ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΥΝΑΜΙΚΟΥ» ΡΑΣΗ «Υποστήριξη των Επιχειρήσεων για την απασχόληση προσωπικού υψηλού επιπέδου» ΚΩ ΙΚΟΣ ΕΡΓΟΥ 708 ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ Ανάπτυξη και Εφαρµογή Πλαισίου Κοινωνικής Αποδοχής της Ενέργειας: ιερεύνηση κοινωνικών συµπεριφορών στους τοµείς Προσφοράς και Ζήτησης ΙΚΑΙΟΥΧΟΣ EXERGIA ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Α.Ε.
Παραδοτέο 5: Προτάσεις Πολιτικής ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Ε.Ε.) 5 Τίτλος Ε.Ε. 5 ηµιουργία προτάσεων πολιτικής Το Πακέτο Εργασίας 5 περιλαµβάνει τη δηµιουργία συλλογής (portfolio) κατάλληλων προτάσεων πολιτικής έτσι ώστε να διευκολυνθεί η συνολική διαχείριση του Αναδυόµενου Νέου Ενεργειακού Συστήµατος προς µία περισσότερο περιβαλλοντικά φιλική, οικονοµικά βιώσιµη, κοινωνικά αποδεχτή και τεχνολογικά εφικτή κατάσταση. Περιγραφή παραδοτέων ενότητας εργασίας Α/Α & Τίτλος Παραδοτέο 5: Προτάσεις πολιτικής Παραδοτέου Περιγραφή Επιστηµονική Αναφορά - Report Έναρξη / Σεπτ 2014 / εκ 2014 Ολοκλήρωση 2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4 2. ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5 3. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 8 3
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κύρια ιδέα του έργου είναι η ανάπτυξη ενός Πλαισίου Κοινωνικής Αποδοχής του Αναδυόµενου Ενεργειακού Συστήµατος. Το Πλαίσιο αυτό αναλύει τις κοινωνικές συµπεριφορές στους τοµείς της Προσφοράς και της Ζήτησης, στη συνέχεια αποτυπώνει τις σχέσεις τους και τελικά τις ενοποιεί σε ένα ολοκληρωµένο µεθοδολογικό πλαίσιο από το οποίο θα δύναται να προκύψουν αποτελεσµατικές προτάσεις πολιτικής για ένα νέο ενεργειακό σύστηµα που θα είναι περιβαλλοντικά φιλικό, οικονοµικά βιώσιµο, κοινωνικά αποδεχτό και τεχνολογικά δυνατό. Ο σκοπός του έργου είναι η παραγωγή τεχνογνωσίας για τη διευκόλυνση των σχεδιαστών ενεργειακής πολιτικής έτσι ώστε να λαµβάνονται συνεπείς αποφάσεις, σύµφωνα µε µία σειρά από τεχνολογικούς περιορισµούς, οικονοµικούς παράγοντες, κοινωνικές συνθήκες και περιβαλλοντικές καταστάσεις. ευτερεύοντες στόχοι του έργου αποτελούν τα παρακάτω: Η αποτύπωση της κοινωνικής προτίµησης σχετικά µε τις τεχνολογίες Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και της κοινωνικής συµπεριφοράς σχετικά µε την εξοικονόµηση και την ορθολογική χρήση της ενέργειας σε ατοµικό επίπεδο. Η σύνδεση κατάλληλων µεθοδολογικών εργαλείων αποτύπωσης της κοινωνικής αποδοχής των ενεργειακών τεχνολογιών από τη πλευρά της ενεργειακής προσφοράς και των προγραµµάτων ενεργειακής εξοικονόµησης και διαχείρισης του φορτίου από την πλευρά της ζήτησης. Στα εργαλεία αυτά δύναται να συµπεριληφθούν η Ανάλυση Κόστους Οφέλους (Cost Benefit Analysis CBA), η Πολυκριτηριακή Ανάλυση (Multi-Criteria Analysis MCA) και η Εκτίµηση Εξωτερικοτήτων, µεταξύ άλλων. Η οργάνωση δύο (2) Περιπτώσεων Μελέτης, µία στην ηπειρωτική Ελλάδα και µία σε ένα νησί, για την εφαρµογή του προτεινόµενου Πλαισίου Κοινωνικής Αποδοχής της Ενέργειας. Η δηµιουργία προτάσεων πολιτικής για την αποτελεσµατικότερη διαχείριση του Νέου Ενεργειακού Συστήµατος. Το έργο θα συµπληρωθεί από µία Ηλεκτρονική Βάση εδοµένων που θα περιλαµβάνει µία γενικότερη πλατφόρµα ανταλλαγής πληροφοριών και τεχνογνωσίας. 4
2. ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Το Πλάνο Εργασίας του έργου περιλαµβάνει έξι (6) Ενότητες Εργασίας και διαµορφώνεται ως εξής: Ενότητα Εργασίας 1: Βιβλιογραφική Έρευνα Ενότητα Εργασίας 2: Ανάπτυξη του Μεθοδολογικού Πλαισίου Ενότητα Εργασίας 3: Εφαρµογή του Πλαισίου σε δύο (2) Περιπτώσεις Μελέτης Ενότητα Εργασίας 4: Ανάλυση και συγκριτική αξιολόγηση Περιπτώσεων Μελέτης Ενότητα Εργασίας 5: ηµιουργία προτάσεων πολιτικής Ενότητα Εργασίας 6: ιάχυση των Αποτελεσµάτων Έχει ολοκληρωθεί η Ενότητα Εργασίας 1 Βιβλιογραφική Έρευνα. Στα πλαίσια της Ενότητας Εργασίας 1 αποτυπώθηκαν βιβλιογραφικά οι πιο πρόσφατες επιστηµονικές εξελίξεις στο αντικείµενο του έργου. Πιο συγκεκριµένα ολοκληρώθηκε το στάδιο έρευνας, συλλογής, αποδελτίωσης, κατηγοριοποίησης και αποτύπωσης του υλικού, σύµφωνα µε το προκαθορισµένο χρονοδιάγραµµα εξέλιξης του έργου. Η Βιβλιογραφική Έρευνα κάλυψε σχετικά επιστηµονικά άρθρα, αναφορές και νοµικά κείµενα, µεταξύ άλλων. Ως κύριοι τοµείς της βιβλιογραφικής έρευνας, έχουν αναγνωριστεί οι παρακάτω: οι Πολυκριτηριακές µεθοδολογίες λήψης αποφάσεων στον ενεργειακό σχεδιασµό ως εργαλεία αποτύπωσης της σχετικής κοινωνικής προτίµησης, οι επιπτώσεις της ευρείας διάχυσης των νέων ενεργειακών τεχνολογιών στις τοπικές κοινωνίες, οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών στην εγκατάσταση νέων ενεργειακών έργων στην περιοχή τους, οι ατοµικές συµπεριφορές και πρακτικές σχετικά µε τον τρόπο χρήσης της ενέργειας, τα κριτήρια (οικονοµικά, ενεργειακά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά...) για την αξιολόγηση (βαθµός αποδοχής-απόρριψης) ενεργειακών τεχνολογιών και για την υοθέτηση πρακτικών εξοικονόµησης ενέργειας, η σύγχρονη ενεργειακή και περιβαλλοντική νοµοθεσία πολιτική στην Ελλάδα και την Ευρώπη, η ευρύτερη κοινωνικο-πολιτική αποδοχή των ΑΠΕ και η συµβολή των ΑΠΕ στην τοπική βιώσιµη ανάπτυξη ως παράγοντας αύξησης της αποδοχής τους από τις τποικές κοινωνίες. Από τον Μάιο του 2013 είχε ξεκινήσει η υλοποίηση του Πακέτου Εργασίας 2 Ανάπτυξη του Μεθοδολογικού Πλαισίου Κοινωνικής Αποδοχής της Ενέργειας το οποίο ολοκληρώθηκε όπως προβλέπεται στο τεχνικό Παράρτηµα του έργου τον εκέµβριο του 2013 και περιλαµβάνει την αναλυτική µεθοδολογία αποτύπωσης της 5
κοινωνικής συµπεριφοράς σχετικά µε τις ΑΠΕ και την ανάλυση των πρακτικών συµπεριφοράς απέναντι στα προγράµµατα εξοικονόµησης, και ορθολογικής χρήσης της ενέργειας σε ατοµικό επίπεδο. Το Πλαίσιο προέκυψε µετά από αναλυτική επεξεργασία των βιβλιογραφικών δεδοµένων και περιλαµβάνει τα αναλυτικά βήµαταστάδια αποτύπωσης της κοινωνικής αποδοχής της ενέργειας. Στη συνέχεια διαµορφώθηκε και οριστικοποιηθήκε το κατάλληλο ερωτηµατολογίο. Ακολούθησε η υλοποίηση και ολοκλήρωση του Πακέτου Εργασίας 3 Εφαρµογή του Πλαισίου σε δύο (2) Περιπτώσεις Μελέτης. Οι περιπτώσεις µελέτης που επιλέχθησαν ήταν µία στην ηπειρωτική Ελλάδα (διασυνδεδεµένο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας) και µία σε ένα νησί (αυτόνοµο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας). Πρώτα υλοποιήθηκε η εφαρµογή του πλαισίου στη νησιωτική χώρα, στη Λέσβο, ηµοτικό ιαµέρισµα Μυτιλήνης και στη συνέχεια στην ηπειρωτική Ελλάδα στην Αθήνα. Η 1 η εφαρµογή περιλάµβανε εκατό (100) ερωτηµατολόγια και η 2 η 85. Παραδοτέο 3: Εφαρµογή του Μεθοδολογικού Πλαισίου (report). Το Πακέτο Εργασίας 3 εξελίχθηκε οµαλά και ολοκληρώθηκε σύµφωνα µε το καθορισµένο χρονοδιάγραµµα. Στη συνέχεια ξεκίνησε το Πακέτο Εργασίας 4 Ανάλυση και συγκριτική αξιολόγηση των Περιπτώσεων Μελέτης. Το Πακέτο Εργασίας 4 εξελίχθηκε οµαλά και ολοκληρώθηκε σύµφωνα µε το καθορισµένο χρονοδιάγραµµα του έργου. Παραδοτέο 4: Ανάλυση και συγκριτική αξιολόγηση Περιπτώσεων Μελέτης (Παραδοτέο 4: Ανάλυση και συγκριτική αξιολόγηση Περιπτώσεων Μελέτης (επιστηµονική αναφορά report). Ακολούθησε η υλοποίηση του Πακέτου Εργασίας 5 ηµιουργία Προτάσεων πολιτικής και του Παραδοτέου 5: Προτάσεις Πολιτικής (report). Το Πακέτο Εργασίας 5 περιλαµβάνει τη δηµιουργία συλλογής (portfolio) κατάλληλων προτάσεων πολιτικής έτσι ώστε να διευκολυνθεί η συνολική διαχείριση του Αναδυόµενου Νέου Ενεργειακού Συστήµατος προς µία περισσότερο περιβαλλοντικά φιλική, οικονοµικά βιώσιµη, κοινωνικά αποδεχτή και τεχνολογικά εφικτή κατάσταση. Το συγκεκριµένο Πακέτο Εργασίας 5 και το αντίστοιχο Παραδοτέο ολοκληρώθηκαν κανονικά τον εκέµβριο του 2014, σύµφωνα µε το καθορισµένο χρονοδιάγραµµα του έργου όπως αυτό εµφανίζεται στο σχετικό εγκεκριµένο Τεχνικό Παράρτηµα. Παράλληλα και από τον Μάρτιο του 2014 υλοποιείται το Πακέτο Εργασίας 6 ιάχυση των Αποτελεσµάτων. Πραγµατοποιήθηκε αποστολή εκτεταµένης περίληψης άρθρου σε συνέδριο Πανελλήνιας εµβέλειας η οποία και έγινε αποδεκτή 6
και στη συνέχεια παρουσιάστηκε η σχετική δηµοσίευση. Τίτλος άρθρου: Αποτύπωση και ανάλυση της ατοµικής συµπεριφοράς σχετικά µε την ενεργειακή εξοικονόµηση και τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας: η περίπτωση του ήµου Λέσβου. 7o Συνέδριο Περιβαλλοντικής Πολιτικής & ιαχείρισης «Ενδιαφέρον για το περιβάλλον και φιλο-περιβαλλοντικές συµπεριφορές», Τµήµα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Παρασκευή 30 Μαΐου- Κυριακή 1 Ιουνίου 2014, Mυτιλήνη, Αµφιθέατρο Τµήµατος Γεωγραφίας, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, 30 Μαίου - 1 Ιουνίου. Στη συνέχεια πραγµατοποιήθηκε αποστολή δεύτερου άρθρου µε τίτλο Depiction and analysis of individual behavior related to Energy Saving and Renewable Energy Sources: a case study for Athens, Greece. Η αποστολή του άρθρου έγινε στο διεθνές συνέδριο 14th International Conference on Environmental Science and Technology, CEST2015, 3-5 September 2015, Rhodes, Greece, Organised by: Global Network for Environmental Science and Technology (Global NEST) and University of the Aegean: Dept of Mathematics and Dept. of Environment. Το άρθρο έγινε αποδεκτό και αναµένεται η δηµοσίευση ολόκληρου του κειµένου, το οποίο ενσωµατώνεται στην παρούσα 10η Ενδιάµεση Εκθεση Προόδου του Φυσικού Αντικειµένου του Έργου. Παράλληλα δηµιουργείται η Ηλεκτρονική Βάση εδοµένων του έργου (ιστοσελίδα) που θα περιλαµβάνει το σύνολο του παραγόµενου υλικού (νέα τεχνογνωσία) και θα µπορεί να διαδραµατίσει το ρόλο µίας πλατφόρµας ανταλλαγής πληροφοριών και εκπαιδευτικών πρακτικών µεταξύ άλλων. 7
3. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Η κύρια ιδέα του συγκεκριµένου έργου ήταν η ανάπτυξη ενός Πλαισίου Κοινωνικής Αποδοχής του Αναδυόµενου Ενεργειακού Συστήµατος. Το Πλαίσιο αυτό αναλύει τις κοινωνικές συµπεριφορές στους τοµείς της Προσφοράς και της Ζήτησης, στη συνέχεια αποτυπώνει τις σχέσεις τους και τελικά τις ενοποιεί σε ένα ολοκληρωµένο µεθοδολογικό πλαίσιο από το οποίο θα δύναται να προκύψουν αποτελεσµατικές προτάσεις πολιτικής για ένα νέο ενεργειακό σύστηµα που θα είναι περιβαλλοντικά φιλικό, οικονοµικά βιώσιµο, κοινωνικά αποδεχτό και τεχνολογικά δυνατό. Ο σκοπός του έργου είναι η παραγωγή τεχνογνωσίας για τη διευκόλυνση των σχεδιαστών ενεργειακής πολιτικής έτσι ώστε να λαµβάνονται συνεπείς αποφάσεις, σύµφωνα µε µία σειρά από τεχνολογικούς περιορισµούς, οικονοµικούς παράγοντες, κοινωνικές συνθήκες και περιβαλλοντικές καταστάσεις. Αρχικά µέσα από την βιβλιογραφική επισκόπηση επιχειρήθηκε µια πρώτη αποτύπωση της κοινωνικής προτίµησης σχετικά µε τις τεχνολογίες Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και της κοινωνικής συµπεριφοράς όσον αφορά την εξοικονόµηση και την ορθολογική χρήση της ενέργειας σε ατοµικό επίπεδο. Προέκυψε ότι η στάση της κοινής γνώµης απέναντι σε έργα ΑΠΕ παρουσιάζει σηµαντικές διαφοροποιήσεις από περιοχή σε περιοχή. Εξίσου ασταθής και ευµετάβλητη είναι και η διάθεση των νοικοκυριών να υιοθετήσουν τεχνολογίες εξοικονόµησης και ορθολογικής χρήσης ενέργειας. Και στις δύο περιπτώσεις η στάση της κοινής γνώµης καθορίζεται από ποικίλους παράγοντες όπως η άγνοια, οι τοπικές περιβαλλοντικές συνθήκες, οι εθνικές ενεργειακές πολιτικές, η πληροφόρηση σχετικά µε τα οφέλη των εφαρµοζόµενων τεχνολογιών, καθώς και ψυχολογικές ή ηθικές παράµετροι που ωθούν τα άτοµα στο να υιοθετούν στάσεις και συµπεριφορές φιλικές προς την εξοικονόµηση ενέργειας και την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας. Σε δεύτερη φάση παρουσιάστηκε το προτεινόµενο µεθοδολογικό πλαίσιο. Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε βασίζεται στη δηµιουργία µίας ολοκληρωµένης και συνεπούς σειράς ερωτήσεων που θα προσφέρουν µία ολιστική αποτύπωση της ατοµικής συµπεριφοράς σχετικά µε τα προγράµµατα εξοικονόµησης και ορθολογικής χρήσης της ενέργειας στον οικιστικό τοµέα. Παράλληλα, εξετάζεται και η προτίµηση των ερωτηθέντων ως προς τις ΑΠΕ, µε έµφαση στις τεχνολογίες αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας για την παραγωγή θερµότητας και ζεστού νερού (ηλιακοί θερµοσίφωνες) και την παραγωγή ηλεκτρισµού (φωτοβολταικά συστήµατα). 8
Στη συνέχεια πραγµατοποιήθηκε η εφαρµογή της προτεινόµενης µεθοδολογίας σε δύο (2) Περιπτώσεις Μελέτης, µία στην ηπειρωτική Ελλάδα και συγκεκριµένη στη πόλη της Αθήνας και µία στο νησί της Μυτιλήνης. Αν και το δείγµα που χρησιµοποιήθηκε στα πλαίσια των συγκεκριµένων περιπτώσεων µελέτης είναι σχετικά µικρό, η αρχική εκτίµηση που απορρέει είναι ότι η πλειοψηφία των κάτοικων του δείγµατος αναφοράς αναγνωρίζει τις θετικές επιπτώσεις των τεχνικών εξοικονόµησης και ορθολογικής χρήσης ενέργειας και των έργων ΑΠΕ. Πιο συγκεκριµένα, συνοψίζοντας την συγκριτική αξιολόγηση των δύο περιπτώσεων µελέτης, καταλήγουµε στα εξής βασικά πορίσµατα - προτάσεις: Οι επεµβάσεις στα κτήρια, αποτελούν τη σηµαντικότερη τεχνολογία για την εξοικονόµηση και την ορθολογική χρήση της ενέργειας, τόσο στη Μυτιλήνη (20%) όσο και στην Αθήνα (18%), όπως φαίνεται στα Σχήµατα 1 και 2. Σχήµα 1: Σηµαντικότερες τεχνολογίες για την εξοικονόµηση και την ορθολογική χρήση ενέργειας για την περιοχή της Μυτιλήνης 9
Σχήµα 2: Σηµαντικότερες τεχνολογίες για την εξοικονόµηση και την ορθολογική χρήση ενέργειας για την περιοχή της Αθήνας Επισηµαίνεται ότι στην Ελλάδα, η τελική κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια του τριτογενή και του οικιακού τοµέα αντιπροσωπεύει περίπου το 30% του ενεργειακού ισοζυγίου της χώρας (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, 2011). Εποµένως κρίνεται απαραίτητη η ανάπτυξη και υλοποίηση Προγραµµάτων κινήτρων και αντικινήτρων όπως επίσης και η παροχή άτοκων ή προνοµιακών δανείων για την εξοικονόµηση ηλεκτρικής ενέργειας σε οικιακό επίπεδο. Η εξοικονόµηση αυτή θα µπορούσε να επιτευχθεί µε ένα ευρύ φάσµα δράσεων που θα περιλαµβάνει την εξωτερική θερµοµόνωση, την χρήση διπλών τζαµιών, την µόνωση δαπέδου και οροφής ανάλογα µε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε κατοικίας. Το µεγαλύτερο ποσοστό του δείγµατος, τόσο στην Αθήνα όσο και στη Μυτιλήνη θεωρεί ως το βασικότερο κριτήριο επιλογής µιας ηλεκτρικής συσκευής την τιµή της, ενώ δεύτερη τοποθετείται η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (Σχήµατα 3, 4). 10
Σχήµα 3: Κριτήρια επιλογής ηλεκτρικής συσκευής για την περιοχή της Μυτιλήνης Σχήµα 4: Κριτήρια επιλογής ηλεκτρικής συσκευής για την περιοχή της Αθήνας 11
Για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των ηλεκτρικών συσκευών ενός νοικοκυριού προτείνεται η ανακύκλωση των παλαιών και ενεργοβόρων συσκευών και η αντικατάσταση τους µε νέες υψηλής ενεργειακής κλάσης µε κάποιο αντισταθµιστικό όφελος για τους καταναλωτές (π.χ. τη µη πληρωµή του ΦΠΑ). ιαπιστώνεται µια σχετική διαφοροποίηση όσον αφορά τα ποσοστά των κατοικιών που χρησιµοποιούν συστήµατα θέρµανσης πάνω από µια δεκαετία. Τα αντίστοιχα ποσοστά αποτυπώνονται στα Σχήµατα 5, 6. (37% για τη Μυτιλήνη 25% για την Αθήνα). Σχήµα 5: Παλαιότητα συστήµατος θέρµανσης για την περιοχή της Μυτιλήνης 12
Σχήµα 6: Παλαιότητα συστήµατος θέρµανσης για την περιοχή της Αθήνας Αξιοσηµείωτο είναι ότι τόσο στη Μυτιλήνη όσο και στην Αθήνα, τα συστήµατα θέρµανσης που η παλαιότητα τους είναι µικρότερη της πενταετίας, κυµαίνονται στα ίδια ποσοστά (26%). Το σηµαντικό αυτό ποσοστό (αντιπροσωπεύει το 1/4 περίπου των ερωτώµενων) πιθανόν να οφείλεται στην αντικατάσταση των συστηµάτων θέρµανσης µε καύση πετρελαίου µε άλλους εναλλακτικούς τρόπους θέρµανσης που έχουν µικρότερο κόστος. Ο ολοκληρωµένος ενεργειακός σχεδιασµός του συστήµατος θέρµανσης επιδρά άµεσα στο κόστος λειτουργίας µιας κατοικίας αλλά και έµµεσα στη µείωση της ατµοσφαιρικής ρύπανσης. Παρατηρούµε εν γένει µια αρκετά θετική στάση του δείγµατος απέναντι στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταικά συστήµατα, µε µια σηµαντική διαφοροποίηση όσον αφορά τα εκατοστιαία ποσοστά (85% για τη περιοχή της Μυτιλήνης έναντι 60% για τη περιοχή της Αθήνας). Μια πιθανή ερµηνεία θα µπορούσε να βασιστεί στο ότι η περιοχή της Μυτιλήνης χαρακτηρίζεται από φαινόµενα ατµοσφαιρικής ρύπανσης, εξαιτίας της λειτουργίας του θερµοηλεκτρικού σταθµού της ΕΗ στα όρια της πόλης της Μυτιλήνης. Το υψηλό κόστος και η ανεπαρκής χρηµατοδότηση, συνιστούν τα σηµαντικότερα εµπόδια για την εφαρµογή συστηµάτων ΑΠΕ και στις δύο περιοχές µελέτης, όπως αποτυπώνεται στα Σχήµατα 7 και 8. 13
Σχήµα 7: Εµπόδια στην εφαρµογή συστηµάτων ΑΠΕ για την περιοχή της Μυτιλήνης Σχήµα 8: Εµπόδια στην εφαρµογή συστηµάτων ΑΠΕ για την περιοχή της Αθήνας Η µέτρηση αυτή αποτυπώνει την δυσµενή οικονοµική συγκυρία που σε συνδυασµό µε την έλλειψη κινήτρων για επενδύσεις και το πάγωµα των χρηµατοδοτήσεων από το Ελληνικό τραπεζικό σύστηµα έχουν δηµιουργήσει ένα ασφυκτικό κλίµα στον τοµέα των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας και ιδιαίτερα στα σχέδια εγκατάστασης φωτοβολταϊκών σταθµών. Η απλοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών για την εγκατάσταση φωτοβολταικών συστηµάτων σε κατοικίες σε συνδυασµό µε τη χρηµατοδότηση µε χαµηλά επιτόκια από την πλευρά των τραπεζών 14
θα µπορούσε να δώσει µια ώθηση σε αρκετά έργα που έχουν στάσιµα την τελευταία τριετία και στις δύο περιοχές µελέτης. Και στις δύο περιπτώσεις µελέτης αποτυπώνεται παρατηρείται η ξεκάθαρη προτίµηση των ερωτηθέντων στην εγκατάσταση έργων ΑΠΕ µε πρωτοβουλία και χρηµατοδότηση του δηµοσίου (Σχήµατα 9,10). Εποµένως είναι απαραίτητη η παροχή φορολογικών κινήτρων που θα τονώσει τις ιδιωτικές επενδύσεις στο τοµέα κατασκευής φωτοβολταικών πάρκων. Σχήµα 9: Στάση του δείγµατος απέναντι στη προοπτική εγκατάστασης έργων Α.Π.Ε. σε διαφορετικές περιοχές (για την περιοχή της Μυτιλήνης) 15
Σχήµα 10: Στάση του δείγµατος απέναντι στη προοπτική εγκατάστασης έργων Α.Π.Ε. σε διαφορετικές περιοχές (για την περιοχή της Αθήνας) Η παλαιότητα του συστήµατος θέρµανσης καθώς και η αντίληψη του δείγµατος σχετικά µε τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβαλταικά συστήµατα στα σπίτια είναι στατιστικά ανεξάρτητες από το ετήσιο οικογενειακό εισόδηµα των ερωτώµενων. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από την ανάλυση που πραγµατοποιήθηκε στο συγκεκριµένο παραδοτέο 5 συνοψίζουµε στις εξής προτεινόµενες δράσεις πολιτικής: Ανάπτυξη και υλοποίηση Προγραµµάτων κινήτρων και αντικινήτρων και παροχή άτοκων ή προνοµιακών δανείων για την εξοικονόµηση ηλεκτρικής ενέργειας σε οικιακό επίπεδο. Ανακύκλωση παλαιών και ενεργοβόρων συσκευών και αντικατάσταση τους µε νέες υψηλής ενεργειακής κλάσης µε κάποιο αντισταθµιστικό όφελος για τους καταναλωτές (π.χ. τη µη πληρωµή του ΦΠΑ). Ολοκληρωµένος ενεργειακός σχεδιασµός του συστήµατος θέρµανσης των κατοικιών. Απλοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών για την εγκατάσταση φωτοβολταικών συστηµάτων σε κατοικίες. 16
Παροχή φορολογικών κινήτρων από το κράτος που θα τονώσει τις ιδιωτικές επενδύσεις στο τοµέα κατασκευής φωτοβολταικών πάρκων. Ο ολοκληρωµένος σχεδιασµός φωτοβολταικών πάρκων είτε από ιδιωτικές ενεργειακές εταιρίες, είτε µε σύµπραξη ιδιωτικού και δηµόσιου τοµέα, θα πρέπει να λαµβάνει υπόψη τις οικονοµικές, περιβαλλοντικές αλλά και κοινωνικές διαστάσεις του έργου στη περιοχή υποδοχής. Οι τοπικές κοινότητες πρέπει να ενηµερωθούν επαρκώς από τους συµµετέχοντες στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για τις αναπτυξιακές δυνατότητες που θα προκύψουν από τη συµµετοχή τους σε έργα ΑΠΕ. Η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε οικιακό επίπεδο, µέσω της εξοικονόµησης ενέργειας και της ορθολογικής χρήσης της, µπορεί να συµβάλει στη µείωση των ενεργειακών δαπανών για τα νοικοκυριά και να επιφέρει σηµαντικά περιβαλλοντικά και οικονοµικά οφέλη για τη χώρα. Επιπλέον, αποτελεί έναν υγιή και δυναµικό επενδυτικό κλάδο µε νέες θέσεις απασχόλησης και υψηλή προστιθέµενη αξία για τη χώρα, αξιοποιώντας εγχώριους παραγωγικούς κλάδους υψηλής τεχνογνωσίας. Στο ίδιο πλαίσιο, οι ΑΠΕ µπορεί να αποτελέσουν για την Ελλάδα βασικό επενδυτικό άξονα, ενώ η επέκταση της διείσδυσής τους παραµένει, ακόµα και υπό τις υφιστάµενες οικονοµικές συνθήκες, µια συµβατική υποχρέωση της χώρας. Ταυτόχρονα, οι επενδύσεις σε ΑΠΕ µπορούν να επιφέρουν σηµαντική αύξηση άµεσων και έµµεσων θέσεων απασχόλησης. Ως εκ τούτου, δεν θα πρέπει να παραγκωνιστούν, αλλά να γίνει σωστός σχεδιασµός για την περαιτέρω ανάπτυξή τους. 17