης ενέργειας και φυσικών πόρων και προστασίας του περιβάλλοντος. Η προσέγγιση των νοικοκυριών και η διανοµή του ερωτηµατολογίου πραγµατοποιήθηκε µε τη βοήθεια των µαθητών των δηµοτικών σχολείων, οι οποίοι µε την ευκαιρία αυτή ενηµερώθηκαν και ευαισθητοποιήθηκαν γύρω από ενεργειακά και περιβαλλοντικά ζητήµατα και στη συνέχεια, ως «Βοηθοί Ερευνητές» του Κέντρου, συµµετείχαν στην διακίνηση του ερωτηµατολογίου και τη συµπλήρωση τους από τους γονείς τους. Τα αποτελέσµατα της έρευνας αυτής επισηµαίνουν την αναγκαιότητα λήψης µέτρων για την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των νοικοκυριών συµβάλλοντας στην µείωση των εκποµπών του CO 2. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα νοικοκυριά και γενικότερα ο οικιακός τοµέας είναι γνωστό ότι συγκαταλέγεται στους σηµαντικότερους ενεργειακούς καταναλωτές και ευθύνεται άµεσα για το 30% περίπου των συνολικών εκποµπών του διοξειδίου του άνθρακα. Ειδικότερα για τον Νοµό Τρικάλων, η ενεργειακή κατανάλωση στον οικιακό τοµέα καταλαµβάνει την δεύτερη θέση (16.4%), µετά τις µεταφορές (55%) [1]. Από έρευνες του Ενεργειακού Κέντρου διαπιστώθηκε ότι τα κτίρια στην περιοχή χρειάζονται επεµβάσεις για την βελτίωση της ενεργειακής τους αποδοτικότητας [2-7]. εδοµένου ότι ο οικιακός τοµέας θεωρείται από πολλούς ότι έχει ένα υψηλό δυναµικό σε ότι αφορά την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και θέτοντας σε εφαρµογή το σύνθηµα «Σκέψου Παγκόσµια, ράσε Τοπικά», το Ενεργειακό Κέντρο Νοµού Τρικάλων οργάνωσε και διεξήγαγε, κατά την περίοδο 2000-2001, στα πλαίσια του προγράµµατος SAVE II (XVII/4.1031/L/97-037) µία έρευνα σε 2500 περίπου νοικοκυριά που βρίσκονται διασκορπισµένα σε όλη την έκταση του Νοµού Τρικάλων. Σκοπός της έρευνας ήταν η εκτίµηση της επικρατούσας τάσης στην ενεργειακή αποδοτικότητα των νοικοκυριών του Νοµού και η διάγνωση των συνηθέστερων προβληµάτων που ενδεχόµενα αντιµετωπίζουν κατά την χρήση της ενέργειας στην καθηµερινή ζωή. Τα αποτελέσµατα της έρευνας θα αποτελέσουν χρήσιµο εργαλείο στα χέρια του Κέντρου, ώστε στη συνέχεια να προχωρήσει στην υπόδειξη συγκεκριµένων τρόπων και µέτρων των οποίων η υιοθέτηση θα οδηγούσε σε βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των νοικοκυριών.
Η όλη δράση πραγµατοποιήθηκε µε την βοήθεια των «Βοηθών Ερευνητών» του Κέντρου, που δεν ήταν άλλοι από τους µαθητές της Ε και ΣΤ τάξης των ηµοτικών Σχολείων, και για τούτο σχεδιάσθηκε µε διπλό στόχo: πρώτον, την προσέγγιση των νοικοκυριών, από τα οποία προέρχονταν οι µαθητές, για την συλλογή στοιχείων και δεύτερον, αλλά εξίσου σηµαντικό, την ευαισθητοποίηση µαθητών, δασκάλων και γονέων γύρω από ενεργειακά και περιβαλλοντικά ζητήµατα. H έρευνα διεξήχθη µε την διανοµή περίπου 4000 ερωτηµατολογίων σε ισάριθµα νοικοκυριά προκειµένου να συλλεχθούν στοιχεία που αφορούν: στις ενεργειακές απώλειες από το κέλυφος αλλά και στον χρησιµοποιούµενο εξοπλισµό (θέρµανση, ψύξη, φωτισµό), στις ενεργειακές καταναλώσεις (πετρέλαιο, ξύλα, ηλεκτρισµό κλπ), στην αποδοτικότητα του χρησιµοποιούµενου εξοπλισµού για θέρµανση, δροσισµό και φωτισµό (είδος και παλαιότητα συστήµατος κλπ), αλλά και στην διερεύνηση της ενεργειακής και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των κατοίκων του Νοµού Τρικάλων για την αποτίµηση τελικά του δυναµικού της Ορθολογικής Χρήσης και Εξοικονόµησης Ενέργειας στον Οικιακό Τοµέα. 2. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Για την διερεύνηση της ενεργειακής αποδοτικότητας των νοικοκυριών και της ευαισθητοποίησης των ενοίκων τους σε ενεργειακά και περιβαλλοντικά θέµατα, συντάχθηκε και διαµορφώθηκε ένα πολύ απλό και σύντοµο τετρασέλιδο- ερωτηµατολόγιο. Κατά τη διαµόρφωση του ερωτηµατολογίου λήφθηκε υπόψη πρώτον το γεγονός ότι θα συµπληρωνόταν χωρίς συνεντεύξεις και δεύτερον ότι οι ερωτήσεις του έπρεπε να είναι έτσι διατυπωµένες, ώστε να ενηµερώνουν έµµεσα σχετικά µε τους παράγοντες που επηρεάζουν την ενεργειακή αποδοτικότητα του σπιτιού. Για τούτο και µέσα στο τετρασέλιδο µπήκαν αρκετά σκιτσάκια µε µηνύµατα ευαισθητοποίησης, ενώ ένα ένθετο, µιας σελίδας, ενηµέρωνε γύρω από τα θέµατα που πραγµατευόταν το ερωτηµατολόγιο καθώς και για την αναγκαιότητα της έρευνας. Στο τέλος του ένθετου, είχε διαµορφωθεί και ενσωµατωθεί µια σπαζοκεφαλιά γύρω από την έννοια «άρρωστα κτίρια». Η διανοµή των ερωτηµατολογίων επιλέχθηκε να γίνει µε την βοήθεια των µαθητών της Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης του Νοµού. Η επιλογή αυτή έγινε διότι κρίθηκε σκόπιµη η ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση των µικρών, σήµερα, µαθητών και «αυριανών» διαχειριστών του Περιβάλλοντος. Συγχρόνως, η µεγάλη γεωγραφική διασπορά των ηµοτικών Σχολείων θα βοηθούσε στην προσέγγιση Νοικοκυριών από κάθε γεωγραφική περιοχή του Νοµού µε διαφορετικά κοινωνικά και οικονοµικά δεδοµένα και άρα σε ένα πιο αντιπροσωπευτικό δείγµα της έρευνας. Η µεθοδολογία και οι στόχοι της όλης δράσης παρουσιάστηκαν σε συνέντευξη τύπου µε σκοπό την καλύτερη ενηµέρωση και προετοιµασία των τελικών αποδεκτών των ερωτηµατολογίων, προκειµένου να ανταποκριθούν πληρέστερα στην έρευνα. Η διανοµή των ερωτηµατολογίων ξεκίνησε στις 27 Μαρτίου 2001 και πραγµατοποιήθηκε µε την επιτόπου επίσκεψη τριών συνεργατών του Ενεργειακού Κέντρου σε όλα τα ηµοτικά Σχολεία του Νοµού. Κατά την διάρκεια των επισκέψεων αυτών έλαβαν χώρα ηµίωρες διαλέξεις στους µαθητές της Ε και ΣΤ τάξης παρουσία των δασκάλων τους. Στις διαλέξεις παρουσιάστηκαν: η έννοια της ενέργειας, οι διάφορες πηγές ενέργειας, οι φιλικές προς το περιβάλλον πηγές ενέργειας, η σύνδεση της ενέργειας µε την µόλυνση του περιβάλλοντος και τέλος τρόποι για εξοικονόµηση ενέργειας στις καθηµερινές δραστηριότητες, στο σχολείο, στο σπίτι, στις µετακινήσεις κλπ. Κατά την διανοµή των ερωτηµατολογίων εξηγήθηκε στους µαθητές ο σκοπός της έρευνας, και τους ζητήθηκε να συνδράµουν στην έρευνα του Κέντρου φροντίζοντας να συµπληρωθούν τα ερωτηµατολόγια ανώνυµα από τους γονείς τους µε την βοήθεια βεβαίως και των ίδιων των «Βοηθών Ερευνητών» του Κέντρου. Ως συµβολική αντααµοιβή για τη βοήθειά τους, τους
εδόθη µια ειδικά για το σκοπό αυτό σχεδιασµένη αφίσα και ένα σταυρόλεξο που διαµόρφωσε το Ενεργειακό Κέντρο γύρω από ενεργειακά και περιβαλλοντικά ζητήµατα, υλικό που αποτελεί, όπως φάνηκε, χρήσιµο εργαλείο στα χέρια των δασκάλων κατά την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Τα ερωτηµατολόγια συµπληρώθηκαν από τους γονείς των µαθητών και επιστράφηκαν από τους µαθητές στο σχολείο από όπου συλλέχθηκαν από το Ενεργειακό Κέντρο. Επισκέψεις πραγµατοποιήθηκαν συνολικά σε 157 σχολεία όπου µοιράστηκαν 4091 ερωτηµατολόγια σε ισάριθµους µαθητές. Η διαδικασία συλλογής των ερωτηµατολογίων ολοκληρώθηκε περίπου στα µέσα Ιουνίου 2001 µε την παραλαβή και των τελευταίων συµπληρωµένων ερωτηµατολογίων από ορισµένα αποµακρυσµένα µονοθέσια ηµοτικά, µέσω ταχυδροµείου. Το ποσοστό τελικά συµµετοχής των νοικοκυριών στην έρευνα έφτασε το 64%, παραλαµβάνοντας 2617 συµπληρωµένα ερωτηµατολόγια. Οι απαντήσεις καταχωρήθηκαν σε µια βάση δεδοµένων και η στατιστική τους επεξεργασία έγινε µε το Excel 97. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι πληροφορίες που συλλέχθηκαν για τα νοικοκυριά, αφορούν στις παρακάτω θεµατικές κατηγορίες: ταυτότητα του δείγµατος της έρευνας, θερµοµόνωση του κελύφους του κτιρίου, είδος και τρόπος λειτουργίας συστήµατος θέρµανσης και δροσισµού, τρόπος φωτισµού, βαθµός ευαισθητοποίησης σε ενεργειακά και περιβαλλοντικά ζητήµατα. Προκειµένου να ερµηνευτούν σωστότερα τα αποτελέσµατα επισηµαίνεται ότι ο πληθυσµός του Νοµού Τρικάλων χαρακτηρίζεται στην πλειοψηφία του (55%) αγροτικός, και ακολούθως αστικός (35%) και ηµιαστικός (10%), καθώς επίσης και η µεγάλη πλειοψηφία των δηµοτικών σχολείων του νοµού βρίσκονται σε χωριά (66.4%). 3.1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΙΓΜΑΤΟΣ Από τα στοιχεία που συλλέχτηκαν προκύπτει ότι τα περισσότερα από τα εξεταζόµενα κτίρια: βρίσκονται σε χωριό (52.8%), ενώ το 27.4% των νοικοκυριών βρίσκονται στο κέντρο της πόλης και περίπου 19% σε προάστιο ή οικισµό. είναι ιδιόκτητα (87.7%), είναι κατασκευασµένα πριν το 1979 (41%), την χρονιά που η εφαρµογή της θερµοµόνωσης έγινε υποχρεωτική είναι ισόγεια (40.8%) ή ισόγεια µε έναν όροφο (29.4%) είναι χτισµένα σε ένα επίπεδο (78.7%) είναι 4άρια (42.4%) ή 3άρια (32.6%) εµβαδού 80-100 m 2 (31.4%) και 100-120m 2 (28.7%) εφάπτονται µε το έδαφος (48.8%) βρίσκονται κάτω από στέγη µε κεραµίδια (61.1%), ενώ πολύ λιγότερα (19.6%) έχουν οροφή µε πλάκα. εµφανίζουν αρκετά µεγάλο αριθµό ατόµων ανά νοικοκυριό, από 4 άτοµα και πάνω (93%). Θα πρέπει να επισηµανθεί, τέλος, ότι η έρευνα απευθύνθηκε σε νοικοκυριά µε ένα τουλάχιστον παιδί στο ηµοτικό σχολείο. 3.2. ΚΕΛΥΦΟΣ ΚΤΙΡΙΩΝ Παρά την πολύχρονη, από το 1979, ισχύ του Κανονισµού Θερµοµόνωσης, ενδιαφέροντα είναι τα συµπεράσµατα σε ότι αφορά την ύπαρξη ή όχι θερµοµόνωσης στο κτιριακό κέλυφος. Οι ερωτηθέντες δήλωσαν σε ποσοστό:
21.3% ότι οι κατοικίες τους είναι πλήρως αθερµοµόνωτες, 21.2% ότι δεν γνωρίζουν περί της ύπαρξης ή όχι µόνωσης στο κέλυφος του κτιρίου που κατοικούν, ενώ 56.9% ότι κάποιο από τα δοµικά στοιχεία του σπιτιού τους είναι µονωµένο. Μεταξύ των κτιρίων που φέρουν στο κέλυφός τους κάποιο είδος µόνωσης: µόνο τα µισά περίπου (47.4%) έχουν µονωµένους τους εξωτερικούς τοίχους, το 1/3 (28.2%) φέρει µόνωση στην οροφή, ενώ µικρότερα είναι τα ποσοστά για την ύπαρξη µόνωσης στο δάπεδο (15.6%) και στα εξωτερικά δοκάρια-κολώνες (12.1%). Ωστόσο η θερµοµόνωση εφαρµόζεται ατελώς: µόλις 4.5% των εξετασθέντων κτιρίων έχουν µονωµένα όλα τα δοµικά στοιχεία του κελύφους τους (τοίχοι, οροφή, ή/και δάπεδο, εξωτ. δοκάρια και κολώνες), ενώ το 20.3% φέρει µόνωση µόνο στους τοίχους, το 6.0% µόνο στην οροφή, το 1.7% µόνο στα εξωτερικά δοκάρια και κολώνες και το 0.5% έχει µονωµένο µόνο το δάπεδο. Σε ότι αφορά την τοποθεσία του κτιρίου, στις αγροτικές περιοχές (χωριό) εµφανίζονται λιγότερο συχνά µονωµένα τα εξωτερικά δοκάρια και οι κολώνες (8.1%) συγκριτικά µε τις πιο αστικές περιοχές (πόλη, οικισµό, προάστιο) όπου τα ποσοστά κυµαίνονται από 12.4% έως 18.5%. Κάτι αντίστοιχο συµβαίνει και µε τη µόνωση δαπέδου, όπου στο χωριό εµφανίζεται µε µικρότερο ποσοστό 9.9% έναντι των ποσοστών 16.3% - 25.1% που εµφανίζονται σε πιο αστικές περιοχές. Ενθαρρυντικό είναι ότι οι νεότερες οικοδοµές γενικά µονώνονται. Παρατηρήθηκε µετά το 1979 µια αξιοσηµείωτη µείωση των κτιρίων που δεν έχουν κανένα δοµικό στοιχείο µονωµένο: από 40.2% για κτίρια κτισµένα πριν το 1979 σε 1.9% για κτίρια κτισµένα µετά το 1996. Τέλος, µε την πάροδο του χρόνου φαίνεται να αυξάνεται το ποσοστό των κτιρίων µε µόνωση σε περισσότερα δοµικά στοιχεία (Πίνακας 1). Ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της µόνωσης στα εξωτερικά δοκάρια και το δάπεδο, όπου το ποσοστό µεταξύ των κτιρίων πριν το 1979 και µετά το1996 σχεδόν επταπλασιάζεται Πίνακας 1 Πριν από το 1979 1996-2000 Τοίχοι 23.5% 81.2% Εξωτερικά δοκάρια 4.8% 33.8% άπεδο 5.5% 37.3% Οροφή 17.7% 46.1% Ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς των κτιρίων, ένα 15.2% των ιδιόκτητων κτιρίων δεν γνωρίζουν εάν έχουν ή όχι µόνωση στο σπίτι, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα ενοικιαζόµενα είναι 48.7%. Το 21.7% των ιδιόκτητων κατοικιών είναι τελείως αµόνωτα εκ των οποίων το 75.8% έχει κατασκευαστεί πριν από το 1979. Το αντίστοιχο ποσοστό των αµόνωτων ενοικιαζόµενων νοικοκυριών είναι 20.5%. Σε ότι αφορά τα εξωτερικά κουφώµατα των κτιρίων της έρευνας, πάνω από τα µισά νοικοκυριά (52.7%) έχουν µονά τζάµια ενώ το 45.7% των εξετασθέντων κτιρίων φέρουν διπλά και ένα πολύ µικρό ποσοστό (0.9%) φέρει τριπλά τζάµια.
Τα διπλά τζάµια τοποθετούνται συχνότερα στα νεότερα κτίρια, κάτι που πάει να καθιερωθεί ως πάγια τακτική στα νεοαναγειρόµενα κτίρια της περιοχής. Αναµενόµενη ήταν η υπερίσχυση των µονών υαλοστασίων σε ενοικιαζόµενα κτίρια και των διπλών στα ιδιόκτητα. Από τα νοικοκυριά που έχουν διπλά τζάµια και απάντησαν ότι δεν έχουν κανένα δοµικό στοιχείο µονωµένο, το 56.5% αυτών των κτιρίων κατασκευάστηκε πριν το 1979, άρα τοποθέτησαν τα διπλά τζάµια εκ των υστέρων, ενώ µόλις ένα 2.8% έχει κάνει εκ των υστέρων και κάποια επέµβαση για την βελτίωση της µόνωσης. 3.3. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ Ως βασικό σύστηµα θέρµανσης τα περισσότερα νοικοκυριά χρησιµοποιούν την κεντρική θέρµανση µε λέβητα (60.1%), ενώ ακολουθούν η σόµπα µε ξύλα (10.6%) και η σόµπα πετρελαίου (10.3%). Με πολύ µικρότερα ποσοστά εµφανίζονται συστήµατα θέρµανσης όπως το τζάκι, οι θερµοσυσσωρευτές και τα ηλεκτρικά αερόθερµα και σώµατα. Το 44% των ενοικιαζόµενων κτιρίων επιλέγουν για θερµοκρασία χώρου την ηµέρα 18-20 ο C, ενώ ανάλογο είναι και το ποσοστό για τα ιδιόκτητα είναι 51%. Εντούτοις, αρκετά είναι τα νοικοκυριά (33.2% των ενοικιαζόµενων και 31.6% των ιδιόκτητων) που επιλέγουν υψηλότερη γενικά θερµοκρασία χώρου την ηµέρα ήτοι: 20-25 ο C. Σε ότι αφορά την λειτουργία του συστήµατος την νύχτα µόνο ένα 10% των ερωτηθέντων επιλέγει το κλείσιµο του συστήµατος και αυτό απαντάται περισσότερο στα ενοικιαζόµενα (14.8%) από ότι στα ιδιόκτητα νοικοκυριά (9.3%). Αντίστοιχα η επικρατέστερη θερµοκρασία χώρου την νύχτα και για τα ενοικιαζόµενα (37.6%) και για τα ιδιόκτητα (40.2%) είναι 15-18 ο C, ενώ αρκετά επίσης νοικοκυριά (26.2% ενοικιαζόµενα και 25.9% ιδιόκτητα ) επιλέγουν υψηλότερη για τη νύχτα θερµοκρασία, ήτοι 18-20 ο C. Σε ότι αφορά τον τρόπο λειτουργίας του συστήµατος θέρµανσης ο θερµοστάτης χώρου επικρατεί των άλλων τρόπων µε ποσοστό 49.8%. Αυτό είναι ιδιαίτερα εµφανές στις σύγχρονες κατασκευές (το ποσοστό των ερωτηθέντων που σηµείωσε την επιλογή αυτή κυµαίνεται από 12.6% σε κατασκευές πριν το 1979 σε 63.4 % σε κατασκευές µετά το 1996) και επίσης στα ιδιόκτητα κτίρια µε ποσοστό 52% έναντι του 34.2% που αναφέρεται σε ενοικιαζόµενα κτίρια. Το άνοιγµα/κλείσιµο του διακόπτη αποτελεί την δεύτερη συνηθέστερη τακτική (22.5%} συνολικά των ερωτηθέντων και εµφανίζεται µε µεγαλύτερο ποσοστό στα ενοικιαζόµενα (25.8%) από ότι στα ιδιόκτητα κτίρια (22%). 3.4. ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΖΕΣΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΧΡΗΣΗΣ (ΖΝΧ) Το επικρατέστερο σύστηµα παραγωγής ΖΝΧ είναι ο ηλεκτρικός θερµοσίφωνας (51.9%), ακολουθεί το µπόϊλερ κεντρικής θέρµανσης (48.8%) και ο ηλιακός θερµοσίφωνας (29.3%). Επίσης, το 64.8% των νοικοκυριών, που χρησιµοποιούν την κεντρική θέρµανση, παράγουν το ΖΝΧ µέσω του µπόϊλερ. Το 35.5% των νοικοκυριών της έρευνας χρησιµοποιεί πάνω από ένα σύστηµα για την παραγωγή ζεστού νερού χρήσης, µε δηµοφιλέστερα ζευγάρια το µπόϊλερ-ηλεκτρικό θερµοσίφωνα (34.6%) και το µπόϊλερ-ηλιακό θερµοσίφωνα (29.2%). Σε ότι αφορά το δείγµα των νοικοκυριών που εξετάσθηκε, ο ηλεκτρικός θερµοσίφωνας ως επιλογή επικρατεί στα νοικοκυριά που βρίσκονται στο κέντρο (65.6%) ή σε οικισµό (55.4%), ενώ το µπόϊλερ επικρατεί ως επιλογή στο προάστιο (64.2%) και στο χωριό (49.5%). Παρατηρείται µεγάλη διείσδυση του µπόϊλερ για την παραγωγή ΖΝΧ στα νεότερα κτίρια: ενώ ο ηλεκτρικός θερµοσίφωνας επικρατεί στα κτίρια πριν το 1990 µε ποσοστά που κυµαίνονται από 52.6% έως 60.9%, η κεντρική θέρµανση (µπόϊλερ) εµφανίζεται ως επικρατέστερη επιλογή στα κτίρια που κτίστηκαν µετά το 1991 µε ποσοστά που κυµαίνονται από 63.9% έως 74.4%.
Τέλος, το ιδιοκτησιακό καθεστώς του νοικοκυριού φαίνεται να καθορίζει το είδος του συστήµατος παραγωγής ΖΝΧ που χρησιµοποιείται, µε τα ιδιόκτητα νοικοκυριά να χρησιµοποιούν το µπόϊλερ (52.2%) και τον ηλιακό θερµοσίφωνα (48.9%), ενώ τα ενοικιαζόµενα χρησιµοποιούν περισσότερο τον ηλεκτρικό θερµοσίφωνα (74.5%) και λιγότερο το µπόϊλερ (23.2%). 3.5. ΡΟΣΙΣΜΟΣ ΚΤΙΡΙΩΝ Το 22,5% των νοικοκυριών απάντησε ότι το καλοκαίρι χρησιµοποιεί για δροσισµό τα κλιµατιστικά συστήµατα, ενώ το 47.2% ανεµιστήρες δαπέδου. Το 12.9% των νοικοκυριών που δεν απάντησαν στην ερώτηση αυτή θα µπορούσε κανείς να συµπεράνει ότι δεν χρησιµοποιούν κάποιο ιδιαίτερο σύστηµα για δροσισµό διότι δεν το χρειάζεται, δεδοµένου ότι το 61.2% αυτών βρίσκονται σε χωριό και δεδοµένο ότι τα χωριά του Νοµού είναι τα περισσότερα σε ηµιορεινές και ορεινές περιοχές. Όσοι από τους ερωτηθέντες ενδιαφέρονται για µέτρα εξοικονόµησης ενέργειας στο δροσισµό χρησιµοποιούν περισσότερο ανεµιστήρες δαπέδου (37.1%) παρά κλιµατιστικά (28.5%). Τα κλιµατιστικά χρησιµοποιούνται περισσότερο (45.9%) στο Κέντρο της πόλης, λιγότερο σε Χωριό (34.4%) ενώ πολύ λιγότερο σε Προάστιο (11.7%) και Οικισµό (6.6%). Τα άλλα συστήµατα έχουν περίπου σταθερή διείσδυση ανά τοποθεσία: Κέντρο από 19.3% έως 23.5%, Προάστιο από 5.3% έως 11.7%, Οικισµός από 6.6% έως 15.8%. Όπως εξάλλου αναµενόταν, όσο αυξάνει το µέγεθος της δαπάνης για ηλεκτρική ενέργεια το καλοκαίρι αυξάνει και το ποσοστό των κλιµατιστικών που χρησιµοποιούνται (από 12.5% για δαπάνη µικρότερη των 20.000 δρχ σε 40.9% για δαπάνη µεγαλύτερη των 100.000 δρχ). Οι ανεµιστήρες δαπέδου χρησιµοποιούνται σχεδόν σταθερά (31.8% 51%) σε όλα τα επίπεδα δαπανών. Οι ανεµιστήρες οροφής έχουν µικρό βαθµό διείσδυσης (2.2%). Το ίδιο συµβαίνει και µε τους φεγγίτες αερισµού (4.5%). Ο µικρός αυτός βαθµός διείσδυσης των ανεµιστήρων οροφής, ενδεχοµένως να οφείλεται στο ότι το ύψος της οροφής στα σπίτια έχει ελαττωθεί αισθητά. Τα κλιµατιστικά εµφανίζονται περισσότερο σε µεγαλύτερου εµβαδού κτίρια (τριάρια 26.6%, τεσσάρια 49.3%). Επίσης τα διαµερίσµατα που βρίσκονται κάτω από πλάκα φαίνονται να χρησιµοποιούν περισσότερα κλιµατιστικά (27.4%) από ότι τα διαµερίσµατα που βρίσκονται κάτω από στέγη µε κεραµίδια (18.9%). 3.6. ΦΩΤΙΣΜΟΣ Στο ερώτηµα που ετέθη σχετικά µε το εάν όταν αλλάζουν ένα λαµπτήρα στο σπίτι σκέφτονται να τον αντικαταστήσουν µε έναν λαµπτήρα εξοικονόµησης ενέργειας, το 2/3 (63.7%) των ερωτηθέντων απάντησαν θετικά, ενώ το 1/3 (31.4%) απάντησε κατηγορηµατικά όχι. 3.7. ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ - ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ Το 1/3 των νοικοκυριών (28.9%) της έρευνας δεν γνωρίζει περί της δυνατότητας χρήσης του Νυχτερινού Τιµολογίου της ΕΗ. Η µεγάλη πλειοψηφία των ερωτηθέντων (79.9%) θεωρεί την εξοικονόµηση ενέργειας σηµαντική υπόθεση, ενώ ένα 13.6% την εξαρτά από το οικονοµικό όφελος που θα έχει. Οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες (45.7%) σκέφτονται να προβούν σε µέτρα εξοικονόµησης ενέργειας, ένα 21% το έχει ήδη πάρει απόφαση, ενώ το 1/3 περίπου (27.8%) δεν το σκέφτεται. Τα νοικοκυριά της έρευνας είναι αρκετά ευαισθητοποιηµένα στη χρήση του νερού. Το 70.1% ρυθµίζει την ροή του νερού, ανάλογα µε τη χρήση, µόνο το 5.3% αφήνει το νερό να τρέχει άσκοπα, ενώ ένα 18.1% δήλωσε ότι κάνει οικονοµία µε άλλο τρόπο.
Το δείγµα των νοικοκυριών της έρευνας φαίνεται αρκετά ευαισθητοποιηµένο σε θέµατα ανακύκλωσης, ένα 87.8% των ερωτηθέντων θα συµµετείχε σε πρόγραµµα ανακύκλωσης ακόµα και εάν θα χρειαζόταν η διαλογή να γίνει από τους ίδιους. Σε ότι αφορά τη χρήση ανακυκλώσιµων υλικών σε καταναλωτικά προϊόντα, ένα 63% των ερωτηθέντων αφιερώνει από λίγο έως πολύ χρόνο προκειµένου να εξετάσει αυτό το θέµα, ενώ το 1/3 (33.4%) δεν σκέφτεται καθόλου αυτή τη παράµετρο πριν επιλέξει τα καταναλωτικά προϊόντα που θα αγοράσει. Όπως αναµενόταν, στην επαρχία ο κόσµος κυκλοφορεί αρκετά µε τα πόδια (38.6%). Εξίσου όµως σηµαντική είναι και η χρήση του ΙΧ (30.9%), ενώ µη αναµενόµενη είναι η µικρή χρήση του ποδηλάτου (11.4%), δεδοµένου ότι το 27.4% του δείγµατος κατοικεί σε Κέντρο Πόλης, η οποία είναι επίπεδη στο µεγαλύτερο τµήµα της, ενώ τέλος, µικρή είναι και η χρήση του λεωφορείου. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από την επεξεργασία των αποτελεσµάτων φαίνεται ότι υπάρχουν αρκετά περιθώρια βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας των νοικοκυριών της περιοχής του Νοµού Τρικάλων. Η µόνωση των κτιρίων εµφανίζεται ελλιπής, δεδοµένου ότι µόλις ένα 5% των εξεταζόµενων κτιρίων είναι πλήρως µονωµένα, ενώ περισσότερο από τα µισά εξεταζόµενα κτίρια έχουν ακόµα µονά τζάµια. Σε ότι αφορά τα συστήµατα θέρµανσης, δροσισµού, παραγωγής ΖΝΧ και φωτισµού φάνηκε ότι απαιτείται περισσότερη ενηµέρωση τόσο των τεχνικών όσο και των µηχανικών της περιοχής σχετικά µε την εφαρµογή νεότερων συστηµάτων ορθολογικής χρήσης ενέργειας για την βελτίωση της ενεργειακής τους αποδοτικότητας. Επισηµαίνεται ότι τα περισσότερα κτίρια είναι ιδιόκτητα και συνεπώς η προτροπή για την ανάληψη µέτρων για την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των νοικοκυριών ενδεχοµένως να έχει αποτέλεσµα. Τέλος, αν και οι κάτοικοι φαίνονται αρκετά ευαισθητοποιηµένοι σε ενεργειακά και περιβαλλοντικά ζητήµατα το Ενεργειακό Κέντρο θα πρέπει να συνεχίσει τις δραστηριότητές του στον τοµέα ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης του τελικού χρήστη, προκειµένου να γίνει αντιληπτό το όφελος που έχει ο καθένας από την ορθολογική χρήση της ενέργειας και των φυσικών πόρων στην καθηµερινή ζωή και γενικότερα να συνειδητοποιηθεί το µήνυµα που στέλνει το σύνθηµα «Σκέψου Παγκόσµια. ράσε Τοπικά». ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η δραστηριότητα αυτή πραγµατοποιήθηκε στα πλαίσια υλοποίησης του Ευρωπαϊκού Προγράµµατος SAVE II (XVII/4.1031/L/97-037) της πρώην 17 ης Γενικής ιεύθυνσης για την Ενέργεια και νυν DG TREN. Στόχος του Έργου ήταν η ίδρυση του Ενεργειακού Κέντρου Νοµού Τρικάλων, του Mayo (IR) και της Pisa (IT) για την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας στις περιοχές αυτές. Η εργασία αυτή δεν θα είχε εκπληρώσει τον διπλό στόχο της χωρίς την συµπαράσταση, συνεργασία και βοήθεια πολλών ανθρώπων από πολύ διαφορετικούς φορείς της περιοχής. Για τούτο και ευχαριστούµε ιδιαίτερα : Τον Νοµάρχη Τρικάλων, και τους υπευθύνους της Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης Νοµού Τρικάλων, που επέτρεψαν την συνεργασία του Ενεργειακού Κέντρου Νοµού Τρικάλων και των µαθητών των ηµοτικών Σχολείων του Νοµού. τους ιευθυντές και τους ασκάλους των ηµοτικών Σχολείων του Νοµού Τρικάλων για την άψογη συνεργασία τους και ιδιαίτερα την εκπαιδευτικό του 5 ου ηµοτικού για τον
εποικοδοµητικό σχολιασµό της στην διάλεξη που διαµόρφωσαν οι συνεργάτες του Ενεργειακού Κέντρου για τους µαθητές τους «Βοηθούς Ερευνητές» του Ενεργειακού Κέντρου, τους µικρούς µαθητές της Ε και ΣΤ τάξης, κατά τη χρονιά 2000-2001, όλων των ηµοτικών Σχολείων που συνέβαλλαν στην ολοκλήρωση της έρευνας αυτής, καθώς και όλους τους γονείς των παιδιών που ανταποκρίθηκαν στην έρευνα και συµπλήρωσαν το ερωτηµατολόγιο που έφτασε στα χέρια τους τέλος, τους συνεργάτες του Ενεργειακού Κέντρου οι οποίοι σε συνεργασία µε τους υπογράφοντες συνέβαλλαν στην υλοποίηση της όλης δράσης, είτε επισκεπτόµενοι τα σχολεία και ολοκληρώνοντας µε επιτυχία το διπλό σκοπό την ενηµέρωσηςευαισθητοποίησης και της συλλογής στοιχείων, είτε υποστηρίζοντας οργανωτικά την όλη δράση. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. «Οικονοµική, Κοινωνική και Ενεργειακή Καταγραφή του Ν. Τρικάλων», ΚΑΠΕ & Ενεργειακό Κέντρο Ν. Τρικάλων, 1999 2. «Ενεργειακή Καταγραφή ιοικητηρίου Ν.Α. Τρικάλων», Ενεργειακό Κέντρο Ν. Τρικάλων, 2000 3. «Ενεργειακή Καταγραφή και Επιθεώρηση Νοσοκοµείου Τρικάλων», Ενεργειακό Κέντρο Ν. Τρικάλων & ΚΑΠΕ, 2000 4. «Ενεργειακή Καταγραφή και Επιθεώρηση Εθνικού Αθλητικού Κέντρου Τρικάλων», Ενεργειακό Κέντρο Ν. Τρικάλων & ΚΑΠΕ, 2000 5. «Ενεργειακή Καταγραφή και Επιθεώρηση Θεραπευτηρίου Χρονίων Παθήσεων Τρικάλων», Ενεργειακό Κέντρο Ν. Τρικάλων & ΚΑΠΕ, 2000 6. «Ενεργειακή Καταγραφή Σχολείου Φωτάδας Τρικάλων», Ενεργειακό Κέντρο Ν. Τρικάλων, 2001 7. «Ενεργειακή Καταγραφή Σχολείου Παλλαιοµονάστηρου Τρικάλων», Ενεργειακό Κέντρο Ν. Τρικάλων, 2001