ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ Η κοινωνία της ανακύκλωσης, παρόν και προοπτικές στην Ελλάδα. ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΛΑΡΔΑ ΑΝΤΙΔΗΜΑΡΧΟΣ ΔΗΜΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΗΡΥΚΟΥ ΙΚΑΡΙΑΣ Προβλήματα στην εφαρμογή της ανακύκλωσης, η περίπτωση της Ικαρίας. Αρχικώς να μεταφέρω τους χαιρετισμούς των Δημάρχων των 3 Δήμων της Ικαρίας (και της Τ.Α συνολικότερα) στις εργασίες της σημερινής ημερίδας, στην οποία κληθήκαμε να καταθέσουμε τη δική μας εμπειρία στη διαδικασία προώθησης της ανακύκλωσης αποβλήτων. Να συγχαρούμε το Τ.Ε.Ε τόσο για τη σημερινή πρωτοβουλία, όσο και τη συστηματική με το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων ενασχόληση. Αφού ευχαριστήσουμε το Τ.Ε.Ε για τη τιμητική αυτή πρόσκληση, ενέργεια η οποία αναγνωρίζει κατά την άποψη μας τις προσπάθειες της Τ.Α της Ικαρίας στον τομέα της ανακύκλωσης για πρώτη φορά από κάποιον επίσημο φορέα στη χώρα μας. να περάσουμε στην συνοπτική παράθεση των θέσεων της Τ.Α της Ικαρίας για τη διαχείριση των απορριμμάτων, όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί από το 2003. θέσεις οι οποίες τεθεί στη κρίση της τοπικής κοινωνίας και έχουν τύχει της αποδοχής της πλειοψηφίας της, τόσο μέσα από μια σειρά λαϊκές συνελεύσεις όσο και στις τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές. Το πλαίσιο των διεκδικήσεων στοχεύει στα ακόλουθα: 1) Ολοκλήρωση της διαδικασίας χωροθέτησης του Χώρου Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (Χ.Υ.Τ.Υ) βάσει τεκμηριωμένες επιστημονικό τεχνικά μελέτες, χωρίς πολιτικές σκοπιμότητες, με όρους διαφάνειας και συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων φορέων. 2) Να προχωρήσει η αποκατάσταση των ανεξέλεγκτων χωματερών. 3) Να διασφαλιστούν με ευθύνη και δαπάνες του κράτους οι πόροι που απαιτούνται για την εκτέλεση των έργων που προβλέπονται για ένα ΟΣΔΑ. 4) Ένας ΟΣΔΑ πρέπει να περιλαμβάνει: Α) Διαλογή στη πηγή. Η κοινωνία της ανακύκλωσης - Παρόν και προοπτικές στην Ελλάδα ΤΕΕ, Αθήνα, 25 Ιουνίου, 2008 1
Β) Σταθμό μεταφόρτωσης. Γ) Μονάδα διαλογής ανακυκλώσιμων. Δ) Σχεδιασμός για προώθηση των ανακυκλώσιμων υλικών σε κεντρική μονάδα (Περιφέρεια ή κέντρο). Ε) ΧΥΤΥ. ΣΤ) Μονάδα Επεξεργασίας βιολογικών υπολειμμάτων. 5) Η δραστηριότητα της διαχείρισης των απορριμμάτων συμπεριλαμβανομένης και της ανακύκλωσης να ασκείται από τους ΟΤΑ και τις συνεργασίες τους, διασφαλίζοντας το δημόσιο συμφέρον από το ιδιωτικό κεφάλαιο. 6) Απορρίπτουμε τη καύση των απορριμμάτων λόγω των βασικών μειονεκτημάτων που έχει η συγκεκριμένη μορφή διαχείρισης. 7) Να προωθήσουμε προγράμματα διαμόρφωσης περιβαλλοντικής συνείδησης σε όλους και ιδιαίτερα στη νέα γενιά. 8) Επιμένουμε στη πρόταση για εφαρμογή προγραμμάτων ανακύκλωσης στην Επαρχία Ικαρίας και τη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. 9) Επιμένουμε ότι η μόνη διέξοδος που θα δώσει οριστική λύση είναι η διεκδίκηση για τη δημιουργία ενός Ο.Σ.Δ.Α στην Ικαρία.. Σε ότι αφορά τις δραστηριότητες της ανακύκλωσης αντικείμενο της σημερινής ημερίδας οι θέσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης της Ικαρίας και οι προσπάθειες της περικλείονται συνοπτικά στα ακόλουθα: Σήμερα η ανακύκλωση συνιστά απόδειξη της εύρυθμης περιβαλλοντικής πολιτικής μιας χώρας ενός Δήμου, στο τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Στη χώρα μας αυτή η διαδικασία αυτή βρίσκεται δυστυχώς σε σύγκριση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες σε χαμηλό επίπεδο εφαρμογής σχετικών προγραμμάτων και δράσεων. Αυτό οφείλεται πρώτα και κύρια στο κεντρικό σχεδιασμό της χώρας μας όπου για πρώτη φορά θεσπίζεται σχετικό νομοθετικό πλαίσιο το 2001. Δυστυχώς ο συγκεκριμένος νόμος αντί να προχωρήσει στη δημιουργία ενός εθνικού οργανισμού που θα έχει τη ευθύνη για το σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων και δράσεων ανακύκλωσης σε ολόκληρη τη χώρα και σε όλες τις κατηγορίες των υλικών ουσιαστικά το μόνο που έκανε ήταν να καθορίσει τους κανόνες για την εκχώρηση αυτής της καθοριστικής για τη διαχείριση των απορριμμάτων Η κοινωνία της ανακύκλωσης - Παρόν και προοπτικές στην Ελλάδα ΤΕΕ, Αθήνα, 25 Ιουνίου, 2008 2
υπόθεσης σε εταιρικά σχήματα που λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, συνδέοντας με αυτόν το τρόπο την επέκταση της ανακύκλωσης με το προσδοκώμενο κέρδος των εταιρικών σχημάτων. Αυτή η πρακτική είναι ο κύριος λόγος που δεν προχωράει ο σχεδιασμός προγραμμάτων και δράσεων σε όλη τη χώρα. Αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής είναι και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Τ.Α της Ικαρίας στη προσπάθεια της να δημιουργήσει υποδομές και δίκτυο συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών στους 3 Δήμους του νησιού. Η προσπάθεια της Τ.Α ξεκινάει το 2005 και συστηματικότερα το 2006 όταν από κοινού και οι 3 Δήμοι απευθύνουν πρόταση συνεργασίας σε εκείνα τα Σ.Ε.Δ.Α που διαχειρίζονται τις δραστηριότητες ανακύκλωσης των υλικών που αποτελούν το μεγαλύτερο πρόβλημα για την Ικαρία. Ε.Ε.Α.Α (Υλικά Συσκευασίας) Ανακύκλωση Συσκευών (Ηλεκτρικά Ηλεκτρονικά απόβλητα) Ε.Δ.Ο.Ε (Οχήματα τέλους ζωής). Έχοντας υπ όψιν το Νομοθετικό πλαίσιο της χώρας το οποίο ουσιαστικά έχει αναθέσει την οργάνωση και τη διαχείριση της ανακύκλωσης για τα υλικά που αναφέραμε στα ανωτέρω εταιρικά σχήματα. Προσδοκούσαμε την άμεση ανταπόκριση τους κατόπιν της πρότασης μας. Αντί αυτού και αφού διοργανώθηκαν 2 ημερίδες από τη Τ.Α το 2006 (Απρίλιος Νοέμβριος) με προσκεκλημένα και τα εν λόγω Σ.Ε.Δ.Α, τα οποία ανταποκρίθηκαν μερικώς στη πρόκληση των ημερίδων, μέχρι και σήμερα έχουμε σοβαρά προβλήματα στην ουσιαστική συνεργασία με τα Σ.Ε.Δ.Α, καθιστώντας ουσιαστικά την όλη προσπάθεια της Τ.Α ανέκφραστη. Πιστεύοντας ότι θα συμβάλλουμε στη διεξαγωγή σωστών συμπερασμάτων στη σημερινή ημερίδα, θα ήθελα να παραθέσω συνοπτικά τη σημερινή κατάσταση. Η προσπάθεια συνεργασίας με την Ε.Ε.Α.Α δεν έχει ακόμα αποδώσει τα αναμενόμενα. Μετά από προτάσεις επιστολές 2,5 χρόνων χρειάστηκε η προσφυγή μας στο Γ.Ε.Δ.Σ.Α.Π του ΥΠΕΧΩΔΕ για να υπάρξει έγγραφη απάντηση, η οποία όμως δεν λαμβάνει υπ όψιν τις ιδιαιτερότητες της νησιωτικής Ελλάδας προτείνοντας ουσιαστικά τη μετατροπή του Δήμου σε έμπορο ανακυκλώσιμων υλικών καλυπτόμενοι πίσω από το Νομοθετικό πλαίσιο που αναφέραμε νωρίτερα. Πιο συγκεκριμένα προτείνεται από τους Η κοινωνία της ανακύκλωσης - Παρόν και προοπτικές στην Ελλάδα ΤΕΕ, Αθήνα, 25 Ιουνίου, 2008 3
Δήμους η παροχή εξοπλισμού κάδοι, όχημα κ.λ.π, η οικονομική συμβολή στο λειτουργικό κόστος καλύπτοντας έστω μέρος αυτού, οι Δήμοι να χρηματοδοτούνται από την Ε.Ε.Α.Α ανά τόνο υλικών που πιστοποιημένα παραδίδεται από τους Δήμους στην Ε.Ε.Α.Α προς αξιοποίηση στην αγορά των δευτερογενών υλικών. Επίσης η Ε.Ε.Α.Α πρέπει για λειτουργικούς λόγους να καλύψει και το κόστος μεταφοράς, ακτοπλοϊκά ναύλα, κ.λ.π. και αντιπροτείνεται από την Ε.Ε.Α.Α Οι ΟΤΑ του νησιού θα εκτελούν τη συλλογή και τη μεταφορά των αποβλήτων συσκευασίας στο χώρο μεταφόρτωσης με εξοπλισμό συλλογής (κάδοι, όχημα) που θα παραχωρήσει το Σύστημα, οπότε το Σύστημα θα αναλάβει το κόστος της περαιτέρω θαλάσσιας μεταφοράς τους. Με αυτό το σενάριο όμως η δραστηριότητα της ανακύκλωσης στην Ικαρία θα εκτινάξει το λειτουργικό κόστος των υπηρεσιών καθαριότητας που ήδη έχουν προβλήματα (παρουσιάζεται παθητικό στους 2 από τους 3 Δήμους) οδηγώντας τους Δήμους στην αναπροσαρμογή των σχετικών τελών σε σημαντικό ποσοστό απαγορευτικό για αρκετά νοικοκυριά. Εν ολίγοις καλείται η Τ.Α να υποχρεώσει τους πολίτες να πληρώσουν για μια δράση για την οποία έχουν ήδη πληρώσει) μέσω των αγορών από τις εταιρίες προϊόντων που χρηματοδοτούν την Ε.Ε.Α.Α) γιατί το συγκεκριμένο Σ.Ε.Δ.Α δε δέχεται να επεκτείνει τη δραστηριότητα του σε περιοχές της χώρας με αυξημένο κόστος. Με αυτό το τρόπο συνεργασίας καθίσταται ουσιαστικά ανεφάρμοστη για αρκετούς Δήμους της Περιφέρειας, η πρόσφατη κυβερνητική εξαγγελία (28/05/2008). Δηλώσεις Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ περί οικονομικών κινήτρων στους Δήμους μέσω του Συστήματος με τους όρους που θα θέτει το σύστημα. Συνεπώς επιβάλλεται το Γ.Ε.Δ.Σ.Α.Π να λάβει υπ όψιν αυτή τη παράμετρο και να δώσει σχετικές κατευθύνσεις στο σύστημα. Συνεχίζοντας την αναφορά στην προσπάθεια συνεργασίας με τα Σ.Ε.Δ.Α να αναφερθώ στην Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε στην οποία επίσης απευθυνθήκαμε από το 2006. Η Ανακύκλωση Συσκευών ήταν το μόνο σύστημα που ανταποκρίθηκε άμεσα σε επίπεδο συνεννόησης και συμβασιοποίησης με τους Ο.Τ.Α του νησιού, ωστόσο μέχρι σήμερα λόγω καθυστέρησης στην υλοποίηση των συμβατικών όρων (εξοπλισμός Η κοινωνία της ανακύκλωσης - Παρόν και προοπτικές στην Ελλάδα ΤΕΕ, Αθήνα, 25 Ιουνίου, 2008 4
κοντέϊνερ) δεν κατέστη εφικτό να απομακρυνθεί από το νησί μεγάλος όγκος ηλεκτρονικών αποβλήτων. Εκτιμούμε ωστόσο ότι εντός του έτους θα υπάρχουν θετικά αποτελέσματα κυρίως λόγω της διάθεσης συνεργασίας και των δυο πλευρών, κάτι που δυστυχώς δε συμβαίνει με την Ε.Ε.Α.Α. Σε ότι αφορά τα οχήματα τέλους ζωής, μας απαντήθηκε πρόσφατα ότι σχεδιάζεται για το 2009 δημιουργία υποδομής στο Νομό Σάμου. Σοβαρό πρόβλημα συνεργασίας παρουσιάζεται με το Σ.Ε.Δ.Α Ecoelastika η στάση του εν λόγω συστήματος είναι αχαρακτήριστη, αν και ανταποκρίθηκε στις 2 ημερίδες της Τ.Α το 2006 έκτοτε συμπεριφέρεται με απαξιωτικό τρόπο έναντι των ΟΤΑ. Δηλαδή από τον Ιανουάριο του 2008 υπάρχει επίσημη πρόταση από το Δήμο Αγίου Κηρύκου κατόπιν υπόδειξης του ίδιου του συστήματος μετά από τηλεφωνική συνεννόηση. Έκτοτε δεν απαντήθηκε ποτέ το αίτημα της Τ.Α καθώς και τα δεκάδες τηλεφωνήματα. Το αποτέλεσμα, παραμένουν σωρευμένα στο Δήμο Αγίου Κηρύκου περίπου 1.000 ελαστικά λόγω της άρνησης της Ecoelastika να επεκτείνει της δραστηριότητες της στο Δήμο. Τέλος ενημερωτικά υπάρχει μια σοβαρή δραστηριότητα από το Σύστημα ΕΛ.ΤΕ.ΠΕ με 30 περίπου σημεία συλλογής στο νησί, που αφορούν την απομάκρυνση χρησιμοποιημένων λιπαντικών, καθώς και το σύστημα ΑΨΗΣ με την υποστήριξη της Τοπικής Κοινωνίας που αποθέτει στους σχετικούς κάδους αρκετές μπαταρίες. Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η κατάσταση σε ότι αφορά την Ικαρία και τα Σ.Ε.Δ.Α ωστόσο η δραστηριότητα των Δήμων δεν έχει περιοριστεί εκεί από το 2006 έχει απευθυνθεί στα συναρμόδια Υπουργεία (ΥΠ.ΕΣ ΥΠΕΧΩΔΕ) γνωστοποιώντας τις δυσκολίες εφαρμογής προγραμμάτων ανακύκλωσης στη νησιωτική Ελλάδα, κυρίως λόγω τω κατευθύνσεων του Νομοθετικού Πλαισίου. Στην κατεύθυνση δημιουργίας στοιχειώδους δικτύου ανακύκλωσης διεκδικούμε πόρους από τα Συναρμόδια Υπουργεία, προσπάθεια που το 2007 απέδωσε κάποιους καρπούς με βάση τους οποίους δημιουργούνται σήμερα οι πρώτες υποδομές (Κτίρια Συλλογής Προμήθεια τμήματος του εξοπλισμού) την ίδια στιγμή δεσμεύονται πόροι στους προϋπολογισμούς των Δήμων που αντιστοιχούν σε σοβαρό ποσοστό τους) π.χ 22% της Σ.Α.Τ.Α 2008, 15% του τεχνικού προγράμματος στο Δήμο Αγίου Κηρύκου) για Η κοινωνία της ανακύκλωσης - Παρόν και προοπτικές στην Ελλάδα ΤΕΕ, Αθήνα, 25 Ιουνίου, 2008 5
δράσεις και έργα που αφορούν τη διαχείριση των απορριμμάτων. Τέλος βρισκόμαστε στο στάδιο αδειοδοτήσεων για τη συλλογή και αποθήκευση μη επικίνδυνων Α.Σ.Α. Κλείνοντας τη παρέμβαση μου αφού έγινε πιστεύω κατανοητό το πλέγμα των δυσκολιών που αντιμετωπίζουμε στην Ικαρία Αλλά και σε αρκετές περιοχές της χώρας Στη προσπάθεια δημιουργίας υποδομών και ανάπτυξης δράσεων ανακύκλωσης υλικών. Θα ήταν πιστεύω χρήσιμο στη διαδικασία αποκομιδής συμπερασμάτων στη σημερινή ημερίδα να καταθέσουμε κάποιες προτάσεις τις οποίες η Τ.Α της Ικαρίας έχει κατά καιρούς θέσει υπ όψιν της πολιτείας. 1) Αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου στη κατεύθυνση δημιουργίας ενός εθνικού οργανισμού, που θα έχει την ευθύνη για το σχεδιασμό και την υλοποίηση της ανακύκλωσης σε εθνικό επίπεδο. Διασφαλίζοντας το δημόσιο συμφέρον από το ιδιωτικό κεφάλαιο. 2) Διασφάλιση με ευθύνη και δαπάνες του Ελληνικού Δημοσίου δια των συναρμοδίων Υπουργείων. Των απαιτούμενων πόρων για την εκτέλεση των υποδομών που προβλέπονται τόσο για την εφαρμογή δραστηριοτήτων ανακύκλωσης όσο και τη δημιουργία Ο.Σ.Δ.Α. 3) Ουσιαστικός έλεγχος από τις υπηρεσίες των Υπουργείων (που αδειοδότησαν τα Σ.Ε.Δ.Α) της εφαρμογής των υποχρεώσεων που απορρέουν από το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο για τα Σ.Ε.Δ.Α σε ότι αφορά την επέκταση των δράσεων σε όλη την επικράτεια. Νομίζοντας ότι παρουσίασα την άλλη πλευρά της υπόθεσης ανακύκλωση, αυτή που δεν υπάρχει ούτε στα καλαίσθητα έντυπα των Σ.Ε.Δ.Α, ούτε στις προσβεβλημένες δραστηριότητες διάφορων φορέων για τη παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος. Να τελειώσω με τους λόγους για τους οποίους πιστεύουμε ως Τ.Α Ικαρίας ότι πρέπει να επανακαθοριστεί σε εθνικό επίπεδο ο σχεδιασμός προγραμμάτων και δράσεων ανακύκλωσης. 1. Επιβάλλεται να διασφαλιστεί η επέκταση της σε όλη τη χώρα, αυτό με τον υπάρχον σχεδιασμό δε γίνεται. 2. Επιβάλλεται να διασφαλιστεί η ανάπτυξη αυτής της υπηρεσίας από τους ΟΤΑ χωρίς επιπλέον επιβάρυνση των δημοτών. Η κοινωνία της ανακύκλωσης - Παρόν και προοπτικές στην Ελλάδα ΤΕΕ, Αθήνα, 25 Ιουνίου, 2008 6
3. Επιβάλλεται να απολαμβάνουν οι κάτοικοι της Ικαρίας και της κάθε Ικαρίας, τις σύγχρονες μορφές διαχείρισης απορριμμάτων όπως οι πολίτες περιοχών με μεγαλύτερη πληθυσμιακή συγκέντρωση. Αφού ούτως ή άλλως έχουν πληρώσει για αυτό. 4. Επιβάλλεται να αξιολογήσουμε τις δράσεις ανακύκλωσης ως κοινωνικό αγαθό και ως δημόσια υπηρεσία που οφείλει το κράτος και οι ΟΤΑ να παρέχουν στον Ελληνικό λαό, αποσυνδέοντας το από τη λογική της ανταποδοτικότητας. Σας ευχαριστώ, και θα αναμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον τα συμπεράσματα της ημερίδας, και τα πάντοτε χρήσιμα στοιχεία του Τ.Ε.Ε. Στοιχεία επαρκή για την επιστημονική τεκμηρίωση των προτάσεων της Τ.Α Η κοινωνία της ανακύκλωσης - Παρόν και προοπτικές στην Ελλάδα ΤΕΕ, Αθήνα, 25 Ιουνίου, 2008 7