π À ª π π À ª ƒπ À Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. TEYXOΣ XΙΙ 1.1 Βραχυχρόνια εξέλιξη του ΑΕΠ διεθνώς, σε Ευρωζώνη και Ελλάδα 3 1.2 Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ): Εξελίξεις και σύνθεση 5 1.3 Καθαρό Διαθέσιμο Εισόδημα Ιδιωτική Κατανάλωση σε Ελλάδα και Ευρωζώνη 7 2.1 Πληθωρισμός σε Ευρωζώνη και Ελλάδα 8 3.1 Ανεργία σε Ευρωζώνη και Ελλάδα 9 4.1 Επιτόκια Αγοράς Χρήματος 11 4.2 Κεφαλαιαγορές 11 4.3 Καταθέσεις στην Ελλάδα 13 5.1 Κλάδος του εμπορίου στην Ελλάδα 14 5.2 Επιχειρηματικό Κλίμα στο Λιανικό Εμπόριο στην Ελλάδα 15 6.1 Επενδύσεις Οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα 16 7.1 Δείκτης Οικονομικής Δυσπραγίας (ΔΟΔ) στην Ελλάδα 18 8.1 Ειδικό Θέμα: Εξελίξεις στην Αγορά Πετρελαίου και Επιπτώσεις 19 8.2 Που τελικά οφείλεται η υποχώρηση των διεθνών τιμών πετρελαίου; 21
Για τον παρόν Δελτίο, εργάστηκαν οι: Βάλια Αρανίτου, Διευθύντρια ΙΝΕΜΥ Χρίστος Κατηφόρης, οικονομολόγος Δήμητρα Γούναρη, Συντονίστρια Τμήματος Έρευνας και Τεκμηρίωσης ΙΝΕΜΥ Νίκος Γεωργοκώστας, στέλεχος ΙΝΕΜΥ Χαράλαμπος Αράχωβας, συνεργάτης ΙΝΕΜΥ
Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙΙ 1.1 Βραχυχρόνια εξέλιξη του ΑΕΠ διεθνώς, σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας για το 2014 θα παραμείνει στα ίδια με πέρυσι επίπεδα, με ρυθμό μικρότερο των αρχικών προβλέψεων, καθώς οι κίνδυνοι και η γεωπολιτική αστάθεια παραμένουν και επιβαρύνουν την τόνωση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου και του διεθνούς εμπορίου. Το 2014, οι προηγμένες οικονομίες επιταχύνθηκαν, στηριζόμενες κυρίως στη «διευκολυντική» νομισματική πολιτική και στη μείωση των διαρθρωτικών ελλειμμάτων, ενώ οι αναπτυσσόμενες επιβραδύνθηκαν (Πίνακας 1). Ειδικότερα, το παγκόσμιο προϊόν εκτιμάται ότι θα αυξηθεί φέτος με ρυθμό 2,6%, από 2,5% το 2013, και κατά 3,0% το 2015 1. Πίνακας 1 Πραγματικό ΑΕΠ - Μεταβολές (%) σε επιλεγμένες χώρες Χώρα/ περίοδος 2012 2013 2013 2013 2013 2014 2014 2014 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Ευρωζώνη-18-0,5-0,2 0,3 0,1 0,3 0,3 0,1 0,2 (-1,0) (-1,1) (-0,6) (-0,3) (0,5) (1,1) (0,8) (0,8) Ιρλανδία* 2,8-3,5 0,7 1,8-0,1 2,8 1,1 0,1 (1,0) (0,0) (0,3) (1,7) (-1,2) (5,1) (6,2) (3,6) Ελλάδα** -1,0-1,8-0,3-0,4-0,3 0,8 0,4 0,7 (-4,4) (-5,8) (-4,2) (-2,6) (-3,1) (-0,4) (0,4) (1,9) Ισπανία -0,8-0,3-0,1 0,1 0,2 0,4 0,6 - (-2,1) (-1,9) (-1,6) (-1,1) (-0,2) (0,5) (1,2) (-) Ιταλία -0,9-0,6-0,3-0,1 0,1-0,1-0,2 - (-2,9) (-2,4) (-2,2) (-1,9) (-0,9) (-0,4) (-0,2) (-) Κύπρος -1,5-1,7-1,8-0,9-0,7-0,6-0,3 - (-3,5) (-5,0) (-6,0) (-5,7) (-5,0) (-3,9) (-2,5) (-) Πορτογαλία* -1,9-0,3 1,1 0,3 0,5-0,4 0,3 0,3 (-3,8) (-4,0) (-2,0) (-0,9) (1,5) (1,0) (0,9) (1,1) ΗΠΑ 0,0 0,7 0,4 1,1 0,9-0,5 1,1 1,2 (1,6) (1,7) (1,8) (2,3) (3,1) (1,9) (2,6) (2,7) Ιαπωνία* -0,2 1,5 0,7 0,4-0,4 1,4-1,7-0,5 (0,0) (0,3) (1,5) (2,4) (2,2) (2,2) (-0,3) (-1,2) Πηγή: Eurostat Ποσοστιαίες μεταβολές πραγματικού ΑΕΠ (τιμές αγοράς εκατ. ) Εκτός παρενθέσεως: Μεταβολές συγκριτικά με το προηγούμενο τρίμηνο (q-o-q). Εντός παρενθέσεως: Μεταβολές συγκριτικά με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y). Ta στοιχεία για την Ευρωζώνη-18 και τις χώρες Ισπανία, Ιταλία Κύπρο και ΗΠΑ είναι εποχικά και ως προς τις εργάσιμες ημέρες διορθωμένα. *:Τα στοιχεία για τις χώρες Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ιαπωνία είναι μόνο εποχικά διορθωμένα. **: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Δελτίο Τύπου, 28 Νοεμβρίου 2014. 1. The World Bank, Global Economic Prospects, Having Fiscal Space and Using It, Ιανουάριος 2015. 3
4δεκέμβριος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Μετά από μία αρνητική εκκίνηση στην αρχή του έτους η αμερικανική οικονομία επανέρχεται σε θετικούς ρυθμούς το β και γ τρίμηνο του 2014 (1,1% και 1,2% q-o-q) εξαιτίας της συνέχισης της ιδιαίτερα επεκτατικής νομισματικής πολιτικής και της μικρότερης δημοσιονομικής απορρόφησης (fiscal drag) από την ηπιότερη πλέον δημοσιονομική προσαρμογή. Στην Ιαπωνία, η εκλογική νίκη του Άμπε στις 14 Δεκεμβρίου 2014 σημαίνει ότι η πολιτική των Abenomics θα συνεχιστεί με άξονες α) την επεκτατική νομισματική πολιτική, β) την ευέλικτη εφαρμογή δημοσιονομικών μέτρων στήριξης και γ) τη στρατηγική ανάπτυξης για την ενθάρρυνση των ιδιωτικών επενδύσεων (μέσω μεταρρυθμίσεων κλπ). Στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες η ανάπτυξη παραμένει ικανοποιητική αλλά επιβραδύνεται ελαφρώς, εξαιτίας της μειωμένης διεθνούς ζήτησης αλλά και της υποχώρησης του μεταξύ τους εξωτερικού εμπορίου. Η κινεζική οικονομία κατάφερε να διατηρήσει σημαντικούς ρυθμούς μεγέθυνσης, μετά από μια ασθενή ανάπτυξη το α τρίμηνο του 2014, οφειλόμενη, μεταξύ άλλων και στις εξελίξεις στην αγορά ακινήτων. Οι κυρώσεις του Δυτικού κόσμου εναντίον της Ρωσίας, η γεωπολιτική αστάθεια, οι εκροές κεφαλαίου και η αποκλιμάκωση στις τιμές πετρελαίου έχουν ήδη επηρεάσει αρνητικά τις επιδόσεις της ρωσικής οικονομίας ενώ θα συνεχίσουν να ασκούν πιέσεις. Ο νέος πρωθυπουργός της Ινδίας (από τον Μάιο) έχει προχωρήσει σε μικρής, πλην ουσιαστικής, κλίμακας μεταρρυθμίσεις και μέτρα από την πλευρά της προσφοράς (εργασιακοί νόμοι, επενδύσεις κλπ) με στόχο την τόνωση της ανάπτυξης και την πτώση του πληθωρισμού. Στη Βραζιλία, εκτιμάται ότι το 2014 θα κλείσει με μηδενική ανάπτυξη, ενώ πρόκληση αποτελεί η άνοδος του πληθωρισμού. Οι προσδοκίες ότι η ανάκαμψη στην Ευρωζώνη θα επιταχυνόταν μετά τις ενθαρρυντικές ενδείξεις στο τέλος του 2013 φαίνονται να διαψεύδονται εξαιτίας των διεθνών προκλήσεων που επιμένουν αλλά και της μικρότερης εγχώριας ζήτησης και επενδύσεων. Η μεγέθυνση στην Ευρωζώνη αποθαρρύνθηκε από τις πιέσεις απομόχλευσης, την ημιτελή προσαρμογή των μακροοικονομικών ανισορροπιών αλλά και την κατώτερη, του αναμενομένου, πρόοδο των δομικών και θεσμικών μεταρρυθμίσεων 2. Η ελληνική οικονομία φαίνεται να έχει επιστρέψει σε αναπτυξιακούς ρυθμούς, μετά από έξι έτη ύφεσης, ενώ το γ τρίμηνο του 2014 ήταν η ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία της Ευρωζώνης (0,7% σύγκριση q-o-q) 3. Την αδύναμη εκκίνηση στην αρχή του 2014 ακολούθησε η ενίσχυση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου κατά 1,4% το β τρίμηνο. Ωστόσο, η μείωση της βιομηχανικής παραγωγής το γ τρίμηνο του 2014 (-5,1% το Σεπτέμβριο σε ετήσια βάση), η εντεινόμενη διεθνής γεωπολιτική αστάθεια, και η υψηλή πολιτική αβεβαιότητα μετά την προκήρυξη πρόωρων εθνικών εκλογών τον Ιανουάριο του 2015, χαρακτηρίζουν την ανάκαμψη εξαιρετικά εύθραυστη. Στην Ιταλία, ύφεση παρατηρήθηκε στο πρώτο μισό του 2014 ενώ η πτώση στους δείκτες εμπιστοσύνης αλλά και οι εκτιμήσεις (Ε&Υ 4 ) κάνουν λόγο για συνέχιση της ύφεσης μέχρι το τέλος του έτους. Οι εξαγωγές της χώρας δεν κατόρθωσαν να προωθήσουν την αναπτυξιακή διαδικασία ενώ οι κατασκευές συρρικνώθηκαν περαιτέρω εξαιτίας των σφιχτών χρηματοπιστωτικών συνθηκών. Καλύτερη εικόνα παρουσιάζει η ισπανική οικονομία η οποία εκτιμάται ότι θα αναπτυχθεί κατά 0,5% και 0,6% τα γ και δ τρίμηνα αντίστοιχα 2. European Commission, European Economic Forecast, European Economy 7/2014, Autumn 2014. 3. Ernst & Young, EY Eurozone Forecast, Eurozone Greece, December 2014. 4. Ernst & Young, EY Eurozone Forecast, Eurozone Italy, December 2014.
Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙΙ (συγκρίσεις q-o-q) 5. Ευνοϊκά έδρασε η αύξηση της εγχώριας ζήτησης ενώ η συνεισφορά της καθαρής εξωτερικής ζήτησης παρέμεινε ελαφρώς αρνητική, αντικατοπτρίζοντας το ασταθές, διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Στην Ιρλανδία παρατηρείται δυναμική, ως προς τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης, οικονομική ανάκαμψη με την υποστήριξη της εγχώριας ζήτησης και ειδικότερα των επενδύσεων 6. Ποιοτική μπορεί να χαρακτηρισθεί η βελτίωση στην αγορά εργασίας καθώς η αύξηση της απασχόλησης το 2014 εκτιμάται ότι θα υπολείπεται μεν εκείνης του 2013, αλλά περισσότερα άτομα θα μετακινηθούν προς θέσεις πλήρους απασχόλησης. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ της Πορτογαλίας το β και γ τρίμηνο του έτους (στοιχεία q-o-q) διαμορφώθηκε σε 0,3%, εξέλιξη που αποδίδεται στην τόνωση της εγχώριας ζήτησης 7. Η ασθενής εξωτερική ζήτηση αποθαρρύνει τις εξαγωγές ενώ η ενίσχυση της εγχώριας αυξάνει τις εισαγωγές, περιορίζοντας με αυτόν τον τρόπο τη συνδρομή των καθαρών εξαγωγών στη μεγέθυνση. Ο πληθωρισμός παραμένει χαμηλός, ενώ η ανεργία μειώθηκε το γ τρίμηνο σε 13,1% 8. Η ύφεση στην κυπριακή οικονομία ήταν μικρότερη του αναμενόμενου καθώς η πτώση της οικονομικής δραστηριότητας το πρώτο εξάμηνο του έτους περιορίστηκε κατά 3% (στοιχεία y-o-y), εξαιτίας της καλής πορείας των συνιστωσών της ζήτησης 9. Διευκρινίζεται όμως ότι η υψηλή ανεργία, οι περικοπές των μισθών και η στενότητα στη χρηματοδότηση είχαν αρνητική επίπτωση στην εγχώρια ζήτηση. Η άνοδος του πληθωρισμού σε θετικά επίπεδα το δεύτερο μισό του έτους οφείλεται κυρίως στη ζήτηση από τον τουρισμό ενώ η αγορά εργασίας εμφανίζει τάσεις σταθεροποίησης, αν και η ανεργία παραμένει υψηλή (16,2% το γ τρίμηνο του 2014 10 ). 1.2 Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ): Εξελίξεις και σύνθεση Η πρόσφατη οικονομική κρίση ανάγκασε πολλές χώρες της Ευρωζώνης, ακόμα και τις πλουσιότερες, να υιοθετήσουν μεταρρυθμίσεις από την πλευρά τις προσφοράς με στόχο τη διατήρηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών και την τόνωση των προοπτικών για τη μακροχρόνια ανάπτυξη. Ωστόσο, η ανάγκη για πολιτικές τόνωσης της ευρωπαϊκής οικονομίας και αντιμετώπισης του κινδύνου του αποπληθωρισμού παραμένει ισχυρή. Σύμφωνα με τη Markit, ο σύνθετος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) 11 για την Ευρωζώνη διαμορφώθηκε τον Ιανουάριο του 2015 σε 52,6, στο υψηλότερο σημείο από τον Ιούλιο του 2014, εξαιτίας των ανοδικών τάσεων στη μεταποίηση και κυρίως στις υπηρεσίες. Στην Ελλάδα, ο δείκτης PMI για τη μεταποίηση υποχώρησε τον Ιανουάριο στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 15 μηνών (48,3), σπάζοντας για έβδομη φορά το φράγμα 5. Banco de Espana, Quarterly Report on the Spanish Economy-Overview, December 2014. 6. Central Bank of Ireland, Macro-Financial Review, 2014 II. 7. European Commission, European Economic Forecast, European Economy 7/2014, Autumn 2014. 8. Banco de Portugal, Statistical Bulletin, January 2015. 9. European Commission, European Economic Forecast, European Economy 7/2014, Autumn 2014. 10. Κεντρική Τράπεζα Κύπρου, «Οικονομικό Δελτίο», Δεκέμβριος 2014. 11. Markti Eurozone Composite PMI-Final data, News Release 4 February 2015. 5
6δεκέμβριος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ των 50,0 μονάδων, τους τελευταίους οκτώ μήνες. Η πτώση της παραγωγής αλλά και των νέων παραγγελιών που καταγράφηκε, παρά τη μεγαλύτερη υποχώρηση του κόστους των εισροών από τον Απρίλιο του 2009 και την οριακή, έστω, αύξηση της απασχόλησης, οφείλεται μεταξύ άλλων και στην πολιτική αβεβαιότητα και στην εκ νέου πτώση των νέων εργασιών από το εξωτερικό. Η βαρύνουσα σημασία του εμπορίου και του τουρισμού (μεταφορές, διαμονή και εστίαση) για την ελληνική οικονομία επηρεάζει καθοριστικά τις επιδόσεις της, ιδιαίτερα αν οι κλάδοι αυτοί συγκριθούν με ανταγωνίστριες χώρες ή/και με εκείνες που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικές δυσχέρειες (Διάγραμμα 1). Ειδικότερα για την Ελλάδα, οι αρνητικές πιέσεις στις επιχειρήσεις λιανεμπορίου εξασθένησαν σημαντικά ενώ βελτίωση της κατάστασης των τουριστικών κλάδων σημειώνεται, εκτός από την αύξηση των εσόδων από τις τουριστικές υπηρεσίες (α εννεάμηνο κατά 16,2% σε σταθερές τιμές), και σε σχετικές έρευνες αποτύπωσης προσδοκιών. 12 10.0 5.0 0.0-5.0-10.0-15.0-20.0-25.0-30.0-35.0 Διάγραµµα 1: Ακαθάριστη Προστιθέµενη Αξία στους κλάδους του εµπορίου, µεταφορών, διαµονής και εστίασης - Μεταβολές (%) 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 2012Q3 2012Q4 2013Q1 2013Q2 2013Q3 2013Q4 2014Q1 2014Q2 2014Q3 Eυρωζώνη-18 Ιταλία Ελλάδα Κύπρος Πηγή: Eurostat Οι ποσοστιαίες μεταβολές έχουν υπολογισθεί με δεδομένα σε σταθερές τιμές σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους (y-o-y). Τα στοιχεία είναι εποχικά και προς τις εργάσιμες ημέρες διορθωμένα, με εξαίρεση την Ιρλανδία όπου είναι μόνο εποχικά και όχι ως προς τις εργάσιμες ημέρες διορθωμένα. 12. ΙΟΒΕ, Έρευνα Οικονομικής Συγκυρίας, Νοέμβριος 2014. Ισπανία Πορτογαλία Ιρλανδία
Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙΙ 1.3 Καθαρό Διαθέσιμο Εισόδημα Ιδιωτική Κατανάλωση σε Ελλάδα και Ευρωζώνη Παρά την αναιμική και ασταθή ανάκαμψη στην Ευρωζώνη-18, το καθαρό διαθέσιμο εισόδημα παρουσιάζει σταθερά θετικούς, αν και χαμηλούς, ρυθμούς μεταβολής από το δεύτερο τρίμηνο του 2013, ενώ Ελλάδα και η Κύπρος συνεχίζουν να καταγράφουν μειώσεις του διαθέσιμου εισοδήματος (για 17 ο και 8 ο συνεχές εξάμηνο αντίστοιχα-πίνακας 2). Η πτωτική πορεία του διαθέσιμου εισοδήματος οφείλεται στην παρατεταμένη και βαθιά ύφεση, στην απαράδεκτα υψηλή ανεργία, στην έλλειψη ρευστότητας (με δεδομένους τους αυστηρούς όρους της τραπεζικής χρηματοδότησης) καθώς και στις μεγάλες φορολογικές επιβαρύνσεις. Σημειώνεται πως η εξέλιξη αυτή λαμβάνει χώρα παρά τη σταδιακή βελτίωση του μακροοικονομικού κλίματος που είχε συντελεστεί πριν την εκ νέου εμφάνιση της πολιτικής αβεβαιότητας. Οι πρώτες όμως θετικές επιπτώσεις φαίνεται να πραγματώνονται, τουλάχιστον με βάση τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. σύμφωνα με τα οποία το καθαρό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών αυξήθηκε οριακά κατά 0,3% το τρίτο τρίμηνο του 2014 (y-o-y). Πίνακας 2 Καθαρό Διαθέσιμο Εισόδημα (μεταβολές σε %) Χώρα/ περίοδος 2012 2012 2012 2013 2013 2013 2013 2014 2014 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Ευρωζώνη-18 0,0 0,4 0,5-0,4 1,3 1,3 1,3 1,4 - Ιρλανδία -4,5 1,2 11,7 10,2 2,2 6,8 0,4 1,6 - Ελλάδα -5,9-5,4-6,0-9,8-10,3-7,8-11,6-5,6-4,3 Ισπανία -1,8 0,5 0,2 0,8-0,2 0,7 1,1-2,0 - Ιταλία -1,5-2,0-1,3-1,3-2,1 0,0 0,2 1,0 - Κύπρος -8,3-6,2-13,9-10,4-3,7-7,3-7,3-3,5 - Πορτογαλία -3,2-3,2-2,9-2,4 1,7 1,5 5,7 2,1 - Πηγή: Eurostat-Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΕΕ Οι μεταβολές έχουν υπολογιστεί σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y) καθώς τα στοιχεία για όλες τις χώρες είναι σε τρέχουσες τιμές και μη εποχικά διορθωμένα. Οι ιδιωτικές δαπάνες κατανάλωσης στην Ευρωζώνη ενισχύονται οριακά (<1%, σύμφωνα με εποχικά διορθωμένα στοιχεία, συγκρίσεις y-o-y) από το τελευταίο τρίμηνο του 2013 μέχρι και το δεύτερο του 2014 ενώ τα επόμενα δύο έτη αναμένεται ήπια ανάκαμψη. Στην Κύπρο, η συνεχιζόμενη πτώση του εισοδήματος, οι σφιχτές συνθήκες χρηματοδότησης και η ύφεση εξακολουθούν να πιέζουν τη ζήτηση, ενώ η καλή πορεία του τουρισμού μπορεί να λειτουργήσει, ως ένα βαθμό, αντισταθμιστικά. Στην Ελλάδα, ο αρνητικός πληθωρισμός (αποπληθωρισμός) και οι χαμηλές πληθωριστικές προσδοκίες σε συνδυασμό με την εκτιμώμενη σταδιακή ενίσχυση του διαθέσιμου εισοδήματος και τη χρήση αποθησαυρισμένων τραπεζογραμματίων μπορεί να υποστηρίξουν την κατανάλωση. Ωστόσο, μεγάλο προβληματισμό, προκύπτει από την παρατήρηση πως η εφαρμογή του προγράμματος προσαρμογής οδήγησε μεν σε μεγάλη πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης (σωρευτική 7
8δεκέμβριος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ υποχώρηση 27,2% την περίοδο 2014 Q2/ 2008 Q2), αλλά συνετέλεσε σε μικρό μόνο βαθμό στον περιορισμό της συμβολής της ιδιωτικής κατανάλωσης στο ΑΕΠ της χώρας (Διάγραμμα 2). 75.0% 70.0% 65.0% 60.0% 55.0% 50.0% 45.0% 40.0% Διάγραµµα 2: Συµβολή της ιδιωτικής κατανάλωσης στο ΑΕΠ (σε %, στοιχεία σε πραγµατικούς όρους) Ευρωζώνη-18 Ιρλανδία* Ελλάδα Ισπανία Ιταλία Κύπρος Πορτογαλία* 2000 Q2 2008 Q2 2014 Q2 Πηγή: Eurostat-Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΕΕ Τα στοιχεία είναι σε σταθερές τιμές 2005 και έχουν εκτιμηθεί με τη μέθοδο της αλύσωσης ενώ δεν είναι ούτε εποχικά αλλά ούτε ως προς την εργάσιμη ημέρα διορθωμένα. Περιλαμβάνουν την κατανάλωση νοικοκυριών και των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων που εξυπηρετούν νοικοκυριά (NPISH). Η συμβολή της κατανάλωσης στο ΑΕΠ έχει υπολογιστεί με βάση το δεύτερο τρίμηνο (Q2) του έτους. *: Στις Ιρλανδία και Πορτογαλία, λόγω έλλειψης στοιχείων η συμβολή της κατανάλωσης στο ΑΕΠ έχει υπολογιστεί για τις περιόδους 2000Q1, 2008Q1, και 2014Q1 αντίστοιχα. 2.1 Πληθωρισμός σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Το γενικό επίπεδο τιμών, βάσει του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ), κινήθηκε το Δεκέμβριο πτωτικά, για 22 ο συνεχή μήνα, ενώ η πτώση του δομικού πληθωρισμού (ή πυρήνα του πληθωρισμού) ήταν μικρότερη. Η εξέλιξη αυτή είναι απόρροια της σωρευτικής μείωσης της εγχώριας ζήτησης και του κόστους εργασίας αλλά και της συρρίκνωσης των διεθνών τιμών πετρελαίου σε ευρώ, της αρνητικής πλέον επίπτωσης της έμμεσης φορολογίας καθώς και των μεταρρυθμίσεων στην αγορά προϊόντος 13. Η από- 13. Τράπεζα της Ελλάδος, Νομισματική Πολιτική Ενδιάμεση Έκθεση», Δεκέμβριος 2014.
Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙΙ κλιση του ρυθμού πληθωρισμού Ελλάδας-Ευρωζώνης τα τελευταία τρία περίπου χρόνια (Διάγραμμα 3) έχει συμβάλλει στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας καίριων τομέων της εγχώριας οικονομίας, όπως αυτού του τουρισμού. Παράλληλα, ο αποπληθωρισμός έχει λειτουργήσει ως ενίσχυση του πραγματικού εισοδήματος, σε πολύ μικρό βαθμό όμως, αν ληφθούν υπόψη οι εξαιρετικά έντονες πιέσεις στο εισόδημα εξαιτίας της ύφεσης. Επισημαίνεται ωστόσο ότι η παράταση του αποπληθωρισμού για μεγάλο χρονικό διάστημα ενδέχεται να προκαλέσει κινδύνους για την ανάκαμψη, καθώς οι προσδοκίες για περαιτέρω μειώσεις στις τιμές ευνοούν την αδράνεια στην αγορά. 6.0 5.0 4.0 3.0 2.0 1.0 0.0-1.0-2.0-3.0-4.0 Ιαν. 2011 Μάρ. 2011 Διάγραµµα 3: Ρυθµός µεταβολής ΕνΔΤΚ σε Ελλάδα και Ευρωζώνη (%) Μάι. 2011 Ιούλ. 2011 Σεπτ. 2011 Νοέµ. 2011 Ιαν. 2012 Μάρ. 2012 Μάι. 2012 Ιούλ. 2012 Σεπτ. 2012 Νοέµ. 2012 Ιαν. 2013 Μάρ. 2013 Μάι. 2013 Ιούλ. 2013 Σεπτ. 2013 Νοέµ. 2013 Ιαν. 2014 Μάρ. 2014 Μάι. 2014 Ιούλ. 2014 Σεπ. 2014 Νοέµ. 2014 Ευρωζώνη Ελλάδα Πηγή: Eurostat Οι ποσοστιαίες μεταβολές αφορούν τον αντίστοιχο μήνα τoυ προηγούμενου έτους (y-o-y). 3.1 Ανεργία σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Οι άνισοι ρυθμοί μεγέθυνσης μεταξύ των οικονομιών της Ευρωζώνης, η διαφορετική διάρθρωση της παραγωγικής δραστηριότητας και η ασύμμετρη προσαρμογή των δημοσιονομικά αδύναμων χωρών-μελών έχουν προκαλέσει σημαντικές ανισορροπίες στη λειτουργία της οικονομίας. Η εξαιρετικά υψηλή και επίμονη ανεργία σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες και ιδιαίτερα σε όσες έχουν υιοθετήσει αυστηρά προγράμματα λιτότητας (Διάγραμμα 4) αποτελεί μία πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα. 9
δεκέμβριος 14 30.0 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Διάγραµµα 4: Εξέλιξη του ποσοστού ανεργίας στην Ευρώπη 25.0 20.0 15.0 10.0 5.0 0.0 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 2012Q3 2012Q4 2013Q1 2013Q2 2013Q3 2013 Q4 2014Q1 Eυρωζώνη Ιταλία Ιρλανδία Κύπρος Ελλάδα Πορτογαλία Ισπανία 2014Q2 2014Q3 Πηγή: Eurostat Τα στοιχεία για την απασχόληση δεν είναι εποχικώς διορθωμένα και αφορούν εργαζομένους στην ηλικιακή ομάδα 15-64. Ειδικότερα για την Ελλάδα, η απαράδεκτα υψηλή ανεργία είναι για ένατο συνεχές τρίμηνο η υψηλότερη στην Ευρωζώνη-18 και αποτελεί το κυριότερο κοινωνικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα 14. Παράλληλα, η εξέλιξη αυτή υπογραμμίζει το μέγεθος του παραγωγικού κενού με το οποίο βρίσκεται αντιμέτωπη η οικονομία. Οι κρατικές προσπάθειες τόνωσης της απασχόλησης μέσω προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας, αν και ευπρόσδεκτες, δεν επαρκούν και η ευθύνη βαραίνει πλέον την επιχειρηματικότητα. Στην αγορά ωστόσο φαίνεται να ανθίσταται η αδήλωτη εργασία (στο 18,6% των επιχειρήσεων το Νοέμβριο του 2014), σύμφωνα με την έκθεση «Άρτεμις» του υπουργείου Εργασίας. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με το σύστημα «Εργάνη» το 2014 δημιουργήθηκαν 99.122 νέες θέσεις εξαρτημένης εργασίας, παρά το γεγονός ότι τους τελευταίους μήνες οι αποχωρήσεις υπερίσχυαν των προσλήψεων. Το 50,5% όμως από το σύνολο των 1,57 εκατ. προσλήψεων που έλαβαν χώρα εντός του 2014 αφορούσαν ευέλικτες μορφές απασχόλησης, δηλαδή εκ περιτροπής ή μερική απασχόληση. 10 14. European Commission-Social Europe, EU Unemployment and Social Situation, Quarterly Review (December 2014).
Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙΙ 4.1 Επιτόκια Αγοράς Χρήματος Η όξυνση του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέσω μειώσεων των τιμών των εμπορευμάτων, ιδιαίτερα των τροφίμων, και η αναιμική ανάκαμψη της οικονομίας της Ευρωζώνης έχει προκαλέσει αντιπληθωριστικές πιέσεις. Η αποκλιμάκωση των τιμών ενέργειας έχει ενισχύσει τις πιέσεις αυτές ενώ στην ίδια κατεύθυνση λειτούργησε η δημοσιονομική προσαρμογή σε χώρες-μέλη. Η ΕΚΤ, σε μια προσπάθεια αναχαίτισης αυτών των πιέσεων και ενίσχυσης των πληθωριστικών προσδοκιών αλλά και της οικονομικής δραστηριότητας, μείωσε το Σεπτέμβριο το επιτόκιο κύριας αναχρηματοδότησης στα χαμηλότερα έως σήμερα επίπεδα (Πίνακας 3). Παράλληλα, την ίδια ημέρα, το επιτόκιο αποδοχής διευκόλυνσης καταθέσεων υποχώρησε περαιτέρω σε νέο αρνητικό επίπεδο (-0,20% από -0,10%), και διατηρείται έκτοτε. Πίνακας 3 Επιτόκια της Αγοράς Χρήματος και της ΕΚΤ (%) Τρίμηνο/ καταθέσεων Καταθέσεων Καταθέσεων Καταθέσεων Κύριας αναχ/τησης Επιτόκια ενός μηνός 3 μηνών 6 μηνών 12 μηνών ΕΚΤ 2012 Q4 0,11 0,20 0,36 0,60 0,75 2013 Q1 0,12 0,21 0,34 0,57 0,75 2013 Q2 0,12 0,21 0,31 0,51 0,50 2013 Q3 0,13 0,22 0,34 0,54 0,50 2013 Q4 0,16 0,24 0,35 0,53 0,25 2014 Q1 0,22 0,29 0,40 0,56 0,25 2014 Q2 0,22 0,30 0,39 0,57 0,15 2014 Q3 0,07 0,17 0,26 0,44 0,05 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς για τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης αποτελεί το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ και εμπίπτει εντός των ορίων των επιτοκίων της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων και της διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης. Τα επιτόκια καταθέσεων ενός, τριών, έξι και δώδεκα μηνών αναφέρονται στους μέσους όρους περιόδου και πρόκειται για τα διατραπεζικά επιτόκια προσφοράς στη ζώνη του ευρώ (Euribor). 4.2 Κεφαλαιαγορές Οι θετικές επιδόσεις του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) κατά τη διάρκεια του α εξαμήνου αντιστράφηκαν σταδιακά με αποτέλεσμα στο τέλος Δεκεμβρίου ο Γενικός Δείκτης να έχει υποχωρήσει κατά 38,2% από το τέλος του πρώτου τριμήνου. Η εικόνα αυτή είναι αποτέλεσμα της πολιτικής αβεβαιότητας αλλά και της υποχώρησης των τιμών των τραπεζικών μετοχών και γενικότερα των εταιρειών υψηλής κεφαλαιοποίησης καθώς οι θετικές, κατά περιόδους, αποδόσεις των μετοχών των εταιρειών μικρής και μεσαίας κεφαλαιοποίησης αντιστάθμισαν μερικώς μόνο τις παραπάνω απώλειες. Σε ετήσια βάση το ΧΑΑ απώλεσε το 29,0% της αξίας του, διακόπτοντας την ανοδική τάση των τελευταίων δύο ετών (Διάγραμμα 5). 11
δεκέμβριος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Διάγραµµα 5: Εξέλιξη Δεικτών Μετοχών ΧΑΑ 4,500 4,000 3,500 3,000 2,500 2,000 1,500 1,000 500 0 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 2012Q3 2012Q4 2013Q1 2013Q2 2013Q3 2013 Q4 2014Q1 2014Q2 2014Q3 2014Q4 Γενικός Δείκτης Δείκτης Εµπορίου Δείκτης Τραπεζών Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος και Ελληνικά Χρηματιστήρια, Χρηματιστήριο Αθηνών Μηνιαίο Στατιστικό Δελτίο, Χρηματιστηριακές εξελίξεις (Δεκέμβριος 2014). *: Γενικός Δείκτης (31.12.1980=100) και Τράπεζες και Εμπόριο (30.12.2005 = 5000) Οι πρώτες αρρυθμίες καταγράφηκαν μετά τις ευρωεκλογές του Μαΐου και τον κυβερνητικό ανασχηματισμό ενώ έντονη ήταν η δυσαρέσκεια των ξένων κυρίως επενδυτών από την αδυναμία ολοκλήρωσης των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων. Η αδυναμία της χώρας να απευθυνθεί στις αγορές με επιτυχία τον Οκτώβριο κατά την έκδοση του 10ετούς ομολόγου, η επίσπευση της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας και οι πρόωρες εθνικές εκλογές που ακολούθησαν επιδείνωσαν περαιτέρω το επενδυτικό κλίμα. Ως εκ τούτου, η μείωση της κεφαλαιοποίησης του ΧΑΑ το 2014 ανήλθε σε 13,0 δισ. ευρώ, με τους ξένους επενδυτές να έχουν περιορίσει στο ελάχιστο τη συμμετοχή τους. Η πτώση των αποδόσεων των ελληνικών κρατικών ομολόγων ανακόπηκε το Σεπτέμβριο του 2014 και επιδεινώνεται έκτοτε. Η νέα αυτή εικόνα οφείλεται αρχικά στις εξελίξεις στις ευρωπαϊκές οικονομίες και ακολούθως στην αδυναμία ολοκλήρωσης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και της δημοσιονομικής προσαρμογής στην Ελλάδα, ως συνέπεια και της εντεινόμενης πολιτικής αβεβαιότητας. Στα μέσα του μηνός Οκτωβρίου 2014 η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου του ελληνικού Δημοσίου είχε διαμορφωθεί σε επίπεδα άνω του 9%, από λιγότερο του 6% που είχε καταγραφεί την περίοδο Μαΐου-Αυγούστου του ίδιου έτους, όταν και σημειώθηκαν οι χαμηλότερες επιδόσεις από τις αρχές του 2010 (Διάγραμμα 6). 12
Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙΙ 28 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Διάγραµµα 6: Εξέλιξη αποδόσεων (%) Οµολόγων Ελληνικού Δηµοσίου Νοέµ. 2012 Δεκ. 2012 Iαν. 2013 Φεβρ. 2013 Μάρ. 2013 Απρ. 2013 Μάι. 2013 Ιούν. 2013 Ιούλ. 2013 Αύγ. 2013 Σεπτ. 2013 Οκτ. 2013 Νοέµ. 2013 Δεκ. 2013 Iαν. 2014 Φεβρ. 2014 Μάρ. 2014 Απρ. 2014 Μάι. 2014 Ιούν. 2014 Ιούλ. 2014 Αύγ. 2014 Σεπτ. 2014 Οκτ. 2014 Νοέµ. 2014 3 ετών 5 ετών 10 ετών 15 ετών 30 ετών Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Μέσοι όροι περιόδου. Στις 12 Μαρτίου 2012 άρχισε η διαπραγμάτευση των νέων ελληνικών ομολόγων μετά την ολοκλήρωση της ανταλλαγής των παλαιών στο πλαίσιο του PSI. 4.3 Καταθέσεις στην Ελλάδα Σχεδόν καθόλη τη διάρκεια του 2014 παρατηρήθηκαν καθαρές εισροές καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα στις εγχώριες τράπεζες, παρά την πτώση των επιτοκίων. Καταγράφηκε μάλιστα καθαρή επιστροφή τραπεζογραμματίων στο τραπεζικό σύστημα αλλά και επιστροφή καταθέσεων από το εξωτερικό. Οι εξελίξεις αυτές υπογραμμίζουν την αύξηση των συναλλαγών στην ελληνική οικονομία αλλά και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης. Το τελευταίο αποδεικνύεται και από την άνοδο του ετήσιου ρυθμού μεταβολής των καταθέσεων προθεσμίας των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων. Εντούτοις, η προκήρυξη των πρόωρων εθνικών εκλογών, μετά την αδυναμία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας, διατάραξε την εμπιστοσύνη με αποτέλεσμα την υποχώρηση του συνόλου των καταθέσεων και τη μικρή ενίσχυση των καταθέσεων ταμιευτηρίου (Διάγραμμα 7). 13
δεκέμβριος 14 260,000 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Διάγραµµα 7: Εξέλιξη ύψους συνολικών καταθέσων σε εκ. ευρώ 240,000 220,000 200,000 180,000 160,000 140,000 Σεπ. 09 Νοέ. 09 Ιαν. 10 Μάρ. 10 Μάι. 10 Ιούλ. 10 Σεπ. 10 Νοέ. 10 Ιαν. 11 Μάρ. 11 Μάι. 11 Ιούλ. 11 Σεπ.. 11 Νοέ. 11 Ιαν. 12 Μάρ. 12 Μάι. 12 Ιούλ. 12 Σεπ. 12 Νοέ. 12 Ιαν. 13 Μάρ. 13 Μάι. 13 Ιούλ. 13 Σεπ. 13 Νοέ. 13 Ιαν. 14 Μάρ. 14 Μάι. 14 Ιούλ. 14 Σεπ. 14 Δεκ. 14 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος - Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΕΕ Ως συνολικές καταθέσεις ορίζονται οι όψεως και οι τρεχούμενοι λογαριασμοί, οι απλού ταμιευτηρίου, οι καταθέσεις προθεσμίας έως 2 ετών καθώς και εκείνες υπό προειδοποίηση έως 3 μηνών. Οι αυξημένες φορολογικές υποχρεώσεις στο τέλος του χρόνου (δόση ΕΝΦΙΑ Δεκεμβρίου, τέλη κυκλοφορίας, φόρος εισοδήματος κλπ) σε συνδυασμό με τη φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό ή τον αποθησαυρισμό τους δεν μπόρεσαν να αντισταθμιστούν από την παραδοσιακή αύξηση των καταθέσεων λόγω καταβολής του δώρου Χριστουγέννων στον ιδιωτικό τομέα. Η κατάσταση εκτιμάται ότι θα επιδεινωθεί περαιτέρω τους επόμενους μήνες καθώς ο Ιανουάριος είναι συνήθως μήνας μείωσης των υπολοίπων αλλά κυρίως εξαιτίας της εντεινόμενης αβεβαιότητας και αστάθειας. Η ανάγκη αποκατάστασης της εμπιστοσύνης μεταξύ Ελλάδος και Ευρωζώνης είναι απόλυτη, ιδιαίτερα όταν οι νέες πιέσεις στη ρευστότητα συνεπάγονται επιτάχυνση του ρυθμού ανόδου των μη εξυπηρετούμενων δανείων (συγκριτικά με το Σεπτέμβριο του 2014), δραστικό περιορισμό στις νέες χορηγήσεις και πάγωμα επενδυτικών σχεδίων. 5.1 Κλάδος του εμπορίου στην Ελλάδα 14 Οι θετικές εξελίξεις στο εμπόριο κατά το προηγούμενο τρίμηνο φαίνεται να αντιστρέφονται, με εξαίρεση το χονδρικό εμπόριο ο οποίος είναι ο μοναδικός κλάδος όπου ο Δείκτης Κύκλου Εργασιών (ΔΚΕ) επιταχύνθηκε ελαφρώς (στοιχεία y-o-y, Διάγραμμα 8). Αντίθετα, ο ΔΚΕ στο λιανικό μειώθηκε ενώ ο Δείκτης Όγκου (ΔΟ) παρέμεινε στο ίδιο, με πέρυσι, επίπεδο. Στα αυτοκίνητα ο ΔΚΕ κατέγραψε μεν σημαντική άνοδο, σαφώς όμως μικρότε-
Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. XΙΙ ρης έντασης συγκριτικά με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Οι εξελίξεις αυτές προκαλούν έντονη ανησυχία καθώς υπογραμμίζουν αφενός τον εξαιρετικά εύθραυστο χαρακτήρα της ανάκαμψης και αφετέρου έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια εξαιρετικής τουριστικής περιόδου, σε όρους αφίξεων (Q3 2014). Οι πρόσφατες μάλιστα πολιτικές ζυμώσεις και η προκύπτουσα αβεβαιότητα εκτιμάται ότι θα λειτουργήσουν αρνητικά στα μεγέθη του εμπορίου το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. 40 Διάγραµµα 8: Ρυθµός µεταβολής (%) δεικτών εµπορίου 20 0-20 -40-60 -80 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1 2011 Q2 2011 Q3 2011 Q4 2012 Q1 2012 Q2 2012 Q3 2012 Q4 2013 Q1 2013 Q2 2013 Q3 2013 Q4 2014 Q1 2014 Q2 2014 Q3 ΔΚΕ Λιανικού ΔΟ Λιανικού ΔΚΕ Χονδρικού ΔΚΕ Αυτοκινήτων Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ. Επεξεργασία στοιχείων ΙΝ.ΕΜ.Υ. της ΕΣΕΕ Οι μεταβολές έχουν υπολογισθεί σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y). Τα στοιχεία για το λιανικό εμπόριο αναφέρονται στο τέλος περιόδου ενώ για το χονδρικό και τα αυτοκίνητα σε ολόκληρο το τρίμηνο. 5.2 Επιχειρηματικό Κλίμα στο Λιανικό Εμπόριο στην Ελλάδα Η βελτίωση της εμπιστοσύνης των επιχειρηματιών στο λιανικό εμπόριο φαίνεται να σταθεροποιείται σε χαμηλό επίπεδο, αν και το επιχειρηματικό και γενικότερα το μακροοικονομικό περιβάλλον παραμένει ιδιαίτερα ρευστό ενώ οι προκλήσεις οξύνονται (Πίνακας 4). Οι ενδείξεις για την ιδιωτική κατανάλωση για τους πρώτους μήνες του 2015 παραμένουν ενθαρρυντικές, αν και η παρατήρηση αυτή μπορεί να οφείλεται και σε «κεκτημένη» ταχύτητα από τις θετικές επιπτώσεις στον κλάδο του τουρισμού, στη σταθεροποίηση των αμοιβών των απασχολουμένων και στην επιβράδυνση του ρυθμού μείωσης της τραπεζικής χρηματοδότησης στην κατανάλωση. Οι ευνοϊκές αυτές προοπτικές απομένει να επιβεβαιωθούν στο μέλλον αν και οι εγχώριοι αλλά και οι διεθνείς κίνδυνοι όπως και η αβεβαιότητα σχετικά με την πολιτική σταθερότητα της χώρας οξύνονται σταδιακά. 15
δεκέμβριος 14 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 4 Δείκτης Εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων Λιανικού Εμπορίου ανά μήνα Έτος/ Ιαν. Φεβ. Μάρ. Απρ. Μάι. Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπ. Οκτ. Νοέμ. Δεκ. Μέση Μήνας τιμή περιόδου 2010-11 -17-32 -27-31 -43-45 -42-45 -41-38 -34-33,8 2011-33 -28-22 -31-43 -42-39 -40-41 -37-35 -36-35,6 2012-34 -39-36 -38-35 -35-31 -27-37 -48-40 -34-36,1 2013-31 -33-26 -27-15 -19-21 -21-23 -23-18 -15-22,6 2014-12 -8-10 -10-7 3 5 7-3 5 10 5-1,3 Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Business and Consumer Survey Results-εποχικά διορθωμένα στοιχεία Τα αποτελέσματα του Πίνακα προκύπτουν ως απλός μέσος όρος της διαφοράς σταθμισμένων θετικών και αρνητικών απαντήσεων στο συνδυαστικό ερώτημα «Πως εξελίχθηκε η επιχειρηματική σας δραστηριότητα τους τελευταίους τρεις μήνες; (+), Πως περιμένετε να εξελιχθεί η επιχειρηματική σας δραστηριότητα τους επόμενους τρεις μήνες; (+) και Ποιος ο τρέχων όγκος των αποθεμάτων σας; (-)» σε δείγμα 480 από 187.000 ελληνικών επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου και είναι εποχικώς διορθωμένα. Από το Δεκέμβριο του 2013 τα στοιχεία της Επιτροπής καταγράφονται με ένα δεκαδικό ψηφίο ενώ στον παραπάνω Πίνακα έχουν στρογγυλοποιηθεί στον πλησιέστερο ακέραιο αριθμό. Ως εκ τούτου η Ελλάδα καλείται να προωθήσει διαρθρωτικές αλλαγές στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, τον εξορθολογισμό της λειτουργίας του κράτους, τις ενεργητικές πολιτικές στην αγορά εργασίας και τη συνέχιση της δημοσιονομικής προσαρμογής. Ήδη έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, όπως η απαλλαγή από το ΦΠΑ επιχειρήσεων που είχαν τζίρο έως 10.000 ευρώ το 2014 και η δυνατότητα υπαγωγής των μικρών επιχειρήσεων και ελευθέρων επαγγελματιών στην εξωδικαστική ρύθμιση χρεών. Εντούτοις, το επιχειρείν εξακολουθεί να συναντά δυσκολίες στην διασφάλιση χρηματοδότησης, ιδιαίτερα αφού τα προγράμματα Jeremie, Jessica και μερικά του ΕΤΕΑΝ δεν μπορούν να αποδώσουν, εξαιτίας της έλλειψης ρευστότητας αλλά και της αβεβαιότητας στην αγορά. 6.1 Επενδύσεις Οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα Στην Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού 15 για το 2015 προβλέπονται δαπάνες ύψους 6,4 δισ. ευρώ για το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) όταν οι εκτιμήσεις για το τρέχον έτος ανέρχονται σε 6,8 δισ. Το 2015, οι δαπάνες για τα περιφερειακά προγράμματα θα είναι ελαφρώς χαμηλότερες συγκριτικά με το 2014 (1,133 δισ. ευρώ έναντι 1,205 δισ.). Αναμφίβολα ενθαρρυντική είναι η εικόνα των εκταμιεύσεων του προγράμματος καθώς για πέμπτο συνεχές τρίμηνο εμφανίζονται αυξημένες συγκριτικά με το αντίστοιχο περσινό τρίμηνο, αν και με μεγάλη διακύμανση (Διάγραμμα 9). 16 15. Υπουργείο Οικονομικών, «Εισηγητική Έκθεση Προϋπολογισμού 2015», Νοέμβριος 2014.