ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΕΙΡΑ: ΚΔ «Κοσμάς Ψυχοπαίδης» ΜΕΓΑΘΕΜΑΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ Ενότητα 2: Οικονομική Διακυβέρνηση στην ΕΕ 2015-2016 ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΥ ΕΙΡΗΝΗ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΙΑΡΓΚΟΒΑΣ

ΣΤΟΧΟΙ 2 ης Ενότητας Να παρουσιαστούν οι βασικές έννοιες /αρχές της οικονομικής διακυβέρνησης στην ΕΕ: 1. Οικονομική και νομισματική ένωση (δημοσιονομική ένωση) 2. Ο ρόλος των οργάνων και των θεσμών της ΕΕ στην οικονομική διακυβέρνηση 3. Παρακολούθηση, πρόβλεψη και διόρθωση εντός της οικονομικής διακυβέρνησης 4. Ευρωπαϊκό εξάμηνο 5. Διαδικασία Υπερβολικού ελλείμματος 6. Διαδικασία Μακροοικονομικών Ανισορροπιών 7. Νέο σύμφωνο σταθερότητας Εποπτικό Υλικό: Κάποιες από τις διαφάνειες της παρούσας ενότητας βασίζονται σε προηγούμενο υλικό της ΕΣΔΔΑ που είχε αναπτυχθεί από τον κ. Γ. Παλαιοδήμο στα πλαίσια του μαθήματος «Χρηματοδότηση Δημοσιονομικών Πολιτικών (2014)»

Δραστηριότητα 2.1 Συζήτηση σε ομάδες Ποια είναι τα βασικά στοιχεία και οι θεσμοί μιας οικονομικής και νομισματικής ένωσης; Ποιες οι προϋποθέσεις οικονομικής σταθερότητας και ανάπτυξης σε ένα περιβάλλον οικονομικής και νομισματικής ένωσης ;

Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) Η Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό βήμα για την ολοκλήρωση των οικονομιών της ΕΕ. Εμπεριέχει το συντονισμό των οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών κυρίως με τον περιορισμό του δημόσιου χρέους και του ελλείμματος. Παρόλο που και τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ συμμετέχουν στην οικονομική ένωση, ορισμένες χώρες έχουν κάνει ένα επιπλέον βήμα προς την ολοκλήρωση, υιοθετώντας το ευρώ. Οι χώρες αυτές συνιστούν τη λεγόμενη ευρωζώνη. Την ανεξάρτητη νομισματική πολιτική διαχειρίζεται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (EΚΤ). Βασικό κομμάτι λειτουργίας της ΟΝΕ αποτελεί η διασφάλιση του υγιούς ανταγωνισμού.

Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) Τι σημαίνει "οικονομική ολοκλήρωση"; Κατά γενικό κανόνα, η οικονομική και νομισματική ένωση αποτελεί ένα προηγμένο στάδιο της διαδικασίας οικονομικής ολοκλήρωσης. Ο βαθμός οικονομικής ολοκλήρωσης μπορεί να υποδιαιρεθεί σε έξι στάδια: 1. Ζώνη συναλλαγών με προτιμησιακούς όρους (μειωμένοι δασμοί μεταξύ ορισμένων χωρών) 2. Ζώνη ελευθέρων συναλλαγών (συναλλαγές χωρίς εσωτερικούς δασμούς για ορισμένα ή όλα τα προϊόντα των συμμετεχουσών χωρών) 3. Τελωνειακή ένωση (με κοινό εξωτερικό δασμολόγιο για τις τρίτες χώρες και κοινή εμπορική πολιτική)

Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) Τι σημαίνει "οικονομική ολοκλήρωση"; 4. Ενιαία αγορά (με κοινές κανονιστικές ρυθμίσεις για τα προϊόντα και ελεύθερη κυκλοφορία προϊόντων, κεφαλαίου, εργατικού δυναμικού και υπηρεσιών) 5. Οικονομική και νομισματική ένωση (ενιαία αγορά με κοινό νόμισμα και κοινή νομισματική πολιτική) 6. Πλήρης οικονομική ολοκλήρωση (όλα τα προηγούμενα στάδια συν εναρμονισμένες δημοσιονομικές και οικονομικές πολιτικές).

Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) Η οικονομική διακυβέρνηση στο πλαίσιο της ΟΝΕ Στο πλαίσιο της ΟΝΕ δεν υπάρχει ενιαίος φορέας για την άσκηση της οικονομικής πολιτικής. Τις αρμοδιότητες μοιράζονται τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Οι βασικοί συντελεστές της ΟΝΕ είναι: 1. Tο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (European Council) που χαράσσει τις βασικές κατευθύνσεις πολιτικής 2. Tο Συμβούλιο της ΕΕ ("το Συμβούλιο") που συντονίζει τη χάραξη των οικονομικών πολιτικών και αποφασίζει αν ένα κράτος μέλος μπορεί να υιοθετήσει το ευρώ 3. Η "Ευρωομάδα" (Eurogroup) που συντονίζει τις πολιτικές κοινού ενδιαφέροντος για τα κράτη μέλη της ευρωζώνης

Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) Η οικονομική διακυβέρνηση στο πλαίσιο της ΟΝΕ 4. Tα κράτη μέλη που καταρτίζουν τον εθνικό τους προϋπολογισμό εντός των συμφωνημένων ορίων για το έλλειμμα και το χρέος και χαράσσουν τις δικές τους διαρθρωτικές πολιτικές για την αγορά εργασίας, τις συντάξεις και τις κεφαλαιαγορές 5. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (European Commission - EC) που παρακολουθεί τις οικονομικές επιδόσεις και τη συμμόρφωση με τους κανόνες 6. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (European Central Bank ECB)) που χαράσσει τη νομισματική πολιτική με κύριο στόχο τη σταθερότητα. 7. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Εuropean Parliament) - είναι συναρμόδιο με το Συμβούλιο να εκδίδει νομοθεσία και ασκεί τον δημοκρατικό έλεγχο της οικονομικής διακυβέρνησης, ιδίως μέσω του νέου Οικονομικού Διαλόγου.

Στόχοι: Το πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στοχεύει στην ανίχνευση, την πρόληψη και τη διόρθωση προβληματικών οικονομικών τάσεων, όπως τα υπερβολικά δημοσιονομικά ελλείμματα ή επίπεδα δημόσιου χρέους, που μπορούν να ανακόψουν την ανάπτυξη και να θέσουν τις οικονομίες σε κίνδυνο. Αποτελείται από τρεις άξονες: I. παρακολούθηση II. πρόληψη III. διόρθωση

A. Παρακολούθηση B. Πρόληψη Γ. Διόρθωση Ανάλυση οικονομικών δεδομένων Προβλέψεις (Commission Forecasts) Ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης (Annual Growth Survey - AGS) Έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης και εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις (Alert Mechanism Report- AMR and In-Depth Reviews (IDRs)) Μεσοπρόθεσμοι στόχοι (Medium Term Objectives MTOs) Προγράμματα σταθερότητας και προγράμματα σύγκλισης (Stability and Convergence Programmes SCPs) Εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων (National Reform Programs) Αξιολόγηση σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων (Draft Budgetary Plans) Ειδικές ανά χώρα συστάσεις (Country Specific Recommendations CSRs) Υλοποίηση: Ευρωπαϊκό Εξάμηνο Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος (ΔΥΕ) Excessive Deficit Procedure (EDP) Διαδικασία Μακροοικονομικών Ανισορροπιών (Macroeconomic Imbalance Procedure)

Ευρωπαϊκό Εξάμηνο: Ο ετήσιος κύκλος συντονισμού της οικονομικής πολιτικής, που πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια των έξι πρώτων μηνών του έτους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκπονεί εμπεριστατωμένη ανάλυση των προγραμμάτων οικονομικής και διαρθρωτικής πολιτικής των κρατών μελών, και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο των Υπουργών παρέχουν συμβουλές πολιτικής πριν από την οριστικοποίηση των σχεδίων προϋπολογισμών των κρατών μελών.

Α. Παρακολούθηση Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί λεπτομερώς τις οικονομικές εξελίξεις στα κράτη μέλη της ΕΕ και στην παγκόσμια οικονομία. Εντοπίζει δε δυνητικά προβλήματα, όπως οι επικίνδυνες ή μη βιώσιμες πολιτικές και η φθίνουσα ανταγωνιστικότητα, μέσω τακτικών αναλύσεων ενός μεγάλου φάσματος εθνικών και διεθνών οικονομικών δεδομένων, προβλέψεων για μια σειρά οικονομικών δεικτών, όπως η αύξηση του ΑΕΠ, ο πληθωρισμός και η ανεργία, εκτιμήσεων εθνικών προϋπολογισμών και αξιολόγησης των προγραμμάτων σταθερότητας ή σύγκλισης και των εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταρτίζει κάθε χρόνο δύο βασικές οικονομικές εκθέσεις που βοηθούν στον εντοπισμό και την αντιμετώπιση οικονομικών προβλημάτων: Ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης (Annual Growth Survey) Έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης (Alert Mechanism Report)

Δραστηριότητα 2.2 Αναζήτηση στατιστικών στοιχείων Βάσει των τελευταίων οικονομικών προβλέψεων της Επιτροπής (spring forecast), ποια είναι η πορεία της οικονομίας στην Ευρωζώνη και ποια στην Ελλάδα; Ποια βασικά μεγέθη εξετάζονται στις προβλέψεις;

Β. Πρόληψη Κάθε Απρίλιο, τα κράτη μέλη της ΕΕ οφείλουν να καταρτίζουν τα δημοσιονομικά τους προγράμματα για τα επόμενα τρία έτη, σύμφωνα με τους κανόνες οικονομικής διακυβέρνησης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, σκοπός του οποίου είναι να εμποδίζει την εμφάνιση ή την επιδείνωση δημοσιονομικών δυσχερειών. Τα κράτη μέλη που έχουν ως νόμισμα το ευρώ υποβάλλουν τα λεγόμενα «προγράμματα σταθερότητας», ενώ τα κράτη μέλη που δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ υποβάλλουν «προγράμματα σύγκλισης», τα οποία περιλαμβάνουν πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με τις νομισματικές πολιτικές. Η Επιτροπή και οι υπουργοί Οικονομικών των κρατών μελών βασίζονται σε αυτά έγγραφα για να εκτιμήσουν κατά πόσον τα κράτη μέλη βρίσκονται σε καλό δρόμο για την επίτευξη των μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών στόχων τους (ΜΔΣ) με βάση δύο κριτήρια: την ανάλυση του διαρθρωτικού ισοζυγίου και το όριο αναφοράς για τις δαπάνες.

Β. Πρόληψη Τα προγράμματα σταθερότητας και τα προγράμματα σύγκλισης περιλαμβάνουν: έναν μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο (ΜΔΣ), δηλαδή έναν δημοσιονομικό στόχο που καθορίζεται για κάθε κράτος μέλος και εκφράζεται σε διαρθρωτικούς όρους. Τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να θέτουν ετήσιους στόχους για να πετύχουν τον ΜΔΣ και να προβλέπουν την εξέλιξη του λόγου χρέους/ ΑΕΠ βασικές οικονομικές παραδοχές για την ανάπτυξη, την απασχόληση, τον πληθωρισμό και άλλους σημαντικούς οικονομικούς δείκτες περιγραφή και αξιολόγηση των μέτρων πολιτικής για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος ανάλυση του αντικτύπου τυχόν μεταβολών των βασικών οικονομικών παραδοχών στη δημοσιονομική κατάσταση και το χρέος πληροφορίες που καλύπτουν μια σειρά ετών, μεταξύ άλλων: ένα έτος εκτέλεσης του προϋπολογισμού, το τρέχον οικονομικό έτος, και τα σχέδια για τα τρία επόμενα έτη ενδεχομένως, επεξήγηση των λόγων για τους οποίους δεν επιτεύχθηκαν οι στόχοι.

Β. Πρόληψη Παράλληλα με τα προγράμματα σταθερότητα και σύγκλισης, όλα τα κράτη μέλη υποβάλλουν, «Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων (National Reform Programs NRPs)» με λεπτομερή στοιχεία για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που προγραμματίζουν για να δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Η Επιτροπή αναλύει τα δύο προγράμματα κάθε χώρας και, στη συνέχεια, διατυπώνει συγκεκριμένες συστάσεις πολιτικής (Country Specific Recommendations CSRs) για καθεμία από αυτές. Τα κράτη μέλη εξετάζουν αυτές τις συστάσεις τόσο με την Επιτροπή όσο και μεταξύ τους, και στη συνέχεια τις ενσωματώσουν στις εθνικές τους πολιτικές μέσω των κοινοβουλίων τους. Αυτή η διαδικασία συντονισμού και παρακολούθησης είναι ακόμη πιο αυστηρή για τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης, τα οποία υποβάλλουν σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων (draft budgetary plans) για τον επόμενο χρόνο στην Επιτροπή και τους εταίρους τους στην Ευρωζώνη. Σε περίπτωση που αυτές οι δημοσιονομικές πολιτικές δεν είναι ρεαλιστικές και/ή συνιστούν σοβαρή απειλή, μπορεί να ζητηθεί από τις εν λόγω χώρες να υποβάλουν αναθεωρημένο σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος.

Γ. Διόρθωση Το σύστημα οικονομικών κανόνων της ΕΕ ενισχύεται περαιτέρω με διατάξεις που διασφαλίζουν την εφαρμογή τους και υποχρεώνουν τις κυβερνήσεις να λαμβάνουν αποτελεσματικά μέτρα για τη διόρθωση των οικονομικών προβλημάτων. Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος Excessive Deficit Procedure (EDP) Τα κράτη μέλη με υπερβολικά δημοσιονομικά ελλείμματα πάνω από το 3% του ΑΕΠ, ή τα οποία αδυνατούν να μειώσουν τα υπερβολικά ελλείμματα (πάνω από το 60% του ΑΕΠ) με ικανοποιητικό ρυθμό, υπόκεινται σε μια σειρά κανόνων γνωστή ως Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος (ΔΥΕ). Στο πλαίσιο της ΔΥΕ, τα κράτη μέλη επιδιώκουν να επαναφέρουν τα υπερβολικά τους ελλείμματα ή χρέη σε ασφαλή επίπεδα. Επίσης, αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο προειδοποιήσεων και, εν τέλει, κυρώσεων, όπως πρόστιμα που μπορούν να φθάνουν το 0,2 % του ΑΕΠ τους, εφόσον συστηματικά δεν λαμβάνουν επαρκή μέτρα για να αντιμετωπίσουν τα ελλείμματα ή τα χρέη τους. Είναι εξάλλου δυνατόν να διακοπούν οι περιφερειακές επιδοτήσεις από το Ταμείο Συνοχής της ΕΕ. Η ΕΕ υποβάλει συστάσεις προς τις εθνικές κυβερνήσεις.

Γ. Διόρθωση Διαδικασία Μακροοικονομικών Ανισορροπιών Macroeconomic Imbalances Procedures (MIP) Βάσει αυτής της διαδικασίας που προβλέπεται στη Διαδικασία Μακροοικονομικών Ανισορροπιών της ΕΕ, τα κράτη μέλη με υπερβολικές ανισορροπίες υποχρεούνται να υποβάλλουν σχέδια διορθωτικών μέτρων με σαφή οδικό χάρτη και προθεσμίες. Μπορεί επίσης να επιβληθεί στα κράτη μέλη της Ευρωζώνης πρόστιμο ίσο με το 0,1 % του ΑΕΠ σε περίπτωση που αυτά αδυνατούν να αντιμετωπίσουν σοβαρές μακροοικονομικές ανισορροπίες, όπως υπερβολικά και διαρκή εμπορικά ελλείμματα ή πλεονάσματα, που είναι επιζήμια και αποτελούν απειλή για τα άλλα κράτη μέλη. Η απόφαση για επιβολή προστίμου σε κράτος μέλος προτείνεται από την Επιτροπή και μπορεί να ανασταλεί, εάν μια μεγάλη πλειονότητα κυβερνήσεων αντιταχθεί σε αυτό το μέτρο.

Δραστηριότητα 2.3 Αναζήτηση στο διαδίκτυο, σύγκριση, συζήτηση Βρείτε τα προγράμματα σταθερότητας/σύγκλισης και τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων δύο διαφορετικών κ-μ. Από τι ενότητες αποτελούνται; Έχουν την ίδια δομή; Τι θα προσθέτατε στο ελληνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων; Έχει υποβάλει η Ελλάδα πρόγραμμα σταθερότητας για το 2016;

Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (Stability and Growth Pact) Από την εισαγωγή του ευρώ, θεσπίστηκαν σαφείς κανόνες για να διασφαλίσουν υγιή δημόσια οικονομικά υπό τη μορφή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ), το οποίο καθορίζει τα γνωστά όρια για τα δημοσιονομικά ελλείμματα και το δημόσιο χρέος σε 3% και 60% του ΑΕΠ, αντίστοιχα. Ξεκινώντας από ένα προληπτικό ρόλο στη συνέχεια επεκτάθηκε ενσωματώνοντας και έναν κατασταλτικό ρόλο που είναι η Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος. Στη σημερινή του μορφή, το ΣΣΑ εμπλουτίστηκε και αποτελεί ένα σύνολο κανόνων δημοσιονομικής διαχείρισης που υλοποιούν το υφιστάμενο πλαίσιο για τον συντονισμό των εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ιδρύθηκε για τη διασφάλιση υγιών δημόσιων οικονομικών.

Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (Stability and Growth Pact) Από την εισαγωγή του ευρώ, θεσπίστηκαν σαφείς κανόνες για να διασφαλίσουν υγιή δημόσια οικονομικά υπό τη μορφή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ), το οποίο καθορίζει τα γνωστά όρια για τα δημοσιονομικά ελλείμματα και το δημόσιο χρέος σε 3% και 60% του ΑΕΠ, αντίστοιχα. Ξεκινώντας από ένα προληπτικό ρόλο στη συνέχεια επεκτάθηκε ενσωματώνοντας και έναν κατασταλτικό ρόλο που είναι η Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος. Στη σημερινή του μορφή, το ΣΣΑ εμπλουτίστηκε και αποτελεί ένα σύνολο κανόνων δημοσιονομικής διαχείρισης που υλοποιούν το υφιστάμενο πλαίσιο για τον συντονισμό των εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ιδρύθηκε για τη διασφάλιση υγιών δημόσιων οικονομικών.

Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (Stability and Growth Pact) Preventive arm Corrective arm επιδιώκει να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα δημοσιονομικής πολιτικής στη διάρκεια του κύκλου (ex ante έλεγχος) καθορίζει το πλαίσιο προκειμένου χώρες να λάβουν διορθωτικά μέτρα σε περίπτωση υπερβολικού ελλείμματος. Διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) (ex post διόρθωση) Τρέχουσα Νομική βάση ΣΣΑ Θέσπιση: Άρθρα 121 and 126 της συνθήκης λειτουργίας της ΕΕ (Treaty on the Functioning of the European Union -TFEU) Συμπλήρωση 1: Δέσμη έξι μέτρων (The six pack) Συμπλήρωση 2: Δέσμη δύο μέτρων (The two pack) Συμπλήρωση 3: Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση - ΣΣΣΔ) (Treaty on Stability, Coordination and Governance -TSCG)

Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (Stability and Growth Pact) Preventive arm Μεσοπρόθεσμα ο προϋπολογισμός πρέπει να είναι ισοσκελισμένος ή σε πλεόνασμα. Τα κράτη-μέλη που συμμετέχουν στη ζώνη του ΕΥΡΩ είναι υποχρεωμένα να καταθέτουν στην Ε.Ε. «πρόγραμμα σταθερότητας» σε τακτά χρονικά διαστήματα. Το πρόγραμμα σταθερότητας: βασίζεται σε κάποιες υποθέσεις (π.χ. ανάπτυξη εξωτερικής ζήτησης, τιμή πετρελαίου) περιγράφει το μείγμα οικονομικής πολιτικής πού θα οδηγήσει στην επίτευξη συγκεκριμένων στόχων στους οποίους περιλαμβάνεται και ο μεσοπρόθεσμος στόχος του ΣΣΑ. Ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης με σκοπό τον περιορισμό των ελλειμμάτων στους προϋπολογισμούς των χωρών-μελών, πριν αυτά αποκτήσουν υπερβολικό μέγεθος. (Υποβολή προγραμμάτων σταθερότητας από Κ-Μ, Εξέταση προγραμμάτων από το Συμβούλιο, Παρακολούθηση της εκτέλεσης τους και προτάσεις για λήψη των απαραίτητων διoρθρωτικών μέτρων από το Συμβούλιο).

Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (Stability and Growth Pact) Corrective arm Το έλλειμμα ως ποσοστό του ΑΕΠ θα πρέπει να είναι μικρότερο του 3% Αν το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης > 3 %, τότε υπάρχει υπερβολικό έλλειμμα, εκτός αν: Υπάρχει σημαντική ύφεση, δηλαδή μείωση του ΑΕΠ μεγαλύτερη από 2%. Εάν η ύφεση προκαλεί μείωση του ΑΕΠ μεταξύ 0.75% και 2%. Το Ecofin αποφασίζει αν υπάρχει διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, Το κράτος-μέλος πληρώνει ένα πρόστιμο με τη μορφή άτοκης κατάθεσης, Αν το κράτος-μέλος δεν διορθώσει το έλλειμμά του, τότε το ποσό αυτό κατακρατείται. Ενεργοποίηση της αποτροπής, όταν η επιτήρηση είναι αναποτελεσματική ή όταν δημιουργούνται υπερβολικά ελλείμματα εξαιτίας απρόβλεπτων λόγων. η διόγκωση του ελλείμματος είναι αποτέλεσμα ασυνήθιστου γεγονότος (π.χ. φυσική καταστροφή), η διόγκωση του ελλείμματος είναι αποτέλεσμα μίας σοβαρής οικονομικής ύφεσης, Σε περίπτωση υπερβολικού ελλείμματος προτείνονται διορθωτικά μέτρα!

Αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (2005) Αιτία: Γερμανία και Γαλλία οι πρώτες χώρες που υπερέβησαν το όριο του 3% στο έλλειμμα (2002-2005), Η ΔΥΕ δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ. Αναθεώρηση του ΣΣΑ το 2005. Χαλαρότερο το νέο ΣΣΑ: Εξειδίκευση μεσοπρόθεσμου στόχου ανά χώρα (έως και έλλειμμα 1% του ΑΕΠ) Πιο χαλαρός ορισμός της ύφεσης Παράταση προθεσμιών Για την ύπαρξη υπερβολικού ελλείμματος λαμβάνονται υπόψη παράγοντες όπως: το ύψος του δημόσιου χρέους, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας.

Αδυναμίες ΣΣΑ ως δημοσιονομικού κανόνα: Το κόστος αθέτησης του κανόνα δεν είναι αποτρεπτικό επειδή ο χρονικός ορίζοντας της ΔΥΕ δεν συμπίπτει με τον χρονικό ορίζοντα των φορέων άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής. Οι αρνητικές συνέπειες της δημοσιονομικής σπατάλης είναι μεσοπρόθεσμες ενώ τα πολιτικά οφέλη είναι βραχυπρόθεσμα. Το ΣΣΑ παρέβλεψε το γεγονός ότι μακροοικονομικές ανισορροπίες και φούσκες στις αγορές μπορούν να μετατραπούν σε δημοσιονομικές ανισορροπίες. Το παράδειγμα της Ιρλανδίας και της Ισπανίας το 2009 είναι χαρακτηριστικό. (Φούσκα αγοράς ακινήτων τοξικά ομόλογα διάσωση τραπεζών αύξηση δημοσιονομικού ελλείμματος και δημόσιου Χρέους)

Αδυναμίες ΣΣΑ ως δημοσιονομικού κανόνα (συνέχεια): Το ΣΣΑ δεν μπόρεσε ούτε να αποτρέψει ούτε να προλάβει τη δημοσιονομική κρίση, Η πεποίθηση ότι το ΣΣΑ θα αποτρέψει μια δημοσιονομική κρίση οδήγησε σε ένα «ημιτελές» ΣΣΑ, Έλλειψη μηχανισμού διάσωσης. Τι συμβαίνει αν η κρίση δεν αποφευχθεί; ΔΝΤ, Ευρωπαϊκή διάσωση, Έξοδος από την Ευρωζώνη, Ο μηχανισμός διάσωσης στήθηκε μέσα στην κρίση και στην προσπάθεια διάσωσης της Ελλάδας και των λοιπών χωρών σε κρίση.

Προβλήματα: Η ΕΕ είναι μια διακυβερνητική συνεργασία και όχι μια ομοσπονδία κρατών με κεντρική κυβέρνηση, Οι περισσότερες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, θεωρούν ότι η Ένωση πρέπει να παραμείνει ως μια, πιθανόν ενισχυμένη, διακυβερνητική συνεργασία, Η δημιουργία μηχανισμού μόνιμων δημοσιονομικών μεταβιβάσεων από τις πλούσιες και ανταγωνιστικές χώρες του Βορρά προς τις λιγότερο ανταγωνιστικές χώρες του Νότου δεν είναι στις άμεσες προτεραιότητες. Προσπάθειες - Λύσεις: 1) Πιο συνεκτική δημοσιονομική πολιτική 2) Πολιτικές αύξησης της ανταγωνιστικότητας και ενδυνάμωσης των κοινών πολιτικών στο εργασιακό, το συνταξιοδοτικό και το φορολογικό (Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας «Ευρώ +»), 3) Σύσταση μόνιμου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), 4) Ισχυρότερη εποπτεία του χρηματοοικονομικού τομέα (τραπεζική ένωση).

Προς μια νέα αρχιτεκτονική H παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση έφερε στο φως τις ελλείψεις οικονομικής διακυβέρνησης και δημοσιονομικής εποπτείας σε επίπεδο ΕΕ. Προ κρίσης: Broad economic policy guidelines (Γενικές Κατευθυντήριες γραμμές Οικονομικής πολιτικής) Stability and growth pact (Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης) Broad economic policy guidelines (Γενικές κατευθυντήριες γραμμές οικονομικής πολιτικής) Μετά κρίσης: Stability and growth pact (Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης) Six pack Two pack Treaty on Stability, Coordination and Governance (TSCG) 30

Διαδικασίες παρακολούθησης και συντονισμού πολιτικών μετά κρίσης Two pack (δέσμη δύο μέτρων): Από δημοσιονομικής άποψης εισάγει ένα κοινό δημοσιονομικό χρονοδιάγραμμα και κοινούς δημοσιονομικούς κανόνες για τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ. Ειδικότερα: Μέχρι τις 30 Απριλίου, τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ πρέπει να δημοσιεύουν τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά σχέδιά τους (προγράμματα σταθερότητας), μαζί με τις προτεραιότητες πολιτικής για ανάπτυξη και απασχόληση για τους επόμενους 12 μήνες (Εθνικά προγράμματα Μεταρρυθμίσεων) στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής, Μέχρι τις 15 Οκτωβρίου, τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ πρέπει να δημοσιεύουν το σχέδιο προϋπολογισμού τους και να το υποβάλουν προς έγκριση στην Ευρ. Επιτροπή, η Επιτροπή εξετάζει και εκφέρει γνώμη σχετικά με κάθε σχέδιο προϋπολογισμού μέχρι τις 30 Νοεμβρίου το αργότερο. Εάν η Επιτροπή εντοπίσει σοβαρή περίπτωση μη συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, καλεί το εν λόγω κράτος μέλος να υποβάλει αναθεωρημένο σχέδιο

Διαδικασίες παρακολούθησης και συντονισμού πολιτικών μετά κρίσης Two pack (συνέχεια): Η δέσμη δύο μέτρων ενισχύει την παρακολούθηση και εποπτεία για τα κράτη μέλη με σοβαρές δυσκολίες όσον αφορά τη χρηματοπιστωτική σταθερότητά τους. Ο βαθμός παρακολούθησης και εποπτείας θα εξαρτάται από τη σοβαρότητα της χρηματοπιστωτικής κατάστασης κράτους μέλους. Τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν σοβαρή χρηματοπιστωτική αστάθεια ή λαμβάνουν προληπτικά οικονομική συνδρομή θα υπόκεινται σε αυστηρή ενισχυμένη εποπτεία από την Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος μετάδοσης της κρίσης (contagion). Αυτή η ενισχυμένη εποπτεία θα στηρίζεται και θα υπερβαίνει τις υποχρεώσεις των κρατών μελών που υπόκεινται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.

Διαδικασίες παρακολούθησης και συντονισμού πολιτικών μετά κρίσης Six pack (δέσμη έξι μέτρων): Αποτελεί ένα συγκεκριμένο και αποφασιστικό βήμα προς την εξασφάλιση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, συμβάλλει στη σταθεροποίηση της οικονομίας της ΕΕ και την πρόληψη μιας νέας κρίσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιο συγκεκριμένα: Έλλειμμα ΚΜ σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις ειδικές συστάσεις του Συμβουλίου για να διορθωθεί το υπερβολικό έλλειμμά τους, Στην περίπτωση που κμ της ευρωζώνης δεν τηρεί τα προαπαιτούμενα, χρηματική κύρωση μπορεί να επιβληθεί από το Συμβούλιο βάσει ειδικής περιορισμένης πλειοψηφίας (reverse qualified majority) των κρατών μελών,

Δραστηριότητα 2.4 Αναζήτηση στη στατιστική βάση της AMECO Βρείτε τa ελλείμματα/πλεονάσματα Γενικής Κυβέρνησης (με και χωρίς επιτόκια δανεισμού) βάσει της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος από τη βάση της AMECO για την τελευταία δεκαετία για όλα τα Κ-Μ. Τι παρατηρείτε;

Διαδικασίες παρακολούθησης και συντονισμού πολιτικών μετά κρίσης Six pack (συνέχεια): Χρέος Το κριτήριο του χρέους της Συνθήκης γίνεται πλήρως λειτουργικό κατά την αξιολόγηση των κρατών μελών. Αν το 60% αναφοράς του λόγου του χρέους προς το ΑΕΠ δεν τηρείται, το κράτος μέλος θα πρέπει να τεθεί σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ακόμη και στην περίπτωση που το έλλειμμα του είναι κάτω από το 3%) Η διαφορά μεταξύ του επιπέδου του χρέους του κράτους μέλους και το 60% αναφοράς οφείλει να μειώνεται κατά 1/20 ο ετησίως (κατά μέσο όρο πάνω από 3 χρόνια) Δεδομένου ότι τα περισσότερα κράτη μέλη βρίσκονται ήδη σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, και συμμορφώνονται με ήδη συμφωνηθείσες πολιτικές δημοσιονομικής εξυγίανσης, μια μεταβατική περίοδος προβλέπεται για να εξασφαλιστεί ότι δεν γίνεται απότομη αλλαγή σε αυτές τις συμφωνημένες διαδικασίες.

Διαδικασίες παρακολούθησης και συντονισμού πολιτικών μετά κρίσης Six pack (συνέχεια): Όριο Δαπανών Έχει ως στόχο να κατευθύνει μια συγκεκριμένη χώρα προς τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο (ΜΔΣ-OMT) ο οποίος διασφαλίζει τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, Ανήκει στον προληπτικό βραχίονα του ΣΣΑ, Ορίζεται «σημείο αναφοράς των δαπανών», το οποίο αποτελεί ένα ανώτατο όριο για την ετήσια αύξηση των δημόσιων δαπανών, σύμφωνα με ένα μεσοπρόθεσμο ρυθμό ανάπτυξης.

Σύνοψη Νέου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης Το ΣΣΑ έχει μεταρρυθμιστεί σημαντικά μέσα από τη δέσμη έξι (ισχύς από τον Δεκέμβριο του 2011) και δύο μέτρων (ισχύς από τον Μάιο του 2013), οι οποίες έφεραν σημαντικές αλλαγές στους δημοσιονομικούς κανόνες και τον τρόπο επιβολής αυτών, Οι κανόνες του ενισχύονται επίσης από τη Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση (ΣΣΣΔ) (έναρξη ισχύος τον Ιανουάριο του 2013 στις 25 χώρες που έχουν υπογράψει). ΚΜ υποχρεούνται με έχουν έλλειμμα κατά ΔΥΕ (ESA-95) κάτω του 3%, Υποχρέωση χωρών να διατηρούν το «δομικό» δημοσιονομικό έλλειμμα κάτω από 0,5% του ΑΕΠ. Για χώρες με δημόσιο χρέος < 60% του ΑΕΠ, το όριο του δομικού ελλείμματος είναι 1% του ΑΕΠ, Χώρες με δημόσιο χρέος υψηλότερο του 60% του ΑΕΠ υποχρεούνται να το μειώνουν κατά 1/20 τον χρόνο, Η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) γίνεται ημι-αυτόματη, δηλ. απαιτείται ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο για την απόρριψη της πρότασης της Επιτροπής και όχι για την έγκριση της,

Σύνοψη Νέου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης Μείωση δημόσιου χρέους για χώρες με χρέος άνω του 60% του ΑΕΠ, αυστηρότερη επιβολή του ορίου και συντομότερη περίοδος προσαρμογής, Συσχέτιση στόχων ελλείμματος και χρέους, όσο υψηλότερο το χρέος τόσο μεγαλύτεροι οι περιορισμοί στο έλλειμμα, Έλεγχος όχι μόνο του ύψους του δημοσίου χρέους, αλλά και της διατηρησιμότητας, Μια χώρα θα μπαίνει στη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος (Excessive Deficit Procedure - EDP) αν, το χρέος της κρίνεται μη βιώσιμο, Μεγαλύτερη αυτοματοποίηση με πιο αυστηρές κυρώσεις, με μεγαλύτερο κόστος και συντομότερη περίοδο λήψης αποφάσεων. Αρχή της αντίστροφης ψηφοφορίας. Αν η Επιτροπή κρίνει ότι παραβιάστηκαν οι όροι του ΣΣΑ, επιβάλλει αυτομάτως τις νέες κυρώσεις εκτός αν εντός συγκεκριμένης προθεσμίας η πλειοψηφία των κρατών μελών ψηφίσει εναντίον.

Σύνοψη Νέου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης Κυρώσεις με τη μορφή καταθέσεων τοκοφόρες καταθέσεις στο στάδιο λήψης προληπτικών μέτρων, μη τοκοφόρες καταθέσεις κατά την είσοδο στη EDP και πρόστιμο σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Ενίσχυση ευρωπαϊκών και εθνικών μηχανισμών παρακολούθησης, Συστηματική παρακολούθηση δεικτών ανταγωνιστικότητας κάθε χώρας (διαφορές πληθωρισμού και κόστους παραγωγής έναντι εταίρων, πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία, ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, εξωτερικό χρέος) και πιθανή επιβολή αυτόματων ποινών σε περίπτωση υπερβάσεων, Μεγαλύτερος συντονισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο των εθνικών οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών, Μόνιμος μηχανισμός αντιμετώπισης κρίσεων ESM διάδοχος EFSF.

Σύνοψη Νέου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης Σύνοψη εποπτείας και συντονισμού της δημοσιονομικής πολιτικής των κρατών-μελών της Ε.Ε Δράση Νομοθετικό πλαίσιο Περιγραφή Headline deficit and debt limits A stronger focus on debt A new expenditure benchmark ΣΣΑ Six pack Six pack Όρια ελλείμματος και χρέους: Τα όρια του 3% του ΑΕΠ για το ελλείμμα και 60% του ΑΕΠ για το χρέος που καθορίζονται στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και κατοχυρώνονται στη Συνθήκη εξακολουθούν να ισχύουν. Οι νέοι κανόνες καθιστούν το 60% του χρέους ΑΕΠ λειτουργικό κριτήριο, το οποίο δεν συνέβαινε πριν από τη μεταρρύθμιση των έξι μέτρων. Ο κανόνας θεωρείται ότι έχει παραβεί, εάν τα κμ με χρέη άνω του 60% του ΑΕΠ δεν μειώνουν την υπέρβαση κατά τουλάχιστον 5% ετησίως κατά μέσο όρο για περίδο πάνω από τρία χρόνια. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, οι δημόσιες δαπάνες δεν πρέπει να αυξάνεται ταχύτερα από το μεσοπρόθεσμο δυνητικής αύξησης του ΑΕΠ, εκτός εάν συνδυάζεται με επαρκή αναπλήρωση από πλευράς των εσόδων. The importance of the underlying budgetary position Six pack Το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης εστιάζει περισσότερο στην βελτίωση των δημόσιων οικονομικών σε διαρθρωτικούς όρους, λαμβάνοντας με αυτό τον τρόπο υπόψη τις συνέπειες της οικονομικής ύφεσης ή έκτακτων μέτρων για το έλλειμμα. Προβλέπει την επίτευξη του στόχου για βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου ΓΚ κατά τουλάχιστον 0,5% του ΑΕΠ ετησίως. Τα κμ με υψηλά χρέη (πάνω από 60%) θα πρέπει να επιτύχουν ακόμα μεγαλύτερο διαρθρωτικό έλλειμμα. Credicle enforcement of targets Two pack Αμεσότερη επιβολή κυρώσεων σε κμ και διατύπωση χρονοδιαγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής με βάση συγκεκριμένους κανόνες και κριτήρια. A fiscal pact for 25 member states ΣΣΣΔ Σύμφωνα με την Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση (ΣΣΣΔ), η οποία εισαγάγει το δημοσιονομικό σύμφωνο (fiscal pact), από τον Ιανουάριο του 2014 oi μεσοπρόθεσμοι δημοσιονομικοί στόχους θα πρέπει να κατοχυρώνεται στο εθνικό δίκαιο και πρέπει να υπάρχει ένα όριο της τάξης του 0,5% του ΑΕΠ για τα διαρθρωτικά ελλείμματα (αύξηση 1% σε εξαιρετικές περιπτώσεις). Επίσης επιβάλλεται η άμεση ανάληψη αυτόματων μηχανισμών διόρθωσης οι οποίοι ενεργοποιούνται αν το διαρθρωτικό όριο του ελλείμματος παραβιάζεται. Συμφωνα με αυτή απαιτείται από τα κμ να καθορίσουν στην εθνική νομοθεσία το πώς και πότε θα διορθωθεί η παράβαση κατά τη διάρκεια των μελλοντικών προϋπολογισμών.

Βιβλιογραφία Διαφάνειες Διαλέξεων, Σημειώσεις Ιστοσελίδες http://ec.europa.eu/dgs/economy_finance/index_en.htm (DG-ECFIN) Εκθέσεις European Commission (2012), How the European Union works, European Commission, Luxembourg European Commission (2016), European Economic Forecast:: Spring 2016, European Commission, Luxembourg European Commission (2016), Vade Mecum on the Stability and Growth Pact,, European Commission, Luxembourg European Commission (2015), Annual Growth Survey 2016, COM(2015) 690, European Commission, Luxembourg European Commission (2015), Alert Mechanism Report 2016, COM(2015) 691, European Commission, Luxembourg Στατιστικά στοιχεία AMECO: http://ec.europa.eu/economy_finance/ameco/user/serie/selectserie.cfm EUROSTAT: http://ec.europa.eu/eurostat +++Πρόσθετη βιβλιογραφία στο eclass

Ευχαριστούμε πολύ για την προσοχή σας!