This site uses cookies. By continuing to browse the site you are agreeing to our use of cookies. Review our legal notice and privacy policy for more details. Διαιρεμένη Κύπρος: Αντιμετωπίζοντας μια ατελή πραγματικότητα Europe Report N 22914 Mar 2014 ΠΕΡΊΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΥΣΤΆΣΕΙΣ Οι συνομιλίες έχουν αρχίσει για άλλη μια φορά για ένα διακανονισμό για την διαιρεμένη Κύπρος. Για να αποφευχθεί άλλη μια αποτυχημένη προσπάθεια για μια ομοσπονδία, απαιτούνται νέες ιδέες. Το βασικό εμπόδιο είναι ότι οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι έχουν ξεχωριστές ζωές, γλώσσες και υποδομές και φοβούνται ότι μια ενιαία νέα κυβέρνηση θα είναι πιο απειλητική από το ειρηνικό status quo. Στην συζήτηση και στα νέα διπλωματία παρασκήνια, αυτοί και η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να δοκιμάσουν μια διαδρομή προς μια διαφορετική ενότητα, μεταξύ άλλων μέσω της απόδοσης στους Τουρκοκυπρίους πλήρους ανεξαρτησίας και ένταξης στην ΕΕ. Η σκέψη έξω από το κουτί (εκτός των υφισταμένων περιορισμών) μπορεί να πείσει τις πλευρές ότι προτιμούν μια ομοσπονδία, αν μη τι άλλο επειδή το μικρότερο τουρκοκυπριακό κράτος θα ήταν τόσο αδύναμο. Αλλά μια ρεαλιστική νέα προσέγγιση θα μπορούσε επίσης να είναι ο καλύτερος τρόπος για να επωφεληθούν από τη νέα πολιτική βούληση της Τουρκίας για μια διευθέτηση, την ανάγκη των Ελληνοκυπρίων για μια αξιοπρεπή έξοδο από την οικονομική δυσχέρεια και την επιθυμία των Τουρκοκυπρίων για εισδοχή στην ΕΕ και αυτοδιάθεση. Η νομιμοποίηση της τουρκοκυπριακής αυτοδιάθεσης υπήρξε ταμπού εκτός της τουρκοκυπριακής οντότητας και τους υποστηρικτές της στην Τουρκία. Η ελληνοκυπριακή πλειοψηφία που ανέλαβε τον αποκλειστικό έλεγχο της διεθνώς αναγνωρισμένης Δημοκρατίας της Κύπρου το 1964 παραμένει εντελώς αντίθετη στο δημοσίως προς την επίσημη διχοτόμηση. Η θέση της υποστηρίζεται από τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και του δικτύου συμμάχων της Κύπρου, κυρίως της ΕΕ, κυρίως λόγω της τουρκικής εισβολής το 1974 και του επακόλουθου φυσικού διαχωρισμού των κοινοτήτων. Ωστόσο, σε πέντε γύρους διαπραγματεύσεων, που διευκολύνθηκαν κυρίως από τον ΟΗΕ, επί τέσσερις και δεκαετίες, οι δύο πλευρές δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν για να επανενωθεί η Κύπρος σύμφωνα με τις επίσημες παραμέτρους της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας. Χιλιάδες συναντήσεις σε δεκάδες μορφές έχουν οδηγήσει μόνο σε μια
παγωμένη, ελλιπούς ομαλοποίησης της de facto διχοτόμησης μεταξύ της ελληνοκυπριακής πλειοψηφίας στο νότο και τους Τουρκοκύπριους στο βορρά. Οι αξιωματούχοι που συμμετέχουν στο νέο γύρο των συνομιλιών από το Φεβρουάριο 2014 λένε ότι έχουν ως στόχο την ελαφρύτερη ομοσπονδία που μπορεί κανείς να φανταστεί. Οι επικεφαλής των Ελληνικυπρίων και Τουρκοκυπρίων διαπραγματευτών έχουν επισκεφθεί την Άγκυρα και την Αθήνα, ανοίγοντας μια σημαντική νέα γραμμή επικοινωνίας. Αλλά, οι κακοί οιωνοί αφθονούν. Οι συνομιλίες μόνο για την εναρκτήρια δήλωση σερνόταν για πέντε μήνες. Ο δημόσιος σκεπτικισμός είναι μεγάλος. Τα προτεινόμενα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, που σπάνια επιτυγχάνονται μέσω διαπραγματεύσεων, ούτως ή άλλως, έχουν ξεφουσκώσει. Η ανακάλυψη φυσικού αερίου στα νότια του νησιού εξακολουθούν να είναι ήσσονος σημασίας και έχουν κάνει περισσότερα για να αποσπάσουν την προσοχή των πλευρών από την ενοποίηση. Η Τουρκία και η Ελλάδα, οι εξωτερικές δυνάμεις με τη μεγαλύτερη ικανότητα για να βοηθήσουν στην επίτευξη μιας συμφωνίας, υποστηρίζουν τις συνομιλίες επί της αρχής, αλλά οι ηγέτες τους έχουν κάνει ελάχιστα για τη δημόσια προβολή διπλωματίας που θα μπορούσε να καταστήσει πιθανότερη την επιτυχία. Το status quo έχει αποδειχθεί ανθεκτικό και ειρηνικό και βελτιώνεται συνεχώς. Από το 1996, κανείς δεν έχει σκοτωθεί στην Πράσινη Γραμμή που διαχωρίζει το νησί. Το καθημερινό κύριο πρόβλημα δεν είναι τόσο η διαίρεση του νησιού, αλλά και η μη δυνατότητα διαπραγμάτευσης της de facto διχοτόμησης. Κατ 'ιδίαν, επιχειρηματίες και από τις δύο πλευρές και διπλωμάτες από όλες τις πλευρές εμφανίζονται να ενδιαφέρονται όλο και περισσότερο για ένα νέο πλαίσιο συζήτησης. Τουρκοκύπριοι ψήφισαν το 2010 για έναν ηγέτη ο οποίος ευνοεί ανοιχτά μέγιστη ανεξαρτησία για την κοινότητά τους. Ορισμένοι Έλληνοκύπριοι είναι, κατ' ίδίαν, είναι έτοιμοι να εξετάσουν αυτή την επιλογή, αν και η οργή για τις αδικίες της τουρκικής εισβολής και η ισχυρή εθνικιστική ρητορεία ακόμα κυριαρχούν στο δημόσιο λόγο. Η παρούσα έκθεση υποστηρίζει ότι τα μέρη θα πρέπει να εξετάσουν ανεπίσημα τη δυνατότητα μιας αμοιβαίας συμφωνημένης ανεξαρτησίας για τους Τουρκοκύπριους στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η υλοποίηση μιας τέτοιας επιλογής εξαρτάται από τις διαδικασίες ένταξης στην ΕΕ, που στην περίπτωση αυτή θα εξαρτηθούν από την συγκατάθεση των Ελληνοκυπρίων, των οποίων το κράτος είναι ήδη μέλος, και έτσι έχει δικαίωμα αρνησικυρίας επί ενός νέου υποψηφίου. Για να κερδίσουν αυτή την εθελούσια συμφωνία, η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι θα πρέπει να προσφέρουν πολλά: να επιστρέψουν επί μακρόν κατεχόμενα εδάφη, όπως την πόλη φάντασμα της Αμμοχώστου, να αποσυρθεί το σύνολο ή σχεδόν όλα τα κατοχικά στρατεύματα της Τουρκίας, να εγκαταλείψουν τις διεθνείς εγγυήσεις που συνοδεύουν την ανεξαρτησία του νησιού από το 1960, να προσφέρουν εγγυημένες αποζημιώσεις στο πλαίσιο μιας συνολικής συμφωνίας για περιουσίες τις οποίες και οι δύο πλευρές εξακολουθούν να κατέχουν στο έδαφος η μια της άλλης, να αποσύρουν απαιτήσεις για παρεκκλίσεις από το ευρωπαϊκό δίκαιο που θα εμπόδιζε μετά τη διευθέτηση, για την αγορά ακινήτων σε οποιοδήποτε μελλοντικό τουρκοκυπριακό κράτος από Ελληνοκυπρίους, και να
αναγνωρίσουν τον πλήρη ελληνοκυπριακό έλεγχο των χωρικών υδάτων στα νότια του νησιού που έχουν αποδεδειγμένα κοιτασμάτα φυσικού αερίου. Η υπάρχουσα Κυπριακή Δημοκρατία και μια νέα Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου δίπλαδίπλα στην ΕΕ μπορεί να παρέχει πολλά από αυτά που πραγματικά θέλουν οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι. Δεν μπορεί να υπάρξει ομοσπονδιακή κυβέρνηση με τις επαχθείς εθνοτικές ποσοστώσεις που θα μπορούσαν ούτως ή άλλως να προσβληθούν από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Το ακανθώδες θέμα των δύο τρίτων των ακινήτων στα βόρεια της νήσου που ανήκουν σε Ελληνοκύπριους θα αποσαφηνιστεί και θα καταστεί πιο εύκολο να επιλυθεί. Αν γίνει ανεξάρτητη, η τουρκοκυπριακή οντότητα θα μπορούσε πιθανότατα να είναι πρόθυμη να βάλει τα δικά της όρια για νέους Τούρκους έποικους από την ηπειρωτική χώρα. Η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι θα έχουν πιθανώς μια αμυντική συμφωνία, όπως είναι δυνατόν εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και με έναν διακανονισμό του Κυπριακού, η διαδρομή της Τουρκίας προς την δική της διαδικασίας ένταξης στην ΕΕ θα είναι και πάλι ανοικτή. Χωρίς μια διευθέτηση, οι τριβές της μη συμφωνημένης διχοτόμησης απλά θα συνεχίζονται. Η σχέση της Τουρκίας με την ΕΕ θα παραμείνει μπλοκαρισμένη και η ΕΕ και το ΝΑΤΟ θα παραμείνουν σε θέση αδυναμίας να συνεργαστούν επίσημα, λόγω των διπλωματικών αναμετρήσεων μεταξύ της Δημοκρατίας της Κύπρου και της Τουρκίας, αντίστοιχα, μέλη σε ένα μόνο από τους οργανισμούς αυτούς. Οι Τουρκοκύπριοι θα ζουν σε αδικαιολόγητη απομόνωση. Και οι Ελληνοκύπριοι θα βιώσουν μια βαθύτερη οικονομική ύφεση, μεγαλύτερη στέρηση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, δαπανηρά εμπόδια στον δρόμο της αξιοποίησης του φυσικού αερίου, μειούμενη επιρροή επί της Τουρκίας και, ίσως το χειρότερο από όλα, επ' αόριστον αβεβαιότητα. ΣΥΣΤΆΣΕΙΣ Προς τους ηγέτες των κοινοτήτων στην Κύπρο και τις κυβερνήσεις της Τουρκίας και της Ελλάδας: 1. Ενθαρρύνετε πιο ανοιχτή συζήτηση για όλες τις μορφές διευθέτησης του Κυπριακού, ιδιαίτερα αυτής ενός ανεξάρτητου τουρκοκυπριακού κράτους εντός της ΕΕ. 2. Συνεχίστε χωρίς καθυστέρηση τις απευθείας επαφές μεταξύ όλων των μερών, ιδίως μέσω επίμονων επισκέψεων των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκύπριων επικεφαλής διαπραγματευτών σε Άγκυρα και Αθήνα. 3. Ενθαρρύνετε βουλευτές, επιχειρηματίες, εκπροσώπους των μέσων ενημέρωσης και ακαδημαϊκούς για ανταλλαγή επισκέψεων. Προς τους ηγέτες της ελληνοκυπριακής κοινότητας:
4. Διερευνήστε κατ' ιδίαν, ταυτόχρονα με τις συνομιλίες για την ομοσπονδιακή επανένωση, ένα πλήρες φάσμα επιλογών διακανονισμού στο πλαίσιο της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της αναγνώρισης ενός ανεξάρτητου τουρκοκυπριακού κράτους. 5. Βρείτε νέους τρόπους για να συνεργαστείτε με τουρκοκυπριακούς θεσμούς, ξεκινώντας με μονομερή άρση από την Δημοκρατία της Κύπρου της απαγόρευσης του άμεσου αφορολόγητου εμπορίου των Τουρκοκυπρίων με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Προς τους ηγέτες της τουρκοκυπριακής κοινότητας: 6. Εναρμονίστε την τουρκοκυπριακή διοίκηση και τη νομοθεσία της σύμφωνα με το κοινοτικό κεκτημένο της ΕΕ (τα κείμενα των νόμων). 7. Ανταποδώστε κάθε ελληνοκυπριακή εξομάλυνση των επίσημων επαφών. Προς την κυβέρνηση της Τουρκίας: 8. Εξασφαλίστε μια σταθερή ροή των καθησυχαστικών μηνυμάτων και των συναντήσεων με ελληνοκύπριους αξιωματούχους και διαμορφωτές της κοινής γνώμης ώστε να πειστεί η ελληνοκυπριακή κοινότητα στο σύνολό της ότι η Τουρκία επιδιώκει μια δίκαιη και μακροχρόνια λύση. 9. Σταματήστε τις προσπάθειες για την επίτευξη μονομερούς διεθνούς αναγνώρισης των τουρκοκυπριακών θεσμών και επικεντωθείτε στην κατ' ιδία διερεύνηση όρων με τους Ελληνοκυπρίους για ένα πλήρες φάσμα επιλογών διακανονισμού, συμπεριλαμβανομένου ενός ανεξάρτητου τουρκοκυπριακού κράτους εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 10. Επεκτείνετε μονομερώς την τελωνειακή ένωση της Τουρκίας στην ΕΕ προς την Κύπρο επικυρώνοντας το Πρόσθετο Πρωτόκολλο της Συμφωνίας της Άγκυρας, επιτυγχάνοντας έτσι την εξομάλυνση του εμπορίουο με τους Ελληνοκυπρίους και ανοίγοντας τα μισά διαπραγματευτικά κεφάλαια της Τουρκίας την ΕΕ τα οποία έχουν μπλοκαριστεί εξ αιτίας αυτού του ζητήματος. Προς την κυβέρνηση της Ελλάδας: 11. Πραγματοποιήστε επαφές με την Άγκυρα ώστε να τονιστεί η ελληνοκυπριακή ειλικρίνεια στην αναζήτηση μιας συμφωνίας και για να σκιαγραφηθεί το πώς η Τουρκία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει μια νέα ευαισθητοποίηση του ελληνοκυπριακού κοινού ώστε να προωθηθεί η διευθέτηση. Προς ΟΗΕ, ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο και την ευρύτερη διεθνή κοινότητα: 12. Υποστηρίξτε τις συνομιλίες σχετικά με ένα διακανονισμό μεταξύ των δύο κοινοτήτων και με την διαρκή ευρεία συμμετοχή των εκπροσώπων της Τουρκίας και την Ελλάδα.
13. Η ΕΕ θα πρέπει να προετοιμαστεί για να ενημερώσει τις πλευρές, αν ζητηθεί, σχετικά με το πώς εναλλακτικές διευθετήσεις θα μπορούσαν να ενταχθούν σε κανόνες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου ενός ανεξάρτητου τουρκοκυπριακού κράτους εντός του οργανισμού. 14. Κρατήστε ανοικτή την ατζέντα για το Κυπριακό σε όλες τις μορφές του διακανονισμού στον οποίο όλες οι πλευρές μπορούν να συμφωνήσουν, και προσφερθείτε να μεταφέρετε τα μηνύματα σχετικά με τη διαιτησία, αλλά και συμμετοχή σε αυτήν σχετικά με τις εκκρεμείς διαφορές μεταξύ των μερών. Λευκωσία/Κωνσταντινούπολη/Βρυξέλλες, 14, Μαρτίου 2014