ΠΥΛΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Τέσσερις πύλες επέτρεπαν την επικοινωνία της πόλεως με τη θάλασσα και τα προάστια (είκ.120). Η Πύλη της Σπηλιάς στο ανατολικό άκρο του Νέου Φρουρίου και η Πύλη του Αγ.Νικολάου στο βόρειο άκρο της Σπιανάδας, επικοινωνούσαν με τη θάλασσα. Η Βασιλική πύλη στη Δύση, τοποθετημένη στο τείχος που "συνδέει την πλατφόρμα Άγ. Αθανασίου με τον προμαxώνα Σαραντάρη, άνοιγε το δρόμο για το προάστιο Σαρόκκο και το κέντρο του νησιού, ενώ η Πύλη Ραϊμόνδα, στο άκρο του ομώνυμου προμαχώνα οδηγούσε προς τη Γαρίτσα. Η Πύλη της Σπηλιάς βρισκόταν σχεδόν στο τέρμα του θαλάσσιου τείχους κοντά στο Νέο Φρούριο, στο βάθος της πλατείας που υπήρχε μπροστά στο λιμάνι και από, αυτήν γινόταν όλη η διακίνηση των εμπορευμάτων που έφερναν η έπαιρναν τα βενετσιάνικα πλοία. Η Πύλη αυτή δεν ήταν μια απλή ανεξάρτητη δίοδος στο τείχος, άλλά αποτελούσε μέρος ενός μεγαλύτερου συγκροτήματος, του ομώνυμου στρατώνα, στον οποίο ήταν ενσωματωμένη, και του οποίου η θέση εκεί δεν ήταν τυχαία, αλλά προφανώς εξυπηρετούσε τη φύλαξη του Νέου φρουρίου και του λιμανιού. Σήμερα η Πύλη αποκομμένη από το τείχος της δεν δίνει την εντύπωση που θα έδινε ίσως άλλοτε, άλλά μοιάζει σαν μια απλή είσοδος. Βασικά πρόκειται για ένα μεγάλο πέρασμα μήκους 12 μ. με δύο ανοίγματα σε κάθε πλευρά. Τα ανοίγματα που βρίσκονται προς την βορινή πλευρά (την εξωτερική, προς το λιμάνι) χωρίζονται μεταξύ τους στο εσωτερικό του χώρου, για αμυντικούς προφανώς λόγους, από ένα τεράστιο πεσσό που προχωρεί ως τη μέση της κατόψεως δημιουργώντας δύο διαδρόμους. Οι διάδρομοι αυτοί καλύπτονται ως ένα διάστημα από ημικυλινδρικό θόλο, ενώ πίσω και πάνω από την θέση των έξόδων δημιουργείται μια κολουροκωνικη κάλυψις λίγο ψηλότερα από την ημικυλινδρική. Το υπόλοιπο τμήμα της κατόψεως είναι ένας ενιαίος ορθογωνικός χώρος με οριζόντια οροφή που στηρίζεται σε ξύλινα δοκάρια. Στις όψεις της Πύλης εμφανίζεται από ένα μεγάλο τοξωτό άνοιγμα (2,5X3,5 μ.) και ένα μικρότερο ορθογωνικό (1,5X2,5 μ.), πολύ άπλα διαμορφωμένα, χωρίς άλλη διακόσμηση από τα πλαίσιά τους, οι λίθοι των όποίων παίρνουν ριπιδωτή μορφή Η πύλη του Αγ.Νικολάου βρίσκεται στο βόρειο άκρο της Σπιανάδας χαμηλά στην ακτή -στη βάση του τείχους- κρυμμένη κάτω από το επίπεδο του παραθαλάσσιου περιφερειακού δρόμου της πόλεως. Ήταν και αυτή ενσωματωμένη όπως και η Πύλη της Σπηλιάς, σ ένα άλλο κτίριο, το στρατιωτικό νοσοκομείο της πόλεως (OSPITAL DELLE MILIΖΙΕ). Μια πολύ φαρδιά σκάλα που ξεκινούσε από το επίπεδο του δρόμου οδηγούσε εκεί. Η μορφή της ακόμα πιο απλή από της Σπηλιάς, είναι ένα θολωτό πέρασμα προς την ακτή μήκους περίπου 10 μ., με ένα τοξωτό άνοιγμα από κάθε πλευρά και με δύο θολωτούς χώρους δεξιά και αριστερά (που θα ήταν μάλλον (φυλάκια η αποθήκες), έχει δηλαδή διάταξη εντελώς συμμετρική. 'Η κάλυψή της ακολουθεί αυτήν της Πύλης της Σπηλιάς με το συνδυασμό ημικυλινδρικής και κολουροκωνικης επιφάνειας. Οι δύο άλλες πύλες δεν υπάρχουν πια. Η Πύλη Ραϊμόνδου φτιαγμένη στα 1583-85 επί GEROLAMO CAPELLO, βρισκόταν στην νότια πλευρά της Σπιανάδας, στο άκρο του προμαχώνα Ραϊμόνδου, πίσω από το κτίριο των ομώνυμων στρατώνων. Η Πύλη κατεδαφίστηκε το 1837- επί αρμοστού DOUGLAS- κατά την κατασκευή του παραλιακού δρόμου προς Γαρίτσα και δεν έχει σωθεί κανένα στοιχείο για τη μορφή της έκτος από την κάτοψη της στο "Κτηματολόγιο Ενετοκρατίας", ένα πολύτιμο βιβλίο απογραφής των δημοσίων κτιρίων της πόλεως και των φρουρίων (1771) που φυλάσσεται στο άρxειοφυλάκιο της Κέρκυρας. Για την Βασιλική Πύλη αντίθετα
που κατεδαφίστηκε το 1394 για την διάνοιξη της οδού Γεωργίου Θεοτόκη, έχουμε αρκετά στοιχεία από σχέδια, φωτογραφίες και περιγραφές. Ήταν η ωραιότερη από τις πύλες της πόλεως και η πιο σημαντική- αφού ήταν η κύρια πύλη εισόδου στην πόλη από την έξοχη- και βρισκόταν τοποθετημένη στην κορτίνα που συνέδεε τον προμαχώνα Σαραντάρη με την πλατφόρμα Αγ.Αθανασίου (όχι στο κέντρο της αλλά πλησιέστερα προς την πλατφόρμα, κατά τους αμυντικούς κανόνες της εποχής. Η διακίνηση του πληθυσμού από την πόλη προς την ύπαιθρο και αντίστοιχα γινόταν μέσα από ένα μακρύ θολωτό χώρο μήκους περίπου 26 μ., που διέσχιζε όλο το σώμα της καρτίνας. Στο τμήμα που έβλεπε προς την εξοχή ο χώρος μοιραζόταν στα τρία, αποκτώντας δύο μικρές θολωτές αίθουσες συμμετρικές (ίσως φυλάκια η αποθήκες) ενώ στην άλλη πλευρά υπήρχε μόνο το ένα από αυτά διαμερίσματα. Από τις φωτογραφίες που σώζονται, διαπιστώνει κανείς ότι και οι δυο όψεις της πύλης ήταν ανάλογες. Μια μεγάλη μαρμάρινη πλάκα στο κεντρικό τμήμα της συνδέσεως μεταξύ θριγκού και τοξωτού ανοίγματος, μνημόνευε τον Γενικό Προνοητή GIOVANNI CONTARIΝΙ ΖΑΡΡΟ (1576-78) και τον αρχιτέκτονα του έργου F.VITELLI. Συμμετρικά στα δύο πλάγια διαμερίσματα υπήρχαν δύο ακόμη πλάκες με ανάγλυφη διακόσμηση. Η κεντρική επιγραφή της Πύλης δεν αφήνει καμιά αμφιβολία για τον αρχιτέκτονα του έργου. Μία προσεκτική όμως διερεύνηση των μορφολογικών στοιχείων της δείχνει μια ενδιαφέρουσα συγγένεια με έργα του μεγάλου Βερονέζου αρχιτέκτονος MICHELE SANMICHELI από τα οποία φαίνεται πως επηρεάστηκε ο VITELLI. Έτσι εμφανίζεται εδώ η χρήση ανάλογων μορφολογικών στοιχείων με εκείνα της εξωτερικής όψεως της πύλης S.SENO της Βερόνα, όπως το μεγάλο ημικυκλικό τόξο στην είσοδο και οι πολύ μικρές πλάγιες ορθογωνικές πόρτες στα βοηθητικά διαμερίσματα. Επίσης στην όψη της πύλης της Ζάρας παρατηρείται η ίδια οργάνωση -τριμερής χωρισμός- με τις προβολές των κιόνων. Αξιοσημείωτη είναι ακόμα η ομοιότητα της κεντρικής συνθέσεως με το Βενετικό λιοντάρι στη θέση της αναμνηστικής πλάκας, και τα διακοσμητικά στοιχεία των πλαγιών τμημάτων στη θέση των δύο εντοιχισμένων πλακών της Βασιλικής Πύλης. Έτσι ο "Σανμικελιανός" χαρακτήρας αυτής της πύλης είναι προφανής. Σαν καινούργια στοιχεία θα μπορούσαν να σημειωθούν εδώ η διακοπή του θριγκού για την τοποθέτηση του ανάγλυφου λεονταριού και η μεγάλη υψομετρική διαφορά από το τόξο ως το επιστύλιο, που δεν καλύπτεται επαρκώς με την αναμνηστική πλάκα (η μεταφορά δηλαδή του θέματος του λεονταριού στη ζώνη του θριγκού είναι οπωσδήποτε ανεπιτυχής και αναγκάζεται γι αυτό ο αρχιτέκτων να προεκτείνει ως εκεί τους σφηνοειδείς θολίτες του τόξου). Ιδιότυπα επίσης είναι τα κατακόρυφα στοιχεία που στη θέση των τριγλύφων αγκαλιάζουν τον θριγκό πάνω από τις παραστάδες, όπως και οι τεράστιες βάσεις των πεσσών που δεν συνηθίζονται στα έργα του SANMICHELI. Παρ όλες πάντως τις αδυναμίες του το έργο αυτό δεν έπαψε να έχει ιδιαίτερη άξία και να αποτελεί το αξιολογότερο αρχιτεκτονικό στοιχείο της περιτειχίσεως. Το Νέο Φρούριο είχε επίσης δύο πύλες εισόδου ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες, που διατηρούνται μέχρι σήμερα, μια προς τη θάλασσα και μια προς την πόλη. Η πρώτη ανοιγμένη στην πρώτη κορτίνα κοντά στον μισό προμαχώνα της κάτω περιτειχίσεως,απέναντι στη θάλασσα, ιδιαίτερα μνημειώδης, φαίνεται πως είχε σχεδιαστεί για να είναι η κύρια είσοδος του Φρουρίου. Παρ όλο που το αψιδωτό άνοιγμά της δεν είναι μεγάλο (2,00Χ3,00 μ.) η σύνθεση που το περιβάλλει τριπλασιάζει σχεδόν το ύψος της και την κάνει ιδιαίτερα μεγαλόπρεπη. Η όλη κατασκευή στέφεται με οριζόντιο γείσο που πάνω του στηρίζεται μέσα σ'ένα μνημειώδες πλαίσιο το φτερωτό λεοντάρι, σύμβολο της Βενετίας.
Εικόνα 1 - Η πύλη της Μπαρούτης. Ιχνογράφημα του διαπρεπούς Κερκυραίου αρχιτέκτονα και πολεοδόμου Ιωάννη Κόλλα. (Η φωτογραφία ελήφθη από το τεύχος του αριθ. 11 του Δελτίου της Αναγνωστικής Εταιρείας Κερκύρας του έτους 1974) Πηγή εμπνεύσεως αυτής της μορφής φαίνεται να είναι και εδώ ο MICHELE SANMICHELI. Aξιοσημείωτη η οργάνωση τοι θριγκού εμφανίζει πολλές ομοιότητες με τα αριστουργήματα του MΙCΗΕLΕ,την PORTA NUOVA και την PORTA PALIO στη VERONA. Ανάλογες επίσης οι μορφές των κιονοκράνων των στιβαρών ημικιόνων που καταλήγουν χωρίς βάση στο έδαφος, με τις αντίστοιχες των Πυλών της VERONA. Xαρακτηριστική ιδιοτυπία η διακοπή του θριγκού για την τοποθέτηση της επιγραφής που εμφανίζεται και στην PORTA REALE. Η νότια πύλη δεν είναι τόσο μεγαλοπρεπής όσο αυτή του λιμανιού, είναι όμως κομψή και η διακόσμηση της και το λευκό χρώμα της την κάνουν να ξεχωρίζει από τη μάζα του τείχους. Το πλάτος του ανοίγματος της είναι 2,27 μ. και το ύψος της ως την κλείδα 3,05 μ. Δεξιά και αριστερά το άνοιγμα πλαισιώνεται από δύο παραστάδες με σύνθετη μορφή, Στον άξονα κάδε παραστάδας προσδίδεται ένας διακοσμητικός "δακτυλιοειδής" ημικίονας τοσκανικού ρυθμού, του οποίου η διαμόρφωση κατά ζώνες συνεχίζεται και στο υπόλοιπο τμήμα της παραστάδας και προχωρεί πέρα άπ' αυτό ως το πλαίσιο του τοξωτού θυρώματος. Το πλαίσιο αυτό είναι απλό, τονίζεται μόνο στα σημεία των γενέσεων της αψίδας και στην κλείδα. Πάνω από τις παραστάδες υπάρχει ένα είδος θριγκού, το δε υπόλοιπο μέρος μεταξύ των παραστάδων και πάνω άπα το θύρωμα συνεχίζεται με 2 άπλές ταινίες. Το επιστύλιο είναι χωρισμένο σε δύο ζώνες από τις όποίες η επάνω προεξέχει περιλαμβάνοντας τη σειρά των σταγόνων που έχουν εκφυλιστεί σε μικρούς κώνους. Η όλη κατασκευή στέφεται με οριζόντιο γείσο το οποίο ακολουθεί τις έξοχές των παραστάδων. Γενικά η κατασκευή αυτή δείχνει τεχνική μάλλον χαμηλού επιπέδου που οφείλεται ίσως σε έλλειψη κατάλληλων τεχνιτών.
Εικόνα 2 Η πύλη της Σπηλιάς, η βορινή δηλαδή Πύλη της πόλης, η λεγόμενη «Σπηλαία Πύλη» ή «Κάτου Πόρτα». Παρέμεινε γνωστή με την ονομασία «Βόλτο του Μπονάτη». Εικόνα 3 Πάνω από το τοξωτό άνοιγμα της «Σπηλαίας Πύλης», από την πλευρά της πόλης, υπάρχει ανάγλυφο στην πέτρα, το οικόσημο του Nikolo Erizzo, που υπήρξε Γενικός Προνοητης Θαλάσσης στην Κέρκυρα από το 1731 μέχρι το 1734. Ο θυρεός της οικογενείας Erizzo, που εικονίζεται στη φωτογραφία, σύμφωνα με την Εραλδική ορολογία, περιγράφεται ως εξής: «Σε βαθυγάλαζο πεδίο τελαμώνας χρυσός, διακοσμημένος με ακανθόχοιρο φυσικό κατά κορυφή και αρχαϊκό γράμμα Ε κατά βάση» Εικόνα 4 - Πύλη Αγ. Νικολάου
Εικόνα 5 Η Πόρτα Ριάλα Rorta Reale (Η Βασιλική Πύλη)