Συγγραφείς: Παραδοτέο του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύµατος Κρήτης (ΤΕΙ) - Ελλάδα

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΜΕ ΠΑΙ ΙΑ, ΕΦΗΒΟΥΣ ΚΑΙ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Συγγραφείς: Παραδοτέο του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύµατος Κρήτης (ΤΕΙ) - Ελλάδα Σοφία ΚΟΥΚΟΥΛΗ M.A./ Ph.D., Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Πολιτικής, Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας, TEI Κρήτης Ελένη ΠΑΠΑ ΑΚΗ Ph.D., Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Εργασίας, Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας, ΤΕΙ Κρήτης Βασιλική ΠΑΤΤΑΚΟΥ Ph.D., Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Εργασίας, Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας, ΤΕΙ Κρήτης relais plus 1

relais plus 2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Ι: ΤΟ ΣΧΕ ΙΟ RELAIS PLUS 1. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ RELAIS PLUS... 8 1.1. To γενικό πλαίσιο... 8 1.2. Ο σκοπός.... 8 1.3. Οι οµάδες και οι τοµείς-στόχοι. Οι έννοιες «εγκατάλειψη» και «σχέση βοήθειας»... 9 1.4. Η κατανοµή των ρόλων στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης... 10 1.5. Η διάρθρωση των οµάδων εργασίας.... 13 2. Η ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ RELAIS PLUS... 15 2.1. H βάση της µεθοδολογίας.... 15 2.2. Η προσέγγιση δεξιοτήτων (Π ), κεντρικός άξονας του σχεδίου.... 16 3. ΤΑ ΠΑΡΑ ΟΤΕΑ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ...17 ΙI: H MEΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ 1. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ.. 23 1.1. Παρουσίαση των οµάδων εργασίας... 23 1.2. Γνώσεις και εξειδίκευση των συνεργατών. Σύνθεση και αντιπροσωπευτικότητα της οµάδας στήριξης... 25 1.3. υσκολίες και παράδοξα κατά τη διαδικασία συλλογής των δεδοµένων από τις οµάδεςστόχους... 27 2. ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΤΩΝ Ε ΟΜΕΝΩΝ....27 2.1. Βιβλιογραφική ανασκόπηση και ανάλυση κειµένων... 27 2.2. Ποιοτική έρευνα: συνεντεύξεις... 28 2.3. Ποσοτική έρευνα: ερωτηµατολόγια... 28 3. ΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ... 28 3.1. οµές και φορείς... 28 3.2. Ερωτώµενοι... 29 4. ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ... 32 4.1. Καταλληλότητα και όρια της αντιπροσωπευτικότητας... 32 4.2. ειγµατοληψία... 32 4.3. Τα στάδια... 33 relais plus 3

4.4. Πεδίο έρευνας... 33 4.5. Περιγραφή του εθνικού δείγµατος... 33 ΙΙΙ. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 1. Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ... 35 1.1. Οι ηλικιακές οµάδες των πληθυσµών-στόχων... 35 1.2. Εγκατάλειψη... 35 1.2.1. Ανήλικοι σε κατάσταση εγκατάλειψης... 35 1.2.2. Ηλικιωµένοι σε εγκατάλειψη... 35 1.3. Σχέση βοήθειας... 37 1.4. Κοινωνική βοήθεια στην παιδική ηλικία... 38 1.5. Αναδοχή... 38 1.6. Κοινωνική βοήθεια στον ηλικιωµένο... 39 1.7. Παιδιά και ενήλικες σε κίνδυνο ή ευάλωτοι... 39 1.8. Η κοινωνική εργασία και τα κοινωνικά επαγγέλµατα... 40 2. ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ... 41 2.1. Σύντοµη περιγραφή του κοινωνικού κράτους στην Ελλάδα... 41 2.2. Επίπεδα λήψης αποφάσεων και χρηµατοδότησης... 42 2.2.1. Η κατανοµή των αρµοδιοτήτων για την υλοποίηση των κοινωνικών πολιτικών.42 2.2.2. Το εθνικό επίπεδο : Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης... 42 2.2.3. Το περιφερειακό επίπεδο: οι διοικητικές περιφέρειες και οι διοικητικές υγειονοµικές περιφέρειες ( ΥΠΕ).....43 2.2.4. Το νοµαρχιακό επίπεδο: οι ιευθύνσεις Κοινωνικής Αλληλεγγύης... 44 2.2.5. Η κοινωνική πολιτική των OTA... 44 2.2.6. Το επίπεδο υλοποίησης : οι φορείς εφαρµογής των πολιτικών... 46 2.2.7. Οι θεσµοί και µηχανισµοί ελέγχου... 46 2.3. Άξονες της κοινωνικής πολιτικής για τους ανηλίκους σε εγκατάλειψη... 47 2.3.1. Η οικονοµική ενίσχυση των άπορων οικογενειών... 47 2.3.2. Η τοποθέτηση σε ανάδοχη οικογένεια... 47 2.3.3. Η υιοθεσία.......48 2.3.4. Η τοποθέτηση του παιδιού σε ίδρυµα... 49 2.4. Άξονες της κοινωνικής πολιτικής για τους ηλικιωµένους σε εγκατάλειψη... 49 2.5. Χρηµατοδότηση: ποσοτικά δεδοµένα... 50 3. ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ... 53 3.1. ικαιώµατα και υποχρεώσεις των οικογενειών και του ανηλίκου... 53 3.2. Μέτρα προστασίας των ανηλίκων σε κατάσταση εγκατάλειψης... 54 3.2.1. Η οικονοµική ενίσχυση... 54 3.2.2. Η τοποθέτηση σε ανάδοχη οικογένεια... 55 3.2.3. Η υιοθεσία... 56 3.2.4. Η ιδρυµατική φροντίδα... 58 3.2.5. Νοµοθεσία σχετική µε την προστασία ειδικών κατηγοριών ανηλίκων σε κατάσταση εγκατάλειψης... 59 3.3. Μέτρα προστασίας των ηλικιωµένων σε κατάσταση εγκατάλειψης... 61 3.3.1. Η οικονοµική ενίσχυση... 61 relais plus 4

3.3.2. Η 'ανοικτή' κοινοτική φροντίδα... 62 3.3.3. Η ιδρυµατική φροντίδα... 63 4. ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΟΜΑ ΩΝ ΣΤΟΧΩΝ 64 4.1. Γενικά στατιστικά στοιχεία για τις οµάδες στόχους.....64 4.1.1. Στατιστικά στοιχεία για τους ανηλίκους σε εγκατάλειψη.....65 4.1.2. Στατιστικά στοιχεία για τους ηλικιωµένους σε εγκατάλειψη.....68 4.2. Τα προβλήµατα των παιδιών, εφήβων, ηλικιωµένων σε κατάσταση εγκατάλειψης......70 5. ΟΜΕΣ ΦΡΟΝΤΙ ΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ...77 5.1. Κατηγορίες δοµών... 77 5.1.1. Κατηγορίες δοµών του δηµόσιου τοµέα για ανηλίκους... 77 5.1.2. Κατηγορίες δοµών του ιδωτικού µη κερδοσκοπικού τοµέα για ανηλίκους... 79 5.1.3. οµές για ηλικιωµένα άτοµα... 82 5.2. Υποδοχή και συνοδεία στα ιδρύµατα... 83 5.2.1. Ιδρύµατα για ανηλίκους... 83 5.2.2. Ιδρύµατα για ηλικιωµένα άτοµα... 85 5.3. Άλλες µορφές φροντίδας των ατόµων σε κατάσταση εγκατάλειψης......86 5.3.1. Ανάδοχη οικογένεια (ανήλικοι)... 86 5.3.2. Ειδικά προγράµµατα και υπηρεσίες για τα παιδιά του δρόµου... 87 5.3.3. Ανάδοχη οικογένεια (ηλικιωµένοι)... 87 5.3.4. Φροντίδα των ηλικιωµένων στην κοινότητα... 87 5.4. Τοπικό παράδειγµα δοµών....90 6. ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΟΜΑ ΕΣ-ΣΤΟΧΟΥΣ... 93 6.1. Οι επαγγελµατίες... 93 6.1.1. Κοινωνική αναγνώριση των επαγγελµάτων που σχετίζονται µε τον κοινωνικό χώρο...93 6.1.2. Οι επαγγελµατίες που εµπλέκονται άµεσα µε άτοµα σε εγκατάλειψη... 94 6.2. Περιγραφή των επαγγελµάτων... 95 6.2.1. Τυπολογία των επαγγελµάτων... 95 6.2.2. Τα επαγγέλµατα του κοινωνικού χώρου... 97 6.2.3. Τα επαγγέλµατα υγείας... 101 6.3. Η παρεχόµενη εκπαίδευση... 102 6.3.1. Η εθνική/περιφερειακή πολιτική εκπαίδευσης και επιµόρφωσης... 102 7. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΜΕ ΟΜΑ ΕΣ ΣΕ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ (ΠΑΙ ΙΑ, ΕΦΗΒΟΥΣ, ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ)... 107 7.1. Οι κύριες προκλήσεις της χώρας σε σχέση µε την προβληµατική του σχεδίου RELAIS PLUS... 107 7.1.1. Τα κύρια κεκτηµένα σε σχέση µε τις ανάγκες των ατόµων σε κατάσταση εγκατάλειψης... 107 7.1.2. Κύριες προβληµατικές περιοχές και προκλήσεις σε σχέση µε τα άτοµα σε κατάσταση εγκατάλειψης...108 7.1.3. Κύρια κεκτηµένα σε σχέση µε τους επαγγελµατίες... 110 7.1.4. Κύριες προβληµατικές περιοχές και προκλήσεις σε σχέση µε τους relais plus 5

επαγγελµατίες. 111 7.2. Συνεχιζόµενη εκπαίδευση και επαγγελµατοποίηση : Πιθανές παρεµβάσεις για την επίλυση των προβληµάτων... 112 7.2.1. Ανάγκες επιµόρφωσης Αποτελέσµατα της έρευνας στους επαγγελµατίες......112 7.2.2. Ανάγκες επιµόρφωσης Αποτελέσµατα της έρευνας στους εκπαιδευτές......114 7.2.3. Ανάγκες επιµόρφωσης Αποτελέσµατα της έρευνας στην οµάδα των ειδικών (focus group).115 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ... 118 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 120 ΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ.124 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι: Ερωτηµατολόγια... 127 Ερωτηµατολόγιο 1... 127 Ερωτηµατολόγιο 2... 132 Ερωτηµατολόγιο 3... 135 Ερωτηµατολόγιο 4... 138 Ερωτηµατολόγιο 5... 143 Ερωτηµατολόγιο 6... 148 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ. Συµπληρωµατικά αποτελέσµατα... 149 relais plus 6

ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 1: Σύνθεση της ερευνητικής οµάδας των παιδιών..... 23 Πίνακας 2: Σύνθεση της ερευνητικής οµάδας των εφήβων... 24 Πίνακας 3: Σύνθεση της ερευνητικής οµάδας των ηλικιωµένων... 24 Πίνακας 4: Οι συναντήσεις των τριών ερευνητικών οµάδων... 25 Πίνακας 5: Σύνθεση της οµάδας στήριξης... 26 Πίνακας 6: Μεθοδολογία έρευνας (κατηγορία έρευνας, ερωτώµενοι, γεωγραφική περιοχή, εργαλεία έρευνας, δείγµα)... 34 Πίνακας 7: Εξέλιξη του κοινωνικού προϋπολογισµού στην Ελλάδα... 52 Πίνακας 8: Κατανοµή των δαπανών για τις υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας (1990, 1995, 2001)... 52 Πίνακας 9: Οι ηλικιακές οµάδες στην Ελλάδα (1980, 1998, 2008)... 64 Πίνακας 10: Οι υιοθεσίες στην Ελλάδα κατά ηλικία των υιοθετηµένων ατόµων (2004-2008). 65 Πίνακας 11: Φύλο και ηλικία των κακοποιηµένων παιδιών (2005)... 67 Πίνακας 12: Αιτίες ιδρυµατοποίησης... 73 Πίνακας 13: Επίπεδο ικανοποίησης από το ίδρυµα... 74 Πίνακας 14: Βαθµός βοήθειας για διάφορες δραστηριότητες... 75 Πίνακας 15: Επίπεδο ικανοποίησης από το πρόγραµµα Βοήθεια στο Σπίτι... 76 Πίνακας 16: οµές κλειστής φροντίδας του δηµόσιου τοµέα (2005)... 78 Πίνακας 17: Παιδικά χωριά SOS στην Ελλάδα (2010)... 79 Πίνακας 18: Σπίτια φιλοξενίας του Χαµόγελου του παιδιού (2005)... 81 Πίνακας 19: Μονάδες Κοινωνικής Φροντίδας για ηλικιωµένα άτοµα στην Κρήτη (δηµόσιος τοµέας και εκκλησία)... 91 Πίνακας 20: οµές/προγράµµατα ανοικτής φροντίδας για ηλικιωµένα άτοµα στους 4 νοµούς της Κρήτης (ΚΑΠΗ & Βοήθεια στο Σπίτι)... 92 Πίνακας 21: Ταξινόµηση των επαγγελµάτων από την (ΕΣΥΕ) (STEP-92, ISCO-88)... 96 Πίνακας 22: Τα επαγγέλµατα του κοινωνικού χώρου 3ου επιπέδου σπουδών και κατά επαγγελµατικές κατηγορίες... 97 Πίνακας 23: Τα υπόλοιπα επαγγέλµατα (πτυχιούχοι TEE ή IEK) που παρεµβαίνουν σε άτοµα σε εγκατάλειψη στην Ελλάδα... 97 Πίνακας 24: Άτοµα για τα οποία το λύκειο είναι το υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης που έχουν ολοκληρώσει (%) Ελλάδα & ΕΕ-27... 105 Πίνακας 25: Εµπόδια στην αποτελεσµατική κάλυψη των αναγκών των ατόµων σε εγκατάλειψη... 109 Πίνακας 26: Υποκειµενική αξιολόγηση των επαγγελµατιών (N=75) των γνώσεων/δεξιοτήτων σε σχέση µε τα άτοµα σε εγκατάλειψη... 113 ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ Γράφηµα 1. Ηλικιωµένοι που ζουν µόνοι... 69 Γράφηµα 2. Ηλικιωµένοι σε ιδρύµατα κλειστής περίθαλψης... 69 relais plus 7

relais plus 8

1. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ «RELAIS PLUS» 1.1. ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η δηµιουργία του σχεδίου RELAIS PLUS προέκυψε από τρεις διαπιστώσεις. Στις µέρες µας, όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν να αντιµετωπίσουν µία συνεχή αύξηση του αριθµού των περιπτώσεων εγκατάλειψης. Πρόκειται για καταστάσεις που αφορούν σε κάθε ηλικία και πιο συγκεκριµένα στα παιδιά, τους εφήβους και τους ηλικιωµένους. Οι άνθρωποι που εργάζονται µε αυτές τις διαφορετικές οµάδες απαρτίζονται εν µέρει από εθελοντές ή µισθωτούς χωρίς κατάλληλα προσόντα, οι οποίοι ασκούν το λειτούργηµά τους µε ένα τρόπο περισσότερο διαισθητικό παρά βασισµένοι στην ουσιαστική γνώση. Παράλληλα, ο αριθµός τους είναι ανεπαρκής. Τα εκπαιδευτικά προγράµµατα δε λαµβάνουν επαρκώς υπόψη τις ιδιοµορφίες που παρουσιάζουν οι ξεχωριστές περιπτώσεις εγκατάλειψης. Για τη διασφάλιση µίας αξιοπρεπούς ζωής από κάθε άποψη, είναι απαραίτητη η ανάπτυξη και/ή η παγίωση (ποιοτικά και ποσοτικά) µία σχέσης βοήθειας µε αυτούς τους διαφορετικούς πληθυσµούς. Αυτός είναι και ο γενικός στόχος του σχεδίου. Ακόµα και αν η ανάγκη είναι κοινή στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το πλαίσιο και τα αίτια των περιπτώσεων εγκατάλειψης είναι διαφορετικά και περίπλοκα (πολιτικά και κοινωνικοοικονοµικά προβλήµατα, καθώς και η διάλυση του οικογενειακού, κοινωνικού και πολιτισµικού ιστού, η οποία δεν αποτελεί αποκλειστικότητα των «φτωχών» χωρών). Για να γίνει δυνατή η κάλυψη αυτής της ανάγκης, είναι απαραίτητη, µέσω της εκπαίδευσης, η επαγγελµατοποίηση των κοινωνικών λειτουργών και των άλλων επαγγελµατιών στις κοινωνικές υπηρεσίες, οι οποίοι παρέχουν ήδη µία σχέση βοήθειας, καθώς και η αύξηση του αριθµού τους, επιτρέποντας την πρόσβαση σε αυτά τα επαγγέλµατα σε άτοµα που ζητούν εργασία και διαθέτουν το απαραίτητο προφίλ. Για το λόγο αυτό, υπάρχουν ήδη ορισµένα εργαλεία και προγράµµατα κατάρτισης για τα επαγγέλµατα που ασχολούνται µε τη σχέση βοήθειας, τα οποία έχουν σχεδιαστεί στη Γαλλία, στην Ιταλία και στη Ρουµανία στο πλαίσιο του σχεδίου Leonardo da Vinci RELAIS n o F/01/B/P/PP/118049. 1.2. Ο ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός του σχεδίου είναι η µεταφορά των προϊόντων (εφαρµογών) του RELAIS σε τρεις ακόµα χώρες (Ελλάδα, Σλοβενία και Λετονία), λαµβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητές τους στον αγώνα κατά του κοινωνικού αποκλεισµού και υπέρ της ανάπτυξης µίας «σχέσης βοήθειας» προσθέτοντας επίσης µία νέα νορβηγική οπτική και µε µία εξωτερική γερµανική αξιολόγηση. Το σχέδιο επιτρέπει την ανάπτυξη ενός συνόλου εργαλείων εκπαίδευσης και προγραµµάτων κατάρτισης σύµφωνα µε τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Αυτό το σύνολο θα είναι διαθέσιµο σε 4 γλώσσες (γαλλικά, ελληνικά, σλοβενικά, λετονικά) σε έντυπη µορφή καθώς και σε µία ταινία DvD και σε ένα CDRom, ενώ για ορισµένες εφαρµογές, θα διατεθεί σε 7 γλώσσες (ρουµανικά, αγγλικά και γερµανικά εκτός αυτών που προαναφέρθηκαν). Απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς οργανισµούς και, σε ευρύτερη κλίµακα, στις δοµές και το προσωπικό που απασχολείται στον κοινωνικό τοµέα, καθώς και στον τοµέα της υγείας. relais plus 9

1.3. ΟΙ ΟΜΑ ΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΣΤΟΧΟΙ. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ «ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ» ΚΑΙ «ΣΧΕΣΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ» Οι οµάδες στις οποίες απευθύνεται το σχέδιο RELAIS PLUS είναι τα άτοµα που έχουν βρεθεί σε καταστάσεις εγκατάλειψης (παιδιά, έφηβοι, ηλικιωµένοι) στην Ευρώπη και, πιο συγκεκριµένα, στις 7 συµµετέχουσες χώρες. Η έννοια «εγκατάλειψη» θα πρέπει να ορίζεται ανάλογα µε την κοινωνική οµάδα στην οποία αυτή αναφέρεται. Οι ορισµοί που χρησιµοποιούνται από τις συνεργαζόµενες χώρες είναι οι εξής: Για τους νέους µπορεί να περιλαµβάνει: τα ορφανά παιδιά, τους νέους που αποµακρύνθηκαν από την οικογένειά τους λόγω κακοποίησης ή έλλειψης εκπαίδευσης, εκείνους που απορρίφθηκαν από την οικογένειά τους. Οι ηλικιακές οµάδες που διακρίνονται είναι: από 0 µέχρι 14 ετών για τα παιδιά και από 14 µέχρι 18 για τους εφήβους. Όσον αφορά στα ηλικιωµένα άτοµα (άνω των 65 ετών) µπορεί να περιλαµβάνει: εξαρτώµενα άτοµα τα οποία έχουν εγκαταλειφθεί από την οικογένειά τους ή δεν έχουν οικογένεια και η ασθένεια από την οποία υποφέρουν και/ή τα γηρατειά δεν τους επιτρέπουν να ζουν µε αυτονοµία. Μπορεί επίσης να περιλαµβάνει περιθωριοποιηµένα άτοµα και/ή εκείνα που έχουν αποκλειστεί από την κοινωνική ζωή. Οι τοµείς-στόχοι του σχεδίου RELAIS PLUS είναι οι ακόλουθοι: Ο τοµέας της υγείας και ο κοινωνικός τοµέας και, πιο συγκεκριµένα, των κοινωνικών υπηρεσιών (οι κοινωνικοί λειτουργοί και οι άλλοι επαγγελµατίες που παρέχουν φροντίδα σε οµάδες που έχουν περιέλθει σε κατάσταση εγκατάλειψης), Ο τοµέας της εκπαίδευσης και κατάρτισης, Ο τοµέας των προσωπικών υπηρεσιών, στον οποίο το ποσοστό των εργασιακών θέσεων έχει αυξηθεί κατά 6% από τον ένα χρόνο στον άλλο στην Ευρώπη. Εκείνοι που θα χρησιµοποιήσουν τελικά τα αποτελέσµατα του προγράµµατος στις συµµετέχουσες χώρες και γενικότερα στην Ευρώπη είναι: Οι οργανισµοί κατάρτισης (εκπαιδευτές), Τα σχολεία και τα πανεπιστήµια (καθηγητές), Ιδρύµατα απασχόλησης και κατάρτισης (σύµβουλοι, αναλυτές και φορείς χάραξης πολιτικής και λήψης αποφάσεων), Οι κοινωνικές υπηρεσίες (µε τους κοινωνικούς επαγγελµατίες που φροντίζουν τις οµάδες που έχουν περιέλθει σε κατάσταση εγκατάλειψης και που θα επωφεληθούν από την επαγγελµατική κατάρτιση), Οι οµοσπονδίες των εργοδοτών, Οι οργανισµοί που εκπροσωπούν τους εργαζοµένους, προκειµένου να κρίνουν τις αλλαγές περιεχοµένου και τις λεπτοµέρειες των δραστηριοτήτων, Εκείνοι που ζητούν εργασία, νέοι και ενήλικες και οι οποίοι µπορούν να καταρτιστούν επαρκώς στην άσκηση κοινωνικών επαγγελµάτων που αναλαµβάνουν τη φροντίδα των οµάδωνστόχων. Το επαγγελµατικό τους προφίλ θα καθοριστεί σύµφωνα µε τα επαγγελµατικά εγχειρίδια και τα εγχειρίδια κατάρτισης που θα προσαρµοστούν κατάλληλα και θα µεταφερθούν στις νέες χώρες του σχεδίου κατά τη διάρκειά του. Με τον όρο «σχέση βοήθειας», σύµφωνα µε το RELAIS PLUS, εννοείται µία σχέση στην οποία ο ένας τουλάχιστον από τους δύο πρωταγωνιστές επιδιώκει να βοηθήσει τον άλλον στην ανάπτυξη, στην ωριµότητα, σε µία καλύτερη λειτουργία και στην µεγαλύτερη ικανότητα να αντιµετωπίζει τη ζωή µε απόλυτη ανεξαρτησία και αυτονοµία, στο πλαίσιο µίας ευρωπαϊκής πολιτικής προάσπισης relais plus 10

των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, υποστήριξης και προστασίας των ατόµων σε διάφορες περιπτώσεις εγκατάλειψης. Αυτά τα άτοµα, νέοι ή ενήλικες, έχουν ανάγκη µίας ηθικής, συναισθηµατικής, ψυχολογικής, ιατρικής, λογιστικής, οικονοµικής και νοµικής υποστήριξης, στην οποία βασίζεται και η σχέση βοήθειας. Όπως προαναφέρθηκε ακόµα και αν η ανάγκη είναι κοινή στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το πλαίσιο και τα αίτια των περιπτώσεων εγκατάλειψης είναι διαφορετικά και περίπλοκα (πολιτικά και κοινωνικο-οικονοµικά προβλήµατα καθώς και η διάλυση του οικογενειακού, κοινωνικού και πολιτισµικού ιστού, η οποία δεν αποτελεί αποκλειστικότητα των «φτωχών» χωρών). Οι ορισµοί που χρησιµοποιούνται από τους συµµετέχοντες δεν καλύπτουν εξ ίσου όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, και αυτό για λόγους κοινωνικοπολιτικούς και πολιτισµικούς. Ο βαθµός κοινωνικής ένταξης των διαφορετικών οµάδων σε καταστάσεις εγκατάλειψης, καθώς και ο βαθµός της παρεχόµενης φροντίδας διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Εκείνο που διακρίνει τους επαγγελµατίες του κοινωνικού τοµέα στην Ευρώπη είναι το είδος της σχέσης που διατηρούν µε τα άτοµα που αντιµετωπίζουν δύσκολες καταστάσεις, σύµφωνα πάντοτε µε τις πολιτικές που επιβάλλονται από κάθε χώρα. 1.4. Η ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΡΟΛΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΧΕΣΗΣ Οι στόχοι του σχεδίου, το είδος των δραστηριοτήτων θα υλοποιηθούν για την επίτευξή τους, η ποικιλοµορφία των κοινωνικών οµάδων και των τοµέων-στόχων, των χρηστών και των επωφελούµενων, ο αριθµός αλλά και η συµπληρωµατικότητα των συνεργατών και των οργανισµών υποστήριξης απαιτούν µία σωστά δοµηµένη οργάνωση και µία αυστηρή διοίκηση. Αυτό ακριβώς αποτέλεσε και το αντικείµενο συζήτησης µεταξύ των συνεργατών οι οποίοι συµφώνησαν στον παρακάτω τρόπο λειτουργίας: Επιλογή ενός φορέα «Προωθητή του σχεδίου» ο οποίος είναι επιφορτισµένος µε το διοικητικό και οικονοµικό συντονισµό του. Επιλογή ενός φορέα µε τον ρόλο του «Γενικού συντονιστή» ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για το γενικό και τον επιστηµονικό συντονισµό. Επιλογή, σε κάθε χώρα εκτός από τη Γερµανία και τη Νορβηγία, ενός φορέα «Υπεύθυνου της σειράς» ο οποίος θα σχετίζεται µε τον υπεύθυνο του σχεδίου. Θα είναι υπεύθυνος για το συντονισµό των συνεργατών υποστήριξης, το συντονισµό των εργασιών έρευνας, προσαρµογής, διάδοσης και µεταφοράς στη χώρα του. Επιλογή ενός φορέα µε το ρόλο του «Επιστηµονικού συµβούλου» ο οποίος θα αποτελεί το σηµείο αναφοράς για τη σχέση βοήθειας της κάθε µιας από τις 3 πληθυσµιακές οµάδες σε κατάσταση εγκατάλειψης. Αυτό κρίθηκε απαραίτητο λόγω των ιδιαιτεροτήτων κάθε οµάδας. Θα είναι υπεύθυνος για τη σύνθεση των επαγγελµατικών εγχειριδίων (επαγγελµάτων-κατάρτισης) και των προγραµµάτων κατάρτισης για τη σχέση βοήθειας, τα οποία θα έχουν πραγµατοποιηθεί στις 3 χώρες που επωφελούνται της µεταφοράς του σχεδίου. Θα καθοδηγούν την κατάρτιση των εκπαιδευτών µεταφοράς. Επιλογή ενός φορέα µε τον ρόλο του «Μονίµου εξωτερικού Αξιολογητή» του τρόπου λειτουργίας του σχεδίου, των χρησιµοποιούµενων µεθόδων, των αποτελεσµάτων που προκύπτουν και συγκεκριµένα, των προϊόντων που σχεδιάζονται και της αξιολόγησής τους. Με στόχο µια αντικειµενική αξιολόγηση, επιλέχθηκε ένας οργανισµός από κάποια άλλη χώρα (Γερµανία) και όχι από χώρα που πρόκειται να αναλάβει ή ήδη έχει επιφορτιστεί µε την ευθύνη των εργασιών. Ο οργανισµός αυτός θα είναι υπεύθυνος και για τον ποιοτικό έλεγχο. Με τον τρόπο αυτόν, το σχέδιο θα ωφεληθεί παράλληλα και από την αγγλοσαξονική οπτική. relais plus 11

Επιλογή ενός φορέα από τη Σκανδιναβία, ο οποίος θα είναι επιφορτισµένος µε την παροχή µία επιπρόσθετης τεχνογνωσίας που θα συµπληρώνει εκείνη του αρχικού σχεδίου Relais που αποτελεί το αντικείµενο µεταφοράς. Θα αναδείξει τα σκανδιναβικά προϊόντα που σχετίζονται µε το πρόγραµµα Relais και µε το πρότυπο της κοινωνικής εργασίας σε αυτή τη χώρα. Γι αυτό το ρόλο επελέγη ένας νορβηγικός οργανισµός. relais plus 12

Ρόλος Πίνακας κατανοµής των ρόλων Προωθητής του σχεδίου Χώρα Γενικός συντονιστής GIP FIPAG* Γαλλία Ρουµανία Γερµανία Νορβηγία Ελλάδα Λετονία Σλοβενία TEI ΚΡΗΤΗΣ Chef de file (coordination partenariat et travaux de production) GIP FIPAG* As. PARTENER GIDL* από κοινού Πανεπιστήµιο UAIC * TEI ΚΡΗΤΗΣ Πανεπιστήµιο της Liepaja Ινστιτούτο A. TRSTENJAKA Επιστηµονικός σύµβουλος (υπεύθυνος της µεταφοράς) Παιδιά Έφηβοι Ηλικιωµένοι GIP FIPAG* Πανεπιστήµιο UAIC * As. PARTENER GIDL* Φορέας επωφελούµενος της µεταφοράς TEI ΚΡΗΤΗΣ Πανεπιστήµιο της Liepaja Ινστιτούτο A. TRSTENJAKA Φορέας αξιολόγησης PRO INNOVATION Φορέας µιας τεχνογνωσίας συµπληρωµατικής του σχεδίου RELAIS * αρχικοί εταίροι του σχεδίου RELAIS Ινστιτούτο NOVA relais plus 13

1.5. Η ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΩΝ ΟΜΑ ΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων και ο τρόπος οργάνωσης των εργασιών στο πλαίσιο του σχεδίου είναι οι εξής: ηµιουργία µίας «Επιτροπής Συντονισµού και αξιοποίησης των αποτελεσµάτων» αποτελούµενης από τον προωθητή του σχεδίου, το γενικό συντονιστή, τους υπευθύνους συντονιστές, τον αξιολογητή και τον εµπειρογνώµονα από τη Σκανδιναβία, δηλαδή συνολικά 9 άτοµα µε δικαίωµα ψήφου. Το πρόγραµµα δραστηριοτήτων προβλέπει τις συναντήσεις αυτής της Επιτροπής Συντονισµού στην οποία προεδρεύει ο υπεύθυνος του σχεδίου. Ωστόσο, θα µπορεί να συνεδριάζει όποτε κρίνεται αναγκαίο, κατόπιν απαιτήσεως της πλειοψηφίας των µελών της. Ο ρόλος της θα είναι: Να επικυρώνει τις κατευθύνσεις του προγράµµατος. Να επαναπροσδιορίζει, αν χρειαστεί, τις καθορισµένες εργασίες στο ετήσιο λειτουργικό πρόγραµµα. Να διευθετεί και να αµβλύνει κάθε σύγκρουση µεταξύ των εταίρων. Να ελέγχει την υλοποίηση και τα αποτελέσµατα του σχεδίου και να διασφαλίζει την ποιότητα και τον καινοτόµο χαρακτήρα τους, καθώς και την αξιοποίησή τους. Σε κάθε συνεδρίαση της συντονιστικής επιτροπής που γίνεται σε µια χώρα µπορούν να συµµετέχουν πρόσωπα που έχουν έναν υπεύθυνο ρόλο στους τοµείς ενδιαφέροντος του σχεδίου σε αυτήν τη χώρα, άτοµα που έχουν θεσµικό ρόλο και κοινωνικοί εταίροι µε συµβουλευτικό ρόλο. ηµιουργία σε όλες τις χώρες των εταίρων (µε εξαίρεση τη Γερµανία και τη Νορβηγία) µίας «οµάδας στήριξης» η οποία θα αποτελείται το ελάχιστον από τον υπεύθυνο συντονιστή, έναν ειδικό επιστήµονα «παιδικής ηλικίας», έναν ειδικό επιστήµονα «εφηβείας», έναν ειδικό επιστήµονα «τρίτης ηλικίας», 3 εκπροσώπους κοινωνικών υπηρεσιών που ο καθένας είναι αρµόδιος για κάθε οµάδα-στόχο του σχεδίου, 3 εκπροσώπους που προέρχονται από φορείς θεσµικούς, διοικητικούς ή των τοπικών αρχών που είναι υπεύθυνοι για τη χρηµατοδότηση των κοινωνικών υπηρεσιών ή/και των υπηρεσιών κατάρτισης, καθώς και 2 εκπροσώπους κοινωνικών εταίρων. Την οµάδα στήριξης συντονίζει ο υπεύθυνος συντονιστής, ο οποίος ενηµερώνει την επιτροπή συντονισµού του σχεδίου για την πορεία της υλοποίησης των εργασιών. Η οµάδα στήριξης συνεδριάζει 3 φορές το χρόνο και αποστολή της είναι ο συντονισµός των εργασιών και η επικύρωση και αξιοποίηση των αποτελεσµάτων. Καθορίζει τη λίστα των µελών των ερευνητικών οµάδων. Η βασική της σύνθεση καθορίζεται από τον υπεύθυνο συντονιστή σε κάθε χώρα. Τα µέλη αυτών των οµάδων επιλέγονται µεταξύ των συνεργαζόµενων εταίρων ( σιωπηρούς ). Η δηµιουργία της οµάδας στήριξης µπορεί να πραγµατοποιηθεί κατά την εκκίνηση του προγράµµατος. Σύσταση σε 3 χώρες (Ελλάδα, Σλοβενία και Λετονία) και για κάθε οµάδα που βρίσκεται σε κατάσταση εγκατάλειψης µίας «ερευνητικής οµάδας». Κάθε µία από τις 9 οµάδες αποτελείται από τον υπεύθυνο συντονιστή της, έναν ειδικό επιστήµονα της σχετικής οµάδας, 2 εκπαιδευτές και 2 επαγγελµατίες του κοινωνικού τοµέα. Αυτές οι οµάδες έχουν ως αποστολή τους, µε αφετηρία µία κοινή µεθοδολογία, να συµµετάσχουν στις διαδικασίες διάγνωσης των αναγκών και να προσαρµόσουν τα επαγγελµατικά εγχειρίδια (επαγγελµάτων-κατάρτισης) και τα εκπαιδευτικά προγράµµατα στις ιδιαιτερότητες της χώρας. Αυτές οι οµάδες, οι οποίες συνεδριάζουν όσες φορές χρειαστεί, έχουν ως επικεφαλής τον υπεύθυνο συντονιστή της οµάδας στήριξης. Η διάρθρωση των διαφορετικών οµάδων εργασίας παρουσιάζεται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα: relais plus 14

- Η Επιτροπή Συντονισµού - Οι 5 οµάδες στήριξης - Οι 9 ερευνητικές οµάδες - Οι σιωπηλοί εταίροι Προωθητής TEI (Ελλάδα) ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ Γενικός συντονιστής Αξιολογητής Σκανδιναβός σύµβουλος GIP FIPAG (Γαλλία) PRO INNOVATION (Γερµανία) ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ NOVA (Νορβηγία) Χώρα Γαλλία Ρουµανία Ελλάδα Λετονία Σλοβενία Υπεύθυνος συντονιστής GIP FIPAG As. PARTENER Πανεπιστήµιο UAIC TEI Πανεπιστήµιο της Liepaja Ινστιτούτο A. TRSTENJAKA 5 οµάδες στήριξης (ο συντονιστής, 3 εκπαιδευτές, 3 επαγγελµατίες, 3 χρηµατοδότες, 2 κοινωνικοί εταίροι 9 ερευνητικές οµάδες (ο συντονιστής, 1 ειδικός επιστήµονας, 2 εκπαιδευτές, 2 επαγγελµατίες παιδιά έφηβοι ηλικιωµένοι παιδιά έφηβοι ηλικιωµένοι παιδιά έφηβοι ηλικιωµένοι relais plus 15

2. Η ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ RELAIS PLUS 2.1. Η ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑΣ Η µεταφορά ή µετάδοση καινοτοµίας που είναι ο στόχος του προγράµµατος RELAIS PLUS, διακρίνεται σε διάφορα είδη µεταφοράς : Γεωγραφική µεταφορά: Πρόκειται για ένα σχέδιο Μεταφοράς Καινοτοµίας (από τη Γαλλία και τη Ρουµανία) προς την Ελλάδα, τη Σλοβενία και τη Λετονία, και όχι για τη συνέχιση του έργου του αρχικού προγράµµατος RELAIS 1 που περιελάµβανε 2 χώρες επιπλέον και 8 άλλους εταίρους που δεν συµµετέχουν πλέον στο παρόν σχέδιο. Αυτή η µεταφορά θα επιτευχθεί µε την προσαρµογή των ήδη υπαρχόντων εργαλείων στις ιδιαιτερότητες των 3 νέων χωρών εταίρων, µε µία νέα αγγλοσαξονική οπτική. Στόχος θα είναι η δηµιουργία µίας νέας ευρωπαϊκής σύνθεσης την οποία θα µοιράζονται 7 χώρες της Βόρειας και Νότιας, υτικής και Ανατολικής Ευρώπης. Η προσαρµογή και η αξιοποίηση των αποτελεσµάτων του σχεδίου RELAIS στη Γαλλία και στη Ρουµανία θα συνεχιστεί µεν αλλά υπό τις παρούσες συνθήκες, εκτός αυτού του σχεδίου µεταφοράς καινοτοµίας, µε ίδιους πόρους και µε την κατάλληλη υποστήριξη διαφόρων χρηµατοδοτικών φορέων. Μεθοδολογική µεταφορά: Με την ευκαιρία αυτού του σχεδίου µεταφοράς καινοτοµίας, τίθεται και το ζήτηµα της ανάπτυξης µίας κοινής εκπαιδευτικής κουλτούρας µεταξύ των χωρών εταίρων η οποία θα βασίζεται στην ίδια προσέγγιση, την «Προσέγγιση εξιοτήτων» ή Π ( l' Approche Par Compétences APC). Αυτή η κοινή παιδαγωγική κουλτούρα, που κατευθύνει την προσπάθεια και το ενδιαφέρον της ευρωπαϊκής κοινότητας στον τοµέα της κατάρτισης, βασίζεται στην έρευνα για την εύρεση της καλύτερης δυνατής αντιστοιχίας µεταξύ εκπαίδευσης και απασχόλησης. Σταδιακά, η Π έχει δοµηθεί γύρω από µία µεθοδολογία η οποία, µε βάση τις οικονοµικές ανάγκες, αναπτύσσει εκπαιδευτικούς µηχανισµούς µε στόχο την κάλυψη αυτών ακριβώς των αναγκών. Η ακολουθία είναι η εξής: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ. Το σχέδιο θα επιτρέπει σε όλους τους εταίρους, και ιδιαίτερα σε εκείνους της Ανατολικής Ευρώπης, να µοιραστούν το ίδιο όραµα σχετικά µε το σκοπό της εκπαίδευσης. Τοµεακή µεταφορά: Μία από τις δραστηριότητες του σχεδίου περιλαµβάνει, στο διαγνωστικό στάδιο, τον προσδιορισµό των διαφόρων νοµικών και νοµοθετικών πλαισίων σχετικά µε την προστασία των ατόµων σε κάθε συµµετέχουσα χώρα. Η µελέτη και τα ευρήµατα που σχετίζονται µε την προβληµατική της εγκατάλειψης µπορούν να αποτελέσουν το αντικείµενο µιας µεταφοράς σε άλλους τοµείς: στο νόµο, τη δικαιοσύνη, την πρόληψη, τη διαµεσολάβηση. Η µεταφορά καινοτοµίας µπορεί να αποδειχτεί χρήσιµη και σε πολυάριθµα επαγγέλµατα άλλων τοµέων όπως η υγεία στην οποία η σχέση βοήθειας είναι έντονα παρούσα επιπλέον, η οργάνωση της εκπαίδευσης µε βάση τις δεξιότητες και η γενικότερη τεχνογνωσία του σχεδίου µπορούν να µεταφερθούν σε οποιονδήποτε άλλο τοµέα. Για την επίτευξη αυτής της µεταφοράς κρίθηκαν απαραίτητα τα παρακάτω: Ο προσδιορισµός των εµποδίων στην ανάπτυξη της σχέσης βοήθειας στις διάφορες χώρες. Η προσαρµογή και µεταφορά µίας εκπαιδευτικής µεθοδολογίας για την οργάνωση και καθοδήγηση των οργανισµών κατάρτισης και των φορέων εκπαίδευσης/απασχόλησης, µε στόχο την επαγγελµατοποίηση των επαγγελµατιών των κοινωνικών υπηρεσιών (κοινωνικά επαγγέλµατα) που είναι υπεύθυνοι της σχέσης βοήθειας. relais plus 16

Η προώθηση µίας προσφοράς εκπαίδευσης προσαρµοσµένης και αναθεωρηµένης, η οποία ενσωµατώνει τις ιδιαιτερότητες της οµάδας στην οποία αναφέρεται, σαν µέσο ανάπτυξης της σχέσης βοήθειας, σύµφωνα πάντα µε τις εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές αλληλεγγύης. Η ορθότερη αντίληψη και κατανόηση των ζητηµάτων που σχετίζονται µε την εγκατάλειψη καθώς και ο σωστότερος προσδιορισµός του δικτύου των φορέων παρέµβασης. Η εµπέδωση των γνώσεων και η διευκόλυνση της επίλυσης των προβληµάτων που προκύπτουν στον τοµέα αυτό. 2.2. Η Προσέγγιση εξιοτήτων (Π ), κεντρικός άξονας του σχεδίου. Οι εκπαιδευτές έχουν σταδιακά αναπτύξει µία προσέγγιση «αντιµετώπισης της κατάρτισης σαν µοχλό της οικονοµικής απόδοσης» πρόκειται περί της Προσέγγισης εξιοτήτων. Η Π αποτελεί µία προσέγγιση, µία οπτική, έναν αγωγό ο οποίος δίνει νόηµα στις πρακτικές κατάρτισης. Αυτός ο κεντρικός άξονας αφορά στη διάρθρωση των υφιστάµενων επαγγελµατικών δραστηριοτήτων, στην αντιστοιχία τους σε συγκεκριµένο επάγγελµα και στην κατάρτιση των ασκούντων αυτό το επάγγελµα, έτσι ώστε τα αποτελέσµατα την εκπαίδευσης να µετατραπούν σε αποτελέσµατα στο χώρο εργασίας. Πώς µπορεί να οργανωθεί η εκπαίδευση µε βάση το επάγγελµα; Οι επαγγελµατικές δραστηριότητες, ό,τι προϋποθέτουν όσον αφορά στις γνώσεις, στον τρόπο υλοποίησης και στις Οι µαθησιακές δραστηριότητες, τα οφέλη που έ Πώς µπορεί να διασφαλιστεί η αποτελεσµατικότη τα της Αυτός ο κεντρικός άξονας, η Π, υπήρξε η αιτία της δηµιουργίας µίας νέας κατηγορίας δεξιοτήτων των εκπαιδευτών: αυτή της τεχνογνωσίας της κατάρτισης. Ο ορισµός της τεχνογνωσίας της διαδικασίας κατάρτισης (l ingénierie de formation) που έχει υιοθετηθεί στο σχέδιο είναι ο ακόλουθος: «Ένα σύνολο τεχνικών µεθόδων που εφαρµόζονται στη διαδικασία κατάρτισης». Ο στόχος της ανάλυσης είναι µία οργάνωση, µία υπηρεσία. Η τεχνογνωσία της διαδικασίας κατάρτισης αποτελεί, εποµένως, ένα σύνολο εργαλείων, µεθόδων και διαδοχικών βηµάτων που έχουν ως στόχο: Την ανάλυση και µελέτη του ζητήµατος των ανθρωπίνων πόρων ενός οργανισµού απασχόλησης. Τη µετάφραση αυτής της προβληµατικής σε ανάγκες εκπαίδευσης. Τον προσδιορισµό των προϋποθέσεων υπό τις οποίες αυτή η εκπαίδευση µπορεί να αποδειχθεί αποτελεσµατική για την κάλυψη των αναγκών. Την εκτίµηση κατά πόσο οι ενέργειες που πραγµατοποιήθηκαν έφεραν αποτελέσµατα όσον αφορά το εξεταζόµενο ζήτηµα. Τη λήψη διορθωτικών µέτρων, εφόσον κάτι τέτοιο κριθεί αναγκαίο. relais plus 17

Μέσα στα πλαίσια της µεταφοράς καινοτοµίας, χρειάστηκαν και ζητήθηκαν οι µεθοδολογίες της τεχνογνωσίας της διαδικασίας κατάρτισης κατά την εφαρµογή της Προσέγγισης εξιοτήτων. 3. ΤΑ ΠΑΡΑ ΟΤΕΑ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ Το σχέδιο επιτρέπει την ανάπτυξη ενός συνόλου εργαλείων εκπαίδευσης και προγραµµάτων κατάρτισης σύµφωνα µε τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Αυτό το σύνολο είναι διαθέσιµο σε 4 γλώσσες (γαλλικά, ελληνικά, σλοβενικά, λετονικά) σε έντυπη µορφή καθώς και σε µία ταινία DvD και σε ένα CDRom, ενώ για ορισµένες εφαρµογές, θα διατεθεί σε 7 γλώσσες (ρουµανικά, αγγλικά και γερµανικά εκτός αυτών που προαναφέρθηκαν). Απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς οργανισµούς και, σε ευρύτερη κλίµακα, στις δοµές και το προσωπικό που απασχολείται στον κοινωνικό τοµέα, καθώς και στον τοµέα της υγείας. Όλα τα αποτελέσµατα θα είναι προσβάσιµα και µέσα από τον ιστότοπο του σχεδίου www.relaisplus.eu. Η λίστα των παραδοτέων και η κωδικοποίησή τους είναι η παρακάτω: NO. ΤΙΤΛΟΣ ΚΩ ΙΚΟΣ 1 1.1 Υφιστάµενη κατάσταση & εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των 1_GR_fr εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα γαλλικά). 1.2 Υφιστάµενη κατάσταση & εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των 1_GR_gr εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα ελληνικά). 1.3 Υφιστάµενη κατάσταση & εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των 1_LV_fr εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Λετονία (στα γαλλικά). 1.4 Υφιστάµενη κατάσταση & εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των 1_LV_lv εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Λετονία (στα λετονικά). 1.5 Υφιστάµενη κατάσταση & εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των 1_SL_fr εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα γαλλικά). 1.6 Υφιστάµενη κατάσταση & εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των 1_SL_sl εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα σλοβενικά) 2 2 Ευρωπαϊκή σύνθεση της υφιστάµενης κατάστασης & εκτίµησης των αναγκών 2_EU_fr επαγγελµατοποίησης των εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Γαλλία, Ιταλία, Ρουµανία, Ελλάδα, Σλοβενία, Λετονία και Νορβηγία (στα γαλλικά). 2 Ευρωπαϊκή σύνθεση της υφιστάµενης κατάστασης & εκτίµησης των αναγκών 2_EU_gr επαγγελµατοποίησης των εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Γαλλία, Ιταλία, Ρουµανία, Ελλάδα, Σλοβενία, Λετονία και Νορβηγία (στα ελληνικά). 2 Ευρωπαϊκή σύνθεση της υφιστάµενης κατάστασης & εκτίµησης των αναγκών 2_EU_lv επαγγελµατοποίησης των εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Γαλλία, Ιταλία, Ρουµανία, Ελλάδα, Σλοβενία, Λετονία και Νορβηγία (στα λετονικά). 2 Ευρωπαϊκή σύνθεση της υφιστάµενης κατάστασης & εκτίµησης των αναγκών 2_EU_sl επαγγελµατοποίησης των εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους relais plus 18

και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Γαλλία, Ιταλία, Ρουµανία, Ελλάδα, Σλοβενία, Λετονία και Νορβηγία (στα σλοβενικά). 3 3.1 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση 3.1_GR_fr εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα γαλλικά). 3.1 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση 3.1_GR_gr εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα ελληνικά). 3.1 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση 3.1_LV_fr εγκατάλειψης στη Λετονία (στα γαλλικά). 3.1 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση 3.1_LV_lv εγκατάλειψης στη Λετονία (στα λετονικά). 3.1 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση 3.1_SL_fr εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα γαλλικά). 3.1 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση 3.1_SL_sl εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα σλοβενικά). 3.2 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα γαλλικά). 3.2 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα ελληνικά). 3.2 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Λετονία (στα γαλλικά). 3.2 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Λετονία (στα λετονικά). 3.2 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα γαλλικά). 3.2 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα σλοβενικά). 3.3 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα γαλλικά). 3.3 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα ελληνικά). 3.3 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Λετονία (στα γαλλικά). 3.3 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Λετονία (στα λετονικά). 3.3 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα γαλλικά). 3.3 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα σλοβενικά). 3.1.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα γαλλικά). 3.1.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα ελληνικά). 3.1.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα λετονικά). 3.1.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά). 3.2_GR_fr 3.2_GR_gr 3.2_LV_fr 3.2_LV_lv 3.2_SL_fr 3.2_SL_sl 3.3_GR_fr 3.3_GR_gr 3.3_LV_fr 3.3_LV_lv 3.3_SL_fr 3.3_SL_sl 3.1.1_EU_fr 3.1.1_EU_gr 3.1.1_EU_lv 3.1.1_EU_sl 3.2.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε 3.2.1_EU_fr εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα γαλλικά). 3.2.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε 3.2.1_EU_gr εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα ελληνικά). relais plus 19

3.2.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα λετονικά). 3.2.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά). 3.2.1_EU_lv 3.2.1_EU_sl 3.3.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε 3.3.1_EU_fr ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα γαλλικά). 3.3.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε 3.3.1_EU_gr ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα ελληνικά). 3.3.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε 3.3.1_EU_lv ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα λετονικά). 3.3.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε 3.3.1_EU_sl ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά). 4 4 O οδηγός των καλών πρακτικών (στα γαλλικά). 4_EU_fr 4 O οδηγός των καλών πρακτικών (στα ελληνικά). 4_EU_gr 4 O οδηγός των καλών πρακτικών (στα λετονικά). 4_EU_lv 4 Ο οδηγός των καλών πρακτικών (στα σλοβενικά). 4_EU_sl 5 5.1 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε παιδιά σε 5.1_EU_fr κατάσταση εγκατάλειψης (στα γαλλικά). 5.1 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε παιδιά σε 5.1_EU_gr κατάσταση εγκατάλειψης (στα ελληνικά). 5.1 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε παιδιά σε 5.1_EU_lv κατάσταση εγκατάλειψης (στα λετονικά). 5.1 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε παιδιά σε 5.1_EU_sl κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά). 5.2 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα γαλλικά). 5.2 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα ελληνικά). 5.2 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα λετονικά). 5.2 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά). 5.2_EU_fr 5.2_EU_gr 5.2_EU_lv 5.2_EU_sl 5.3 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα γαλλικά). 5.3 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα ελληνικά). 5.3 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα λετονικά). 5.3 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά). 6 5.3_EU_fr 5.3_EU_gr 5.3_EU_lv 5.3_EU_sl relais plus 20

6 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης εκπαιδευτών των εµπλεκοµένων 6_EU_fr επαγγελµατιών στη σχέση βοήθειας µε πληθυσµούς σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα γαλλικά) 6 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης εκπαιδευτών των εµπλεκοµένων 6_EU_gr επαγγελµατιών στη σχέση βοήθειας µε πληθυσµούς σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα ελληνικά) 6 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης εκπαιδευτών των εµπλεκοµένων 6_EU_lv επαγγελµατιών στη σχέση βοήθειας µε πληθυσµούς σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα λετονικά) 6 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης εκπαιδευτών των εµπλεκοµένων 6_EU_sl επαγγελµατιών στη σχέση βοήθειας µε πληθυσµούς σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά) 7 7 Οδηγός για την ασφαλή άσκηση της σχέσης βοήθειας (στα γαλλικά). 7_EU_fr 7 Οδηγός για την ασφαλή άσκηση της σχέσης βοήθειας (στα ελληνικά). 7_EU_gr 7 Οδηγός για την ασφαλή άσκηση της σχέσης βοήθειας (στα λετονικά). 7_EU_lv 7 Οδηγός για την ασφαλή άσκηση της σχέσης βοήθειας (στα σλοβενικά). 7_EU_sl 7 Οδηγός για την ασφαλή άσκηση της σχέσης βοήθειας (στα γερµανικά). 7_EU_de 8 8 Cd-rom Η ΣΧΕΣΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 8_EU_fr_gr_l v_ro_sl 9 9 Film dvd Η ΣΧΕΣΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 9_EU_fr_gr_l v_ro_sl 10 10 Ιστότοπος σχεδίου www.relaisplus.eu 10_EU_fr_gr_ lv_ro_sl Η εγκατάλειψη των παιδιών, των εφήβων και των ηλικιωµένων έχει µελετηθεί ελάχιστα στην Ελλάδα. Οι λόγοι είναι καταρχήν κοινωνικοί και πολιτισµικοί, καθώς η ελληνική οικογένεια παραδοσιακά φρόντιζε τα πιο ευάλωτα µέλη της και έτσι η εγκατάλειψη αποτελούσε ένα σχετικά περιθωριακό φαινόµενο. Ένας άλλος λόγος είναι η ένδεια στατιστικών πηγών για αυτές τις οµάδες σε επίπεδο εθνικό, περιφερειακό και τοπικό. Όµως τα τελευταία χρόνια έχουν επέλθει σηµαντικές αλλαγές που καθιστούν αναγκαία την περισσότερο συστηµατική µελέτη του φαινοµένου. Ο αριθµός των εγκαταλελειµµένων ατόµων ή εκείνων που βρίσκονται σε κατάσταση εγκατάλειψης ανεξαρτήτως ηλικίας έχει αυξηθεί σηµαντικά: για παράδειγµα διαπιστώνεται µια αύξηση του αριθµού των κακοποιηµένων παιδιών που πρέπει να αποµακρυνθούν από το οικογενειακό περιβάλλον ή των αλλοδαπών ανηλίκων που εισέρχονται στο ελληνικό έδαφος χωρίς την προστασία ενηλίκου ατόµου ή των ηλικιωµένων που ζουν µόνοι στο σπίτι. Τα αίτια είναι πολλαπλά: τα πολιτικά και κοινωνικο-οικονοµικά προβλήµατα, η αυξανόµενη αποσταθεροποίηση του θεσµού της οικογένειας, η µετανάστευση, η διάλυση του οικογενειακού και κοινωνικοπολιτισµικού ιστού, η αύξηση της βίας στις κοινωνικές σχέσεις και στο οικογενειακό περιβάλλον. Παράλληλα το σύστηµα κοινωνικής προστασίας µε τα σηµαντικά κενά του δεν παρέχει αποτελεσµατική βοήθεια σε αυτούς τους ευάλωτους πληθυσµούς. Η οικονοµική κρίση της πρόσφατης περιόδου θα επιδεινώσει αυτή την κατάσταση. Οι στόχοι του προγράµµατος RELAIS PLUS είναι : 1. Η ταυτοποίηση (ο προσδιορισµός) των εµποδίων στην ανάπτυξη µιας σχέσης βοήθειας των επαγγελµατιών µε τις οµάδες που βρίσκονται σε εγκατάλειψη (παιδιών, εφήβων, relais plus 21

ηλικιωµένων) και η εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης για την άρση αυτών των εµποδίων. 2. Η δηµιουργία των κατάλληλων εκπαιδευτικών εργαλείων µε στόχο τους εµπλεκόµενους επαγγελµατίες σε µια σχέση βοήθειας, αλλά και τα άτοµα που αναζητούν εργασία και έχουν τα απαραίτητα προσόντα. 3. Η προώθηση και διάχυση των νέων προγραµµάτων εκπαίδευσης ως µέσων ανάπτυξης της σχέσης βοήθειας. Η συµµετοχή της χώρας µας στο πρόγραµµα θα µας δώσει πολλές δυνατότητες: Να µελετηθούν διαφορετικά περιβάλλοντα, καθώς και τα πολύπλοκα αίτια των καταστάσεων εγκατάλειψης. Να προσδιοριστούν διαφορετικά νοµοθετικά πλαίσια προστασίας των ατόµων. Να συγκεντρωθεί η σχετική πληροφορία που παραµένει ακόµα διάσπαρτη δε πολλαπλές πηγές και να δοθεί έτσι µια συνολική προσέγγιση του φαινοµένου της εγκατάλειψης στην Ελλάδα. Να συγκριθούν οι ανάγκες αυτών των οµάδων στις διάφορες χώρες, τα συστήµατα προστασίας σε κάθε χώρα και οι προτεινόµενες λύσεις. Να υπάρξει µια συγκριτική οπτική των επαγγελµατιών που εµπλέκονται στη σχέση βοήθειας σε αυτούς τους πληθυσµούς η εκπαίδευσή τους, οι δεξιότητές τους κλπ., τοµέας ο οποίος έχει ελάχιστα διερευνηθεί στην Ευρώπη. Να αξιολογηθούν οι ανάγκες επαγγελµατοποίησης όσων παρεµβαίνουν στα άτοµα σε κατάσταση εγκατάλειψης στην χώρα µας. Να υπάρξει µια λεπτοµερής καταγραφή των επαγγελµατικών δραστηριοτήτων που απαιτούνται για κάθε οµάδα σε εγκατάλειψη, των απαραίτητων δεξιοτήτων ώστε να παρέχεται µια αποτελεσµατική βοήθεια, δηµιουργώντας µε αυτό τον τρόπο προγράµµατα βασικής αλλά και συνεχιζόµενης εκπαίδευσης που µπορεί να οδηγήσουν σε µια µεγαλύτερη αντιστοιχία µεταξύ εκπαίδευσης και απασχόλησης. Να βοηθηθούν οι επαγγελµατίες του κοινωνικού χώρου να βελτιώσουν την ποιότητα της εργασίας τους, όπως και τις µεθόδους και τεχνικές που χρησιµοποιούνται για να αντιµετωπιστούν δύσκολες καταστάσεις. Επίσης να τους δοθούν παραδείγµατα καλών πρακτικών που θα µπορέσουν να χρησιµοποιήσουν σαν σηµεία αναφοράς κατά τις παρεµβάσεις τους σε άτοµα που βρίσκονται σε εγκατάλειψη. Να εµπλουτιστεί η βιβλιογραφία για την εγκατάλειψη και να συµβάλλει στην ανάπτυξη της επιστηµονικής έρευνας στο θέµα. Να ενισχυθεί η εκπαιδευτική διαδικασία στο Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας µέσω των παραδοτέων του προγράµµατος (εκθέσεων, εγχειριδίων, CD-Rom, DVD, ιστοχώρο του προγράµµατος) δηµιουργώντας καινούργια πεδία διδασκαλίας ή ενισχύοντας τα ήδη υπάρχοντα, και εισάγοντας καινοτόµα µεθοδολογικά εργαλεία παρέµβασης. Να συµβάλλουν στη δηµιουργία ενός µακροπρόθεσµου προγράµµατος συνεχιζόµενης εκπαίδευσης µε θέµα την εγκατάλειψη, από το οποίο θα ωφεληθούν όλοι οι επαγγελµατίες και τα εµπλεκόµενα ιδρύµατα. Με την παρούσα έκθεση, αποτέλεσµα της συλλογικής εργασίας διαφόρων εµπλεκόµενων φορέων, γίνεται προσπάθεια να βελτιωθούν οι γνώσεις µας στο φαινόµενο της εγκατάλειψης. Κατά τη διάρκεια της συλλογής των δεδοµένων και την επεξεργασία του κειµένου προσπαθήσαµε να ακολουθήσουµε τη δοµή της έκθεσης, κοινή για όλες τις χώρες που συµµετέχουν και σύµφωνα µε τον µεθοδολογικό οδηγό. Οι πηγές πληροφόρησης που χρησιµοποιήθηκαν είναι οι πιο πρόσφατες κατά το δυνατόν, προκειµένου να περιγραφεί καλύτερα η ελληνική πραγµατικότητα που αναφέρεται στους υπό µελέτη πληθυσµούς. Πρέπει να υπογραµµίσουµε ότι δεν ήταν εφικτό να περιγράψουµε όλες τις πιθανές καταστάσεις εγκατάλειψης στην Ελλάδα. Για παράδειγµα το πρόβληµα των εφήβων που έχουν εγκαταλειφθεί από την οικογένειά τους και το συγγενικό τους δίκτυο εξαιτίας της εξάρτησης από µη νόµιµες ουσίες δεν αναλύεται στην παρούσα έκθεση καθώς αποτελεί µια µελέτη από µόνο του. Επίσης επειδή στην Ελλάδα όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές relais plus 22

χώρες η νοµοθεσία, οι αρµοδιότητες και οι δοµές για τα παιδιά και τους εφήβους είναι κοινές, τα δεδοµένα που αφορούν αυτές τις δυο οµάδες παρουσιάζονται µε έναν ενιαίο τρόπο. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στην προσέγγιση και τον ορισµό των βασικών εννοιών της µελέτης. Στο δεύτερο και τρίτο κεφάλαιο περιγράφονται το πολιτικό και νοµικό πλαίσιο αντίστοιχα. Τα κεφάλαια που ακολουθούν (4 και 5) εξετάζουν τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των οµάδων-στόχων, καθώς και τις µορφές φροντίδας των ατόµων σε κατάσταση εγκατάλειψης. Στο κεφάλαιο 6 παρουσιάζεται µια τυπολογία των επαγγελµάτων που αναλαµβάνουν τη φροντίδα ατόµων σε εγκατάλειψη, την εκπαίδευση και την κοινωνική καταξίωσή τους. Στο τελευταίο κεφάλαιο (κεφ. 7) αναλύεται η εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας και εξάγονται ορισµένα συµπεράσµατα σχετικά µε τις δράσεις που πρέπει να ακολουθηθούν σχετικά µε τη συνεχιζόµενη εκπαίδευσή τους. relais plus 23

II. Η ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ 1. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Η συλλογή και επεξεργασία των δεδοµένων πραγµατοποιήθηκε µε τη συνεργασία τεσσάρων οµάδων σύµφωνα µε τον µεθοδολογικό οδηγό του προγράµµατος: την οµάδα στήριξης και τρεις ερευνητικές οµάδες. 1.1. Παρουσίαση των οµάδων εργασίας Για κάθε έναν από τους πληθυσµούς σε κατάσταση εγκατάλειψης (παιδιά, εφήβους, ηλικιωµένους) δηµιουργήθηκε µια ερευνητική οµάδα. Κάθε µία από τις τρεις οµάδες αποτελείται από τον συντονιστή, έναν ειδικό επιστήµονα του συγκεκριµένου πληθυσµού-στόχου, δυο εκπαιδευτές και δυο επαγγελµατίες του χώρου των κοινωνικών υπηρεσιών. Τα µέλη αυτών των οµάδων συνέβαλαν στη συγκέντρωση και επεξεργασία των πληροφοριών για τη συγγραφή της τελικής έκθεσης (Πίνακες 1,2 & 3). Πίνακας 1. Σύνθεση της ερευνητικής οµάδας των παιδιών Συµµετέχοντες Οργάνωση Εκπαίδευση/Ρόλος στην οµάδα 1.Παπαδάκη Ελένη TEI, Τµήµα Κοινωνικής Καθ. Εφαρµογών, Ph.D., Εργασίας Συντονιστής 2.Παπαδάκη Βάσω 3.Φουστανάκη Ιωάννα TEI, Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας Κέντρο Φροντίδας Οικογένειας και Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας, ΤΕΙ 4. Γκασούκα ήµητρα ιεύθυνση Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας, ΤΕΙ 5.Φιολιτάκη Χαρά Κέντρο Παιδικής Μέριµνας Ηρακλείου Επίκουρη Καθηγήτρια, Ph.D., Ειδικός επιστήµων Κοινωνική Λειτουργός, Εκπαιδευτής Κοινωνική Λειτουργός, Εκπαιδευτής Κοινωνική Λειτουργός, Επαγγελµατίας 6.Φρουζή Νίκη Παιδόπολη Νεάπολης Κοινωνική Λειτουργός, Επαγγελµατίας Στοιχεία µέλους Τηλ.: +302810379525 Φαξ : +302810379504 e-mail : papadaki@staff.teicrete.gr Τηλ.: +302810379525 Φαξ : +302810379504 e-mail : vpapadaki@staff.teicrete.gr Tηλ. : +302810210912 & +302810344313 Tel. : +3028103412525 e-mail : gassouka@gmail.com Tel. : +302810226339 Tel. : +302841031107 relais plus 24

Πίνακας 2. Σύνθεση της ερευνητικής οµάδας των εφήβων Συµµετέχοντες Οργάνωση Εκπαίδευση/Ρόλος στην οµάδα 1.Κουκούλη Σοφία TEI, Τµήµα Κοινωνικής Επίκουρη Καθηγήτρια, Εργασίας Ph.D., Συντονιστής 2.Ράτσικα Νικολέτα 3.Λουκάκη Μαρία 4.Οικονόµου Κατερίνα TEI, Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας TEI, Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας TEI, Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας TEI, Καθ. Εφαρµογών, M.Phil., Ειδικός επιστήµων Καθ. Εφαρµογών, M.A., Εκπαιδευτής Κοινωνική Λειτουργός, M.A., Εκπαιδευτής 5.Βερίγου Ειρήνη ικαστήριο Ανηλίκων Κοινωνική Λειτουργός, Επαγγελµατίας 6.Κοκώνης ιονύσης ΣΚΛΕ Κρήτης Κοινωνικός Λειτουργός, (Πρόεδρος) Επαγγελµατίας Στοιχεία µέλους Τηλ.: +302810379517 Φαξ : +302810379504 e-mail : koukouli@staff.teicrete.gr Τηλ.: +302810379527 Φαξ : +302810379504 e-mail : ratsika@staff.teicrete.gr Τηλ.: +302810379551 Φαξ : +302810379504 e-mail : mloukaki@staff.teicrete.gr Τηλ.: +302810379551 Φαξ : +302810379504 e-mail : katoik@staff.teicrete.gr Τηλ. : +302810282895 e-mail : diokokk21@yahoo.gr Πίνακας 3. Σύνθεση της ερευνητικής οµάδας των ηλικιωµένων Συµµετέχοντες Οργάνωση Εκπαίδευση /Ρόλος στην οµάδα Παττακού Βασιλική Κουκούλη Σοφία Χναράκη Βαγγελιώ Κοζορώνη Ειρήνη TEI, Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας TEI, Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας Βοήθεια στο Σπίτι και ΤΕΙ, Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας ΚΑΠΗ και TEI, Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας Επίκουρη Καθηγήτρια, Ph.D., Συντονιστής Επίκουρη Καθηγήτρια, Ph.D., Ειδικός επιστήµων Κοινωνική Λειτουργός/ Εκπαιδευτής Κοινωνική Λειτουργός, M.Phil. Εκπαιδευτής Μαµαλάκη Αγάπη ΚΑΠΗ Κοινωνική Λειτουργός, Επαγγελµατίας Φουκάκη Μιχαέλα Βοήθεια στο Σπίτι Κοινωνική Λειτουργός, M.Phil. Επαγγελµατίας Στοιχεία µέλους Tel.: +302810379528 Fax : +302810379504 e-mail : vpat@staff.teicrete.gr Τηλ.: +302810379517 Φαξ : +302810379504 e-mail : koukouli@staff.teicrete.gr Τηλ.: +302810711776 e-mail : ehnaraki@gmail.com Τηλ.: +302810235675 e-mail : kozoroni_irene@yahoo.gr Τηλ. : +302831025789 e-mail : analygizou@yahoo.com Τηλ. : +3028944340331 e-mail : foukakimix@yahoo.gr relais plus 25

Στον πίνακα 4 περιγράφονται συνοπτικά οι συναντήσεις των τριών οµάδων έρευνας. Όλες οι συναντήσεις πραγµατοποιήθηκαν στο Ηράκλειο στο Τµήµα Κοινωνικής Εργασίας. Πίνακας 4 : Οι συναντήσεις των ερευνητικών οµάδων No Αντικείµενο των συναντήσεων Ηµεροµηνία 1 Ανάλυση των προτεινόµενων µεθοδολογικών εργαλείων του οδηγού του σχεδίου Συναντήσεις των τριών οµάδων (Κοινή συνάντηση των τριών οµάδων). 2 Ανταλλαγή απόψεων για το ερωτηµατολόγιο των επαγγελµατιών. Προσαρµογή στα ελληνικά (Κοινή συνάντηση των τριών οµάδων). 3 Ανταλλαγή απόψεων για το ερωτηµατολόγιο των ηλικιωµένων σε ίδρυµα. Προσαρµογή στα ελληνικά (Ερευνητική οµάδα των ηλικιωµένων). 4 Τελική επεξεργασία του ερωτηµατολογίου των επαγγελµατιών. Επιλογή του δείγµατος και των δοµών (Κοινή συνάντηση των τριών οµάδων). 5 Τελική επεξεργασία του ερωτηµατολογίου των ηλικιωµένων σε ίδρυµα. Επιλογή του δείγµατος και των δοµών (Ερευνητική οµάδα των ηλικιωµένων). 6 Ανταλλαγή απόψεων για το ερωτηµατολόγιο των εκπαιδευτών. Προσαρµογή στα ελληνικά. (Κοινή συνάντηση των τριών οµάδων). 7 Ανάλυση του ερωτηµατολογίου που απευθύνεται στα ηλικιωµένα άτοµα που ζουν µόνα. Προσαρµογή στα ελληνικά (Ερευνητική οµάδα των ηλικιωµένων). 8 Ανταλλαγή απόψεων για την πραγµατοποίηση ποιοτικής έρευνας στους επαγγελµατίες που παρεµβαίνουν σε παιδιά-εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (Ερευνητικές οµάδες παιδιών και εφήβων). 9 Τελική επεξεργασία του ερωτηµατολογίου των εκπαιδευτών. Επιλογή του δείγµατος και των δοµών (Κοινή συνάντηση των τριών οµάδων). 10 Τελική επεξεργασία του ερωτηµατολογίου των ηλικιωµένων που ζουν µόνοι. Επιλογή του δείγµατος και των δοµών (Ερευνητική οµάδα των ηλικιωµένων). 11 Τελική επεξεργασία των θεµατικών αξόνων για τις ηµι-δοµηµένες συνεντεύξεις. Επιλογή των ερωτώµενων (Ερευνητικές οµάδες παιδιών και εφήβων). Φεβρ. 2010 Φεβρ. 2010 Φεβρ. 2010 Μάρτ. 2010 Μάρτ. 2010 Μάρτ. 2010 Μάρτ. 2010 Μαρτ. 2010 Μαρτ. 2010 Μαρτ. 2010 Μάρτ. 2010 1.2. Γνώσεις και εξειδίκευση των εµπλεκόµενων συνεργατών. Σύνθεση και αντιπροσωπευτικότητα της οµάδας στήριξης. Η οµάδα στήριξης δηµιουργήθηκε από το αρχή της υλοποίησης του προγράµµατος. Ο ρόλος της οµάδας στήριξης ήταν ο συντονισµός των εργασιών και η επικύρωση, αξιολόγηση και αξιοποίηση των αποτελεσµάτων. Αποτελείται από τον συντονιστή, έναν ειδικό επιστήµονα για την «παιδική ηλικία», ένα ειδικό επιστήµονα για τους «εφήβους», έναν ειδικό επιστήµονα για τα «ηλικιωµένα άτοµα», τρεις εκπροσώπους κοινωνικών υπηρεσιών που ασχολούνται µε τις τρεις οµάδες-στόχους του προγράµµατος, τρεις εκπροσώπους φορέων (διοικητικούς ή της τοπικής αυτοδιοίκησης) που σχετίζονται µε την χρηµατοδότηση και οργάνωση των παροχών κοινωνικής φροντίδας, δυο εκπροσώπους κοινωνικών εταίρων. Η σύνθεση της οµάδας στήριξης παρουσιάζεται στον Πίνακα 4. Η οµάδα στήριξης συνεδρίασε τρεις φορές στο Ηράκλειο: α) στο στάδιο έναρξης του προγράµµατος (12/3/2010) µε στόχο την λεπτοµερή παρουσίαση του σχεδίου και της µεθοδολογίας έρευνας και την ανταλλαγή απόψεων µεταξύ των συµµετεχόντων, β) µετά την ολοκλήρωση της πρώτης έκδοσης της έκθεσης (30/4/2010) µε κύριο στόχο της συνάντησης την επικύρωση του κειµένου και την ενδεχόµενη βελτίωσή του και γ) στις 25/11/2010 για τη διάχυση των αποτελεσµάτων και τους µελλοντικούς στόχους του προγράµµατος. Η σύνθεση της οµάδας στήριξης παρουσιάζεται στον πίνακα 5. relais plus 26