ΣΧΟΛΙΑ ΠΟΥ ΕΛΗΦΘΗΣΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΗΜΟΣΙΑ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΠΑ

1. ιασύνδεση Κρήτης Γενικά Σχόλια ΕΗ Η διασύνδεση της Κρήτης είναι ζωτικής σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος. Λόγω της ιδιαίτερης σημασίας του έργου για την ασφάλεια τροφοδοσίας του νησιού, θεωρούμε ότι είναι κρίσιμη η τήρηση του χρονοδιαγράμματος υλοποίησης της διασύνδεσης. Η καθυστέρηση υλοποίησης της διασύνδεσης παρασύρει και μεταβάλλει στο σύνολό του τον ενεργειακό σχεδιασμό τόσο της Κρήτης όσο και της Χώρας γενικότερα, ενώ δημιουργεί αβεβαιότητα στο στρατηγικό σχεδιασμό της ΕΗ ΑΕ και πιο συγκεκριμένα στη μελλοντική εκμετάλλευση των υφιστάμενων μονάδων καθώς και στις νέες μονάδες που θα απαιτηθούν μελλοντικά στο νησί. ΕΣΑΗ Όπως αναφέρεται στο σχέδιο ΠΑ, οι καταναλωτές, νοικοκυριά κι επιχειρήσεις, της χώρας πληρώνουν κάθε χρόνο πάνω από 300 εκ Ευρώ ( το ποσό μπορεί να αγγίζει και τα 400 εκ. Ευρώ) επιπλέον κόστος λόγω τροφοδοσίας της Κρήτης με κατά κανόνα ακριβές και ρυπογόνες πετρελαϊκές μονάδες. Η υλοποίηση κατ επέκταση της διασύνδεσης της Κρήτης είναι το μεγαλύτερο έργο εκσυγχρονισμού του Ελληνική Ηλεκτρικού Συστήματος κι απαραίτητη προϋπόθεση για τη μακροχρόνια και βιώσιμη μείωση του κόστους ενέργειας στη χώρα μας. Το αναντίρρητο αυτό γεγονός συνεπάγεται και την αδήριτη ανάγκη για την όσο το δυνατόν ταχύτερη υλοποίηση της πλήρους διασύνδεσης της Κρήτης με την ηπειρωτική χώρα. Οι συμμετέχοντες ( ΕΗ, ΕΣΑΗ) αναγνωρίζουν τη ζωτική σημασία του έργου για την ασφάλεια τροφοδότησης του νησιού και την εξοικονόμηση μεγάλου τμήματος των ΥΚΩ που επιβαρύνουν σήμερα τους καταναλωτές της χώρας. 1

2. ιασύνδεση Κρήτης Υφιστάμενο παραγωγικό δυναμικό ΕΗ Το κεφ. 3.3.21 πρέπει να αναδιαμορφωθεί λαμβάνοντας υπόψη τα εξής: 1. Την 31.12.2019 λήγει η εξαίρεση του άρθρου 34 της Οδηγίας 2010/75/ ΕΕ περί βιομηχανικών εκπομπών (IED) για τις Μονάδες Καύσης, οι οποίες αποτελούν τμήμα Μικρού Απομονωμένου Συστήματος (όπως αυτό της Κρήτης). Συνεπώς, και ενδεικτικά, από την ημερομηνία αυτή: Οι Ατμοηλεκτρικές Μονάδες των ΑΗΣ Αθερινόλακκου και Λινοπεραμάτων (ισχύος μεγαλύτερης των 50 MW th σε κοινή καπνοδόχο) δεν θα μπορούν να λειτουργούν περισσότερο από 1500 ώρες ετησίως και αυτές μόνο με μαζούτ με περιεκτικότητα σε θείο <0,5% κ.β. Η ηλεκτρική ισχύς των Μονάδων αυτών ανέρχεται σε: 93 MW για τον Αθερινόλακκου και 75 MW για τον ΑΗΣ Λινοπεραμάτων. Επίσης, οι Αεριοστροβιλικές Μονάδες των ΑΗΣ Χανίων και Λινοπεραμάτων (ισχύος μεγαλύτερης των 50 MW th σε κοινή καπνοδόχο) δεν θα μπορούν να λειτουργούν με καύσιμο ντίζελ περισσότερο από 500 ώρες ετησίως. Η ηλεκτρική ισχύς των Μονάδων αυτών ανέρχεται περίπου σε: 329 MW για τον ΑΗΣ Χανίων και 104 MW για τον ΑΗΣ Λινοπεραμάτων. Επομένως, η συνολική ονομαστική ηλεκτρική ισχύς των θερμικών Μονάδων, η οποία θα τεθεί υπό τους ανωτέρω περιοριστικούς όρους λειτουργίας ανέρχεται περίπου σε 601 MW, ή στο 78,3% της συνολικής ισχύος του νησιού. 2. Από το 2021, με βάση τα σημερινά δεδομένα, θα ισχύσουν νέες αυστηρότερες απαιτήσεις τόσο για τις παραπάνω Μονάδες όσο και για τις Μηχανές Εσωτερικής Καύσης του ΑΗΣ Αθερινόλακκου (από το αναθεωρημένο Εγχειρίδιο «Βέλτιστων ιαθέσιμων Τεχνικών» για τις Μεγάλες Εγκαταστάσεις Καύσης) σε περίπτωση που η Χώρα δεν χορηγήσει την εξαίρεση που προβλέπεται στο άρθρο 15.4 της Οδηγίας 2010/75/ΕΕ. 3. Από το 2025 και μετά, οι υφιστάμενες μικρότερες των 50 MW th Μονάδες θα μπορούν να δουλεύουν μόνο μέχρι 500 ώρες ετησίως, ως κυλιόμενος μέσος όρος πενταετίας, σύμφωνα με την Οδηγία 2015/2193/ΕΕ (MCPD) (θεωρώντας τότε την Κρήτη ως διασυνδεδεμένο νησί η αντίστοιχη προθεσμία της Οδηγίας αυτής για υφιστάμενες Μονάδες Παραγωγής σε μη διασυνδεδεμένο νησί είναι το έτος 2030). Τα παραπάνω πρέπει να ληφθούν υπόψη σε όλο τον σχεδιασμό για την διασύνδεση της Κρήτης (τόσο για τη «διασύνδεση εξοικονόμησης», όσο και για την κανονική διασύνδεση της Κρήτης με το Ηπειρωτικό Σύστημα). Επιπλέον των ανωτέρω, στη σελ. 106 (Πίνακας) αναφέρεται ότι στις παραμέτρους που επηρεάζουν το όφελος του έργου της ιασύνδεσης της Κρήτης περιλαμβάνεται και η αποφυγή επενδύσεων για ανάπτυξη και εκσυγχρονισμό των τοπικών σταθμών παραγωγής. Σημειώνεται ότι, σε κάθε περίπτωση και ανάλογα με την ισχύ της ιασύνδεσης (καθώς επίσης και το αν θα κλείσει βρόγχος ή όχι), θα απαιτηθεί να υπάρχει στο νησί τόσο στρεφόμενη, όσο και ψυχρή εφεδρεία. Επομένως, θα είναι αναπόφευκτες επενδύσεις για τη διατήρηση, ανανέωση ή ενδεχομένως και επέκταση των παραπάνω εφεδρειών στο νησί. Οι επενδύσεις αυτές, καθώς και τα κόστη λειτουργίας και συντήρησης των Μονάδων και τα κόστη διατήρησης των Μονάδων σε διαθεσιμότητα θα πρέπει να καλύπτονται πλήρως, είτε από ΥΚΩ είτε από συμβάσεις με τον (π.χ. ως συμβεβλημένες Μονάδες σε εφεδρεία εκτάκτων αναγκών), ακόμα και μετά τη διασύνδεση του νησιού. Το σχόλιο της ΕΗ αποτέλεσε κομβικό σημείο στην εξέλιξη του σχεδιασμού. Η πιο πάνω εξέλιξη αλλάζει ριζικά τα δεδομένα του σχεδιασμού, καθώς φαίνεται ότι από το 2019 2020 και μετά διαμορφώνεται μια εξαιρετικά προβληματική κατάσταση όσον αφορά την επάρκεια παραγωγικού δυναμικού για την εξυπηρέτηση των φορτίων Κρήτης σε αυτόνομη λειτουργία. Με βάση τα πιο πάνω και το γεγονός ότι αναζητήθηκαν και βρέθηκαν λύσεις για την κατασκευή δύο διασυνδετικών γραμμών ΕΡ, ο άλλαξε την τοπολογία και τη μεταφορική ικανότητα της διασύνδεσης ΕΡ σε 2x200 MVA, ώστε η διασύνδεση αυτή να συμβάλλει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στην τροφοδότηση της Κρήτης. Ο νέος σχεδιασμός, πέραν των προφανών τεχνικών πλεονεκτημάτων όσον αφορά την ασφάλεια και αξιοπιστία του συστήματος της Κρήτης (με ικανότητα μεταφοράς της τάξεως των 250 έως 270 MW), παρέχει επίσης και πλεονεκτήματα όσον αφορά την οικονομικότητα (τα οικονομικά οφέλη) όπως αναλύονται στο ΠΑ. 2

3. ιασύνδεση Κρήτης Επιλογή λύσεων διασύνδεσης ΕΣΑΗ Ο ΕΣΑΗ με έκπληξη παρατηρεί ότι το παρόν σχέδιο ΠΑ παρουσιάζει για πρώτη φορά και μάλιστα δείχνει να την προκρίνει ως πρώτη λύση μία διασύνδεση πολύ περιορισμένης μεταφορικής ικανότητας 200MVA (δηλ. 170-180 MW) ανάμεσα στην Κρήτη και την Πελοπόννησο, την επονομαζόμενη «ιασύνδεση Εξοικονόμησης». Σε όλα τα ως τώρα σχέδια ΠΑ, αλλά και σε παλαιότερες μελέτες που ο ίδιος ο αναφέρει, η υλοποίηση μίας τέτοιας μικρής διασύνδεσης δεν φαίνεται να είχε ποτέ εξεταστεί, πόσο μάλλον να προκριθεί ως η πλέον αναγκαία προτεραιότητα. Παρότι αναγνωρίζεται ότι η εισαγωγή στο φετινό ΠΑ διπλής διασύνδεσης της Κρήτης, με τεχνολογία AC στην όδευση Κρήτης Πελοποννήσου και τεχνολογία DC στην όδευση Κρήτης Αττικής, μπορεί να προσφέρει ιδιαίτερα οφέλη, εντούτοις οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι από τα εξεταζόμενα σενάρια, ο φαίνεται να προκρίνει αυτό της «ιασύνδεσης Εξοικονόμησης» έναντι του εναλλακτικού και σαφώς ωφελιμότερου σχεδίου ιασύνδεσης της Κρήτης με την Πελοπόννησο μέσω 2 καλωδίων, όταν το εν λόγω σχέδιο σε συνδυασμό με τη διασύνδεση Κρήτης Αττικής προσφέρει τα ακόλουθα οφέλη: Πλήρης επίτευξη της ασφάλειας εφοδιασμού της Κρήτης (ακόμα και σε περίπτωση βλάβης στη μία διασύνδεση). Βέλτιστος συνδυασμός εκμετάλλευσης του δυναμικού ΑΠΕ της Κρήτης και αντικατάστασης της παραγωγής πετρελαϊκών μονάδων. Εάν υπάρξει μία μόνο όδευση τότε η διασύνδεση αυτή, ο ένας ή και οι δύο κλάδοι ανάλογα με το αν είναι τεχνολογία συνεχούς ή εναλλασσόμενου ρεύματος, θα πρέπει για μεγάλα χρονικά διαστήματα να λειτουργεί μόνο εξαγωγικά (από Κρήτη προς ηπειρωτική χώρα) ώστε να είναι μελλοντικά δυνατή η έγχυση τοπικά στην Κρήτη ιδιαίτερα αυξημένης ενέργειας από ΑΠΕ. Επομένως τα χρονικά αυτά διαστήματα θα συνεχίσει να είναι απαραίτητη η λειτουργία των πετρελαϊκών μονάδων στην Κρήτη αφού η παραγωγή τους δεν θα μπορεί αντικατασταθεί από ενέργεια που παράγεται στο ηπειρωτικό Σύστημα. Αρχικοί υπολογισμοί δείχνουν ότι η διπλή διασύνδεση μπορεί ενδεικτικά να οδηγήσει σε αντικατάσταση περί το 80-85% της πετρελαϊκής παραγωγής, ενώ η μονή περί το 40-50%. Άρα, η διπλή διασύνδεση μπορεί να προσφέρει πολύ μεγαλύτερη εξοικονόμηση από τις χρεώσεις ΥΚΩ. Η μεγάλη συνολική μεταφορική ικανότητα, περί το 1,5 GW, που θα προκύψει από τη διπλή διασύνδεση της Κρήτης, καθώς και η δημιουργία του αντίστοιχου βρόχου, θα αποτελέσει ουσιαστικά και την απαραίτητη βάση για την ταχεία διασύνδεση και των ωδεκανήσων, μέσω Κρήτης, με το ηπειρωτικό Σύστημα. Με τη διπλή πλήρη διασύνδεση της Κρήτης, θα έχει υλοποιηθεί και το ελληνικό κομμάτι του EuroAsia Interconnector, ένα έργο το οποίο διαδοχικά έχει τη στήριξη, για οικονομικούς αλλά και γεωπολιτικούς λόγους, των ελληνικών κυβερνήσεων ενώ έχει χαρακτηριστεί και ως Project of Common Interest (PCI) από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για να επιτευχθούν αυτά τα οφέλη θα πρέπει οπωσδήποτε να αλλάξει το προτεινόμενο σχέδιο ΠΑ όσον αφορά στην όδευση Κρήτη-Πελοπόννησος. Στο κείμενο του ΠΑ προκρίνεται η επιλογή μια μικρής διασύνδεσης 200MVA αντί μιας διασύνδεσης 2x300 MVA. Ο ΕΣΑΗ θεωρεί ότι η επιλογή αυτή είναι εσφαλμένη και ότι θα πρέπει ο για την όδευση Κρήτη- Πελοπόννησο να επιλέξει, ένα σενάριο 2x300 MVA, το οποίο άλλωστε δίνεται και ως εναλλακτική στον Πίνακα 18 του σχεδίου ΠΑ. Οι λόγοι είναι οι εξής: Ο χρόνος υλοποίησης είτε της διασύνδεσης 200 MVA («ιασύνδεση Εξοικονόμησης») είτε 2x300 MVA είναι παραπλήσιος αφού θα πρέπει να γίνουν σχεδόν όλες οι ίδιες εργασίες (μελετητικά, αδειοδοτικά και κατασκευαστικά). Τυχόν αναβάθμιση δικτύων που θα απαιτηθεί σε Κρήτη και Πελοπόννησο μπορεί να εκκινήσει παράλληλα με το έργο της διασύνδεσης και να μην οδηγήσει σε χρονικές καθυστερήσεις. Σε κάθε περίπτωση αφού η διασύνδεση της Κρήτης χαρακτηρίζεται ως «Έργο Μείζονος Σημασίας» κατά την ελληνική νομοθεσία και μπορεί, ως μέρος του EuroAsia Interconnector, να έχει τον Ευρωπαϊκό χαρακτηρισμό του PCI, τότε οι αδειοδοτικές και άλλες εργασίες μπορεί να ακολουθήσουν διαδικασία fast track και να υπάρξει σημαντική επιτάχυνση του έργου. Αυτό βέβαια θα μπορεί να γίνει μόνο αν η συνολική ισχύς της διασύνδεσης είναι αρκετά μεγάλη ώστε να θεωρηθεί ως το ελληνικό τμήμα του EuroAsia Interconnector. Η «ιασύνδεση Εξοικονόμησης» δεν επιτυγχάνει ουδεμία οικονομία κλίμακος. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη μεγάλη διασύνδεση η μεταφορική ικανότητα αυξάνεται κατά 200% έναντι της «ιασύνδεσης Εξοικονόμησης», ενώ το κόστος επένδυσης κατά 90-100%. Η υλοποίηση της «ιασύνδεσης Εξοικονόμησης» δεν θα επιτρέψει παρά μία ελάχιστη περαιτέρω αξιοποίηση του δυναμικού ΑΠΕ της Κρήτης σε αντίθεση με τη διασύνδεση 2x300 MVA (σε συνδυασμό με την DC διασύνδεση Κρήτης-Αττικής), που θα επιτρέψει τη μέγιστη αξιοποίηση του δυναμικού Ανανεώσιμων Πηγών στην Κρήτη. Η «ιασύνδεση Εξοικονόμησης» δεν θα μειώσει παρά σε μικρό βαθμό τις σημερινές χρεώσεις ΥΚΩ, καθώς θα μπορεί να αντικαταστήσει μόνο ένα μικρό ποσοστό της σημερινής παραγωγής των πετρελαϊκών μονάδων. Υπάρχουν ήδη αναφορές για υποθαλάσσια καλώδια 220 kv AC και ισχύ 600 MVA. Χαρακτηριστικά είναι τα έργα στο Xiamen Island (Κίνα) Russky Island (Ρωσία). Όσον αφορά τις επιφυλάξεις που εκφράζονται σε σχέδιο ΠΑ για την εισαγωγή του επιπέδου τάσης 220 kv είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της διασύνδεσης Ιταλίας Μάλτας, όπου η διασύνδεση του Συστήματος Υψηλής Τάσης (ΥΤ) 132kV της Μάλτας με τη διασύνδεση των 220 kv AC δεν προκάλεσε κάποιο πρόβλημα και καθυστέρηση στην υλοποίηση του έργου. Όσον αφορά την όδευση Κρήτη-Αττική με τη χρήση τεχνολογίας HVDC αναγνωρίζουμε όλα τα πλεονεκτήματα που αναφέρονται στο κείμενο του ΠΑ και θεωρούμε ότι αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του διπλού συστήματος διασύνδεσης της Κρήτης με το ηπειρωτικό Σύστημα. Για το λόγο αυτό και μας ανησυχεί ιδιαίτερα η παραπομπή στις ελληνικές καλένδες που γίνεται στο σχέδιο του ΠΑ 2017-2026 όσον αφορά την ολοκλήρωσής της, δεδομένου και του γεγονότος ότι είναι ένα σχέδιο που παραμένει στα χαρτιά εδώ και δεκαετίες. Θεωρούμε ότι είναι απολύτως εφικτό η διασύνδεση αυτή να λειτουργήσει το 2022 συμπληρώνοντας μαζί με την όδευση Κρήτη Πελοπόννησος τη διασύνδεση της Κρήτης με το ηπειρωτικό Σύστημα. Η εκτίμησή μας αυτή συνάδει και με τις έως τώρα εκτιμήσεις του, για το χρονικό διάστημα που απαιτεί η ολοκλήρωσή της, όπως αυτές αποτυπώνονται στα προηγούμενα ΠΑ. Επιπλέον πρέπει να τονισθεί ότι η επιλογή μιας διασύνδεσης 1000MW αντί αυτής των 700 MW οδηγεί σε μεγάλες οικονομίες κλίμακος, αφού επιτυγχάνει αύξηση της μεταφορικής ικανότητας κατά 42% με αύξηση κόστους επένδυσης περί το 15-17%. 3

Ελληνικά Καλώδια ΣΧΟΛΙΑ ΠΟΥ ΕΛΗΦΘΗΣΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΗΜΟΣΙΑ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΠΑ 2017-2026 Η προτεινόμενη άμεση διασύνδεση της Κρήτης με υποβρύχιο καλώδιο που θα συνδέει τη Κρήτη με τη Πελοπόννησο (διασύνδεση εξοικονόμησης), είναι ρεαλιστική και βρίσκει σύμφωνη την εταιρεία. Η σύνδεση της Κρήτης, ακολουθώντας την πλέον σύντομη διαδρομή, μπορεί να υλοποιηθεί την επόμενη 3ετία συμβάλλοντας στην εξοικονόμηση σημαντικών δαπανών ΥΚΩ που επιβαρύνουν όλους τους χρήστες ηλεκτρισμού στη χώρα. Συγχρόνως, αποτρέπει επενδυτικές δαπάνες πολλών εκατομμυρίων Ευρώ για νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που έχουν ήδη αποφασιστεί να ενταχθούν στη Κρήτη. Επιπλέον, δίνει τη δυνατότητα άμεσης ένταξης νέων ΑΠΕ στο νησί και περιορίζει σημαντικά ή ακόμη μπορεί να μηδενίσει τη λειτουργία των δαπανηρών πετρελαϊκών μονάδων στο σταθμό των Χανίων. Για την υλοποίηση της διασύνδεσης, θεωρούμε ότι είναι προτιμότερο να υιοθετηθεί όδευση του υποβρυχίου καλωδίου από την περιοχή Νεαπόλεως με ενδιάμεση στάση στα Κύθηρα ή/και Αντικύθηρα πριν καταλήξει στα Χανιά. Η προτεινόμενη διαδρομή, που συμπεριλαμβάνει πόντιση καλωδίου οε σημαντικά μικρότερα βάθη θα διασφαλίσει την αξιόπιστη και αδιάλειπτη τροφοδοσία της Κρήτης και των νησιών που παρεμβάλλονται και θα περιορίσει τις καλωδιακές δαπάνες του έργου. Επίσης, θεωρούμε ότι η ένταξη ενός δεύτερου ισοδυνάμου κυκλώματος θα πρέπει να εξεταστεί περαιτέρω για την ένταξη του συγχρόνως με το πρώτο κύκλωμα ή σε μεταγενέστερο χρόνο. Στη περίπτωση αυτή, εκτός από τα άμεσα οικονομικά οφέλη του πρώτου κυκλώματος που θα επαυξηθούν περαιτέρω, θα αναβαθμισθεί σε πολύ σημαντικό βαθμό και η αξιοπιστία του ηλεκτρικού συστήματος της Κρήτης. Έτσι, θα δοθεί η δυνατότητα να τεθούν σε ψυχρή εφεδρεία ή να αποσυρθούν οι παλαιές πετρελαϊκές μονάδες από τα Λινοπεράματα, θα επιτρέψει να ενταχθούν νέες ΑΠΕ στη Κρήτη και θα αποσυμφορήσει σε μεγάλο βαθμό το κορεσμένο σύστημα της Πελοποννήσου. Η εταιρεία συμφωνεί με την πρόταση του αναφορικά με την λύση που προκρίνει για τη διασύνδεση της Κρήτης με την Αττική με σύνδεσμο συνεχούς ρεύματος 700 MW (2X350 MW). Με τον τρόπο αυτόν επιλύεται οριστικά το πρόβλημα τροφοδότησης της Κρήτης και προσφέρεται η δυνατότητα περαιτέρω αξιοποίησης του σημαντικού δυναμικού των ΑΠΕ στην Κρήτη. IENE ΣΕΒ Η διασύνδεση της Κρήτης με το ηπειρωτικό Σύστημα που άρχισε να μελετάται από τα μέσα της δεκαετίας του 80', χωρίς να ακολουθήσει κάποια αξιόλογη πρόοδος προς ώριμες λύσεις πέραν της διερεύνησης και καταγραφής των προβλημάτων. Η όλη ανάλυση και λεπτομερής περιγραφή στο Πρόγραμμα καταδεικνύει τις μεγάλες δυσκολίες του έργου, ενώ προβλέπεται να αποπερατωθεί σε 9 χρόνια σύμφωνα με το πρόγραμμα. εν υπάρχει αμφιβολία ότι και η διασύνδεση της Κρήτης ακολουθεί το μοντέλο υλοποίησης της διασύνδεσης των Κυκλάδων, οπότε και ο χρόνος υλοποίησης δεν κρίνεται ρεαλιστικός, θα απαιτηθούν πολύ περισσότερα χρόνια. Καθώς αναμένονται μεγάλα οφέλη από την διασύνδεση της Κρήτης κρίνεται αναγκαίο να επικεντρωθούν οι προσπάθειες προς την τελική λύση (εγκαταλείποντας τις προσωρινές και πρόχειρες λύσεις) ακολουθώντας την διεθνή πρακτική που θα συμβάλλει και στην συντόμευση του χρόνου υλοποίησης του έργου διασύνδεσης. Τα προκρινόμενα από τον σενάρια, προβληματίζουν ιδιαίτερα τον ΣΕΒ, καθώς δημιουργούν σοβαρές αμφιβολίες τόσο για το χρόνο υλοποίησης, όσο και για την οικονομική και πρακτική λογική που τα συνοδεύει. Συγκεκριμένα, για πρώτη φορά να εμφανίζεται και προκρίνεται ως βέλτιστη μεταξύ των άμεσα υλοποιήσιμων μία λύση που ουδέποτε στο παρελθόν είχε τεθεί από τον, χαρακτηριζόμενη ως «ιασύνδεση Εξοικονόμησης», τη στιγμή μάλιστα που εκ πρώτης όψεως δεν φαίνεται να επιτυγχάνει σημαντικές οικονομίες κλίμακος, έναντι άλλων παραπλήσιων σεναρίων που θέτει υπό εξέταση ο. Η «ιασύνδεση Εξοικονόμησης» δεν φαίνεται να μειώνει ουσιωδώς τις σημερινές χρεώσεις ΥΚΩ, δηλαδή δεν εξυπηρετεί τον κυριότερο εκ των σκοπών, για τους οποίους προωθείται η ιασύνδεση της Κρήτης. Όπως παρουσιάζεται από τον, η «ιασύνδεση Εξοικονόμησης» δεν αντικαθιστά παρά μόνο ένα μικρό μέρος της σημερινής παραγωγής των πετρελαϊκών μονάδων, κι άρα κι ένα αντίστοιχα μικρό μέρος των ΥΚΩ που επιβαρύνουν τους καταναλωτές για την ηλεκτροδότηση της Κρήτης. Επιπλέον, και πέρα από το χαμηλό βαθμό εξοικονόμησης που διαθέτει η «ιασύνδεση Εξοικονόμησης» σε επίπεδο ΥΚΩ, η μεταφορική της ικανότητα είναι δυσανάλογα μικρή του κόστους της. Επί παραδείγματι, η επίσης εξεταζόμενη από τον διασύνδεση Κρήτης-Πελοποννήσου με δύο καλώδια AC των 220 kv (2x300 MVA) έναντι του ενός της «ιασύνδεσης Εξοικονόμησης» (1x200 MVA), έχει μεν σχεδόν διπλάσιο κόστος, προσφέρει ωστόσο τριπλάσια μεταφορική ικανότητα. Περαιτέρω, η «ιασύνδεση Εξοικονόμησης» θα καθυστερήσει κι άλλο την αξιοποίηση των ΑΠΕ της Κρήτης, αφού η ύπαρξη μόνο ενός καλωδίου δημιουργεί ένα ηλεκτρικό μονόδρομο εισαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από το ηπειρωτικό Σύστημα προς την Κρήτη και δεν αφήνει κανένα περιθώριο εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας παραγόμενης από ΑΠΕ στην Κρήτη να διοχετευθεί στο ηπειρωτικό ηλεκτρικό σύστημα. Με βάση τα παραπάνω και συγκρίνοντας την προτεινόμενη από τον «ιασύνδεση Εξοικονόμησης» με την επίσης εξεταζόμενη στο ΠΑ διασύνδεση Κρήτης-Πελοποννήσου με δύο καλώδια AC (2x300 MVA), ο ΣΕΒ θεωρεί ότι η δεύτερη επιλογή υπερτερεί ως προς τα οφέλη, ενώ δεν παρουσιάζει και ουσιώδη προβλήματα υλοποίησης αφού ο χρόνος που απαιτείται ελάχιστα διαφέρει από αυτόν της «ιασύνδεσης Εξοικονόμησης». Σε περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο κριθεί ότι η υλοποίηση διασύνδεσης με γραμμές τάσης 220 kv παρουσιάζει ανυπέρβλητες δυσκολίες, θα μπορούσε να εξεταστεί εναλλακτικά και η διασύνδεση με δυο καλώδια των AC 150 kv (2x200 MVA). 1. Οι απόψεις που περιλαμβάνονται στα σχόλια, φαίνεται να θεωρούν ότι ο έχει επιλέξει τη λύση διασύνδεσης της Κρήτης με την Πελοπόννησο με σύνδεσμο ΕΡ σε αντικατάσταση της λύσης διασύνδεσης με σύνδεσμο Συνεχούς Ρεύματος (ΣΡ) μεγαλύτερης μεταφορικής ικανότητας, με αποτέλεσμα η πρώτη λύση να αποτελεί και τη μοναδική διασύνδεση του νησιού με το Ηπειρωτικό Σύστημα. Όπως όμως εξηγείται κατωτέρω, και γίνεται σαφές τόσο στο Σχέδιο όσο και στο τελικό προς ΡΑΕ, οι δύο διασυνδέσεις δρομολογούνται σχεδόν ταυτόχρονα. Γίνεται βέβαια σχετική προτεραιότητα στη διασύνδεση ΕΡ λόγω του «επείγοντος» της κατάστασης. 2. Στο Σχέδιο ΠΑ περιόδου 2017 2026 προβλέπεται ρητά η επιλογή της διασύνδεσης της Κρήτης με την Αττική μέσω υποβρυχίου συνδέσμου Συνεχούς Ρεύματος (ΣΡ), ονομαστικής ικανότητας 700 MW (2x350 MW). Η διαστασιολόγηση του συνδέσμου ΣΡ βασίστηκε στη βελτιστοποίηση της οικονομικότητας του έργου, με κύριο γνώμονα την εξυπηρέτηση των φορτίων της Κρήτης. Επιπλέον, με αυτό το μέγεθος συνδέσμου καθίσταται δυνατή η εγκατάσταση σταθμών ΑΠΕ στο νησί συνολικής ισχύος ~1000 MW. Ωστόσο, τα επόμενα χρόνια και δεδομένου ότι το ΠΑ εκδίδεται ανά έτος ανάλογα με τις τεχνολογικές εξελίξεις (τάση λειτουργίας, στοιχεία μοναδιαίου κόστους κλπ.), το μέγεθος του συνδέσμου θα επανεξετάζεται συνεχώς για πιθανή αναθεώρηση, σε συνάρτηση με τις ανάγκες που θα προκύπτουν. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η ως άνω αναφερόμενη στο Σχέδιο ΠΑ 2017 2026 λύση διασύνδεσης της Κρήτης με την Αττική μέσω υποβρυχίου συνδέσμου Συνεχούς Ρεύματος (ΣΡ) ονομαστικής ικανότητας 700 MW (2x350 MW) είναι πλήρως ευθυγραμμισμένη με την περιγραφόμενη στο τελευταίο εγκεκριμένο ΠΑ περιόδου 2014 2023. Η μόνη διαφορά σε σχέση με τα αναφερόμενα στο ΠΑ 2014 2023 έγκειται στο γεγονός ότι από τις προκα- 4

ταρκτικές εργασίες και έρευνες που εκπονήθηκαν κατά το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την έγκριση του ΠΑ 2014 2023 προέκυψε ότι, λόγω της επίδρασης διαφόρων παραγόντων (που επίσης αναλύονται στο Προκαταρκτικό Σχέδιο ΠΑ 2017 2026), ο απαιτούμενος χρόνος που θα απαιτηθεί για την υλοποίηση της λύσης αυτής εκτιμάται ότι είναι της τάξεως των εννέα (9) ετών. 3. Λόγω της μακράς περιόδου, που όπως αναφέρθηκε πιο πάνω εκτιμάται ότι απαιτείται για την υλοποίηση του έργου και δεδομένης της μεγάλης διαφοράς στο κόστος παραγωγής μεταξύ της Κρήτης και του ΕΣΜΗΕ, αποφασίστηκε η κατασκευή στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα μιας διασύνδεσης ΕΡ από την Πελοπόννησο με ικανότητα μεταφοράς της τάξεως των 250 έως 280 MW, η οποία έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε η υλοποίησή της να είναι σχετικά ταχεία (εντός περιόδου 4 έως 4,5 ετών). Έχει ληφθεί μέριμνα ώστε να ελαχιστοποιούνται τα απαιτούμενα έργα, τόσο στην Πελοπόννησο όσο και στην Κρήτη (εγκατάσταση υπογείων καλωδίων σε συνδυασμό με περιορισμένες αναβαθμίσεις υφιστάμενων γραμμών μεταφοράς στην Πελοπόννησο) με σκοπό τη μέγιστη δυνατή σύντμηση των απαιτούμενων χρόνων αδειοδοτήσεων και την αποφυγή τυχόν αντιδράσεων από τις τοπικές κοινωνίες. Παράλληλα, το κόστος του έργου είναι σχετικά χαμηλό και με μικρές αβεβαιότητες εκτίμησής του. Μικρές είναι και οι τεχνικές αβεβαιότητες που αφορούν την κατασκευή του, γεγονός που εξασφαλίζει τη σχετικά σύντομη υλοποίησή του (έως το 2021 το αργότερο). Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι η διαφορά κόστους παραγωγής μεταξύ του ΕΣΜΗΕ και του Συστήματος της Κρήτης θα καταστήσει δυνατή την πλήρη απόσβεση του ενδιάμεσου αυτού έργου στο μεσοδιάστημα μέχρι την αποπεράτωση του κυρίως έργου της διασύνδεσης της Κρήτης με το Ηπειρωτικό Σύστημα (σύνδεση ΣΡ 700 MW Αττική Κορακιά) 1. Η εν λόγω διασύνδεση ΕΡ, πέραν του σημαντικότατου οικονομικού οφέλους, συμβάλλει δραστικά στην ε- ξασφάλιση της αξιόπιστης και ασφαλούς τροφοδότησης των φορτίων του νησιού, καθώς για ένα χρονικό διάστημα 4 έως 5 ετών θα είναι διαθέσιμη μια επιπλέον πηγή ισχύος 250 MW, λαμβανομένου υπόψη και του γεγονότος ότι δεν έχουν προγραμματιστεί έργα ενίσχυσης του παραγωγικού δυναμικού της Κρήτης. 4. Από τα παραπάνω συνάγεται με σαφήνεια ότι ο σχεδιασμός της διασύνδεσης της Κρήτης με το ΕΣΜΗΕ περιλαμβάνει χωρίς καμία αμφισβήτηση την εγκατάσταση υποβρυχίου συνδέσμου ΣΡ μεταξύ Κορακιάς και Αττικής, έργο το οποίο έχει ήδη δρομολογηθεί και ληφθεί υπόψη στο επιχειρησιακό σχέδιο του για την επόμενη δεκαετία, όπως ξεκάθαρα φαίνεται στο Σχέδιο ΠΑ περιόδου 2017 2026. Επισημαίνουμε ότι έχουν ήδη ξεκινήσει οι προκαταρκτικές εργασίες (εξεύρεση χώρων, προμελέτες) για την υλοποίηση αμφότερων των έργων, σύμφωνα με το σχετικό χρονοδιάγραμμα που περιλαμβάνεται στο Σχέδιο ΠΑ 2017 2026. 5. Σχετικά με το έργο EuroAsia Interconnector, τονίζουμε ότι αυτό αποτελεί έργο «Τρίτου» Επενδυτή (3 rd Party) και όχι του. Κατά συνέπεια, η ανάπτυξη και υλοποίησή του είναι για την ώρα πέρα από τον έλεγχο του. Με αυτό το δεδομένο και «προκειμένου να ληφθεί η βέλτιστη για την Κρήτη λύση ηλεκτρικής διασύνδεσης» ώστε «να τεθεί σαν βασική μέριμνα πρωτίστως η ενεργειακή ασφάλεια, η αξιοπιστία λειτουργίας του δικτύου, η ποιότητα της ενέργειας, η ευστάθεια του συστήματος και η μείωση των απωλειών μεταφοράς ενέργειας» όπως οι συμμετέχοντες στη διαβούλευση αναγνωρίζουν, ο έχει προγραμματίσει τη διασύνδεση της Κρήτης με την Αττική με δική του πρωτοβουλία, ώστε να αποφευχθεί η εξάρτηση της διασύνδεσης του νησιού από την έκβαση παράλληλων δραστηριοτήτων που εξαρτώνται από εξωγενείς παράγοντες. Σε κάθε περίπτωση, ο υποστηρίζει παράλληλα τον φορέα υλοποίησης του έργου «EuroAsia Interconnector». Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην Οδηγία 347/2013. 6. Σχετικά με τις αιτιάσεις των συμμετεχόντων που αφορούν τεχνικά θέματα, επισημαίνουμε ότι ο έχει μελετήσει σε βάθος και σε κάθε λεπτομέρεια αμφότερα τα έργα και όσον αφορά κάθε πτυχή της λειτουργίας τους (στατική και δυναμική ασφάλεια, οικονομικότητα, απαιτούμενοι χρόνοι υλοποίησης κλπ). Επίσης, τα σχόλια αποτελούν μια επιδερμική και περιγραφική αποτίμηση του θέματος με παρανοήσεις και λάθη. Ενδεικτικά, μπορούμε να αναφέρουμε τα κάτωθι: (i) Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, η λύση της διασύνδεσης Πελοποννήσου Κρήτης με σύνδεσμο ΕΡ 2x200 MVA δεν αντικαθιστά τη λύση της διασύνδεσης Αττικής Κρήτης με σύνδεσμο ΣΡ 700 MW, καθώς σύμφωνα με το Σχέδιο ΠΑ 2017 2026 προβλέπεται η υλοποίηση αμφότερων των έργων. Ως εκ τούτου, η εκτενής αναφορά στα πλεονε- (ii) κτήματα της δεύτερης λύσης έναντι της πρώτης είναι άνευ νοήματος. Η διασύνδεση Πελοποννήσου Κρήτης με σύνδεσμο ΕΡ 2x200 MVA θα εξασφαλίζει επί συνεχούς βάσεως ροή ισχύος 250 280 MW προς το νησί, καλύπτοντας ισόποσο μέρος του φορτίου του, ενώ μέχρι την υλοποίηση της διασύνδεσης ΣΡ 700 MW Αττικής Κρήτης, το υπόλοιπο φορτίο θα εξυπηρετείται από τις υφιστάμενες μονάδες παραγωγής. Όπως έχουν δείξει οι προκαταρκτικές μελέτες μεταβατικής ευστάθειας και ευστάθειας μικρών διαταραχών που έχει ήδη εκπονήσει ο, οι λειτουργούσες κατά τη στιγμή της απώλειας του συνδέσμου ΕΡ μονάδες παραγωγής επί του νησιού θα είναι σε θέση να παρέχουν επαρκή στήριξη για ταχεία αποκατάσταση της ομαλής τροφοδότησης του συνόλου των φορτίων του νησιού, αποκλειομένης έτσι της πιθανότητας ολικής σβέσης. Ως εκ τούτου, τυχόν απώλεια ενός εκ των δύο κυκλωμάτων του συνδέσμου ΕΡ 2x200 MVA, ακόμα και στο χρονικό διάστημα που αυτός θα αποτελεί τη μόνη διασύνδεση του νησιού, δεν αναμένεται να επιφέρει τις καταστροφικές επιπτώσεις που αναφέρονται. (iii) Παρά το γεγονός ότι δεν τίθεται θέμα σύγκρισης κόστους μεταξύ των δύο τεχνικά ανόμοιων λύσεων, καθώς στο Σχέδιο ΠΑ 2017 2026 προβλέπεται η υλοποίηση αμφοτέρων, είναι προφανές ότι το κόστος της διασύνδεσης με χρήση συνδέσμου ΕΡ 2x200 MVA Πελοποννήσου Αττικής είναι σημαντικά χαμηλότερο σε σχέση με το κόστος της διασύνδεσης με χρήση συνδέσμου ΣΡ 700 MW. Πιο συγκεκριμένα, με τα σημερινά δεδομένα και με την επιφύλαξη της αυξημένης αβεβαιότητας που υπάρχει στην εκτίμηση του κόστους τέτοιων έργων (ιδίως όσον αφορά τους συνδέσμους ΣΡ μεγάλης ισχύος), το κόστος της διασύνδεσης ΕΡ (με τα συνοδά έργα) εκτιμάται ότι θα είναι της τάξεως των 330 εκατ. Ευρώ, ενώ το κόστος της διασύνδεσης ΣΡ 700 MVA (με τα συνοδά έργα) εκτιμάται ότι θα είναι της τάξεως των 700 έως 1000 εκατ. Ευρώ. 1 Θεωρώντας πολύ συντηρητικές παραδοχές: Ετήσια εξοικονόμηση = Εισαγόμενη ισχύς στην Κρήτη x ετήσια διαθεσιμότητα x διαφορά κόστους παραγωγής = = 200 MW x 8000 h/έτος x 50 /MWh = 80 εκατ. /έτος, γεγονός που συνεπάγεται την απόσβεση του έργου σε χρονικό διάστημα 4 έως 5 ετών, χρόνος εξαιρετικά μικρός για έργα μεταφοράς ηλεκ. ενέργειας. 5

4. ιασύνδεση Κρήτης Χρηματοδότηση και υλοποίηση έργου ΕΣΑΗ Όσον αφορά το επενδυτικό σχήμα υλοποίησης της διασύνδεσης της Κρήτης και σε συνάρτηση με το θέμα του κόστους επένδυσης και τη δυνατότητα εξασφάλισης της απαραίτητης χρηματοδότησης που αναφέρει ο - ο ΕΣΑΗ θεωρεί ότι αυτή η επένδυση αποτελεί ιδανική εφαρμογή ενός σχήματος Σ ΙΤ με τη συμμετοχή του και ιδιωτών επενδυτών. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλισθεί η διαθεσιμότητα σε σύντομο χρονικό διάστημα των απαραίτητων ιδίων κεφαλαίων αλλά και η πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία όπως το European Fund for Strategic Investments, καθιστώντας μία μεγάλη κι απολύτως αναγκαία επένδυση για το Ηλεκτρικό Σύστημα της χώρας, άμεσα υλοποιήσιμη. Παράλληλα, η μη δέσμευση του ως προς τον καθορισμό σταθερού χρονοδιαγράμματος κατασκευής της διασύνδεσης της Κρήτης και η συνεχής χρονική μετάθεση της υλοποίησης της επένδυσης σε μελλοντικό χρόνο λειτουργούν και ως εμπόδιο για τη διοργάνωση σχετικού ανοικτού διαγωνισμού από τις ελληνικές αρχές και ειδικότερα την ΡΑΕ. Υπενθυμίζουμε ότι σύμφωνα με το Αρθρο 22 παράγραφος 7 στοιχείο β) της Οδηγίας 2009/72/ΕΚ, το Άρθρο 108 παράγραφος 7 στοιχείο β) του ν. 4001/2011 και το Αρθρο 4 παράγραφος 2 στοιχείο γ) της Απόφασης 2014/536/ΕΕ οι ελληνικές αρχές και ειδικότερα η ΡΑΕ, είτε με δική της πρωτοβουλία είτε κατόπιν απλού αιτήματος τρίτου ενδιαφερομένου, θα πρέπει να διοργανώσουν διαδικασία πρόσκλησης υποβολής προσφορών και σχετικό ανοικτό διαγωνισμό για τη διασύνδεση της Κρήτης, καθώς η εν λόγω επένδυση είχε ήδη ενταχθεί στα επενδυτικά σχέδια της επόμενης τριετίας με το ΠΑ 2014-2023 και το ΠΑ 2015-2024 αλλά, προφανώς, δεν πρόκειται να υλοποιηθούν εντός του χρονοδιαγράμματος αυτού. Ταυτόχρονα, ο μη δεσμευτικός καθορισμός ενός σταθερού επενδυτικού πλάνου και χρονοδιαγράμματος κατασκευής της διασύνδεσης επί της ουσίας παρεμποδίζει την ανάπτυξη οποιουδήποτε ιδιωτικού επενδυτικού σχεδίου για νέα δυναμικότητα παραγωγής στην Κρήτη, καθώς δημιουργεί σημαντική ασάφεια σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής του Αρθρου 4 παράγραφος 2 στοιχείο β) της Απόφασης 2014/536/ΕΕ. Ως αποτέλεσμα, ταυτόχρονα με την προφανή καθυστέρηση υλοποίησης της διασύνδεσης αποτρέπεται και πιθανή είσοδος νέας δυναμικότητας, προκαλώντας συνδυαστικά δυσμενείς συνέπειες στην ασφάλεια εφοδιασμού της Κρήτης. IENE Η διασύνδεση της Κρήτης είναι ένα από τα δυσκολότερα και υψηλού κόστους έργα διεθνώς, οπότε απαιτείται και η ανάλογη αντιμετώπιση. Ένα επιτυχημένο μοντέλο υλοποίησης των μεγάλων και δύσκολων έργων διεθνώς είναι η ανάθεση (μετά από διεθνή διαγωνισμό) της μελέτης και επίβλεψης κατασκευής σε έναν έμπειρο Τεχνικό Σύμβουλο για την έγκαιρη και άρτια υλοποίηση εντός του καθορισμένου χρόνου και προϋπολογισμού, όπως γίνονταν παλαιότερα όλα τα μεγάλα έργα εξηλεκτρισμού, πολύ δε περισσότερο όταν δεν υπάρχει εγχώριο know-how τέτοιων έργων. Είναι ένα έργο για τα επόμενα 40 ή 50 χρόνια και απαιτείται υψηλή αξιοπιστία και ασφαλής λειτουργία, περιορίζοντας τα ρίσκα στις ειδικές γεωτεκτονικές συνθήκες της περιοχής. Η διασύνδεση της Κρήτης ουσιαστικά αποτελεί επέκταση του Ευρωπαϊκού διασυνδεδεμένου συστήματος, καθώς προβλέπεται η διασύνδεση Κύπρου και Ισραήλ (EuroAsia Interconnector) και μελλοντικά της Αιγύπτου και Λιβύης, ενώ ανοίγει και ο δρόμος για την διασύνδεση των ωδεκανήσων, που θα εξελιχθεί σε ένα Super Grid του Νότου. Η διασύνδεση πρέπει να παρέχει ευελιξία στην διακίνηση των φορτίων σε αμφότερες τις κατευθύνσεις και λόγω των ΑΠΕ και της λειτουργίας των αγορών, οπότε η τεχνολογία (state-of the art) HVDC με VSC κρίνεται ως η πλέον κατάλληλη, ενώ συνιστάται εκτός από την προμήθεια και εγκατάσταση του εξοπλισμού να ανατεθεί και η συντήρηση για τα πρώτα πέντε χρόνια. Η ανάθεση της μελέτης και επίβλεψης σε έμπειρο Τεχνικό Σύμβουλο, πλην των καλύτερων τεχνικών επιλογών και καλής διαχείρισης του έργου, θα συμβάλλει ακόμη στην μείωση του χρόνου υλοποίησης της διασύνδεσης (ακόμη και σε 7 χρόνια) και κυρίως στην χρηματοδότηση του έργου με τους καλύτερους όρους. Όπως αναμένεται ο προϋπολογισμός αυτής της διασύνδεσης ξεπερνά την σημερινή περιουσία του και αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να υπερδιπλασιασθούν τα τέλη χρήσης δικτύου μεταφοράς επιβαρύνοντας τους καταναλωτές. Αυτό είναι ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπίσει ο Σύμβουλος στα πλαίσια των ισχυουσών σχετικών ρυθμίσεων με τις χρηματοδοτήσεις της επένδυσης και τις ΥΚΩ, ώστε τελικά η επιβάρυνση να περιορισθεί στις δαπάνες λειτουργίας και συντήρησης. 6

ΣΕΒ ΣΧΟΛΙΑ ΠΟΥ ΕΛΗΦΘΗΣΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΗΜΟΣΙΑ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΠΑ 2017-2026 Ως προς την εξεταζόμενη διασύνδεση Κρήτης-Αττικής που ο ΣΕΒ έχει επανειλημμένως υποστηρίξει και για την οποία έχει καταθέσει και συγκεκριμένες προτάσεις ώστε το κόστος αυτής να καλυφθεί από ιδιωτικά και ευρωπαϊκά κεφάλαια και να καταστεί άμεσα υλοποιήσιμη, προβληματίζει η για ακόμα μία φορά χρονική μετάθεση της ολοκλήρωσής της. εδομένου μάλιστα ότι το εν λόγω έργο διαχρονικά εντάσσεται στο ΠΑ του, ουδέποτε όμως προωθείται προς υλοποίηση. Τη στιγμή μάλιστα που ο συνδυασμός διασύνδεσης Κρήτης-Αττικής και Κρήτης-Πελοποννήσου (2x300 MVA), μπορεί να μεγιστοποιήσει τα οφέλη, αλλά και να θέσει τις βάσεις για το ήδη υπάρχον σχέδιο διασύνδεσης της Ελλάδας με την Κύπρο και το Ισραήλ μέσω Κρήτης, καθώς με τη διπλή πλήρη διασύνδεση της Κρήτης, η Ελλάδα θα έχει υλοποιήσει το μέρος που της αναλογεί από τον EuroAsia Interconnector. Επιπλέον, με δεδομένο ότι η διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ έχει ενταχθεί στα έργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (PCI), η αδειοδοτική διαδικασία για το ελληνικό μέρος του EuroAsia Interconnector μπορεί να μειωθεί στο ελάχιστο δυνατό, ενώ η χρηματοδότηση της διασύνδεσης Κρήτης-Αττικής, που φαίνεται πως επανειλημμένως προβληματίζει τον και τον οδηγεί να μεταθέτει συνεχώς χρονικά το έργο, είναι πολύ πιο εύκολο να εξασφαλιστεί και να στηριχτεί από ευρωπαϊκά κεφάλαια. Σε αυτό το σημείο, ο ΣΕΒ θα ήθελε να επαναλάβει την πρότασή του για δημιουργία ενός κοινοπρακτικού σχήματος με τη συμμετοχή του αλλά και ιδιωτών επενδυτών, που αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εξασφάλιση χρηματοδότησης από το Πακέτο Γιούνκερ (European Fund for Strategic Investments), από το οποίο η Ελλάδα εξακολουθεί να απέχει, παρότι η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης-Αττικής καλύπτει όλες τις προϋποθέσεις για ένταξη, ώστε το έργο αυτό επιτέλους να προχωρήσει. Η διασύνδεση της Κρήτης με το Ηπειρωτικό Σύστημα είναι έργο κατ' εξοχήν αναπτυξιακό που μπορεί κάλλιστα να χρηματοδοτηθεί και από το Ευρωπαϊκό Ταμείο για Στρατηγικές Επενδύσεις (EFSI) - «Πακέτο Γιούνκερ», ενώ ταυτόχρονα εμπίπτει στην κύρια προτεραιότητα της Επιτροπής σε σχέση με την Ενεργειακή Ένωση, δηλαδή την αύξηση της διασυνδεσιμότητας. Είναι έργο το οποίο μπορεί να αποσβεστεί σε λιγότερο από 5 χρόνια μέσω της μείωσης των ΥΚΩ, τα οποία για την Κρήτη κυμαίνονται μεταξύ 300-400 εκ. ευρώ ετησίως. Επιπλέον, εγγυάται την ασφάλεια εφοδιασμού της Κρήτης, τη βελτιστοποίηση των όρων λειτουργίας του ηπειρωτικού συστήματος και τη δυνατότητα αξιοποίησης του δυναμικού της Κρήτης σε ΑΠΕ. Επίσης, μειώνοντας το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας κατά περίπου 5%, σε συνδυασμό με το ότι μεγάλο μέρος προμήθειας υλικών και κατασκευής μπορεί να αναληφθεί από ελληνικές επιχειρήσεις, συμβάλλει ουσιωδώς στην ανάπτυξη της οικονομίας. Η οικονομική αποδοτικότητα του έργου είναι, εξαιρετικά μεγάλη (και εντελώς ασυνήθιστη για έργα μεταφοράς). Θεωρούμε ότι δεν υπάρχει θέμα χρηματοδότησης καθώς είναι εξαιρετικά καλή επένδυση. Από προκαταρκτικές συζητήσεις με πιθανούς χρηματοδοτικούς οίκους (όπως π.χ. ΕΤΕπ) φαίνεται ότι υπάρχει άμεση δυνατότητα χρηματοδότησης με πολύ καλούς χρηματοδοτικούς όρους. Επιπλέον ο έχει ικανοποιητική εμπειρία διαχείρισης ανάπτυξης τέτοιων έργων (Κυκλάδες) και θεωρεί ότι έχει την απαιτούμενη τεχνογνωσία για να φέρει σε πέρας την υλοποίηση του έργου. Τέλος, περαιτέρω ανάπτυξη διασυνδέσεων στη νησιωτική περιοχή του Αιγαίου είναι θέμα που εξετάζεται αναλυτικά από την Επιτροπή Εξέτασης Οικονομικότητας του τρόπου ηλεκτροδότησης των Μη ιασυνδεδεμένων Νησιών για την εφαρμογή της Απόφασης 2014/536/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία συστάθηκε με την Α- πόφαση ΡΑΕ 469/2015 με συμμετοχή των αρμόδιων ιαχειριστών (, Ε ΗΕ, ΕΣΦΑ, κλπ). 7

5. ιασύνδεση Κρήτης Θέματα Ε ΗΕ Ε ΗΕ 1. Στην Ενότητα 3.3.14 του ΠΑ γίνεται αναφορά για την ανάγκη εκσυγχρονισμού των Κέντρων Ελέγχου Ενέργειας του. Στο πλαίσιο των περιγραφόμενων έργων αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού των ΚΕΕ στα οποία θα προβεί ο, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το υπό υλοποίηση, από το Ε ΗΕ, ΚΕΕ της Κρήτης προκειμένου να διασφαλιστεί η συμβατότητα και η συνεργασία τους για την εύρυθμη λειτουργία της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας του ΕΣΜΗΕ. Το ίδιο ισχύει και για τα λοιπά έργα υποδομών, όπως πχ υποδομές μέτρησης, που είναι σε εξέλιξη στα πλαίσια του Σχεδίου ράσης του Ε ΗΕ για την εφαρμογή των διατάξεων του Κώδικα Μ Ν. Παρόμοιες προβλέψεις πρέπει να γίνουν και για τις Μονάδες Παραγωγής της Κρήτης που θα ενταχθούν στο Μητρώο Μονάδων του ιαχειριστή Συστήματος (παρ. 1 του Άρθρου 4 του Κώδικα Συστήματος). 2. Από τα αναφερόμενα στο ΠΑ προκύπτει ότι τα έργα ενίσχυσης του συστήματος της Κρήτης, που θα απαιτηθούν τόσο κατά τη «ιασύνδεση Εξοικονόμησης» όσο και κατά την κύρια διασύνδεση της Κρήτης με το Σύστημα, θα πραγματοποιηθούν από το Ε ΗΕ σύμφωνα με τα οριζόμενα στη ΜΑΣΜ-Ν. Είναι αναγκαίο να διευκρινιστούν οι λόγοι που επιβάλλουν την ανωτέρω πρόταση. Επιπρόσθετα στα πλαίσια του ΠΑ θα πρέπει να υπάρχει λεπτομερέστερη αναφορά των θεμάτων προγραμματισμού του παραγωγικού δυναμικού στην Κρήτη και των έργων Συστήματος στο υπό ένταξη στο ΕΣΜΗΕ νησί. Το θέμα έχει ήδη δρομολογηθεί σε συνεννόηση με τον Ε ΗΕ. Πιο συγκεκριμένα, το επόμενο διάστημα έχουν ήδη γίνει συνεννοήσεις ώστε το νέο ΚΕΕ Κρήτης να σχεδιασθεί έτσι ώστε να μπορεί να λειτουργεί και σε διασυνδεδεμένη λειτουργία. Το θέμα των μονάδων παραγωγής της Κρήτης αναμένουμε ότι θα λυθεί ρυθμιστικά στο μέλλον. Τέλος, η ανάπτυξη του Συστήματος Μεταφοράς Κρήτης όσον αφορά την αρμοδιότητα, την υλοποίηση κλπ είναι ένα θέμα το οποίο θα συζητηθεί το επόμενο διάστημα με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και αρχές (δεν είναι σε καμία περίπτωση θέμα που αφορά το ΠΑ). 8

6. ιασύνδεση Κυκλάδων ΣΧΟΛΙΑ ΠΟΥ ΕΛΗΦΘΗΣΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΗΜΟΣΙΑ ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΠΑ 2017-2026 Ε ΗΕ 1. Μετά την ολοκλήρωση της Α Φάσης διασύνδεσης των Κυκλάδων εγείρονται ορισμένα ζητήματα αναφορικά με την κάλυψη των ζητούμενων εφεδρειών και την ενδεχόμενη λειτουργία των ΤΣΠ (παράλληλη λειτουργία, τρόπος αποζημίωσης του Συμβατικού Παραγωγού κ.λπ.) που θα πρέπει σύντομα να αποσαφηνιστούν. 2. Στο ΠΑ προτείνεται η Γ Φάση του Έργου να ολοκληρωθεί μετά το 2020 και ειδικότερα μέχρι μ το 2022, αντί της υλοποίησής του μέχρι το έτος 2018, όπως αναφερόταν στο εγκεκρι- Μ Ν τα τελευταία έτη η ζήτηση στα υπό διασύνδεση νησιά έχει αυξηθεί σημαντικά κάνοντας αναγκαία την επίσπευση της ολοκλήρωσης της διασύνδεσης (Γ Φάση του Έργου), κα- μένο ΠΑ 2014-2023, με την αιτιολογία ότι τα τελευταία έτη έχει μειωθεί η ζήτηση, στα εν λόγω Μ Ν. Με βάση τα απολογιστικά στοιχεία που έχει στη διάθεσή του ο ιαχειριστής θόσον με τη Β Φάση του Έργου δεν καλύπτεται σε κάθε περίπτωση η απαιτούμενη Ν-1 εφεδρεία. ε ΕΗ 3.3.17.3: Στη σελίδα 74 (διασύνδεση Κυκλάδων) προβλέπεται η διατήρηση παραγωγικού δυναμικού στα νησιά ακόμη και μετά την ολοκλήρωση της διασύνδεσης. Αυτό συνεπάγεται σημαντικές δαπάνες από πλευράς ΕΗ ΑΕ, κυρίως πάγιες (για τη διατήρηση της διαθεσιμότητας του παραγωγικού δυναμικού) ), αλλά και μεταβλητές (στο ποσοστό που το παραγωγικό δυναμικό καλείται να λειτουργήσει για λόγους επάρκειας και ασφάλειας τροφοδοσίας). θα σαφής δέσμευση ότι η ΕΗ ΑΕ, θα ανακτήσει τα επενδυμένα κεφάλαια και κόστη λειτουργίας και συντή- πενταετίας, βλέπε και παράγραφο 3.3.21 κατωτέρω). Σύμφωνα με την απόφαση ΡΑΕ 560/2013 προβλέπεται ότι η Γ Φάση του έργου πρέπει να υλοποιηθεί μαζί με την ολοκλήρωση της Β Φάσης ή το αργότερο μέχρι τα μέσα του 2018, προκειμένου να ικανοποιείται σε κάθε περίπτωση το κριτήριο Ν-1, ενώ στο προκαταρκτικό σχέδιο του ΠΑ προτείνεται από τον η ολοκλήρωση της Γ Φάσης να γίνει μετά το ρησης των εγκαταστάσεών της. Επίσης θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι εφεδρικές μονάδες δεν θα μπορούν να λειτουργούν πάνω από 500 ώρες ετησίως (κυλιόμενος μέσος όρος 2020 και συγκεκριμένα μέχρι το 2022, σε συσχέτιση με την εξέλιξη των φορτίων των προς διασύνδεση νησιών. Η ενδεχόμενη μεγάλη χρονική υστέρηση ολοκλήρωσης αυτής της Γ Φά- σης κάνει ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη διατήρησης επί μακράν της διαθεσιμότητας ενδεχομένως όλου του υφιστάμενου παραγωγικού δυναμικού των νησιών, με ότι αυτό συνεπάγε- ται σε σταθερά και μεταβλητά κόστη για τη ΕΗ ΑΕ. Ελληνικά Καλώδια IENE Αναφορικά με τη διασύνδεση των Κυκλάδων ( ΠΑ, Κεφ. 3.3.17), που σήμερα είναι σε εξέλιξη η Α' φάση του το έργου, συμφωνούμε με την πρότασή σας για αντικατάσταση των παλαιών υποβρυχίων καλωδίων που συνδέουν την Άνδρο με Εύβοια και Τήνο με αναβαθμισμένης ισχύος σύγχρονα τριπολικά καλώδια XLPE ώστε να διασφαλίζεται η αξιοπιστία και η ασφάλεια εφοδιασμού των Κυκλάδων με το κριτήριο Ν-1. Όμως, για το δεύτερο καλώδιο που προβλέπεται να συνδέσει το ΚΥΤ Λαυρίου με τον Υ/Σ της Σύρου, (Γ φάση του έργου) προτείνεται να ακολουθηθεί διαφορετική όδευση για τη σύνδε- ση του με το ηπειρωτικό Σύστημα. Αναγνωρίζοντας την σημαντική συμβολή των Κυκλαδικών και των υπολοίπων νησιών του Αιγαίου στο τουρισμό, θα πρέπει για επαύξηση της ασφά- διαδρομή σύνδεσης των Κυκλάδων, π.χ. Πάρο - Κύθνο - Λαύριο). λειας εφοδιασμού να συνδεθούν στο ηπειρωτικό ηλεκτρικό σύστημα, ακολουθώντας διαφορετική όδευση από αυτή που ακολουθείτο καλώδιο μεταξύ Λαυρίου και Σύρου (δηλαδή, τρίτη Για την διασύνδεση Κυκλάδων, μετά την ολοκλήρωση της τρέχουσας 1 η φάσης θα ακολουθήσει η 2 η και εν συνεχεία η 3 η φάση που αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2022. Έτσι, η διασύν- δεση αυτή μετά από αλλεπάλληλες μελέτες και αλλαγές χρειάζεται πάνω από τρεις δεκαετίες για να υλοποιηθεί και ασφαλώς δεν αποτελεί ένα καλό προηγούμενο για τις επόμενες. Έτσι, εκτός από αυτήν την μεμονωμένη ενέργεια που διαρκεί πάνω από τριάντα χρόνια δεν διαφαίνεται ότι οι διασυνδέσεις θα επεκταθούν και στα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων (πχ. Μήλος, Σαντορίνη κτλ.), κάτι που κρίνεται αναγκαίο, ενώ θα έπρεπε από την αρχή να μελετηθεί η συνολική λύση για να υλοποιείται τμηματικά. Με τις τρέχουσες συνθήκες φαίνεται ότι η Γ φάση της διασύνδεσης Κυκλάδων μπορεί να καθυστερήσει. Στην περίπτωση μεγάλης αύξησης φορτίου σε Πάρο, Μύκονο και Σύρο οι ώρες κατά τις οποίες η ισχύς της διασύνδεσης δεν επαρκεί για την τροφοδότηση (και σε κάθε περίπτωση θα είναι πολύ λίγες) μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι υφιστάμενοι ΑΣΠ. Η χρονική μετατόπιση κρίνεται αναγκαίαα και για πρακτικούς λόγους, σχετιζόμενους με τη ρεαλιστική δυνατότητα του να αφιερώνει το μέγιστο των (ανθρώπινων και κεφαλαιακών) πόρων του σε μεγάλα έργα που εξελίσσονται παράλληλα, δεδομένου ότι επείγει και η υλοποίηση της διασύνδεσης της Κρήτης. 9

7. ιασύνδεση λοιπών νήσων πέραν της Κρήτης ΕΗ 3.7: Η υλοποίηση της σύνδεσης των αυτόνομων νησιωτικών συστημάτων με το ΕΣΜΗΕ πρέπει να προχωρήσει με γρήγορους ρυθμούς δεδομένου ότι για τις Μονάδες ισχύος < 50 MW th στους ΑΣΠ και ΤΣΠ στα νησιά θα ισχύουν τα εξής: Για τις νέες Μονάδες (λειτουργία μετά τις 20.12.2018): δεν θα μπορούν να λειτουργήσουν πάνω από 500 ώρες ετησίως μετά την 01.01.2025, και Για τις υφιστάμενες Μονάδες (λειτουργία πριν την 20.12.2018): δεν θα μπορούν να λειτουργήσουν πάνω από 500 ώρες ετησίως μετά την 01.01.2030, διότι δεν θα πληρούν τις Οριακές Τιμές Εκπομπών που τίθενται από την Οδηγία 2015/2193/ΕΕ (MCPD). Για τις Μονάδες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 2010/75/ΕΕ (IED) ισχύουν τα αναφερόμενα στο κεφάλαιο για την Κρήτη. εδομένου ότι το ΕΚΑΕΤΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ( ΠΑ) αφορά στην περίοδο 2017 2026 θα πρέπει το κεφάλαιο αυτό να αναδιαμορφωθεί και οι διασυνδέσεις όλων των νησιών να αποτυπωθούν με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα μέχρι το έτος 2025, λαμβάνοντας υπόψη ότι η απομένουσα εφεδρεία δεν θα μπορεί να λειτουργεί πάνω από 500 ώρες ετησίως. Ελληνικά Καλώδια Στα πλαίσια της Στρατηγικής Σύνδεσης Αυτόνομων νησιωτικών συστημάτων με το ΕΣΜΗΕ ( ΠΑ, Κεφ. 3.7) θα πρέπει να υπάρξει αποτύπωση που θα αντανακλά την τρέχουσα οικονομική και ενεργειακή συγκυρία. Εκτιμάται ότι στο προτεινόμενο ΠΑ 2017-2026, θα πρέπει να τεθούν τα θεμέλια επέκτασης των διασυνδέσεων σε υψηλή τάση, που θα περιλαμβάνει και άλλα μη διασυνδεδεμένα νησιά (όπως η αναφερόμενη σύνδεση της Εύβοιας με τη Σκιάθο, Σαντορίνη, ανατολικό Αιγαίο). Η διασύνδεση της Κρήτης με τη Ρόδο είναι Έργο άμεσα υλοποιήσιμο που θα επεκτείνει το ε- νιαίο ηλεκτρικό σύστημα μέχρι τη Ρόδο και σαφώς εξυπηρετεί εγχώριους και Ευρωπαϊκούς σχεδιασμούς. ΣΕΒ Ως γενική παρατήρηση επισημαίνεται ότι θα πρέπει παράλληλα να σχεδιαστεί και να προωθηθεί η διασύνδεση και άλλων νησιωτικών συμπλεγμάτων με το ηπειρωτικό σύστημα, ιδιαίτερα αυτών που περιλαμβάνουν νησιά με υψηλές σχετικά καταναλώσεις όπως η Ρόδος και η Μυτιλήνη. Εφόσον η διασύνδεση των συγκεκριμένων νησιών αναμένεται να επιφέρει οφέλη παραπλήσια με αυτά της Κρήτης, δεν είναι αντιληπτός ο λόγος που δεν προχωρά ο σχεδιασμός της. Η αναγκαιότητα διασύνδεσης των αυτόνομων νησιωτικών συστημάτων με το ΕΣΜΗΕ θα καταδειχθεί από το πόρισμα στο οποίο θα καταλήξει η Επιτροπή Εξέτασης Οικονομικότητας του τρόπου ηλεκτροδότησης των Μη ιασυνδεδεμένων Νησιών για την εφαρμογή της Απόφασης 2014/536/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία συστάθηκε με την Απόφαση ΡΑΕ 469/2015 με συμμετοχή των αρμόδιων ιαχειριστών (, Ε ΗΕ, ΕΣΦΑ, κλπ). 10

8. Μεταβολή ρυθμιστικού καθεστώτος Μη ιασυνδεδεμένων Νησιών μετά από την ολοκλήρωση της διασύνδεσής τους με το ΕΣΜΗΕ Ε ΗΕ Σύμφωνα με τα καθοριζόμενα στον Ν. 4001/2011, αλλά και τον Κ Σ, από τη στιγμή που ένα Μ Ν διασυνδέεται με το ΕΣΜΗΕ, η διαχείρισή του περνά στον και η Λειτουργία της Αγοράς του στο ΛΑΓΗΕ. Ως εκ τούτου, αμέσως μετά την ολοκλήρωση και θέση σε λειτουργία της ιασύνδεσης των Κυκλάδων (Α ΦΑΣΗ) τα Ηλεκτρικά Συστήματα της Σύρου, Πάρου και Μυκόνου (συνολικά 13 νησιά: Σύρος, Μύκονος, ήλος, Ρήνεια, Πάρος, Νάξος, Αντίπαρος, Ίος, Σίκινος, Φολέγανδρος, Κουφονήσι, Ηρακλειά και Σχοινούσα) θα πάψουν να λογίζονται ως Μ Ν και θα ενταχθούν στο ΕΣΜΗΕ, ανεξαρτήτως αν εξακολουθούν επί των νησιών να λειτουργούν πλήρως ή μερικώς οι συμβατικοί σταθμοί παραγωγής, καθόσον η παραγόμενη ενέργεια θα εγχέεται μέσω των διασυνδέσεων στο ΕΣΜΗΕ. Η ίδια βασική αρχή θα ισχύσει και για την περίπτωση διασύνδεσης της Κρήτης. Η υπόψη βασική αρχή που απορρέει εκ του εξουσιοδοτικού Ν. 4001/2011 κρίνεται σκόπιμο να διευκρινιστεί, καθότι μέσω του εκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης του ( ΠΑ 2017-2026) δημιουργούνται ασάφειες, λόγω κάποιων αναφορών, περί του τρόπου διαχείρισης των υπό διασύνδεση Ηλεκτρικών Συστημάτων. Συμφωνούμε επί της αρχής. Τυχόν λεπτομέρειες εφαρμογής θα συζητηθούν με τους αρμόδιους ιαχειριστές και τη ΡΑΕ για τον προσδιορισμό των βέλτιστων πρακτικών. 11

9. Ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Ιταλίας ΣΕΒ Το υψηλό κόστος της ενέργειας συνδέεται άμεσα με το γεγονός ότι η ελληνική αγορά ενέργειας, ακόμη και σήμερα δε λειτουργεί με όρους ελεύθερου ανταγωνισμού. Μια από τις καθοριστικές παραμέτρους του προβλήματος, είναι η έλλειψη επαρκών ενεργειακών διασυνδέσεων της Ελλάδας και η αναποτελεσματική διαχείριση των υφιστάμενων διασυνδέσεων, τόσο στον ηλεκτρισμό όσο και στο φυσικό αέριο. Θεμελιώδης συνθήκη για τη λειτουργία μιας ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρικού ρεύματος είναι η άμεση αύξηση των διασυνδέσεων μεταξύ της Ελλάδας και του Ευρωπαϊκού δικτύου αλλά και η βελτιστοποίηση της χρήσης και ο εκσυγχρονισμός των υφιστάμενων διασυνδέσεων. Η Ελλάδα υστερεί σημαντικά στον τομέα αυτό, μια και οι διεθνείς διασυνδέσεις της είναι περιορισμένες, ενίοτε δε προβληματικές στη λειτουργία τους. Η δυναμικότητα των καλωδιακών διασυνδέσεων της Ελλάδας φτάνουν στο 18% των αναγκών της, όταν ο μέσος όρος της Ευρώπης ξεπερνά το 25%. Και μάλιστα μόνο 5% της δυναμικότητας αυτής αφορά σύνδεση με το δίκτυο των ανεπτυγμένων βιομηχανικών κρατών (καλώδιο με Ιταλία), ενώ το υπόλοιπο αφορά συνδέσεις με Αλβανία, Σκόπια, Βουλγαρία, Τουρκία, χώρες τα ηλεκτρικά συστήματα των οποίων δεν μπορούν να καλύψουν από μόνες τους τις ουσιαστικές ελλείψεις της ελληνικής αγοράς. Παραμένει σημαντική βέβαια η δεύτερη διασύνδεση με την Βουλγαρία, ενός εκ των Έργων Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος, το οποίο και συμπεριλαμβάνεται στο ΠΑ. Η ενίσχυση και η επέκταση της διασυνδετικής ικανότητας της χώρας και προς το δίκτυο των ανεπτυγμένων βιομηχανικών κρατών, όπως για παράδειγμα η πόντιση δεύτερου καλωδίου που να συνδέει τη χώρα μας με την Ιταλία, αποτελεί ζήτημα πρώτης προτεραιότητας και το γεγονός ότι στο ΠΑ δεν περιλαμβάνεται κανένας ουσιαστικός μελλοντικός σχεδιασμός για την ενίσχυση αυτών των διεθνών διασυνδέσεων της χώρας, προβληματίζει περαιτέρω τον ΣΕΒ. Η μέγιστη ικανότητα μεταφοράς προς το Ελληνικό Σύστημα (εισαγωγές) είναι σήμερα της τάξεως των 1880MW (500MW προερχόμενα από την διασύνδεση ΣΡ με την Ιταλία και 1380MW προερχόμενα από τις πέντε Γ.Μ 400kV που διασύνδεουν το Ελληνικό Σύστημα με αυτά της Αλβανίας, ΠΓ Μ, Βουλγαρίας και Τουρκίας). Η ικανότητα αυτή αντιστοιχεί περίπου στο 14% της εγκατεστημένης ισχύος από συμβατικές μονάδες στο Ελληνικό Σύστημα. Σύμφωνα με το εκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ENTSO-E (TYNDP 2014), η ικανότητα εισαγωγών του Ελληνικού Συστήματος εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 1000MW περίπου λόγω της κατασκευής της 2 ης διασύνδεσης Ελλάδας-Βουλγαρίας, καθώς και άλλων νέων έργων στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και πλησίον των Βορείων Συνόρων του Ελληνικού Συστήματος. Η ικανότητα εισαγωγών του Ελληνικού Συστήματος πληροί το κριτήριο της Barcelona, σύμφωνα με το οποίο η ικανότητα εισαγωγών θα πρέπει να είναι τουλάχιστον ίση με το 10% της εγκατεστημένης ισχύος παραγωγής σε κάθε χώρα. Αναφορικά με τη δεύτερη διασύνδεση ΣΡ με την Ιταλία, ο έχει προτείνει την κατασκευή της στον ιαχειριστή του Ιταλικού Συστήματος (TERNA). Παρόλα αυτά δεν υφίσταται από την Ιταλική πλευρά ενδιαφέρον για ένα τέτοιο έργο, λόγω των σημαντικών προβλημάτων συνωστισμού (congestions) που εμφανίζονται στο Νότιο τμήμα του Ιταλικού Συστήματος Μεταφοράς εξαιτίας υπερπαραγωγής από ΑΠΕ. Τα προβλήματα αυτά θα απαιτούσαν είτε την κατασκευή πολύ σημαντικών έργων ενίσχυσης στο Νότιο τμήμα του Ιταλικού Συστήματος Μεταφοράς, είτε τη σύνδεση του δεύτερου συνδέσμου ΣΡ Ελλάδας-Ιταλίας σε σημείο του Ιταλικού Συστήματος που θα αύξανε υπερβολικά το μήκος του συνδέσμου και κατά συνέπεια το κόστος του. 12

10. Έργα 400 kv στην Πελοπόννησο ΕΗ 3.3.4: Η Μονάδα 5 του ΑΗΣ Μεγαλόπολης καθαρής ισχύος 811 MW είναι ήδη σε Εμπορική Λειτουργία. Μετά την εκτέλεση και των δοκιμών απόδοσης αναμένεται ότι, περίπου από τον Μάιο 2016, θα είναι «κατανεμόμενη». Είναι προφανές ότι η μη αποπεράτωση της ανάπτυξης του δικτύου 400 kv στην Πελοπόννησο (τουλάχιστον του άξονα 400 kv ΚΥΤ Μεγαλόπολης Πάτρα Σύστημα, που παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αδειοδοτική ωριμότητα) δημιουργεί συνθήκες μη αποδοτικής εκμετάλλευσης της Μονάδας 5. Σημειώνεται ότι κατά την υποβολή από τον ΕΣΜΗΕ της Προσφοράς Σύνδεσης της Μονάδας 5 (έτος 2010), το ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα της ανάπτυξης του δικτύου 400 kv στην Πελοπόννησο ανέφερε ως έτος περάτωσης της υλοποίησης το 2014 (Επιστολή ΕΣΜΗΕ/1137/23.09.2010). Επίσης σημειώνεται ότι το θέμα της καθυστέρησης της επέκτασης του Συστήματος 400 kv στην Πελοπόννησο έχει επισημανθεί πλειστάκις με αλληλογραφία στο παρελθόν (ενδεικτικές Επιστολές ΣΤΡ/261/14.03.2014, ΜΚΘ/3372/14.07.2014, ΣΤΡ/891/17.7.2014 κλπ). Η αδήριτη ανάγκη υλοποίησης της επέκτασης του Συστήματος 400 kv στη Πελοπόννησο πιστοποιείται από τα αναφερόμενα στην παρ. 3.3.4 του υπό διαβούλευση εκαετούς Προγράμματος. Επίσης, πιστοποιείται και από τα αναγραφόμενα στην Απόφαση 560/25.11.2013 της ΡΑΕ, ως εξής: «Η ΡΑΕ, μέσα στο Α εξάμηνο του 2014, θα προβεί σε διερεύνηση των λόγων καθυστέρησης στην υλοποίηση των έργων επέκτασης του Συστήματος στην Πελοπόννησο, και θα αναλάβει πρωτοβουλία για την προώθηση των αναγκαίων ενεργειών και αποφάσεων, ώστε με βάση την κείμενη νομοθεσία, να χαρακτηρισθούν τα έργα επέκτασης του Συστήματος της Πελοποννήσου, αλλά και το έργο διασύνδεσης της Κρήτης, ως έργα γενικότερης σημασίας για την οικονομία της χώρας». Παρά τα ανωτέρω, στα αναφερόμενα στο υπό διαβούλευση εκαετές Πρόγραμμα του υπάρχει περαιτέρω διολίσθηση στην υλοποίηση μεταξύ άλλων και του άξονα 400 kv ΚΥΤ Μεγαλόπολης Πάτρα Σύστημα, όπου αναφέρεται περάτωση το νωρίτερο το Β εξάμηνο του 2018 (Πίνακας Γ1Χ, Ομάδα Έργων 14.4, σελ. 123) Με βάση τα ανωτέρω, ο καλείται να ενημερώσει για τις ενέργειες που έχουν δρομολογηθεί από τους αρμόδιους φορείς ώστε να επιταχυνθεί η υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου, λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαίτερη σημασία του για την ενίσχυση του Συστήματος, όπως προαναφέρθηκε. Καταρχάς σημειώνεται ότι ο δεν θεωρεί ότι η Μονάδα 5 του ΑΗΣ Μεγαλόπολης είναι σε εμπορική λειτουργία. Αυτό θα πραγματοποιηθεί όταν πράγματι η εν λόγω μονάδα καταστεί κατανεμόμενη. Ο έχει καταβάλει κάθε προσπάθεια για την προώθηση και ολοκλήρωση της αδειοδοτικής διαδικασίας για τα έργα 400kV. Συγκεκριμένα, η ΕΠΟ για τη Γ.Μ. 400kV από τη Μεγαλόπολη προς το υτικό Σύστημα χορηγήθηκε το Μάιο του 2014 (η αντίστοιχη ΜΠΕ είχε υποβληθεί από τον Ιούλιο του 2010). Αντίστοιχα, η ΕΠΟ για τη δεύτερη Γ.Μ. 400kV προς τα ανατολικά (νέο ΚΥΤ Κορίνθου, ΚΥΤ Κουμουνδούρου) χορηγήθηκε μόλις το εκέμβριο του 2015 (η αντίστοιχη ΜΠΕ είχε υποβληθεί από το εκέμβριο του 2012). Επίσης, υπάρχει σημαντική εμπλοκή με την πρόσκτηση του γηπέδου του τερματικού ζεύξης του καλωδιακού με το εναέριο τμήμα της Γ.Μ. 400 kv από τη Μεγαλόπολη προς το υτικό Σύστημα. εν υπάρχει θετική ανταπόκριση από την πλευρά του ιδιοκτήτη (Πανεπιστήμιο Πατρών) για την πώληση του χώρου. Αν μέχρι τη χορήγηση της ΕΠΟ δεν έχει επιλυθεί το θέμα, θα προωθηθεί η απαλλοτρίωση του χώρου. Η άδεια επέμβασης είναι σε εξέλιξη. Είναι φανερό, ότι παρά το γεγονός ότι ο προβαίνει σε όσες προκαταρκτικές εργασίες μπορούν να ξεκινήσουν χωρίς τη λήψη σχετικών αδειοδοτήσεων, οποιοσδήποτε έγκυρος προγραμματισμός και επικαιροποίηση χρονοδιαγραμμάτων μπορεί να γίνει μόνο μετά τη λήψη της ΕΠΟ και την προώθηση των απαλλοτριώσεων που ακολουθούν. Τέλος, επισημαίνεται ότι το έργο δεν έχει ακόμα χαρακτηρισθεί ως γενικότερης σημασίας για την οικονομία της χώρας. Το ακριβές απόσπασμα από την αναφερόμενη Απόφαση 560/2013 της ΡΑΕ, έχει ως εξής: «3. Ως προς την επέκταση του Συστήματος στην Πελοπόννησο. Επί του ζητήματος αυτού, ο Α.Ε. επισημαίνει ότι οι καθυστερήσεις οφείλονται κυρίως στην αδυναμία λήψης ΕΠΟ και ζητάει τη συνδρομή της ΡΑΕ προς επίλυση του προβλήματος αυτού (π.χ. παρεμβάσεις, χαρακτηρισμός έργου ως «γενικότερης σημασίας για την οικονομία της χώρας»). Με βάση την ανωτέρω αιτιολόγηση του Α.Ε. για την αδυναμία επίσπευσης των έργων αυτών, γίνεται αποδεκτός, στη φάση αυτή, ο προτεινόμενος από το ιαχειριστή σχεδιασμός του έργου. Ωστόσο, η ΡΑΕ, μέχρι το τέλος του Α εξαμήνου του 2014, θα προβεί σε διερεύνηση των λόγων καθυστέρησης στην υλοποίηση των έργων επέκτασης του Συστήματος στην Πελοπόννησο, ενώ περαιτέρω θα προτείνει στην Πολιτεία το χαρακτηρισμό των έργων αυτών, αλλά και του έργου της διασύνδεσης της Κρήτης, ως έργων γενικότερης σημασίας για την οικονομία της χώρας, αναλαμβάνοντας τη σχετική πρωτοβουλία προώθησης των αναγκαίων ενεργειών και αποφάσεων, με βάση την κείμενη νομοθεσία.» 13