Πόσα αβγά γεννούν τα ψάρια;

Πόσα αβγά γεννούν τα ψάρια; Περιγραφή πειράματος Αποστολούδα Ο. 1,Ιωακειμίδου Α. 1, Κάλλου Σ. 1, Βακουφτσής Δ 2, Βαρελτζής Γ. 2, Γαβρίδης Δ. 2 Γεροντίδης Δ. 2, Δρακάκης Ε. 2, Ζαχαριάδης Σ. 2, Θεοδοσιάδης Π. 2, Κορωνίδης Δ. 2, Στεργιαννούδης Σ.2,Ταουσιάνη Γ. 2, Χριστοφορίδου Α. 2, Ψούνου Ε. 2 (1) Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο Πανεπιστημίου Μακεδονίας (2) Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Πανεπιστημίου Μακεδονίας E-mail: olga.rafa.apostolouda@gmail.com Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Ζαρφτζιάν Μ., βιολόγος Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Μακεδονίας E-mail: mazarf12@gmail.com ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα ωοτόκα ψάρια συνήθως γεννούν τ αυγά τους ελεύθερα στο υγρό περιβάλλον και εκεί τα αρσενικά πλησιάζουν για να τα γονιμοποιήσουν με το σπέρμα τους. Η αναπαραγωγή των ψαριών με τον τρόπο αυτό παρουσιάζει τεράστιες απώλειες, με κύριους κινδύνους την θήρευση και τα υδάτινα ρεύματα. Σε αντιστάθμισμα τα θηλυκά γεννούν έναν πολύ μεγάλο αριθμό ψαριών: από εκατοντάδες χιλιάδες έως και εκατομμύρια αβγά για κάποια είδη ψαριών. Στην εργασία έγινε προσπάθεια να μετρηθούν τα αβγά διαφόρων ειδών ψαριών στις περιόδους ωοτοκίας τους. Υπολογίστηκε το βάρος των γονάδων και έγινε σύγκριση ανάμεσα σε αρσενικά και θηλυκά ψάρια. Υπολογίστηκε επίσης ο μέσος αριθμός των αβγών ανά κιλό ψαριού και γίνεται σύγκριση του πλήθους των αβγών για τα διάφορα είδη. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: αναπαραγωγή ψαριών, αναπαραγωγή καραβίδας, λαβράκι, πέστροφα, κέφαλος, γριβάδι, πεταλούδα ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα ψάρια είναι γονοχωριστικά ζώα, δηλαδή το αρσενικό και το θηλυκό αναπαραγωγικό σύστημα βρίσκεται σε ξεχωριστά άτομα. Τα θηλυκά ψάρια εναποτεθούν χιλιάδες ωάρια σε περιοχές με ήσυχα νερά. Στη συνέχεια, τα αρσενικά περνάν πάνω από τις ίδιες περιοχές και ελευθερώνουν σπερματοζωάρια, γονιμοποιώντας τα ωάρια. Η γονιμοποίηση των ωαρίων ονομάζεται εξωτερική. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η προμήθεια των ψαριών γινόταν τυχαία από την ψαραγορά της Θεσσαλονίκης κατά τακτά χρονικά διαστήματα, έτσι ώστε να πετύχουμε ωοφόρα ψάρια σε όλη τη σχολική χρονιά. Τα ψάρια ήταν θαλασσινά, λιμναία και ποταμίσια, ενώ ασχοληθήκαμε και με μια καραβίδα που βρήκαμε να φέρει αυγά. Η επεξεργασία γινόταν στο εργαστήριο φυσικών επιστημών του σχολείου μας, από τους μαθητές του ομίλου φυσικών επιστημών (15 μαθητές). Τα είδη ψαριών που δουλέψαμε, ήταν : πεταλούδες (2 άτομα), κεφαλόπουλα (3), γριβάδια (1), λαυράκια (2), πέστροφες (1). Ασχοληθήκαμε επίσης και με μια καραβίδα που βρήκαμε να φέρει αυγά. Κάποιες φορές ανοίγοντας

το ψάρι ανακαλύπταμε ότι ήταν αρσενικό. Παίρναμε πάλι το βάρος του και το βάρος των γονάδων και στο τέλος συγκρίναμε αν υπάρχουν διαφορές στο βάρος των αρσενικών και θηλυκών γονάδων. Στην επεξεργασία των αποτελεσμάτων αναφέρεται ο μέσος όρος των αποτελεσμάτων για κάθε είδος. Η διαδικασία ήταν η παρακάτω: 1. Ζυγίζαμε το ψάρι και καταγράφαμε το βάρος του σε ζυγό (0.1gr) (εικ. 1) 2. Αφαιρούσαμε προσεκτικά τις γονάδες και τις ζυγίζαμε. 3. Αποσπούσαμε από τις γονάδες μικρό δείγμα και το τοποθετούσαμε σε αντικειμενοφόρο πλάκα. Το ζυγίζαμε σε ζυγό ακριβείας 0.01 g (εικ. 1) 4. Μετρούσαμε τα αβγά του δείγματος με τη βοήθεια μικροσκοπίου. 5. Αν τα αυγά ήταν ώριμα και μεγάλα τα μετρούσαμε με γυμνό μάτι. 6. Επαναλαμβάναμε τη διαδικασία 3 και 4 αρκετές φορές ώστε να έχουμε αντιπροσωπευτικά δείγματα από τις γονάδες κάθε ψαριού. Στα αποτελέσματα βάζαμε το μέσο όρο των μετρήσεων αυτών των δειγμάτων. Δυσκολίες: κάποιες φορές τα αυγά ήταν ανώριμα και η μέτρησή τους επισφαλής. Αλλη μία δυσκολία ήταν ότι δεν μπορούσαμε να μελετήσουμε μεγάλο αριθμό ψαριών για οικονομικούς λόγους ή γιατί ενώ εξωτερικά φαινόταν ότι φέρουν αυγά, μόλις τα ανοίγαμε ανακαλύπταμε ότι ήταν αρσενικό ή δεν είχε καν αυγά. Τέλος επειδή τα περισσότερα ψάρια αναπαράγονται την άνοιξη δεν βρίσκαμε συχνά ψάρια με αυγά. Η έρευνα όμως συνεχίζεται και θα περιληφθούν και άλλα είδη. Τέλος συγκεντρώσαμε όλα τα δεδομένα, τα επεξεργαστήκαμε και τα καταγράψαμε στο πρόγραμμα microsoft excel. Σε όσες περιπτώσεις μελετήσαμε περισσότερα από ένα άτομα για το συγκεκριμένο είδος, καταγράφεται ο μέσος όρος ως αποτέλεσμα. Η όλη διαδικασία ήταν πολύ ενδιαφέρουσα. Κατά τη διάρκεια της έρευνας μάλιστα είχαμε την ευκαιρία να μελετήσουμε την ανατομία του κάθε ψαριού. Εικόνα 1:Ζυγοί ακριβείας για ψάρια 0.1gr και δείγματα αβγών 0.01gr ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Στους πίνακες 1 και 2 καταγράφονται τα αποτελέσματα, δηλαλή ο αριθμός αυγών ανα κιλό ψαριού και το βάρος των θηλυκών και αρσενικών γονάδων στα διάφορα είδη. Παρακάτω παρατίθενται τα αποτελέσματα για κάθε είδος (μέσος όρος) και συγκρίνονται με τα δεδομένα από τη βιβλιογραφία.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Αριθμός αυγών ανά κιλό ψαριού ΨΑΡΙΑ - ΚΑΡΚΙΝΟΕΙΔΕΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΥΓΩΝ /Kg ΨΑΡΙΟΥ ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ 1 20571 ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ 2 22584 21578 ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟ 1 644643 ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟ 2 180979 283659 ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟ 3 25358 ΓΡΙΒΑΔΙ 349447 ΚΑΡΑΒΙΔΑ 9873 ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Βάρος γονάδων(αρσενικών-θηλυκών) σε σχέση με το βάρος ψαριού ΑΡΣΕΝΙΚΑ-ΘΗΛΥΚΑ ΚΑΘΑΡΟ ΨΑΡΙΟΥ (gr) ΓΟΝΑΔΩ Ν (gr) % ΓΟΝΑΔΩ Ν ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ 1ΘΗΛΥΚΟ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ 2ΘΗΛΥΚΟ 812 34 4.15 ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟ 1ΘΗΛΥΚΟ ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟ 2ΘΗΛΥΚΟ 518 44 8.4 ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟ 3ΘΗΛΥΚΟ ΓΡΙΒΑΔΙ ΘΗΛΥΚΟ 1130 195 17.2 ΚΑΡΑΒΙΔΑ ΘΗΛΥΚΟ 69 2 5.12 ΛΑΥΡΑΚΙ ΑΡΣΕΝΙΚΟ 1 ΛΑΥΡΑΚΙ ΑΡΣΕΝΙΚΟ 2 510 46 9 ΠΕΣΤΡΟΦΑ ΑΡΣΕΝΙΚΗ 634 57 8,9 ΓΡΙΒΑΔΙ (Cyprinus carpio Linnaeus) Το γριβάδι ή κυπρίνος είναι ψάρι του γλυκού νερού, βενθοπελαγικό, που ζει στα κατώτερα τμήματα ποταμών, σε λίμνες και έλη. Ανήκει στην οικογένεια Cyprinidae (Κυπρινοειδή), μια μεγάλη ομάδα ψαριών με καταγωγή από την Ασία και την Ευρώπη. Έχει μήκος, συνήθως, 30 cm και μέγιστο βάρος 40 kg. Είναι αργοκίνητο και μετακινείται κυρίως τη νύχτα. Τρέφεται με θρύμματα από ζωικούς και φυτικούς οργανισμούς, επίσης με αρθρόποδα, προνύμφες εντόμων και δίθυρα. Αναπαράγεται κατά την

διάρκεια των μηνών Απριλίου-Μάιου, όταν η θερμοκρασία του νερού ξεπεράσει τους 17o C σε ρηχά νερά, ανάμεσα σε υδρόβια φυτά, όπου αποθέτει τα αυγά του για προστασία (FISH BASE, Μπόμπορη Χ.Δ. & Ψαλτοπούλου Δ.Χ., 2012, Κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Καστοριάς). Εμείς βέβαια βρήκαμε γριβάδια με γονάδες το μήνα Νοέμβριο, αρκετά περίεργο για το είδος αυτό. Να τονίσουμε όμως πως η θερμοκρασία περιβάλλοντος φέτος δεν ήταν η συνηθισμένη, με πολύ ψηλές τιμές για την εποχή. Ο αριθμός των αβγών ανά κιλό ψαριού ήταν ο ψηλότερος από όλα τα είδη που μελετήσαμε: 349447 αβγά/kg. Το βάρος των γονάδων του ήταν το 17.2% του βάρους του ψαριού. ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ (Carassius gibelio, Bloch) Η πεταλούδα είναι ψάρι του γλυκού και υφάλμυρου νερού, βενθοπελαγικό, ποταμόδρομο. Το μήκος του μπορεί να φτάσει τα 35 cm και το βάρος του τα 3 kg. Έχει ευρεία εξάπλωση, κυρίως, στην Ευρώπη και στην Ασία. Παρουσιάζει στενή συγγένεια με το γριβάδι, παρ όλο που διαφέρουν στο σχήμα της ράχης τους, καθώς η πεταλούδα σχηματίζει μία «καμπούρα» στην ράχη της, δεν διαθέτει «μουστάκια» γύρω από το στόμα, όπως το γριβάδι και έχει μεγαλύτερα λέπια. Τρέφεται, κυρίως, με φυτά, αλλά και με ζωικούς οργανισμούς, όπως ζωοπλαγκτόν και μικρά καρκινοειδή. Το καλοκαίρι τρέφεται με θρύμματα και τις υπόλοιπες με ζωοπλαγκτόν. Ο πληθυσμός τους αποτελείται κατά κύριο λόγο από θηλυκά άτομα (90%), με αποτέλεσμα τα ωάρια τους να γονιμοποιούνται κυρίως από το γριβάδι. Η περίοδος αναπαραγωγής του είναι κατά τη διάρκεια Απριλίου-Μάιου, σε νερά θερμοκρασίας 19o-20o C, σε ρηχά νερά με υδρόβια φυτά, όπου πάνω τους εναποθέτει τα ωάρια του. Τα θηλυκά γεννούν, ανάλογα με το βάρος και την ηλικία τους, περίπου 150.000-300.000 αυγά, μεγέθους 1-1,5 χιλιοστών (FISH BASE, Μπόμπορη Χ.Δ. & Ψαλτοπούλου Δ.Χ., 2012, Κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Καστοριάς). Εικόνα 2 :Αβγά πεταλούδας Η αναπαραγωγή του φαίνεται πράγματι πως σχετίζεται με αυτή του γριβαδιού. Βρέθηκαν πεταλούδες με αυγά εκτός της γνωστής από τη βιβλιογραφία αναπαραγωγικής περιόδου, Τα αυγά(εικόνα 2) όμως ήταν λιγότερα όμως από αυτά που αναφέρονται στη βιβλιογραφία, (21578 αυγά /kg) ίσως γιατί δεν ξεκίνησε ακόμη η συνήθης αναπαραγωγική περίοδος. Φυσικά δεν βρέθηκαν καθόλου αρσενικά άτομα. ΛΑΒΡΑΚΙ (Dicentrarchus labrax Linnaeus)

Είναι ψάρι του αλμυρού, του γλυκού και του υφάλμυρου νερού, βενθοπελαγικό, ωκεανόδρομο και απαντάται στη Μεσόγειο, τη Μαύρη Θάλασσα και στις ακτές του βορειοανατολικού Ατλαντικού. Το λαβράκι ανήκει στην οικογένεια Moronidae (Μορονίδες). Το μήκος του μπορεί να φτάσει τα 103 cm και το βάρος του τα 12 kg. Τρέφεται με γαρίδες, μαλάκια, και ψάρια. Η περίοδος αναπαραγωγής τους διαρκεί από τα τέλη Δεκέμβρη μέχρι τις αρχές Απριλίου. Η καλύτερη θερμοκρασία για την αναπαραγωγή του είναι 13οC-15o C. Τα αυγά του είναι πελαγικά (FISH BASE). Δεν βρέθηκαν λαβράκια με αυγά μέχρι την περίοδο συγγραφής της εργασίας (Ιανουάριος). ΠΕΣΤΡΟΦΑ (Salmo trutta Linnaeus) Είναι ψάρι του αλμυρού, γλυκού και υφάλμυρου νερού. Απαντάται, στην Ευρώπη και στην Ασία και ανήκει στην οικογένεια Salmonidae. Το μήκος του μπορεί να φτάσει τα 140 cm και το βάρος του τα 50 kg. Τρέφεται με μαλάκια, καρκινοειδή και μικρά ψάρια. Η ωοτοκία, συνήθως, γίνεται πάνω από μία φορά. Τα θηλυκά γεννάνε, περίπου, 10.000 αυγά και τα εναποθέτουν σε πέτρες, σε όχθες λιμνών που βρέχονται από το κύμα και σε ποταμούς με γρήγορο ρεύμα. Προτιμούν κρύα και καλά οξυγονωμένα, ορεινά νερά (FISH BASE). Δεν βρέθηκαν πέστροφες με αυγά μέχρι την περίοδο συγγραφής της εργασίας (Ιανουάριος). ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟ (Mugil cephalus Linnaeus) Το κεφαλόπουλο, γνωστό και ως κέφαλος είναι ψάρι του θαλασσινού, γλυκού και υφάλμυρου νερού, βενθοπελαγικό. Ανήκει στην οικογένεια Mugilidae. Το μήκος του μπορεί να φτάσει τα 100 cm (πιο σύνηθες 50 cm) και το βάρος του τα 12 kg. Εντοπίζεται, στο ανατολικό και δυτικό τμήμα του Ειρηνικού και του Ατλαντικού ωκεανού, στο δυτικό τμήμα του Ινδικού, αλλά και στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Τρέφεται με ζωοπλαγκτόν, προνύμφες, θρύμματα και βενθικούς οργανισμούς. Η αναπαραγωγή γίνεται στη θάλασσα σε διάφορες στιγμές του χρόνου. Τα θηλυκά γεννάν, περίπου, από 0,8-2,6 εκατομμύρια αυγά (FISH BASE, Κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Καστοριάς). Βρήκαμε 3 κεφαλόπουλα με αυγά, με μέσο όρο αβγών 283659/kg ψαριού. Το βάρος των γονάδων του είναι το 17.2% του συνολικού βάρους του ψαριού, υψηλότερη τιμή από όλα τα είδη που μελετήθηκαν. ΚΑΡΑΒΙΔΑ (Astacus) Ανήκει στα δεκάποδα, καρκινοειδή. Στην Ελλάδα, εντοπίζονται δύο είδη, το Astacus pallipes, το οποίο έχει λευκά πόδια, λαβίδες σε σχήμα σπείρας και ζει σε καθαρά νερά, κοντά σε πηγές και η ποτάμια καραβίδα, που έχει λαδί χρώμα, κόκκινα πόδια και ζει σε στάσιμα και θολά νερά. Γενικότερα, η καραβίδα έχει μήκος που φτάνει τα 12

cm. Τρέφεται με μικρά ψάρια, έντομα, σκουλήκια και βατράχια. Η περίοδος αναπαραγωγής της είναι κατά την περίοδο Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου (Εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια) Εικόνα 3 :Αβγά καραβίδας Ήταν το ευκολότερο δείγμα, αφού μπορούσε εύκολα να μετρηθεί με γυμνό μάτι (Εικόνα 3). Βρήκαμε 9873 αυγά/kg καραβίδας. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστούμε τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου μας για την οικονομική στήριξη της εργασίας και την κυρία Δήμητρα Μπόμπορη από το εργαστήριο Ιχθυολογίας του Βιολογικού Τμήματος του ΑΠΘ για την επιστημονική βοήθεια στην εργασία. Εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια FISH BASE: http://fishbase.org./search.php ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Καστοριάς: http://kpe-kastor.kas.sch.gr/fauna_flora/wild_carp.htm Μπόμπορη Χ. Δ. & Ψαλτοπούλου Δ. Χ., 2012. Οδηγός Ψαριών Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων των λιμνών Κορώνειας-Βόλβης και Μακεδονικών Τεμπών. Φορέας Διαχείρισης Λιμνών Κορώνειας- Βόλβης, Λαγκαδάς.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΙΚΑΝΑΣ 3 : Τα αποτελέσματα των μετρήσεων μας ΨΑΡΙΑ ΜΕΙΚΤΟ ΓΟΝΑΔΩΝ ΚΑΘΑΡΟ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΒΓΩΝ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΒΓΩΝ ΨΑΡΙΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΒΓΩΝ /ΚΙΛΟ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ 1 828 23 805 0,65 468 16560 20571,42857 ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ 2 865 45 820 0,26 107 18519,23077 22584,42777 ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟ 1 561 57 504 0,3 1710 324900 644642,8571 ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟ 2 526 33 493 0,27 730 89222,22222 180978,1384 ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟ 3 601 42 559 0,4 135 14175 25357,78175 ΓΡΙΒΑΔΙ 1325 195 1130 0,04 81 394875 349446,9027 ΚΑΡΑΒΙΔΑ 71 2 69 0,32 109 681,25 9873,188406 ΛΑΥΡΑΚΙ 1 αρσεν. 579 52 527 ΛΑΥΡΑΚΙ 2 αρσεν. 533 40 493 ΠΕΣΤΡΟΦΑ αρσεν. 691 57 634