ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 9 ΠIΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜEΝΩΝ Γράµµα ρ. Γεώργιου Τσέτση, Μ. Πρωτοπρεσβυτέρου του Οικουµενικού Πατριαρχείου...07 Πρόλογος: Αθανάσιος Βλέτσης, Καθηγητής Συστηµατικής Θεολογίας στο Τµήµα Ορθοδόξου Θεολογίας του Πανεπιστηµίου του Μονάχου, και Γεώργιος Μαρτζέλος, Καθηγητής του Τοµέα ογµατικής Θεολογίας στο Τµήµα Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστη- µίου Θεσσαλονίκης και ιευθυντής του Πατριαρχικού Ιδρύ- µατος Πατερικών Μελετών...15 Εισαγωγή...19 Σελ. 1. Η ΟΡΘO ΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣIΑ 1.1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις και ορολογία...23 1.2 οµή, οργάνωσηκαι διοίκηση...24 1.3 Προσφωνήσεις ορθόδοξων κληρικών...29 1.4 Στατιστικά στοιχεία...30 1.5 Βασικές αρχές της ορθόδοξης Εκκλησιολογίας...30 1.6 Εκκλησιαστική και πνευµατική δικαιοδοσία του Οικουµενικού Πατριαρχείου...34 1.7 Ενδοορθόδοξα προβλήµατα:...34 α) Το Οικουµενικό Πατριαρχείο και η Εκκλησία της Ρωσίας...35 β) Το Οικουµενικό Πατριαρχείο και η Εκκλησία της Ελλάδος...36 1.8 H Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας...38 1.9 ιαδυκτιακές ιευθύνσεις Ορθοδόξων Εκκλησιών...56 1.10 Η Ορθόδοξη Εκκλησία στη Γερµανία...56 2. ΟΙ ΜΗ-ΧΑΛΚΗ ΟΝΙΕΣ Ή ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΟΡΘΟ ΟΞΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ 2.1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις και ορολογία...63 2.2 Η Αιθιοπική Ορθόδοξη Εκκλησία...66
10 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 2.3 Η Αρµενική Αποστολική Ορθόδοξη Εκκλησία...68 2.4 Η Κοπτική Ορθόδοξη Εκκλησία...70 2.5 Η Συριακή Ορθόδοξη Εκκλησία...711 2.6 Η Ινδική Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαλαµπάρ...73 2.7 Το χριστολογικό πρόβληµα και το Σχίσµα µε την Εκκλησία...73 2.8 Θεολογικός ιάλογος µε την Ορθόδοξη Εκκλησία...77 2.9 Συµπεράσµατα και κρίσεις... 85 3. Η ΡΩΜΑΙΟΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ 3.1 Γενικές παρατηρήσεις και ορολογία...89 3.2 Στατιστικά στοιχεία, δοµή και οργάνωση...91 3.3 Πίστη και διδασκαλία: Οµοιότητες και διαφορές...94 α. Αγία Γραφή και Ιερά Παράδοση...94 β. Εκκλησία, Πρωτείο και Αλάθητο του Πάπα...95 γ. Άγιο Πνεύµα και Φιλιόκβε (Filioque)...100 δ. H προσκύνηση των Αγίων και των εικόνων...102 ε. Η Θεοτόκος Μαρία και Παναγία...104 στ. Μυστήρια και λειτουργικές τελετές...106 1) Γενικές παρατηρήσεις...106 2) Το Βάπτισµα...107 3) Η Θεία Ευχαριστία και το Χρίσµα...110 4) Μυστηριακή διακοινωνία - intercommunio...112 5) ιάταξη της Θείας Λειτουργίας των Ρωµαιοκαθολικών...114 6) Η Μετάνοια και Εξοµολόγηση...115 7) Ο Γάµος...116 8) Η Ιερωσύνη...118 9) Το Ευχέλαιο...120 10) Άλλες λειτουργικές ακολουθίες και εορτές...120 11) Λειτουργικές, λατρευτικές και άλλες ιδιαιτερότητες της Ρωµαιοκαθολικής Εκκλησίας...122 12) Το µάθηµα των Θρησκευτικών στα Σχολεία και η Θεολογία στα Πανεπιστήµια...124 3.4 Οι σχέσεις της Ορθόδοξης µε τη Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία...125 α Από τη σιωπή στο διάλογο...125 β. Συνάντηση του Πάπα Παύλου ΣΤ και του Οικουµενικού Πατριάρχου Αθηναγόρα στα Ιεροσόλυµατο 1964...129 γ. Ο διάλογος της αγάπης...131 δ. Τα Αναθέµατα του 1054 και το Σχίσµα µεταξύτης
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 11 Ορθόδοξης και της Ρωµαιοκαθολικής Εκκλησίας...133 ε. Ο διάλογος της αλήθειας Θεολογικός ιάλογος...135 στ. Ουνία και η διακοπή του Θεολογικού ιαλόγου...140 ζ. Επανέναρξη του Θεολογικού ιαλόγου...143 3.5 Η Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία της Γερµανίας...147 3.6 Σχέσεις της Ρωµαιοκαθολικής µε την Ορθόδοξη Εκκλησία στη Γερµανία...149 4. Η ΠΑΛΑΙΟΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ 4.1 Ιστορική προέλευση, ορολογία και στατιστικά στοιχεία...153 4.2 οµή, οργάνωσηκαι διοίκηση...154 4.3 Πίστη, διδασκαλία και λειτουργική ζωή...155 4.4 Μυστήρια και λειτουργικές Aκολουθίες...156 α Το Βάπτισµα, η Θεία Ευχαριστία και το Χρίσµα...156 β. Η Εξοµολόγηση και η Μετάνοια...158 γ. Ο Γάµος...158 δ. Η Ιερωσύνη...159 ε. Το Ευχέλαιο...159 στ. Αλλες λειτουργικές Ακολουθίες...160 4.5 Σχέσεις και Θεολογικός ιάλογος της Παλαιοκαθολικής µε την Ορθόδοξη Εκκλησία...160 4.6 Σχέσεις της Παλαιοκαθολικής µε άλλες Εκκλησίες:...164 α Mε τη Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία...164 β. Mε τη Λουθηρανική Εκκλησία...165 5. Η ΑΓΓΛΙΚΑΝΙΚH ΕΚΚΛΗΣIΑ 5.1 Ιστορική προέλευση και στατιστικά στοιχεία...167 5.2 οµή, οργάνωσηκαι διοίκηση...168 5.3 Πίστη και διδασκαλία...169 5.4 Σχέσεις και Θεολογικός ιάλογος της Αγγλικανικής µε την Ορθόδοξη Εκκλησία...172 α. Ιστορία και πορεία του ιαλόγου...172 β. Θεµατολογία του ιαλόγου...174 5.5 Οικουµενικές σχέσεις µε άλλες Εκκλησίες...177 6. ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚEΣ ΕΚΚΛΗΣIΕΣ 6.1 Γενικές παρατηρήσεις...179
12 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 6.2 Ο Λούθηρος και η Μεταρρύθµισή του...180 6.3 Πίστη και διδασκαλία των Προτεσταντικών Εκκλησιών...183 6.4 Λειτουργική ζωή και Μυστήρια των Προτεσταντών...186 α. Το Βάπτισµα...187 β. Η Θεία Ευχαριστία...188 γ. Η Ιερωσύνη...190 δ. Ο Γάµος...191 ε. Η ταφή των νεκρών και µνηµόσυνα...193 στ. Εκκλησιαστικές εορτές και πνευµατικότητα...193 6.5 Ευαγγελικές Εκκλησίες...195 α. Οι Λουθηρανικές Ευαγγελικές Εκκλησίες (Παγκόσµιος Λουθηρανική Οµοσπονδία)...195 β. Οι Μεταρρυθµισµένες Ευαγγελικές Εκκλησίες (Παγκόσµιος Κοινωνία ΜεταρρυθµισµένωνΕκκλησιών)...196 γ. Η Ανεξάρτητη Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία(SELK)...198 δ. Η Ευαγγελική Παλαιά-Μεταρρυθµισµένη Εκκλησία (Evangelisch-altreformierte Kirche/OldEvangelical Reform Church)...200 6.6 Σχέσεις των Λουθηρανών και των Μεταρρυθµισµένων µε την Ορθόδοξη Εκκλησία...202 α. Επαφές µε την Ορθοδοξία τον 16 ο αιώνα...202 β. Θεολογικός ιάλογος µε τους Λουθηρανούς(Παγκόσµια Λουθηρανική Οµοσπονδία)...204 γ. Θεολογικός ιάλογος µε τους Mεταρρυθµισµένους (Παγκόσµια Οµοσπονδία Μεταρρυθµισµένων)...208 6.7 Ευαγγελική Εκκλησία της Γερµανίας (EKD)...210 6.8 Σχέσεις της Ευαγγελικής Εκκλησίας µε την Ορθόδοξη Εκκλησία στη Γερµανία...214 6.9 Σχέσεις των Λουθηρανών µε τη Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία...215 7. ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ 7.1 Γενικές παρατηρήσεις...219 7.2 H Eυαγγελική Εκκλησία των Μεθοδιστών: Μεθοδιστές (United Methodist Church)...221 7.3 H Οµοσπονδία Ευαγγελικών Ελευθέρων Εκκλησιών: Βαπτιστές(World Baptist Convention)...226 7.4 Οι Μεννονίτες...230
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 13 7.5 Η Εκκλησία των Αντβεντιστών της Εβδόµης Ηµέρας (Σαββατιανοί ή Αντβεντιστές)...234 7.6 O ΣτρατόςΣωτηρίας(Salvation Army/Die Heilsarmee)...237 7.7 H Κοινωνία Ελεύθερων Ευαγγελικών Εκκλησιών στην Ελλάδα...239 8. ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ 8.1 Γενικές παρατηρήσεις...243 8.2 Η Ορθόδοξη Εκκλησία και οι άλλες Εκκλησίες και Οµολογίες...244 α. Εκκλησίες ή Οµολογίες;...244 β. ιµερείς Θεολογικοί ιάλογοι...249 8.3 Το Παγκόσµιο Συµβούλιο Εκκλησιών (ΠΣΕ)...252 8.4 Το Συµβούλιο Ευρωπαϊκών Εκκλησιών (ΣΕΕ)...263 8.5 Μοντέλα και σχήµατα για την επανένωσητων Εκκλησιών...269 8.6 Ναι στο διάλογο - όχι στο φανατισµό...278 9. ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 9.1 Γενικές παρατηρήσεις...283 9.2 Συµπροσευχή µε µη Ορθοδόξους ή Ετεροδόξους...283 9.3 Eυχαριστιακή διακοινωνία (intercommunio)...290 9.4 Χειροτονία των γυναικών...295 9.5 Ηµερολογιακό πρόβληµα: Χριστούγεννα και Πάσχα...304 Αντί Επιλόγου Πατριαρχική και Συνοδική Eγκύκλιος του Οικου- µενικού Πατριαρχείου την Κυριακή της Ορθοδοξίας, 21 Φεβρουαρίου 2010...311 Βιβλιογραφία...315 Φωτογραφίες και copyright...318