Εισαγωγή στο UNIX Κωνσταντίνος Καραφασούλης ιδάσκων (Π 407) Τµήµα Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστηµάτων 1 Περίγραµµα Αναζητώντας βοήθεια από το σύστηµα Το κέλυφος (Shell) Αρχεία και Κατάλογοι Χαρακτήρες Wildcard Προστασία Αρχείων και Καταλόγων Επανακατευθυνση I/O Σωληνώσεις (Pipes) Έλεγχος διεργασιών 2 1
Πρόσβαση στο Σύστηµα Unix Χρησιµοποιείστε ένα ssh client όπως τον Putty (http://www.chiark.greenend.org.uk/~sgtatham/putty/download.html) Ssh (http://www.ssh.com/support/downloads/secureshellwks/noncommercial.html) Για να συνδεθείτε στο Server-ifaistos.aegean.gr (Solaris10.0) 3 Σύνδεση τη πρώτη φορά Αλλάξτε το password passwd Για να αποσυνδεθείτε logout or exit Προσοχή: Όλες οι εντολές του Unix είναι case sensitive 4 2
Αναζητώντας βοήθεια από το σύστηµα Όλες οι εντολές του Unix περιγράφονται online σε ένα σύνολο αρχείο που ονοµάζονται man pages man command Αναζήτηση βοήθεια µε λέξη κλειδί man -k keyword Για περισσότερες πληροφορίες για τη λειτουργία των «man pages» man man 5 Αναζητώντας βοήθεια από το σύστηµα Αν γνωρίζεται ποιες man pages χρειάζεστε : man [section] name Π.χ. man write Όπου name το όνοµα µια εντολής, µιας κλήσης συστήµατος, µιας συνάρτησης βιβλιοθήκης, κτλ. Καθε µια περιγράφετε σε διαφορετικό τοµέα (section) των man pages Π.χ. write(1) για την εντολή write write(2) για την κλήση βιβλιοθήκης που γράφει σε αρχείο 6 3
Αναζητώντας βοήθεια από το σύστηµα man 2 write Παρουσιάζει τις man pages για τη write(2) man 1 write Παρουσιάζει τις man pages για τη write(1) 7 οµή Εντολών Command -options arguments options/flags καθορίζουν εν γένει επιπλέον χαρακτηριστικά Κάποια τµήµατα της εντολής είναι προαιρετικά. Αυτά περιγράφονται σε [] «man pages» Προσοχή: case sensitive 8 4
Το κέλυφος (shell) (1/2) Η διεργασία του unix που διερµηνεύει τις εντολές σας ονοµάζεται «κέλυφος» ή shell Όταν κάνετε login, η διεργασία login, αφού επιβεβαιώσει το username και password, δηµιουργεί τη διεργασία shell. H διεργασία shell παρουσιάζει στην οθόνη µια προτροπή (prompt) και περιµένει. Όταν ο χρήστης εισάγει µια εντολή, το shell την ελέγχει, τη µεταφράζει και είτε την εκτελεί ή καλεί µια άλλη διεργασία για να την εκτελέσει. Μετά την εκτέλεση της εντολής, το κέλυφος εµφανίζει ξανά την προτροπή εντολής 9 Το κέλυφος (shell)(2/2) Υπάρχουν πολλά ήδη από Unix shells To Bourne shell(sh) και το C shell(csh) είναι τα πιο γνωστά. Το TC shell (tcsh) είναι µια παραλλαγή C. Το To Bourne shell(sh) είναι το προεπιλεγµένο κέλυφος στο σύστηµα ifaistos Παρουσιάστε το shell που χρησιµοποιείτε echo $SHELL --> /bin/sh Για να αλλάξετε το shell χρησιµοποιείστε την εντολή chsh 10 5
Αρχεία και Κατάλογοι Κατάλογος Home: Η πλήρης διαδροµή του αρχικού καταλόγου σας έχει τη µορφή: /export/home/students/c0x/icsd0xxx Προσοχή στα forward slashes 11 είτε τα περιεχόµενα ενός καταλόγου (1/2) ls (listing των αρχείων και καταλόγων) ls Η εντολή ls παρουσιάζει τα περιεχόµενα του τρέχοντα καταλόγου > ls Mail courses jets.com News cs4315 g.cc junk proj3 vhdl adsrc ddm ga mail public_html bin exam2.cc misc resch 12 6
είτε τα περιεχόµενα ενός καταλόγου(2/2) Για να δείτε µια λίστα των αρχείων και καταλόγων µε λεπτοµέρειες ls -l Για να δείτε το είδος των αρχείων ls -F Μπορείτε να συνδυάσετε τις επιλογές ls -lf Για να εµφανίσετε µια λίστα ενός συγκεκριµένου καταλόγου ls -lf pathname Όπου pathname η διαδροµή του καταλόγου που σας ενδιαφέρει. 13 Ψευδώνυµα (Aliases) alias dir = 'ls -lf' 14 7
Αρχεία Ρυθµίσεων (Configuration Files) ls εµφανίζει όλα τα αρχεία εκτός εκείνων µε όνοµα που αρχίζει από dot: "." (hidden) Γενικά, αρχεία που αρχίζουν από "." υποτίθεται ότι είναι αρχεία ρυθµίσεων κάποιου προγράµµατος. Για να εµφανίσετε όλα τα αρχεία του τρέχοντα καταλόγου, ακόµη και τα κρυµµένα (hidden) αρχεία χρησιµοποιείστε την εντολή: ls -a 15.files Στο κατάλογο home υπάρχουν δύο (τουλάχιστον) κρυµµένα αρχεία.login, ".cshrc" και ".profile"..login: login configuration file.profile: αρχείο αρχικών ρυθµίσεων του sh.cshrc: αρχείο αρχικών ρυθµίσεων του ψsh Σε κάθε κατάλογο υπάρχουν. και... : Αναφέρεται στον τρέχοντα κατάλογο.. :Αναφέρεται στον µητρικό κατάλογο του τρέχοντα καταλόγου. 16 8
Wildcards (1/2) Ο χαρακτήρας * αντιστοιχεί σε έναν ή περισσότερους χαρακτήρες ενός αρχείου. ls proj* Ο χαρακτήρας? αντιστοιχεί σε ένα µόνο (οποιοδήποτε) χαρακτήρα ενός αρχείου. [ ]: Ένα σύνολο χαρακτήρων που περιέχεται σε αγκύλες αντιστοιχεί σε ένα µόνο χαρακτήρα στο όνοµα του αρχείου στη συγκεκριµένη θέση π.χ. cat proj[125] cat proj[1-7] 17 Wildcards (1/2) ~: ο χαρακτήρας tilde στην αρχή µιας λέξης µεταφράζεται στο όνοµα του καταλόγου home. e.g: ls ~ cat ~/proj1.cc Προσθέτοντας ~ στο όνοµα ενός χρήστη, αναφερόµαστε στο δικό του κατάλογο home. e.g: ls ~smith Εµφανίζει όλα τα αρχεία στο home κατάλογο του χρήστη smith 18 9
ηµιουργία Καταλόγων mkdir (make directory) mkdir name ηµιουργεί ένα υποκατάλογο κάτω από τον τρέχοντα µε το όνοµα mkdir somepath/name ηµιουργεί έναν υποκατάλογο στον κατάλογο somepath 19 Αλλαγή Καταλόγου cd (change directory) cd pathname Αλλάζει το τρέχοντα κατάλογο σε pathname. Η εντολή cd µόνη της αλλάζει το τρέχοντα κατάλογο στον κατάλογο home cd.. : cd στον µητρικό κατάλογο cd ~ : cd στο κατάλογο home 20 10
Pathnames pwd (print working directory) > pwd /export/home/students/c0x/icsd0xxx 21 Αντιγραφή Αρχείων cp (copy) cp file1 file2 ηµιουργεί ένα αντίγραφο του file1 στο file2. Και τα δύο αρχεία βρίσκονται στο τρέχοντα κατάλογο cp pathname1/file1 pathname2 Αντιγράφει το αρχείο file1 στον κατάλογο pathname2 πχ cp ~/tutorial/science.txt. 22 11
Μετακίνηση αρχείων mv (move) mv file1 file2 Μετακινεί (ή µετονοµάζει) το file1 στο file2 Χρησιµοποιείστε την επιλογή -i για να εµποδίσετε ένα υπάρχων αρχείο να καταστραφεί mv -i file1 file2 Αν το file2 υπάρχει ήδη, η mv θα ρωτήσει αν επιθυµείτε την επανεγγραφεί του. 23 ιαγραφή αρχείων και καταλόγων (1/2) rm (remove) rm file1 [file2] Χρησιµοποιείστε την επιλογή -i για αλληλεπιδραστική διαγραφή : rm -i proj*.* 24 12
ιαγραφή αρχείων και καταλόγων (2/2) rmdir (remove directory) rmdir path εν διαγράφει τον τρέχοντα κατάλογο εν διαγράφει ένα κατάλογο που δεν είναι άδειος Για να διαγράψετε ένα κατάλογο καθώς και τα αρχεία και υποκαταλόγους που αυτός περιέχει χρησιµοποιείστε την εντολή: rmdir -r path rmdir -ir path -r (recursively) 25 Εµφάνιση του περιεχοµένου ενός αρχείου cat (concatenate) cat myfile Εµφανίζει το περιεχόµενο του αρχείου myfile στην οθόνη cat file1 file2 file3 more Εµφανίζει το περιεχόµενο του αρχείου παρουσιάζοντας µια σελίδα κάθε φορά. Πιέστε το «space bar» για να εµφανιστεί η επόµενη σελίδα. head εµφανίζει τις 10 πρώτες γραµµές tail εµφανίζει τις 10 τελευταίες γραµµές 26 13
Αναζήτηση στο περιεχόµενο ενός αρχείου (1/3) Αναζήτηση µε το more Για να αναζητήσετε για παράδειγµα, στο αρχείο myfile τη λέξη science, πληκτρολογήστε more myfile Και στη συνέχεια / science Πληκτρολογήστε n για να αναζητήσετε την επόµενη εύρεση 27 Αναζήτηση στο περιεχόµενο ενός αρχείου (2/3) Αναζήτηση µε τη grep > grep music myfile Για να αγνοηθoύν τα κεφαλαία /µικρά χρησιµοποιήστε > grep -i music myfile Για αν αναζητήσετε µια φράση, χρησιµοποιέιστε τα απλά εισαγωγικά π.χ. grep -i 'operating systems' myfile > grep -i 'operating systems' * 28 14
Αναζήτηση στο περιεχόµενο ενός αρχείου (3/3) Άλλες επιλογές της grep: -v εµφανίζει µόνο εκείνες τις γραµµές που ΕΝ έχουν τη λέξη κλειδί -n Εµφανίζει τον αριθµό γραµµής -c Εµφανίζει το πλήθος των γραµµών που έχουν τη λέξη κλειδί 29 Άλλες Χρήσιµες Εντολές (1/2) wc (word count) Για να µετρήσετε τον αριθµό των λέξεων στο αρχείο myfile, πληκτρολογήστε wc -w myfile Γι ανα µετρήσετε τον αριθµό των γραµµών wc -l myfile Και για τα δύο wc myfile 30 15
Άλλες Χρήσιµες Εντολές (2/2) who Εµφανίζει όλους τους χρήστες που είναι συνδεδεµένη στο σύστηµα finger username Εµφανίζει πληροφορίες για το χρήστη sort Ταξινοµεί κατά αλφαβητική σειρά τα δεδοµένα της προκαθορισµένης εισόδου 31 Επανακατεύθυνση εισόδου και εξόδου (1/2) Γενικά, οι εντολές του Unix χρησιµοποιούν την προκαθορισµένη είσοδο (πληκτρολόγιο) και εξόδου (οθόνη). < : επανακατεύθυνση εισόδου > και >> : επανακατεύθυνση εξόδου Παραδείγµατα: who > namelist who >> namelist sort < namelist sort < namelist > newnamelist sort < namelist > namelist 32 16
Επανακατεύθυνση εισόδου και εξόδου (2/2) Αναζήτηση της λέξεις mysort σε όλα τα αρχεία µε προέκταση.c και αποθήκευση των αποτελεσµάτων στο αρχείο file1 grep mysort *.c > file1 33 Συνένωση αρχείων Παραδείγµατα: cat file1 > file2 Αντιγράφει το file1 στο file2 Συνένωση αρχείων: cat file1 file2 > file3 ή cat file2 >> file1 34 17
Σωληνώσεις (pipes)(1/2) Ησωλήνωση επιτρέπει την χρήση της εξόδου µιας εντολής σαν είσοδο µιας άλλης, χωρίς τη δηµιουργία ενδιάµεσου αρχείου. Παράδειγµα: Για να δείτε ποιοι είναι συνδεδεµένοι στο σύστηµα και να εµφανίσεται τα αποτελέσµατα αλφαβητικά : who > namelist sort namelist Χρησιµοποιώντας σωλήνωση: who sort 35 Σωληνώσεις (pipes) (2/2) Παράδειγµα: Για να µετρήσετε το πλήθος των συνδεδεµένων χρηστών στο σύστηµα : who wc -l Για αν εµφανίσετε την έξοδο µιας εντολής ανά σελίδα: command more παράδειγµα: ls -alf more 36 18
Προστασία αρχείων και καταλόγων (1/2) Ηεντολήls -l εµφανίζει µε λεπτοµέρειες τα αποτελέσµατα του τρέχοντα καταλόγου : drwxrwxrwx -rwxrwxrwx owner size directoryname.. owner size filename Ο 1ος χαρακτήρας (d ή -) καθορίζει αν πρόκειται για αρχείο ή κατάλογο. Οι υπόλοιποι 9 χαρακτήρες καθορίζουν τη προστασία του αρχείου 37 Προστασία αρχείων και καταλόγων (2/2) rwx rwx rwx Το κάθε σύνολο από τους 3 χαρακτήρες καθορίζει το είδος της πρόσβασης: read, write και execute Οι 3 πρώτοι χαρακτήρες αναφέρονται στα δικαιώµατα του owner του αρχείου, οι επόµενοι 3 στα διακαιώµατα του group στο οποίο ανήκει ο owner,και οι τελευταίοι 3 σε οποιονδήποτε άλλο. 38 19
Προστασία αρχείων r (ή -), αναφέρεται σε δικαίωµα (ή µη) ανάγνωσης w (ή -), αναφέρεται σε δικαίωµα (ή µη) εγγραφής x (or -), αναφέρεται σε δικαίωµα (ή µη) εκτέλεσης του αρχείου (όπου έχει νόηµα) παράδειγµα: -rwxrw-r-- 39 Προστασία καταλόγων r: Επιτρέπει τους χρήστες να εµφανίσουν το περιεχόµενο του καταλόγου w: Επιτρέπει τους χρήστες να διαγράψουν ή να δηµιουργήσουν αρχεία στον κατάλογο. Ποτέ µη δίνεται δικαίωµα εγγραφής του home καταλόγου σας ή των υποκαταλόγου του σε άλλους. x: ικαίωµα πρόσβασης στα αρχεία του καταλόγου. Μπορείτε να διαβάσετε τα αρχεία αν έχετε και το δικαίωµα ανάγνωσης. παράδειγµα: drwxrw-r-- 40 20
Αλλαγή της προστασίας των αρχείων chmod (changing protection mode) Για κάθε οµάδα υπάρχει ένα αριθµός 3 bit παράδειγµα: θέλετε να θέσετε τα δικαιώµατα σε rwx r-- --- 111 100 000 7 4 0 chmod 740 filename 41 Έλεγχος ιεργασιών (1/8) Ηδιεργασία είναι ένα πρόγραµµα σε εκτέλεση µε ένα µοναδικό process ID (PID) Για να εµφανίσετε πληροφορίες για τις διεργασίες, το PID και την κατάσταση τους: ps Για να εµφανίσετε όλες τις διεργασίες στο σύστηµα µε όλες τις λεπτοµέρειες πληκτρολογήστε: ps -Af 42 21
Έλεγχος ιεργασιών (2/8) Μια διεργασία µπορεί αν εκτελείται στο προσκήνιο (foreground), στο παρασκήνιο (background), η να είναι υπό αναστολή (suspended). Γενικά το κέλυφος δεν επιτρέπει την προτροπή εντολής µέχρι να ολοκληρωθεί η υπό εκτέλεση διεργασία Για να εκτελέσετε ένα πρόγραµµα στο παρασκήνιο προσθέστε το σύµβολο & στο τέλος της εντολής prog1 & [1] 6259 Το σύστηµα επιστέφει τον αριθµό της διεργασίας PID και τον αριθµό της job [1] 43 Έλεγχος ιεργασιών (3/8) Για να αναστείλετε µια διεργασία που εκτελείται: CTRL Z παράδειγµα: % prog CTRL Z Για να θέσετε το παρασκήνιο µια διεργασία από το προσκήνιο CTRL Z bg Για να επαναφέρετε τη διεργασία στο προσκήνιο fg PID 44 22
Έλεγχος ιεργασιών (4/8) Για να τερµατίσετε µια διεργασία που ήταν στο παρασκήνιο: kill PID Για να αναστείλετε µια διεργασία που εκτελείται στο παρασκήνιο stop PID 45 Έλεγχος ιεργασιών (5/8) Μια διεργασία που εκτελείται στο παρασκήνιο δεν µπορεί να χρησιµοποιεί τις προκαθορισµένες εισόδους και εξόδους ==> Ανάγκη για επανακατεύθυνση I/O π.χ. grep mysort *.c & Η έξοδος θα χαθεί grep mysort *.c > file1 & 46 23
Έλεγχος ιεργασιών (6/8) job: Ένα σύνολο από µία ή περισσότερες διεργασίες Για να δείτε όλες τις jobs που εκτελούνται στο παρασκήνιο : jobs [1] + Running [2] - Running Για να επαναφέρετε µια job στο προσκήνειο fg %job-no π.χ. fg %2 47 Έλεγχος ιεργασιών (7/8) Για να τερµατίστε µια job παρασκηνίου kill %job-no Για να αναστείλετε µια job παρασκηνίου stop %job-no 48 24
Έλεγχος ιεργασιών (8/8) Για να εκτελέσετε µια διεργασία στο παρασκήνιο ακόµη και όταν αποσυνδεθείτε από το σύστηµα : nohup prog1 & 49 Επεξεργασία Αρχείων ιαθέσιµοι επεξεργαστές κειµένου: vi emacs pico 50 25