ΤΟ ΛΙΟΜΑΖΩΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΛΙΟΤΡΙΒΙ ΤΟΥ ΧΤΕΣ Στο χωριό µας τα χρόνια εκείνα, από τα µέσα του Νοέµβρη ξεκινούσε το λιοµάζωµα. Οι ελαιοπαραγωγοί ξεχυνόντουσαν στα χωράφια για να ασχοληθούν µε την πιο παραδοσιακή γεωργική εργασία του χωριού. Η ενασχόληση αυτή σήµερα, παρόλο που εξακολουθεί να είναι δύσκολη, δεν έχει καµιά σχέση µε την αντίστοιχη του µακρινού παρελθόντος ( εκαετίες 50-60). Νοµίζω ότι εµείς οι παλαιότεροι οφείλοµε να γνωστοποιούµε αυτές τις εµπειρίες στους νέους, για να µαθαίνουν πόσο δύσκολα χρόνια πέρασαν οι γονείς τους, και οι παππούδες τους. Όλοι άρχιζαν να µαζεύουν µια προς µια όλες τις πεσµένες ελιές, γερές, και κτυπηµένες από το δάκο. Οι χαµάδες έτσι τις έλεγαν παρότι έδινα λάδι χαµηλής ποσότητας και ποιότητας τις µάζευαν όλες γιατί υπήρχε φτώχεια και ανέχεια. Μετά το πέρας αυτής της εργασίας που διαρκούσε σχεδόν ένα µήνα, και στην αρχή του Γενάρη, άπλωναν κάτω από τις ελιές οτιδήποτε θα µπορούσε να καλύψει το έδαφος, για να πέσει επάνω ο καρπός που θα έριχναν οι ραβδιστάδες. Απλωνόντουσαν κουρέλια, τσουβάλια, πάνες, και µυλόπανα.τα πλαστικά δίκτυα ήταν τότε άγνωστα πράγµατα. Οι µεγάλοι κτηµατίες από πολύ νωρίς δηµιουργούσαν τους ταϊφάδες (συνεργεία), παίρνοντας τους πιο σβέλτους και παλικαράδες ραβδιστάδες, και τις πιο ικανές µαζώχτρες που κατόρθωναν να πιάνουν δυο-δυο τις ελιές, χρησιµοποιώντας και τα δυο τους χέρια. Το µεροκάµατο είχε διάρκεια από ήλιο σε ήλιο. Επάνω στα δένδρα ανέβαιναν οι πιο καλοί ραβδιστάδες και τα ράβδιζαν εσωτερικά, σκαρφαλώνοντας και στα πιο ψηλά κλαδιά αγνοώντας τον κίνδυνο. Τα χρόνια εκείνα οι ελιές ήταν πανύψηλες, γιατί εθεωρείτο περίπου έγκληµα το κλάδεµά τους. Τα δέντρα ράβδιζαν από το έδαφος µε µακριές τέµπλες οι πιο αδύναµοι ραβδιστάδες και µερικές νταβραντισµένες γυναίκες. Λίγο πριν από τη δύση του ηλίου, οι συγκεντρωµένες ελιές λιχνιζόντουσαν µε τη βοήθεια του αέρα, προκειµένου να απαλλαχθούν από τα περισσότερα φύλλα τους.
Αφού τσουβαλιαζόντουσαν, µεταφερόντουσαν µε τα γαϊδούρια και τα µουλάρια στο χωριό, και στοιβαζόντουσαν στις αποθήκες η στα υπόγεια των σπιτιών, περιµένοντας την ηµέρα που θα τις πήγαιναν στο λιοτρίβι. Στο λιοτρίβι η πολτοποίηση της ελιάς γινόταν µε δυο τεράστια λιθάρια που περιστρέφονταν µε τα χέρια η µε τη βοήθεια κάποιου ζώου, πάνω σε ένα κυκλικό πέτρινο αλώνι. Αργότερα το αλώνι αυτό αντικαταστάθηκε από ένα µεταλλικό καζάνι. Ο πολτός έπεφτε από µια µικρή έξοδο σε µια δεξαµενή και µε κουβάδες γέµιζαν τρίχινα τσουβάλια (στουπιά) που έκλειναν φακελωτά, που αυτά µε τη σειρά τους στοιβάζονταν το ένα πάνω στο άλλο στο πιεστήριο. Το πιεστήριο δεν ήταν τίποτε άλλο, από µια µεγάλη βίδα που στο κάτω και πάνω µέρος υπήρχαν δύο τετράγωνες λαµαρίνες που κάλυπταν τα στουπιά, και µε µανιβέλες βίδωναν και ασκούσαν πίεση για να στύψουν τον πολτό, ενώ συγχρόνως κάποιος έριχνε καυτό νερό από πάνω για να παρασύρει το λάδι που έβγαινε µε το στύψιµο. Το ζεστό νερό προερχόταν από ένα µεγάλο καζάνι που ζεσταινόταν από ξύλα στην αρχή και ελαιοπυρήνα στην διάρκεια της ηµέρας. Το λάδι µε το νερό στη συνέχεια έπεφταν σε µια µεγάλη γούρνα όπου το νερό και οι βρωµιές (λιόσµος) λόγω ειδικού βάρους έµεναν στο κάτω µέρος ενώ το λάδι στην κορυφή και µε την βοήθεια µιας κουτάλας το µάζευαν και το έβαζαν µέσα σε δερµάτινα ασκιά τα λεγόµενα τουλούµια. Αυτά στην συνέχεια µεταφερόντουσαν µε αραµπάδες, µε ζώα, αλλά και µε τον ώµο, στις αποθήκες των παραγωγών και χυνόταν στα πήλινα πιθάρια (κιούπια). Από εκεί γέµιζαν οι νοικοκυρές τα µπουκάλια για την χρήση του λαδιού στα µαγειρευτά φαγητά και στις σαλάτες. Τα πιθάρια σκέπαζαν µε ειδικές πλάκες και ελλείψει τέτοιων µε τους σοφράδες. εν ήταν σπάνιο γεγονός λόγω πληµµελούς ασφάλισης των πιθαριών η εισχώρηση στο λάδι ποντικιών. Παρά ταύτα ήταν αδύνατη η επιβίωση των χωριανών µου, αν δεν υπήρχε το λάδι έστω και ακάθαρτο. Καθώς τα χρόνια περνούσαν, στην βιοµηχανία γινόντουσαν άλµατα κι όλο καινούργια µηχανήµατα έκαναν την εµφάνισή τους σε όλους τους τοµείς όπως και στα λιοτρίβια. Στην αρχή της δεκαετίας του 1960, οι πετρελαιοµηχανές έκαναν την εµφάνισή τους στα δύο λιοτρίβια του χωριού µας και αντικατέστησαν όλα τα χειροκίνητα
εργαλεία. Με ιµάντες και λουριά µεταφερόταν η κίνηση σε όλα τα µηχανήµατα. Τα παλιά αυτά χρόνια αυτοί που δεν είχαν ούτε µια ελιά, προκειµένου να εξασφαλίσουν το λάδι της χρονιάς τους εργαζόντουσαν οι άνδρες σαν ραβδιστάδες, και οι γυναίκες σαν µαζώχτρες, κάτω από πανάθλιες συνθήκες. Τόσο κακές που η σηµερινή ζωή των οικονοµικών µεταναστών είναι ζωή χαρισάµενη σε σχέση µε εκείνη. ούλεψη 12 ώρες σε σκληρά αφεντικά, µε γελοία ηµεροµίσθια, µισή η µία οκά λάδι την ηµέρα. Την ευθύνη της λειτουργίας των δύο εργοστασίων του χωριού µας ( του Συνεταιρισµού και του Ταλιάνη), την είχαν οι λεγόµενοι ιευθυνταί η Επιστάτες. Αυτοί κανόνιζαν την οµαλή λειτουργία των εργοστασίων ώστε να έχουν πάντα ελιές και όταν είχε φόρτο εργασίας κανόνιζαν και νυχτερινές βάρδιες για να εξυπηρετηθούν οι χωρικοί και να µη µένουν οι ελιές στις αποθήκες των σπιτιών και στα αµπάρια και σαπίζουν. Η θέση των διαχειριστών ήταν προνοµιούχος γιατί βρισκόντουσαν πάντα µέσα στο εργοστάσιο και δεν υπέφεραν από βροχές, κρύο, χιόνια, λάσπες, κούραση κ.λ.π. Ήταν αυστηροί µε τους εργάτες έτσι ώστε να τύχουν της εύνοιας των αφεντικώνιδιοκτητών των εργοστασίων, για να τους προτιµήσουν και την επόµενη χρονιά. Στα εργοστάσια υπήρχαν χειροκίνητες σειρήνες οι οποίες όταν ηχούσαν ήταν πολύ δυνατές και ακουγόντουσαν σε όλο το χωριό. Με αυτές ειδοποιούσαν τους εργάτες αλλά και τους χωριανούς που είχαν ελιές για βγάλσιµο, ότι έπρεπε να ξυπνήσουν και να πάνε στο εργοστάσιο. Τα δύο λιοτρίβια του χωριού ήταν µια πηγή εσόδων για τους κατοίκους που έβρισκαν µεροκάµατο στο καταχείµωνο, µέσα στο... σπίτι τους. Τα παλιά λιοτρίβια µας φέρνουν στο µυαλό την καπεράδα η κατά άλλους µπουκουβάλα, που ήταν µία φέτα από ζυµωτό καρβέλι ψωµιού, καψαλισµένη στη θράκα του καζανιού του εργοστασίου και βουτηγµένη στο φρέσκο αγουρέλαιο. Η πρόοδος µπορεί να έκανε πιο σύγχρονα και αυτόµατα τα σηµερινά λιοτρίβια, όµως µας στέρησε από όµορφες και ανεπανάληπτες στιγµές και απολαύσεις όπως την αλησµόνητη γευστικά καπεράδα. Θεόφιλος Πατσάς
Όνομα αρχείου: ΤΟ ΛΙΟΜΑΖΩΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΛΙΟΤΡΙΒΙ ΤΙΥ ΧΘΕΣ Κατάλογος: C:\1 DATA\AA-SYLLOGOS\Κ Ε Ι Μ Ε Ν Α\ΠΡΟΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Πρότυπο: C:\Users\Θεοφιλος Πατσας\AppData\Roaming\Microsoft\Templates\Normal.dotm Τίτλος: Θέμα: Συντάκτης: Θεοφιλος Πατσας Λέξεις - κλειδιά: Σχόλια: Ημερομηνία δημιουργίας: 1/11/2012 8:56:00 μμ Αριθμός αλλαγής: 28 Τελευταία αποθήκευση: 10/3/2014 7:50:00 πμ Τελευταία αποθήκευση από: Θεοφιλος Πατσας Συνολικός χρόνος επεξεργασίας: 287 Λεπτά Τελευταία εκτύπωση: 10/3/2014 7:51:00 πμ Στοιχεία εγγράφου όπως καταγράφηκαν την τελευταία φορά που εκτυπώθηκε πλήρως Αριθμός σελίδων: 4 Αριθμός λέξεων: 965 (περίπου) Αριθμός χαρακτήρων: 5.213 (περίπου)