ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ Η αρχαία ελληνική ποίηση περιλαμβάνει: α. Το έπος Το έπος υμνεί τα κατορθώματα των ανθρώπων και των θεών και δεν εκφράζει προσωπικά συναισθήματα του ποιητή. Απαγγέλλεται και δεν τραγουδιέται, ούτε αναπαριστάται και έτσι ο ακροατής φαντάζεται τα γεγονότα μέσα από την απαγγελία του ραψωδού. Έπος έγραψε ο Όμηρος και οι ποιητές του λεγόμενου επικού κύκλου, των οποίων τα έργα έχουν χαθεί και σώζονται μόνο περιλήψεις. β. Τη λυρική ποίηση Η λυρική ποίηση εκφράζει τα προσωπικά συναισθήματα του ποιητή και διακρίνεται σε μελική και χορική: - Η μελική ποίηση τραγουδιέται με ή χωρίς τη συνοδεία των μουσικών οργάνων (λύρας, κιθάρας, αυλού κ.λπ.) χωρίς να συνοδεύεται από χορευτικές κινήσεις. - Η χορική ποίηση συνοδεύεται και από χορευτικές κινήσεις (όρχηση). Εκφράζει ομαδικά συναισθήματα. γ. Το δράμα Η δραματική ποίηση (δράμα) περιέχει μέρη απαγγελλόμενα (επικό στοιχείο του δράματος) και μέρη αδόμενα (λυρικό στοιχείο του δράματος), ωστόσο διαφέρει από το έπος και τη λυρική ποίηση στο ότι ο θεατής δεν ακούει μόνο την περιγραφή των γεγονότων, αλλά τα βλέπει να αναπαριστάνονται μπροστά στα μάτια του επί σκηνής. Τα είδη του δράματος είναι: - Η Τραγωδία που έχει σοβαρό περιεχόμενο και εκφράζει την τραγική πλευρά της ανθρώπινης φύσης. - Η Κωμωδία που έχει αστείο περιεχόμενο και διακωμωδεί, σατιρίζει και καυτηριάζει ανθρώπινες συμπεριφορές, αδυναμίες και πάθη. - Το Σατυρικό δράμα που έχει ανάλαφρο περιεχόμενο και επιδιώκει να προκαλέσει μόνο άφθονο γέλιο, χωρίς να διακωμωδεί ή να σατιρίζει. Ονομάστηκε έτσι από τους Σατύρους, τους ακόλουθους του θεού Διόνυσου, που αποτελούσαν το Χορό. Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ Το δράμα προήλθε από τις τελετουργικές γιορτές για την γονιμότητα και τη βλάστηση που γινόταν στην αρχαιότητα προς τιμήν του θεού Διονύσου. Χαρακτηριστικά της λατρείας του Διονύσου ήταν: - η ιερή μανία, που προκαλεί την έκστασιν (εξίσταμαι = βγαίνω από τον εαυτό μου και επικοινωνώ με το θεό). - η θεοληψία (θεός + λαμβάνω), η κατάσταση δηλαδή κατά την οποία ο πιστός ένιωθε ότι κατέχεται από το πνεύμα του λατρευόμενου θεού / θεία έμπνευση. - ο έξαλλος ενθουσιασμός των οπαδών (εν-θεός / ενθουσιάζω = εμπνέομαι). - το μιμητικό στοιχείο στις κινήσεις και στη φωνή των πιστών, για να εκφράσουν συναισθηματικές καταστάσεις. - η μεταμφίεση των πιστών σε Σατύρους, δηλαδή σε δαίμονες της φύσης με δασύτριχο σώμα, μύτη πλακουτσωτή και πόδια, αυτιά και ουρά τράγου που είχαν ως κυριότερες απασχολήσεις το χορό, το κρασί και το σεξ. - ο διθύραμβος, δηλαδή θρησκευτικό και λατρευτικό αυτοσχέδιο άσμα που τραγουδούσε ο ιερός θίασος των πιστών του Διονύσου, με συνοδεία αυλού, χορεύοντας γύρω από το βωμό του θεού. Ο ύμνος αυτός είναι πολύ πιθανό ότι περιείχε επιπρόσθετα μια αφήγηση σχετική με τη ζωή και τα παθήματα του θεού. Την απόδοση της αφήγησης αναλάμβανε ο πρώτος των χορευτών, ο εξάρχων, που έκανε την αρχή στο τραγούδι, ενώ Χορός 50 χορευτών, μεταμφιεσμένων ίσως σε τράγους, χόρευε κυκλικά. Στις μεταμφιέσεις αυτές των πιστών, καθώς και στο τραγούδι (διθύραμβος) που έψαλλαν χορεύοντας προς τιμήν του θεού, βρίσκονται οι απαρχές του δράματος. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ - Ο ποιητής Αρίωνας από τη Λέσβο, που ζούσε στην Κόρινθο στην αυλή του τυράννου Περίανδρου, γύρω στο 600 π.χ μετέτρεψε το ως τότε αυτοσχέδιο και άτεχνο τραγούδι του διθύραμβου σε λογοτεχνικό είδος. Ξεχώρισε στο διθύραμβο το μέρος του χορού (λυρικό) και το μέρος του εξάρχοντος (αφηγηματικό) και παρουσίασε τους χορευτές με χαρακτηριστικά τράγων (Σάτυροι). Από την ομοιότητα αυτών των χορευτών με τράγους ολόκληρη η παράσταση ονομάστηκε τραγικόν δράμα ή τραγωδία [τράγων ωδή (= τραγούδι)]. - Σημαντικότατο σταθμό στην εξέλιξη του δράματος αποτελεί η μεταβολή που επέφερε ο ποιητής Θέσπις. Αυτός γύρω στα μέσα του 6 ου αιώνα π.χ εισήγαγε τον πρώτο υποκριτή, ένα πρόσωπο εντελώς ανεξάρτητο από το χορό και τον εξάρχοντα. Τον τοποθέτησε απέναντι από το χορό και τον έβαλε να κάνει διάλογο μαζί
του (υποκρίνομαι = αποκρίνομαι). Ο διάλογος γινόταν με στίχους που πια δεν τραγουδιόνταν, αλλά απαγγέλονταν. Αυτά τα δύο στοιχεία - μουσική και λόγος- αποτέλεσαν στη συνέχεια τα κύρια χαρακτηριστικά της τραγωδίας. - Στα χρόνια που ακολουθούν οι ποιητές παύουν να επιλέγουν θέματα που έχουν σχέση με τον Διόνυσο και αντλούν θέματα από τη μυθολογία και τα έργα του επικού κύκλου (αργοναυτικός, θηβαϊκός, τρωικός). Ωστόσο το δράμα θα διατηρήσει πολλά διονυσιακά στοιχεία (π.χ Χορός, μεταμφίεση, λυρικά μέρη μεγαλύτερα από τα διαλογικά) και δε θα απαρνηθεί ποτέ τη διονυσιακή του προέλευση (π.χ οι παραστάσεις γίνονταν κατά τη διάρκεια των γιορτών του θεού Διόνυσου, οι ιερείς του θεού είχαν τιμητική θέση στην πρώτη σειρά των επισήμων και οι νικητές στεφανώνονταν με κισσό που ήταν το ιερό φυτό του Διονύσου). - Το δράμα και ιδιαίτερα η τραγωδία θα φτάσουν στην κορύφωσή τους τον 5 ο αιώνα π.χ με τους τρεις μεγάλους εκπροσώπους τους, τον Αισχύλο, το Σοφοκλή και τον Ευριπίδη. Αυτό οφείλεται : α) στη δημοκρατική οργάνωση της Αθήνας (άμεση συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, αντιπαράθεση απόψεων στην Εκκλησία του Δήμου, διάλογος σε κλίμα ελευθερίας, ισοτιμίας και ισηγορίας) β) στη νικηφόρα έκβαση των Μηδικών πολέμων (εξαιτίας της οποίας η Αθήνα αποκτά μεγάλη ισχύ και μετατρέπεται σε σπουδαίο πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο) και γ) στην οδύνη ενός μακροχρόνιου εμφύλιου πολέμου (που δημιούργησε ένα κλίμα προβληματισμού για τα μεγάλα ανθρωπολογικά θέματα του πολέμου και της ειρήνης, της δικαιοσύνης και της φιλοπατρίας). - Την εποχή αυτή οι ποιητές εξακολουθούν να αντλούν τα θέματά τους από τους αρχαίους μύθους, αλλά τώρα τα συνδέουν με τη σύγχρονη επικαιρότητα και προσπαθούν να προβληματίσουν τον θεατή. Οι ήρωες των τραγωδιών εμφανίζονται να συγκρούονται με τη μοίρα, την ανάγκη και τη θεία δίκη, αφού οι ηθικές έννοιες άτη, ύβρη, νέμεσις, τίσις, αποτελούν το ηθικό υπόβαθρο της τραγωδίας. - Στους αιώνες που ακολούθησαν οι δραματικές παραστάσεις επέζησαν και συνέχισαν να εξελίσσονται. Σ αυτό συνέβαλαν καθοριστικά και οι Αλεξανδρινοί γραμματείς που συγκέντρωσαν και ανέλυσαν τα κείμενα της τραγωδίας. Επειδή τα θέματα της τραγωδίας ήταν διαχρονικά πολλοί στοχαστές του 18 ου και 19 ου αιώνα, όπως ο Γκαίτε, ο Έγελος, ο Νίτσε κ.α βρήκαν στις τραγωδίες αστείρευτη πηγή σκέψεων για τη μοίρα των ανθρώπων, ενώ ήδη από το 16 ο αιώνα και μετά έγιναν πάρα πολλές μεταγραφές τραγικών έργων σε πολλές χώρες του κόσμου (Αγγλία, Γερμανία, Ιταλία, Αμερική, Ιαπωνία κ.α). Στην Ελλάδα η αναβίωση της τραγωδίας έγινε το 1927 από τον Άγγελο Σικελιανό και τη γυναίκα του Εύα Πάλμερ στους Δελφούς, ενώ η ανάδειξή της οφείλεται στον Κάρολο Κουν. ΟΙ ΔΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ - Οργανώνονταν με κρατική φροντίδα και την επίβλεψη είχε ο επώνυμος άρχων. - Στον επώνυμο άρχοντα υποβάλλονταν τα δράματα που είχαν ετοιμαστεί για να παιχτούν και αυτός, αφού συμβουλευόταν και άλλα πρόσωπα, επέλεγε τρεις ποιητές με μια τετραλογία ο καθένας (: η τετραλογία περιείχε τρεις τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα), δέκα διθυράμβους και πέντε κωμωδίες (αργότερα τρεις) και έδινε στους ποιητές Χορό και χορηγό. - Χορηγοί ονομάζονταν οι πλούσιοι Αθηναίοι πολίτες που πλήρωναν ένα είδος έκτακτης φορολογίας, με την οποία καλύπτονταν τα έξοδα για την παράσταση του έργου. - Την πρώτη μέρα της γιορτής σε ένα στεγασμένο θέατρο, που ονομαζόταν Ωδείο, γινόταν ο προαγών (προ του αγώνος = δοκιμή) κατά τον οποίο ο ποιητής παρουσίαζε τους χορευτές και τους υποκριτές του στους θεατές χωρίς προσωπεία. - Την τέταρτη μέρα της γιορτής άρχιζαν οι παραστάσεις των τετραλογιών και ο αγών, δηλαδή ο διαγωνισμός για τη βράβευση των καλύτερων έργων. - Τον αγώνα έκρινε μια επιτροπή από δέκα πολίτες (ένας από κάθε φυλή), οι οποίοι εκλέγονταν με κλήρο. Οι δέκα κριτές αφού παρακολουθούσαν της παραστάσεις έγραφαν τη γνώμη τους σε πινακίδα. Οι πινακίδες ρίχνονταν σε κάλπη, από την οποία ανασύρονταν μόνο οι 5 και από αυτές προέκυπτε το τελικό αποτέλεσμα.τους κριτές επηρέαζε οπωσδήποτε και η γνώμη των θεατών, που συνήθως την φανέρωναν με επευφημίες, χτυπήματα χεριών, ποδιών κ.λπ. - Τα βραβεία ήταν τρία, όμως ο ποιητής που κέρδιζε την πρώτη θέση και ο χορηγός του στεφανώνονταν από τον επώνυμο άρχοντα με στεφάνι από κισσό. - Τα ονόματα του πρώτου, δεύτερου και τρίτου νικητή, των πρωταγωνιστών, των χορηγών και οι τίτλοι των έργων, με τα οποία διαγωνίστηκαν οι νικητές, καταγράφονταν σε πλάκες και φυλάσσονταν στο δημόσιο αρχείο. Οι αναγραφές αυτές ονομάζονταν διδασκαλίες, επειδή οι αρχαίοι την παράσταση των δραμάτων την ονόμαζαν διδασκαλία.
- Τις παραστάσεις παρακολουθούσαν χιλιάδες Αθηναίοι, μέτοικοι και ξένοι, οι οποίοι πλήρωναν εισιτήριο, που λεγόταν σύμβολο (συμβάλλω = συνεισφέρω). Στα χρόνια του Περικλή όμως η πολιτεία αποφάσισε να δίνει από το δημόσιο ταμείο στους άπορους πολίτες το απαιτούμενο για το εισιτήριο χρηματικό ποσό. Τα χρήματα αυτά ήταν τα λεγόμενα θεωρικά (θεωρώ = παρακολουθώ θέαμα), τα οποία στα χρόνια του Δημοσθένη (4 ος αιώνας π.χ) τα έπαιρναν όλοι οι πολίτες. 1. ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ Κυρίως θέατρο (Θεάομαι ώμαι = βλέπω) Είχε σχήμα ημικυκλικό και γι αυτό ονομαζόταν και κοίλον. Περιλάμβανε α) τα εδώλια (= τα καθίσματα των θεατών), β) τις κλίμακες (= σκάλες με τις οποίες ανέβαιναν οι θεατές στις υψηλότερες θέσεις) γ) τα διαζώματα (= δύο μεγάλοι διάδρομοι που διευκόλυναν την κυκλοφορία των θεατών) και δ) τις κερκίδες (τα τμήματα των εδωλίων ανάμεσα στις κλίμακες). 2. Ορχήστρα (Ορχέομαι ούμαι = χορεύω) Είχε σχήμα κυκλικό ή ημικυκλικό και στο κέντρο της υπήρχε ένας βωμός, η θυμέλη (Θύω = θυσιάζω). 3. Σκηνή Ξύλινη κατασκευή που εικόνιζε συνήθως την πρόσοψη ανακτόρου ή ναού με τρεις πόρτες (από τη μεσαία έβγαινε έξω ο βασιλιάς). Δεξιά και αριστερά υπήρχαν δύο διάδρομοι, οι πάροδοι, Από τη δεξιά για τους θεατές πάροδο έμπαιναν όσα πρόσωπα έρχονταν υποτίθεται από την πόλη ή το λιμάνι και από την αριστερή όσα έρχονταν από τους αγρούς ή από ξένη χώρα ή άλλη πόλη. Ο υπερυψωμένος χώρος της σκηνής πάνω στον οποίο έπαιζαν οι ηθοποιοί ονομαζόταν λογείον και η υπερυψωμένη εξέδρα από την οποία εμφανίζονταν οι θεοί θεολογείον. Στο πίσω μέρος της σκηνής ήταν τα παρασκήνια που ήταν ειδικός χώρος για τα σκηνικά και την αλλαγή ενδυμασίας των ηθοποιών. ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΘΕΑΤΡΟΥ 1. Το εκκύκλημα (εκ κυκλέω = κυλάω με τροχό) τροχοφόρο κρεβάτι πάνω στο οποίο τοποθετούσαν ομοιώματα νεκρών, επειδή πάνω στη σκηνή δεν αναπαριστάνονταν ποτέ φόνοι ή αυτοκτονίες. 2. Οι περίακτοι (περι άγω = περιστρέφω) δύο περιστρεφόμενοι στύλοι με τους οποίους άλλαζε ανάλογα με τις σκηνοθετικές ανάγκες το ζωγραφισμένο παραπέτασμα που χρησιμοποιούνταν ως σκηνικό. 3. Ο γερανός ή αιώρημα ανυψωτική μηχανή για την εμφάνιση των θεών στο θεολογείο, για να δώσουν λύση, όταν η υπόθεση περιπλέκεται και οι ήρωες φτάνουν σε τραγικό αδιέξοδο (από μηχανής θεός).
4. Τα βροντεία άδεια χάλκινα δοχεία, τα οποία χτυπούσαν μέσα από την σκηνή, για να παραστήσουν το θόρυβο της βροντής. 5. Οι χαρώνειες κλίμακες σκάλες κάτω από τη σκηνή, από όπου ανέβαιναν και εμφανίζονταν στη σκηνή οι σκιές των νεκρών. Ο ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ (ΥΠΟΚΡΙΤΕΣ) α) Ο Χορός - αρχικά αποτελούνταν από 50 χορευτές, στα χρόνια του Σοφοκλή όμως αποτελούνταν μόνο από 15 και ο αριθμός αυτός παρέμεινε αμετάβλητος. - με επικεφαλή τον αυλητή έμπαινε από τη δεξιά πάροδο είτε κατά ζυγά (μέτωπο 5 x βάθος 3) ή κατά στοίχους (μέτωπο 3 x βάθος 5) και έπαιρνε θέση ανάμεσα στη σκηνή και στη θυμέλη. - ο ικανότερος από τους χορευτές ονομαζόταν Κορυφαίος του χορού και σε ορισμένα σημεία του έργου έκανε διάλογο με τους υποκριτές. - Συνοπτικά ο ρόλος του χορού ήταν ο παρακάτω: - Ήταν κατά κάποιο τρόπο ο αντιπρόσωπος της κοινής γνώμης απέναντι στους ήρωες της τραγωδίας καθώς με το τραγούδι του και τις χορευτικές του κινήσεις εξέφραζε τα συναισθήματα του κοινού. - Παρακολουθούσε χωρίς να τάσσεται ανοικτά με το μέρος κάποιου από τους ήρωες και δεν επενέβαινε στην εξέλιξη των γεγονότων. - Παρηγορούσε τους ήρωες, όταν δυστυχούσαν, και τους έδινε συμβουλές. Για αυτό τα μέλη του χορού ήταν συνήθως γυναίκες ή γέροντες. β) Οι Ηθοποιοί (υποκριτές) - αρχικά ήταν ένας. Ο Αισχύλος εισήγαγε τον δεύτερο και ο Σοφοκλής τον τρίτο. Αυτό συνέβη επειδή σταδιακά η έκταση των λυρικών μερών υποχωρούσε και μεγάλωνε η έκταση των διαλογικών μερών. - Όλα τα πρόσωπα του δράματος μοιράζονταν στους τρεις υποκριτές, που έπρεπε μέσα σε λίγο χρόνο να αλλάζουν ενδυμασία, για να υποδυθούν και άλλον ήρωα. - Τα γυναικεία πρόσωπα υποδύονταν άντρες ηθοποιοί, οι οποίοι φορούσαν γυναικεία προσωπεία και χρησιμοποιούσαν μια λευκή σκόνη για μακιγιάζ, το ψιμύθιον. - Οι ηθοποιοί έπρεπε να εξίστανται, δηλαδή να «βγαίνουν από τον εαυτό τους» και να υποδύονται το χαρακτήρα των ηρώων του έργου. Η διαδικασία αυτή ονομαζόταν έκστασις και ένα από τα μέσα με τα οποία επιτυγχάνονταν ήταν η μεταμφίεση. - Έτσι οι υποκριτές της τραγωδίας εμφανίζονταν στη σκηνή με ενδυμασία σοβαρή και μεγαλόπρεπη. Φορούσαν προσωπείο (μάσκα), χιτώνα μακρύ ως τον αστράγαλο (ποδήρης), με μανίκια και με κατακόρυφες ραβδώσεις, καθώς και ψηλοτάκουνα υποδήματα (κόθορνοι) που έδιναν ύψος και επιβλητικότητα στους ήρωες. Αντίθετα οι ηθοποιοί του σατυρικού δράματος και της κωμωδίας φορούσαν αλλόκοτες ενδυμασίες και αστεία προσωπεία, για να προκαλέσουν γέλιο στους θεατές. - Όταν το πρόσωπο που υποδυόταν ο ηθοποιός ήταν λιγότερο σημαντικό από τα κύρια πρόσωπα του έργου (π.χ αγγελιοφόρος, φύλακας, δούλος κ.λ.π), τότε ανάλογη ήταν και η ενδυμασία του. Ο Ευριπίδης ωστόσο θέλοντας να προκαλέσει τη συμπάθεια των θεατών προς τους ήρωες που πάσχουν, παρουσίασε και βασιλιάδες ακόμα ντυμένους με κουρέλια. Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ Ἔστιν οὖν τραγῳδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας, μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ, χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδῶν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι ἀπαγγελίας, δι ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν. Κατά τον Αριστοτέλη λοιπόν η τραγωδία: 1. Είναι μίμηση μιας πράξης σημαντικής και τέλειας (δηλαδή έχει αρχή, μέση και τέλος). 2. Έχει ευσύνοπτο μέγεθος (δηλαδή δεν είναι τόσο μεγάλη, όσο τα έπη, ούτε τόσο μικρή όσο ένα ποίημα). 3. Έχει λόγο που τέρπει (δηλαδή λόγο ποιητικό με τραγούδι και χορό). 4. Έχει λόγο διαφορετικό για τα δύο μέρη της, το διαλογικό και το λυρικό. Τα διαλογικά μέρη είναι γραμμένα στην αττική διάλεκτο και τα λυρικά μέρη στη δωρική διάλεκτο. 5. Έχει πρόσωπα που δρουν (δηλαδή μιμούνται και δεν απαγγέλλουν απλώς). 6. Με τον έλεον, δηλαδή τη συμπάθεια του θεατή (για τον ήρωα που πάσχει) και το φόβο του (μήπως κι αυτός βρεθεί κάποτε στην ίδια δύσκολη θέση) η τραγωδία επιφέρει στο τέλος τη λύτρωση του θεατή από
παρόμοια πάθη (κάθαρση), επειδή η συναισθηματική συμμετοχή του θεατή στα γεγονότα, με τη δικαίωση του τραγικού ήρωα και την αποκατάσταση της ηθικής τάξης, οδηγεί στον εξαγνισμό του, δηλαδή γίνεται πνευματικά και ηθικά καλύτερος έχοντας κατανοήσει βαθύτερα τις ανθρώπινες καταστάσεις και αντιδράσεις (αγάπη, πόνος, μίσος, εκδίκηση κ.α). Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ Τα κατά ποσόν μέρη Τα κατά ποιόν μέρη (αφορούν την έκταση του έργου) (αφορούν την ποιότητα του έργου) α) Επικά - Διαλογικά (δηλ. με αφήγηση ή διάλογο) 1. Μύθος (= σενάριο εμπνευσμένο από τον Πρόλογος: ο πρώτος λόγος του υποκριτή πριν από Αργοναυτικό, Θηβαϊκό ή Τρωικό μύθο). την είσοδο του χορού. 2. Ήθος (= ο χαρακτήρας των ηρώων και η Επεισόδια: οι θεατρικές πράξεις με τις οποίες προω- συμπεριφορά τους). θείται η υπόθεση του έργου. 3. Λέξις (= η γλώσσα του έργου, το ύφος Έξοδος: επισφραγίζει τη λύση της τραγωδίας. και τα εκφραστικά μέσα). β) Λυρικά - Χορικά (δηλ. με συνοδεία μουσικής και χορού) 4. Διάνοια (= οι ιδέες, οι σκέψεις και η επι- Πάροδος: το άσμα που έψαλλε ο Χορός στην πρώτη χειρηματολογία των προσώπων. Οι ιδέες του είσοδο στην ορχήστρα. έχουν συνήθως διαχρονικό χαρακτήρα). Στάσιμα: άσματα εμπνευσμένα από το επεισόδιο που 5. Μέλος (= η μουσική επένδυση των λυριπροηγήθηκε. κών μερών και τα μουσικά όργανα). Κομμοί: θρήνοι που έψαλλαν ο Χορός και οι υποκριτές 6. Όψις (= η σκηνογραφία και όσα φορούεναλλάξ (κόππτομαι = οδύρομαι). σε ή κρατούσε ο ηθοποιός π.χ χιτώνας, Μονωδίες ή διωδίες: άσματα ενός ή δύο υποκριτών. προσωπείο, κόθορνοι κ.α). Η πλοκή του μύθου έπρεπε να έχει περιπέτεια (μεταστροφή της τύχης των ηρώων, συνήθως από την ευτυχία στη δυστυχία) και αναγνώριση (μετάβαση του ήρωα από την άγνοια στη γνώση), η οποία συχνά αφορά την αποκάλυψη της συγγενικής σχέσης μεταξύ δύο προσώπων και γίνεται με τεκμήρια. Με τον συνδυασμό περιπέτειας και αναγνώρισης ο μύθος γίνεται πιο δραματικός. Επίσης η δραματικότητα επιτείνεται με την τραγική ειρωνεία, την οποία έχουμε, όταν ο θεατής γνωρίζει την πραγματικότητα, την αλήθεια, την οποία όμως αγνοούν τα πρόσωπα της τραγωδίας. Τέλος ο μύθος περιέχει δέση και λύση. Δέση ονομάζεται το μέρος του έργου από την αρχή ως το σημείο που η πλοκή του μύθου οδηγεί στην κορύφωση της δυστυχίας ή της ευτυχίας των ηρώων και λύση το μέρος του έργου από την αρχή της μεταβολής της κατάστασης μέχρι το τέλος του έργου. ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΜΕΓΑΛΟΙ ΤΡΑΓΙΚΟΙ Αισχύλος (525-456 π.χ.) - Γεννήθηκε στην Ελευσίνα, αλλά έζησε στην Αθήνα. - Η παράδοση λέει ότι έγραψε 79 έργα, από τα οποία σε μας σώθηκαν ακέραια τα εξής επτά: 1. Πέρσαι 2. Επτά επί Θήβας 3. Ικέτιδες 4. Ορέστεια (τριλογία): Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες 5. Προμηθεύς Δεσμώτης. - Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ποίησής του είναι το ότι πλάθει τους ήρωές του ανώτερους από ό,τι αυτοί μπορεί πραγματικά να είναι (υπερφυσικούς). - Καινοτομίες του: 1. Διδασκαλία μιας συνεχόμενης τριλογίας, δηλαδή τριών τραγωδιών με κοινό μύθο. 2. Αύξησε τον αριθμό των υποκριτών από έναν σε δύο. 3. Μείωσε τα μέλη του χορού από 50 σε 12 και έδωσε προτεραιότητα στο διάλογο. 4. Βελτίωσε τη χορογραφία και τη σκευή. Σοφοκλής (496-406 π.χ.) - Γεννήθηκε στον Κολωνό, έναν από τους δήμους της Αθήνας. - Έγραψε 123 δράματα, από τα οποία μας σώθηκαν ακέραια επτά, οι μισοί στίχοι από το σατυρικό δράμα Ιχνευτές και κάποια μικρά αποσπάσματα από άλλα του έργα. Τα έργα που μας σώθηκαν είναι: 1. Αίας 2. Αντιγόνη 3. Τραχίνιαι 4. Οιδίπους Τύραννος 5. Ηλέκτρα 6. Φιλοκτήτης 7. Οιδίπους επί Κολωνώ.