Χαιρετισμός της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων στο Εργαστήριο με θέμα «Παιδική φτώχεια και ευημερία : 'Έμφαση στην κατάσταση των παιδιών μεταναστών στην Κύπρο και την Ευρωπαϊκή Ένωση» 17 Οκτωβρίου 2012 Είναι με ιδιαίτερη χαρά που αποδέχτηκα την πρόσκληση σας να προσφωνήσω το σημαντικό αυτό εργαστήριο που διοργανώνεται από την Επίτροπο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Κύπρο, το δίκτυο Eurochild, τη PICUM και τη ΚΙΣΑ. Τις τελευταίες δεκαετίες, τα περισσότερα κράτη μέλη της EE έχουν δεχθεί αυξημένα επίπεδα μετανάστευσης. Οι μετανάστες από τρίτες χώρες αντιπροσωπεύουν περίπου το τέσσερα τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού της EE. Σαν αποτέλεσμα η σύνθεση του πληθυσμού της EE αλλάζει και γίνεται όλο και πιο πολύμορφη. Συνέπεια της εξέλιξης αυτής είναι να διαμορφώνονται νέες συνθήκες και δεδομένα που απαιτούν νέους τρόπους αντιμετώπισης της κοινωνικής συνοχής. Οι μετανάστες σε όλη την Ευρώπη βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Αν και είναι δύσκολο να δοθούν ακριβή στοιχεία για όλη την Ε.Ε., είναι κοινώς αποδεκτό ότι μια μεγάλη μερίδα των 20 εκ. μεταναστών από τρίτες χώρες με νόμιμη παραμονή στην Ε.Ε. αντιμετωπίζουν συνθήκες ουσιαστικής φτώχειας και αποκλεισμού από την εργασία, τη στέγαση, την υγεία και την εκπαίδευση. Για όσους δεν έχουν άδεια παραμονής ή για αυτούς που το καθεστώς παραμονής τους δεν είναι ξεκάθαρο η κατάσταση γίνεται δυσμενέστερη. Επίσης η εντατικοποίηση των συνοριακών ελέγχων από τις τρίτες χώρες έχει ως αποτέλεσμα να στερείται μεγάλος αριθμός προσφύγων επαρκούς προστασίας και διασφάλισης βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων. Είναι επίσης σημαντικό να αναφέρουμε ότι η μετανάστευση μπορεί να λειτουργήσει και ως μηχανισμός ανάπτυξης τόσο για τις χώρες υποδοχής- 1
προέλευσης όσο και για τους ίδιους τους εργαζόμενους μετανάστες. Η σχέση μετανάστευσης και ανάπτυξης αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο διεθνώς εξαιτίας, με την επιστροφή των μεταναστών και της διασποράς, της αύξησης της ροής των μεταναστευτικών εμβασμάτων, των επενδυτικών μεταφορών, της τεχνολογίας και των δεξιοτήτων. Αυτές οι δύο πτυχές της μετανάστευσης επιβεβαιώνουν την τεράστια σημασία που έχει η χάραξη σωστών πολιτικών στα θέματα μεταναστευτικής πολιτικής που θα θέτουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και αξίες στο επίκεντρο της προσοχής. Ένα σημαντικό κομμάτι τη^ ανθρώπινης αυτής διάστασης αφορά τα παιδιά των μεταναστών. Τα παιδιά αυτά αναγκάζονται να ακολουθήσουν τους γονείς τους στη χώρα υποδοχής και να αποκοπούν από το οικείο περιβάλλον τους. Η αλλαγή περιβάλλοντος σε μια ηλικία όπου το άτομο αναπτύσσει την ταυτότητα του, μπορεί να λειτουργήσει θετικά μόνο αν υπάρχουν οι πολιτικές εκείνες και τα προγράμματα που θα ενισχύουν την προσαρμογή του παιδιού και την ανάπτυξη του στο μέγιστο των δυνατοτήτων του. Σημαντικά είναι τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν πολλοί αλλοδαποί μαθητές προσπαθώντας να ενταχθούν στα σχολεία και την καινούργια κοινωνία, λόγω συχνά της περιορισμένης εφαρμογής κατάλληλων υποστηρικτικών δομών με αρκετά υψηλά ποσοστά σχολικής εγκατάλειψης Σύμφωνα με διεθνή αλλά και τοπικά δεδομένα, σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους που κατάγονται από τη χώρα υποδοχής, πολλά παιδιά μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση χαρακτηρίζονται από εκπαιδευτικό μειονέκτημα: η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου είναι συχνότερη μεταξύ των παιδιών αυτών, ενώ η εγγραφή στην ανώτατη εκπαίδευση σπανιότερη. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το ότι, σε ορισμένες χώρες, μαθητές δεύτερης γενιάς μεταναστών παρουσιάζουν χαμηλότερη σχολική επίδοση από ότι η πρώτη γενιά. Αυτό δείχνει ότι ο χρόνος δεν κλείνει πάντοτε το κοινωνικό χάσμα αντίθετα μπορεί και να το διευρύνει. Ταυτόχρονα, υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι η τάση προς το διαχωρισμό για κοινωνικοοικονομικούς λόγους γίνεται εντονότερη, καθώς οι γονείς που πλεονεκτούν κοινωνικά τείνουν να 2
αποσύρουν τα παιδιά τους από τα σχολεία που έχουν πολλούς μαθητές μετανάστες, με αποτέλεσμα τον κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού για τα παιδιά μεταναστών και τις οικογένειες τους, Η Πράσινη Βίβλος που εξέδωσε η Επιτροπή στις 3 Ιουλίου 2008 άνοιξε τη συζήτηση για το πώς οι εκπαιδευτικές πολιτικές θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν καλύτερα τις νέες προκλήσεις της μετανάστευσης και της αυξημένης κινητικότητας στο εσωτερικό της EE. Τα βασικά ερωτήματα που τέθηκαν είναι: πώς να αποφευχθούν οι διαχωρισμοί στα σχολεία, έτσι ώστε να βελτιωθεί η ισότητα στην εκπαίδευση; πώς να αντιμετωπιστεί η ολοένα μεγαλύτερη διαφορετικότητα όσον αφορά στις μητρικές γλώσσες και το πολιτισμικό υπόβαθρο και να αναπτυχθούν δεξιότητες διαπολιτισμικής επικοινωνίας; πώς να προσαρμοστεί η διδασκαλία και να βελτιωθεί η επικοινωνία με τις οικογένειες και τις κοινότητες των μεταναστών; Τόσο σε εθνικό όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο η καταπολέμηση της φτώχιας και του κοινωνικού αποκλεισμού και η προώθηση της ευημερίας όλων των παιδιών στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών των μεταναστών, είναι μέρος των προτεραιοτήτων της κοινωνικής διάστασης της Στρατηγικής Ευρώπη 2020. Παρά το γεγονός ότι θα πρέπει να καθοριστούν και να υλοποιηθούν στρατηγικές σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, η ανταλλαγή πρακτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη. 77 κάνουμε όμως για αυτή την κατάσταση; Πως διασφαλίζουμε ως Ευρωπαϊκή Ένωση ένα καλύτερο μέλλον τόσο για τους μετανάστες όσο και για τα παιδιά τους; Η Κύπρος, τόσο ως κράτος μέλος της Ε.Ε όσο και ως προεδρία για το 2 εξάμηνο του 2012, δίνει κεντρική σημασία στην ευημερία όλων των παιδιών αλλά και ιδιαίτερα αυτών των μεταναστών. Αφετηρία και βάση των ενεργειών μας η θέση για ίσες ευκαιρίες σ' όλους τους τομείς της ζωής. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, μια από τις σημαντικότερες πολιτικές που εφαρμόζουμε στο εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι το «Πρόγραμμα κατά της πρόωρης 3
εγκατάλειψης του σχολείου, της σχολικής αποτυχίας και της παραβατικότητας σε Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας», το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και την Κυπριακή Δημοκρατία. Περαιτέρω, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ως αρμόδιο Υπουργείο για την προστασία των παιδιών και των εφήβων, στηρίζει προγράμματα που έχουν στόχο την αποτελεσματικότερη προστασία όλων των παιδιών που διαμένουν στην Κυπριακή Δημοκρατία. Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας του Υπουργείου, μέσα από το πρόγραμμα Κρατικών Χορηγιών, στηρίζουν την εθελοντική πρωτοβουλία και ενθαρρύνουν τη δράση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων για την παροχή προγραμμάτων προστασίας και ευημερίας των παιδιών. Ενημερωτικά αναφέρεται ότι, για το 2011 δόθηκε από τα 2 Σχέδια Επιχορήγησης των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, ποσό ύψους περίπου 3.200.000 για τη λειτουργία προγραμμάτων που αφορούν τη φροντίδα και προστασία των παιδιών. Σημαντικό ρόλο στην προαγωγή των δικαιωμάτων των παιδιών έχει να διαδραματίσει η οικογένεια η οποία για να παίζει αυτό τον ρόλο πρέπει να έχει την στήριξη του κράτους. Είναι γι' αυτό που το Υπουργείο έχει στους πρωταρχικούς στόχους του πολιτικές και προγράμματα, τα οποία με βάση σχετικές νομοθεσίες αποσκοπούν πρώτιστα στην προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού μέσα στην οικογένεια του. Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας εφαρμόζουν ένα πλέγμα πολιτικών και μέτρων που σχετίζονται με την οικογένεια και αφορούν στην παροχή επιδομάτων και υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας, στη συμβουλευτική στήριξη των οικογενειών, αλλά και λειτουργία σειράς προγραμμάτων για την επαρκή φροντίδα και αποτελεσματική προστασία των παιδιών. Πολλά έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια για την προώθηση των δικαιωμάτων των παιδιών στην Κύπρο, τόσο σε νομικό και θεσμικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο των καθημερινών πρακτικών και διαδικασιών. Ωστόσο, πολλά χρειάζεται, ακόμη, να γίνουν μέχρι να κατορθώσουμε να οικοδομήσουμε μια πραγματικά φιλική προς τα παιδιά κοινωνία, μέσα από την εμπέδωση του σεβασμού των δικαιωμάτων τους. 4
Στόχος μας ως κράτος και ως προεδρία της Ε.Ε. είναι η πολύπλευρη ένταξη των μεταναστών στο νέο τους περιβάλλον έτσι ώστε να μειωθεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό το φαινόμενο του κοινωνικού αποκλεισμού και της παιδικής φτώχεια σε μια ευάλωτη ομάδα όπως είναι αυτή των μεταναστών. Στα πλαίσια της άσκησης της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. έχουμε ήδη εγκρίνει Συμπεράσματα του Συμβουλίου Υπουργών Απασχόλησης και Κοινωνικής Πολιτικής για την Παιδική Φτώχεια και την ευζωία των παιδιών ενώ τις επόμενες μέρες διοργανώνεται Συνέδριο Προεδρίας με το ίδιο θέμα. Μέσα από τις δράσεις που προωθούμε υπογραμμίζουμε ότι η ευημερία των παιδιών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη συνοχή της Ευρώπης σήμερα και στο μέλλον. Εύχομαι καλή συνέχεια στο συνέδριο και ευελπιστώ όπως στο τέλος του αναδειχθεί η τόσο η σημαντικότητα της προώθησης της παιδικής ευημερίας μέσα από την μείωση της παιδικής φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού όσο και ηλ αναγκαιότητα ειρηνικής συνύπαρξης με ομάδες διαφορετικής εθνικής και θρησκευτικής ταυτότητας. Σας ευχαριστώ. Εργαστήριο με θέμα Παιδική Φτώχεια και Ευημερία - 17.10.2012 'εχρ