1 Ανεξαρτησία και Κυριαρχία της Κυπριακής ηµοκρατίας Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι, Οµιλία Υπουργού Εξωτερικών κ. Ιωάννη Κασουλίδη στην Εκδήλωση της ΟΚΟΕ και ΕΚΕ Αθήνα 4 Οκτωβρίου 2016 Με την ευκαιρία της επετείου της ανεξαρτησίας της 1 η Οκτωβρίου επέλεξα ως θέµα της οµιλίας µου την ανεξαρτησία και κυριαρχία της Κυπριακής ηµοκρατίας. Στο ιεθνές ίκαιο και στη διεθνή πολιτική σκηνή οι όροι ανεξαρτησία και κυριαρχία είναι άρρηκτα δεµένοι. Ένα κράτος είναι ανεξάρτητο όταν ασκεί κυριαρχία. Στο άρθρο 2 παρ 1. του καταστατικού χάρτη των Ηνωµένων Εθνών αναφέρεται ότι ο Οργανισµός βασίζεται στην αρχή της κυρίαρχης ισότητας όλων των µελών του. Η κυριαρχική ισότητα ανάµεσα σε άλλα περιέχει τα παρακάτω στοιχεία: τα Κράτη είναι νοµικώς ίσα. κάθε Κράτος απολαµβάνει τα δικαιώµατα που είναι σύµφωνα µε την πλήρη κυριαρχία. κάθε Κράτος έχει την υποχρέωση να σεβασθεί την προσωπικότητα των άλλων Κρατών. η εδαφική ακεραιότητα και η πολιτική ανεξαρτησία του Κράτους είναι αναπαλλοτρίωτες. κάθε Κράτος έχει το καθήκον να συµµορφώνεται πλήρως και µε καλή πίστη µε τις διεθνείς του υποχρεώσεις και να συµβιώνει ειρηνικά µε τα άλλα Κράτη Εξάλλου στην κοινή διακήρυξη των αρχηγών των δύο Κοινοτήτων του Φεβρουαρίου 2014 αναφέρεται ρητώς ότι Η ενωµένη Κύπρος, σαν µέλος των Ηνωµένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα έχει µια και µόνη διεθνή νοµική προσωπικότητα και µια και µόνη κυριαρχία, η οποία καθορίζεται ως η κυριαρχία που απολαµβάνουν όλα τα κράτη-µέλη των Ηνωµένων Εθνών δυνάµει του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Πενήντα έξι χρονιά πριν όταν δόθηκε ανεξαρτησία στην Κυπριακή ηµοκρατία παρόλο που ήταν πλήρης όπως προνοείται στον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωµένων Εθνών, αυτή δόθηκε ανορθόδοξα γεγονός που θεωρώ ότι συνέτεινε στο να οδηγηθούµε στη σηµερινή δύσκολή κατάσταση πραγµάτων µε τη πατρίδα µας διαιρεµένη και υπό κατοχή. Ανορθόδοξα διότι πρώτον δεν έτυχε διαπραγµάτευσης από τους Κύπριους, αλλά από τους Υπουργούς Εξωτερικών Ελλάδος και Τουρκίας Αβέρωφ και Ζορλού και δεύτερον διότι δεν ρωτήθηκε πότε ο κυπριακός λαός ο οποίος πρέπει να σηµειώσω, δεν άσκησε ποτέ το δικαίωµα αυτοδιάθεσης του. Η σηµερινή κατάσταση όπως διαµορφώθηκε στην Κύπρο, το σηµερινό status quo, δεν µπορεί µε κανένα τρόπο να είναι το όραµα για το µέλλον της πατρίδας µας, όπως δεν ήταν, είµαι βέβαιος, και το όραµα όσων έδωσαν τη ζωή τους για να µας δώσουν την
ελευθερία µας. Η δική µου πεποίθηση είναι πως έφτασε το πλήρωµα του χρόνου για να δώσουµε ένα τέλος στα χρόνια των εντάσεων, της ανασφάλειας και της εκκρεµότητας. Έφτασε το πλήρωµα του χρόνου για να οδηγήσουµε τη χώρα µας σε πορεία ειρήνης, ασφάλειας, σταθερότητας και ευηµερίας. Ο χρόνος είναι παράγοντας που λειτουργεί δυστυχώς εις βάρος όλων µας. Έφτασε η ώρα να απαλλαγούµε από την κατοχή και τα τουρκικά στρατεύµατα και να επανενώσουµε την πατρίδα µας. Η διαπραγµατευτική διαδικασία για την επίλυση του Εθνικού µας προβλήµατος βρίσκεται σήµερα σε καθοριστική καµπή. Εάν οι επόµενες συναντήσεις του Προέδρου Αναστασιάδη µε τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί, αποδώσουν αυτά που προσδοκούµε και ελπίζουµε ότι θα αποδώσουν, τότε θα µπορούµε µε περισσότερη βεβαιότητα να µιλήσουµε για θετική κατάληξη αυτής της µακροχρόνιας διαπραγµατευτικής διαδικασίας. Τα µέχρι σήµερα αποτελέσµατα στο τραπέζι των διαπραγµατεύσεων µάς επιτρέπουν να είµαστε συγκρατηµένα αισιόδοξοι. Φυσικά αν δεν ολοκληρωθεί η διαπραγµάτευση και δεν µπουν στο χαρτί όλα όσα έχουν συµφωνηθεί ως συγκλίσεις αλλά και όσα άλλα επιπρόσθετα θα πρέπει να συµφωνηθούν, τότε δεν θα µπορούµε να µιλούµε για λύση. Είναι δεδοµένο ότι το µόνο που µπορεί να παρουσιαστεί στον κυπριακό λαό, είναι ένα ολοκληρωµένο κείµενο λύσης το οποίο να ανταποκρίνεται στις ανησυχίες, προσδοκίες, αλλά και ελπίδες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και να µπορεί να εφαρµοστεί από την πρώτη µέρα της συµφωνίας. Κυρίες και κύριοι, Μέσα από τη διαπραγµάτευση έχει επιτευχτεί αρκετή πρόοδος ιδιαίτερα στα κεφάλαια της διακυβέρνησης, της οικονοµίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ και στο περιουσιακό, παρόλο που έχει γίνει αρκετή δουλειά, µένουν στοιχεία ουσιώδους σηµασίας που πρέπει να συµφωνηθούν. Επιτρέψτε µου να σηµειώσω επιγραµµατικά τα κύρια στοιχεία που επετεύχθησαν µέσω της διαπραγµάτευσης. Η διαδικασία είναι Κυπριακής ιδιοκτησίας και αποκλείονται µε βάση τη κοινή διακήρυξη του Φεβρουαρίου του 2014 η επιδιαιτησία και τα ασφυκτικά χρονοδιαγράµµατα. Μετά από επιµονή µας, ενεπλάκη η Ευρωπαϊκή Ένωση και κατοχυρώθηκε ότι θα εφαρµόζονται οι τέσσερις βασικές ελευθερίες, σε ολόκληρη την επικράτεια της χώρας µας. Ο κάθε Κύπριος πολίτης ελεύθερα και ανεµπόδιστα θα διακινείται, εγκαθίσταται, αποκτά περιουσία ή θα ασκεί επάγγελµα σε ολόκληρη την Κύπρο εκεί και όπου ο ίδιος θα επιλέγει, ενώ συµφωνήθηκε να εφαρµόζεται σε όλη την έκταση του κράτους µας το ευρωπαϊκό κεκτηµένο. Θα διασφαλίζεται το µέλλον του Κυπριακού Ελληνισµού και θα δίδεται οριστικό τέρµα στον εποικισµό, αφού έχει συµφωνηθεί πω η αναλογία του αριθµού των πολιτών θα είναι 4 προς 1 από την πρώτη µέρα της εφαρµογής της λύσης και στη συνέχεια η πολιτογράφηση Ελλήνων και Τούρκων θα γίνεται και πάλι µε αναλογία 4 προς 1. Θα αναγνωρίζεται εµπράκτως ο σεβασµός στο δικαίωµα του ιδιοκτήτη περιουσίας µε τις επιλογές της αποκατάστασης, αποζηµίωσης, ανταλλαγής ή συνδυασµός αυτών ως θεραπεία. Θα διαµορφωθεί ένα σύστηµα διακυβέρνησης όπου µε κατάλληλους µηχανισµούς δεν θα υπάρχουν αδιέξοδα, µειώνοντας στον ελάχιστο βαθµό τους κινδύνους ρήξης. Θα κατοχυρώνεται η µια και µόνη διεθνής προσωπικότητα, η µια και µόνη κυριαρχία και η µία και µόνη υπηκοότητα. Τέλος, έχει ιδιαίτερη σηµασία το γεγονός 2
πως έχει γίνει αποδεκτό και από την τουρκοκυπριακή πλευρά η ανάγκη να µειωθούν στο ελάχιστο δυνατόν οι µεταβατικές περίοδοι εφαρµογής της λύσης, ενώ από την πρώτη ηµέρα Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι θα δουν χειροπιαστά οφέλη. Η πλευρά µας διεκδικεί για παράδειγµα, ανάµεσα σε άλλα, την αποχώρηση από την πρώτη µέρα περισσοτέρων από των µισών τουρκικών στρατευµάτων, την παράδοση από την πρώτη µέρα της περίκλειστης πόλης της Αµµοχώστου και την παράδοση από την πρώτη µέρα της νεκρής ζώνης και άλλων ακατοίκητων περιοχών που θα επιστρέφονται στην πλευρά µας. Πέραν όµως από την πρόοδο και τα ενθαρρυντικά µηνύµατα που µπορούµε να εξάξουµε από την έως τώρα διαπραγµάτευση, δεν µπορούµε να παραγνωρίσουµε τις δυσκολίες που βρίσκονται µπροστά µας. ύο ουσιώδη κεφάλαια παραµένουν ακόµη ανοικτά και αναφέροµαι στο εδαφικό και στο θέµα της ασφάλειας. Είναι µεν θετικό ότι σε σχέση µε προηγούµενες διαπραγµατεύσεις έχει γίνει ανταλλαγή απόψεων υπό τύπο brainstorming, στα δύο αυτά κεφάλαια αλλά δεν έχουν ουσιαστικά συζητηθεί. Το εδαφικό είναι άρρηκτα συνδεδεµένο µε το κεφάλαιο του περιουσιακού και αποτελεί απαραίτητο στοιχείο η πρόοδος σε αυτό το κεφάλαιο για να υπερκεραστούν οι δυσκολίες στο περιουσιακό. Το θέµα της ασφάλειας κατά την άποψη µου είναι το σηµαντικότερο στοιχείο που θα καθορίσει την επιτυχή κατάληξη της διαπραγµάτευσης. Το θέµα αφορά εξίσου και τις δύο κοινότητες οι οποίες θα κληθούν να ζήσουν και να ευηµερήσουν µαζί σε ένα µοντέρνο ευρωπαϊκό κράτος. Εποµένως η ανεξαρτησία, κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου δεν µπορεί να υπόκειται στους σχεδιασµούς τρίτων. Είναι αδιαµφισβήτητο ότι το όποιο σύστηµα ασφάλειας συµφωνηθεί θα πρέπει να σέβεται πλήρως τις ανησυχίες και των δύο κοινοτήτων. εν είναι δυνατό να υπάρξει σύστηµα ασφάλειας το οποίο θα κάνει τη µία από τις δύο κοινότητες να αισθάνεται λιγότερο ασφαλής από την άλλη. Ισχυρή άποψη µας είναι ότι το προηγούµενο σύστηµα εγγυήσεων είναι παρωχηµένο και αποτυχηµένο. Αντίθετα πιστεύουµε ότι η ασφάλεια των δύο κοινοτήτων διασφαλίζεται µέσω της δοµής του οµόσπονδου κράτους µε πλήρη σεβασµό στην πολιτική ισότητα, τη διζωνική και δικοινοτική της φύση, µε την απρόσκοπτη άσκηση των εξουσιών τους από τις δύο συνιστώσες πολιτείες, την αποδοτική συµµετοχή της τ/κ κοινότητας στη λήψη αποφάσεων στο οµοσπονδιακό επίπεδο καθώς επίσης και στην ιδιότητα της Κύπρου ως κράτος µέλος της ΕΕ. Για το θέµα της φυσικής ασφάλειας των τ/κ, ανταποκρινόµενοι στην αρχή της αναλογικότητας, έχουµε προτείνει µηχανισµούς προστασίας που ξεκινούν από τοπικό, επεκτείνονται σε οµοσπονδιακό και καταλήγουν σε διεθνές επίπεδο αλλά πάντα αστυνοµικής φύσης και όχι στρατού, του οποίου ως γνωστό η αντίδραση είναι πάντοτε δυσανάλογα µεγαλύτερη ως προς τα τυχόν απευκταία γεγονότα. Το εύλογο ερώτηµα που τίθεται όσον αφορά στο θέµα της ασφάλειας είναι γιατί, όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται προς τα έξω, οι τ/κ εµµένουν στη συνέχιση των εγγυήσεων του 1960. Οι εµπειρίες του 1974 δικαιολογηµένα αναγάγουν τις εγγυήσεις ως τον 3
µεγαλύτερο παράγοντα ανασφάλειας για τους ε/κ. Επίσης δεν έχει µέχρι σήµερα η τ/κ πλευρά εξηγήσει πρακτικά τι είναι αυτό που φοβούνται για το οποίο απαιτείται η διατήρηση των εγγυήσεων. Είναι τελικά η ανασφάλεια τους ή µήπως το θέµα τίθεται για εξυπηρέτηση των ευρύτερων γεωστρατηγικών σχεδιασµών της Τουρκίας; Εάν ισχύει το δεύτερο τότε πολύ φοβάµαι ότι θα σηµαίνει ότι ένα ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος µε δικαιολογία την προστασία των τ/κ, θα εξυπηρετεί τους οποιοσδήποτε γεωπολιτικούς σχεδιασµούς µιας τρίτης χώρας καταστρατηγώντας έτσι την οποιαδήποτε έννοια ανεξαρτησίας και κυριαρχίας. Το ανορθόδοξο της επανάληψης των εγγυήσεων του 60 οδήγησε την Ελλάδα να δηλώνει απερίφραστα ότι δεν επιθυµεί πλέον να είναι εγγυήτρια δύναµή ενώ η Βρετανία δηλώνει από πλευράς της ότι µόνο εάν της ζητηθεί και από τις δύο πλευρές θα εξετάσει το ενδεχόµενο να παραµείνει εγγυήτρια. Η Τουρκία παραµένει η µόνη που εννοεί ακόµη να επιµένει στη διατήρηση των εγγυήσεων ακόµη και µόνο της τ/κ συνιστώσας πολιτείας. Σε πιο αλήθεια κράτος στο κόσµο µια κοινότητα µπορεί να καλεί ένα τρίτο κράτος να επέµβει στη χώρα της για την ασφάλεια της; Που είναι η αρχή της κυριαρχίας; Φίλες και φίλοι, Με βάση τα πιο πάνω µας προκαλεί απορία το γεγονός ότι η τουρκική πλευρά εµφανίζεται να βιάζεται για τη διεξαγωγή συζήτησης του κυπριακού σε επίπεδο διευρυµένου πλαισίου το οποίο καθορίζουν ως πενταµερή διάσκεψη, δίνοντας περισσότερη σηµασία σε µια διαπραγµατευτική διαδικασία παρά στην ουσία και ποιότητα της λύσης. Πρέπει να λάβουµε σοβαρά υπόψη τις εκκρεµότητες στα ουσιώδη θέµατα που ανέφερα πιο πάνω. Πρέπει επίσης να λάβουµε υπόψη τον κατάλογο που έχουν καταρτίσει τα Ηνωµένα Έθνη µε πέραν των 100 θεµάτων, δευτερευούσης µεν σηµασίας που πρέπει όµως να ολοκληρωθούν πριν από τη λύση. Με βάση αυτά δεν µπορώ να καταλάβω την σπουδή των τ/κ να προχωρήσουµε απροετοίµαστοι σε µια πολυµερή διάσκεψη. Το ερώτηµα µας ενισχύεται ακόµα περισσότερο από τη διαπίστωση ότι είναι η παράνοµη ψευδοκυβέρνηση των κατεχοµένων που κωλυσιεργεί σε πολλά από τα εκκρεµούντα θέµατα όπως για παράδειγµα στο θέµα του έλεγχου των τ/κ τραπεζών όπου δεν επιτρέπει τις επιθεωρήσεις από την ΕΚΤ και τους διεθνείς χρηµατοπιστωτικούς οργανισµούς που θα τους προετοιµάσουν ούτως ώστε να είναι έτοιµοι για την εισαγωγή του ευρώ ως κοινού νοµίσµατος από την πρώτη µέρα της λύσης. Ακόµη παρατηρείται κωλυσιεργία στην παραχώρηση άδειας σε απεσταλµένους της ΕΕ που θα επιθεωρήσουν τις υπηρεσίες της παράνοµης διοίκησης ούτως ώστε να καθορίσουν τι χρειάζεται για να φθάσουν σε επίπεδο που να µπορεί να εφαρµοστεί το κεκτηµένο. Η δική µας πλευρά θέλει µε τα προσεκτικά βήµατα που εισηγείται να περιφρουρήσει την προσπάθεια αναζήτησης λύσης του Κυπριακού µέσα από τη διαδικασία των διαπραγµατεύσεων. Θεωρεί ότι έχει επιτευχθεί πρόοδος αλλά όχι τόσο αρκετή που να αιτιολογεί την είσοδό µας σε πολυµερή διάσκεψη. Η πολυµερής διάσκεψη πρέπει να είναι διασφαλισµένη εκ των προτέρων ότι θα πετύχει. Κυρίως όσον αφορά το θέµα της ασφάλειας θα πρέπει να προηγηθούν εντατικές διαβουλεύσεις. Αν η πολυµερής διάσκεψη 4
αποτύχει, τότε θα πάνε χαµένες όλες οι προσπάθειες αφού είναι πολύ πιθανό να καταρρεύσει η όλη διαδικασία. Η λύση που διαπραγµατευόµαστε θα πρέπει αναµφισβήτητα να οδηγεί σε πλήρη αποκατάσταση της κυριαρχίας σε όλο το νησί και να δηµιουργεί συνθήκες πραγµατική ανεξαρτησίας ούτως ώστε να διαχειρίζονται οι Κύπριοι από µόνοι τους τις τύχες τους. Αυτό µόνο όφελος µπορεί να έχει για όλους µας. Μόνο έτσι η Κύπρος θα συνεχίσει να είναι µια σύγχρονη, αξιόπιστη και ευρωπαϊκή χώρα. Μια χώρα που θα διαδραµατίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ιδιαιτέρως σηµαντική και ευαίσθητη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Μια χώρα που θα ηγείται της προσπάθειας για συνεργασία, ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή. Αυτό µπορεί να ισχύσει µόνο εάν αφεθεί πλήρως ανεξάρτητη και κυρίαρχη χωρίς εξωτερικές επιρροές να ορίζει το µέλλον της. Πρέπει να γίνει σε όλους µας συνείδηση -και εννοώ Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριουςπως οι συνθήκες µεταβάλλονται πολλές φορές ανεξέλεγκτα. Ας µην ξεχνάµε πως ζούµε σε µία περιοχή που χαρακτηρίζεται ως πυριτιδαποθήκη της παγκόσµιας ασφάλειας. Αυτό που σήµερα θεωρείται σταθερότητα είναι εφήµερο καθώς βλέπουµε πόσο ρευστή είναι η κατάσταση στον κόσµο και ιδιαίτερα στην περιοχή µας. Για αυτό εάν επιλέξουµε να ζούµε κάτω από καθεστώς το οποίο δεν θα διασφαλίζει την πλήρη ανεξαρτησία και κυριαρχία µας, κινδυνεύουµε να καταστούµε θύµατα των εκάστοτε συµφερόντων και ισορροπιών ανάµεσα σε τρίτες χώρες. Θα βρισκόµαστε πάντα υπό την επίδραση απρόβλεπτων γεγονότων και ισορροπιών µεταξύ χωρών της περιοχής και όχι µόνον. Ο πόλεµος στη Συρία και η απόπειρα πραξικοπήµατος στην Τουρκία υπογραµµίζουν ξεκάθαρα νοµίζω αυτό που εννοώ. Για όλους µας Ελληνοκύπριους και Τουρκοκυπρίους στη λύση του κυπριακού ως πρώτη προτεραιότητα θα πρέπει να περιλαµβάνεται η απόλυτη κυριαρχία και ανεξαρτησία του Κυπριακού κράτους. Οι διάφορες πτυχές της λύσης θα εξασφαλίζουν όλες τις δικλείδες ασφαλείας για µη επιβολή της µίας κοινότητας επί της άλλης. Η διαιώνιση της ανισορροπίας ισχύος µεταξύ των δύο κοινοτήτων µε τουρκικά επεµβατικά δικαιώµατα και µε την παρουσία τουρκικού στρατού καταστρατηγεί την έννοια της ισορροπίας που αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα για να οδηγεί τις δύο κοινότητες στην οδό της διαρκούς συναίνεσης για τη διακυβέρνηση της τύχης ολόκληρου του νησιού. ιερωτώµαι λοιπόν τι είναι εκείνο που υπερισχύει; Η φοβέρα της ισχύος ή η πραγµατική ισορροπία που οδηγεί στην υπεύθυνη και ισορροπηµένη διαχείριση της τύχης της Κύπρου. Αυτό σηµαίνει πραγµατική λύση του Κυπριακού προβλήµατος και αυτό αποτελεί το κίνητρο για µετάβαση µας από το status quo σε µία συµφωνία. Εν πάση περιπτώσει εκείνος που θα κρίνει την τελική έκβαση της προτεινόµενης λύσης εάν και εφόσον επιτευχθεί, είναι ο Κυπριακός λαός ο οποίος θα κληθεί να αποφασίσει υπεύθυνα αν η λύση που του προτείνεται ικανοποιεί τις προσδοκίες και προτεραιότητες του. Ένα είναι σίγουρο, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, δεν πρόκειται, όπως επανειληµµένα έχει δηλώσει, να φέρει ενώπιον του λαού λύση που ο ίδιος δεν θα θεωρεί ότι ικανοποιεί τις προσδοκίες και προτεραιότητες του λαού. Σας ευχαριστώ! 5