ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Αποτελεί πεποίθηση για την ηγεσία του Υπουργείου ότι η συγκυρία που ανέδειξε την σημερινή κυβέρνηση, διαμορφώθηκε κυρίως από την ανάγκη της κοινωνίας πρωτίστως να αναδειχθούν θεμελιώδεις αξίες αλλά και πρακτικές που αφορούν τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Σε αυτή την κατεύθυνση το σημερινό Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει θέσει ως αποστολή του την επίτευξη βιώσιμης και δίκαιης ανάπτυξης προτάσσοντας ταυτόχρονα τη σημασία του περιβάλλοντος, φυσικού, δομημένου, πολιτιστικού και την περιβαλλοντική εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση και ευθύνη όλων μας. Το παρόν νομοσχέδιο αποτελεί την αρχή της προσπάθειας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, καθορισμού ενός νέου πλαισίου κανόνων που αναφέρονται στη δόμηση με ολιστική θεώρηση, το οποίο αφενός προτάσσει τη μέριμνα, τη πρόληψη και την προστασία του περιβάλλοντος και αφετέρου στοχεύει στο να αντιμετωπίσει τις αιτίες που έχουν δημιουργήσει το άναρχο και αυθαίρετο δομημένο περιβάλλον στη χώρα μας. Οι μέχρι σήμερα νομοθετικές προσπάθειες, δεν απέφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Εστίασαν αποκλειστικά στο τελικό αποτέλεσμα, δηλαδή στην διαχείριση του αυθαιρέτου και αντιμετώπισαν την ρύθμιση ενός τόσο σύνθετου ζητήματος με κριτήρια την ικανοποίηση, στενά και μόνο, δημοσιονομικών αναγκών χωρίς να λαμβάνουν υπόψη το περιβαλλοντικό αποτύπωμα, και κυρίως χωρίς να προσπαθούν να εξαλείψουν τις αιτίες που προκαλούν την αυθαίρετη δόμηση. Στα πλαίσια αυτά, και υπό το πρίσμα συνολικής θεώρησης επανεξετάζονται μια σειρά από νομοθετήματα των τελευταίων ετών, τα οποία σχετίζονται μεν με την πολεοδομική νομοθεσία, παρέμεναν όμως ασύνδετα μεταξύ τους και σε μερικές περιπτώσεις παρουσιάζονται αντιφατικά και αλληλοεπικαλυπτόμενα όπως οι ν.3044/2002, ν.3843/2010, ν. 4014/2011, ν.4030/2011, ν.4178 /2013, ν.4269 /2014 ν.4315/2014 κλπ. Το παρόν Σχέδιο Νόμου προήλθε μετά από μακρά συζήτηση, κατάθεση και ανταλλαγή απόψεων που έλαβαν χώρα, με φορείς και θεσμούς όπως οι παρακάτω : ΤΕΕ, ΣΑΔΑΣ, ΣΕΠΟΧ, ΣΕΜΠΧΑ, Σύλλογος Πολιτικών Μηχανικών Ελλάδας, ΕΕΤΕΜ, Σύλλογος Συμβολαιογράφων, Προϊστάμενοι Υπηρεσιών Δόμησης Αττικής, Δντες Χωρικού Σχεδιασμού Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, εξειδικευμένοι επιστήμονες και πολίτες, μέσω υπομνημάτων και συσκέψεων. Τίθεται δε, σε δημόσια διαβούλευση, προκειμένου να συνεχιστεί ο δημόσιος διάλογος. Συνοπτικά, το σχέδιο νόμου θα αποτελείται από τρία Κεφάλαια: Κεφάλαιο Α : «Μηχανισμοί και Μέσα Ελέγχου της Ποιότητας του Δομημένου Περιβάλλοντος» Κεφάλαιο Β : «Πλαίσιο δόμησης» και Κεφάλαιο Γ : «Αντιμετώπιση αυθαίρετης δόμησης». 1
Ειδικότερα : Κεφάλαιο Α Στο Κεφάλαι ο Α, προβλέπονται οι Μηχανισμοί και τα Μέσα Ελέγχου της Ποιότητας του Δομημένου Περιβάλλοντος όπως παρακάτω : Παρατηρητήριο Δομημένου Περιβάλλοντος (Νέα Δομή) : Πρόκειται για σύσταση νέας δομής το έργο της οποίας είναι η εποπτεία, η προστασία, η μέριμνα και ο έλεγχος του δομημένου περιβάλλοντος. Οι Υπηρεσίες Δόμησης (ΥΔΟΜ) παραμένουν υπηρεσίες αδειοδότησης της δομησης ενώ τα Παρατηρητήρια Δομημένου Περιβάλλοντος ως νέες δομές : Αναλαμβάνουν την μέριμνα, την προστασία και τον έλεγχο της ποιότητας του δομημένου περιβάλλοντος. Εποπτεύουν την λειτουργία Επιτροπών που σχετίζονται με το περιβάλλον οι οποίες αποκεντρώνονται σε όλη την περιφέρεια. Οι εν λόγω Επιτροπές έχουν ως εξής : 1. Συμβούλια Αρχιτεκτονικής 2. Επιτροπές Προσβασιμότητας, 3. Επιτροπές Κρίσεως Αυθαιρέτων Ταυτότητα κτιρίου (νέα διαδικασία) Πρόκειται για θεσμοθέτηση διαδικασιών δημιούργιας, υποβολής, ενημέρωσης και περιοδικών ελέγχων της ταυτότητας των κτιρίων Πλαίσιο Δόμησης Κεφάλαιο Β: Υποκεφάλαιο Β1 : «Η παρακολούθηση υλοποίησης Πολεοδομικού Σχεδιασμού και το Περιβαλλοντικό Ισοζύγιο» Με δεδομένο το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία και τις σχετικές μελέτες του ΤΕΕ, ο μέσος χρόνος ολοκλήρωσης ενός πολεοδομικού σχεδίου διαρκεί περισσότερο από 20 χρόνια, θεωρείται ότι είναι απαραίτητο να θεσπιστούν διαδικασίες που να αντιμετωπίζουν το συγκεκριμένο πρόβλημα το οποίο αποτελεί σημαντική αιτία κατασκευής αυθαιρέτων. Για το σκοπό αυτό δημιουργούνται οι κάτωθι νέες διαδικασίες : Ηλεκτρονική Πολεοδομική Ταυτότητα Δημου (νέα ηλεκτρονικη υπηρεσία) Πρόκειται για : Δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας, καταγραφής και επικαιροποίησης κάθε πληροφορίας που σχετίζεται με τη χωροταξική και πολεοδομική κατάσταση κάθε Δήμου - Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ) Σχέδια Χωρικής Οργάνωσης Οικιστικών Πολεων (ΣΧΟΟΑΠ), Σχέδια Οικισμών, Ρυμοτομικά Σχεδια, Πράξεις Εφαρμογής, Ταυτότητα κοινοχρήστων χώρων Δήμων που βρίσκονται υπο απαλλοτριώση με δικαστικές αποφάσεις κλπ - 2
Επίσπευση πολεοδομικού σχεδιασμού με παρακολούθηση της εξέλιξης των διαδικασιών και της τήρησης συγκεκριμένων χρονοδιαγραμματων διαδικασία η οποία θα εποπτεύεται από το Παρατηρητήριο (νέα διαδικασία) Λειτουργία Τράπεζας δικαιωμάτων δομησης και κοινοχρήστων χώρων με επανεργοποίηση του μηχανισμού μεταφοράς συντελεστή δόμησης προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και εξασφάλιση επιπλέον κοινοχρήστων χώρων και διατηρητέων κτιρίων μέσω του μηχανισμού αυτού. Καθορισμός βαρυνόμενων και ωφελούμενων ακινήτων, προδιαγραφές καθορισμού ζωνών υποδοχής συντελεστή δόμησης (ΖΥΣ), και ζωνών αυξημένης επιβάρυνσης συντελεστή (ΖΑΕΣ), δράσεις περιβαλλοντικού ισοζυγίου σε ΖΑΕΣ με πολεοδομικά και περιβαλλοντικά κριτήρια. Υποκεφάλαιο Β.2 : «Διαδικασία Έκδοσης και Ελέγχου Υπηρεσιών Δόμησης» Άμεση αδειοδότηση οικοδομικών εργασιών με στόχο τον εκμηδενισμό του χρόνου αναμονής και καθυστέρησης, και εξάλειψη φαινομένων διαφθοράς και διαπλοκής (νέα διαδικασία) : Συμπεριλαμβάνει : Έκδοση οικοδομικής άδειας αμέσως μετά την ηλεκτρονική υποβολή φακέλου που εμπεριεχει ολες τις απαιτουμενες μελετες Υποχρεωτικό και άμεσο έλεγχο όλων των οικονομικών αδειών από την πολιτεία (ΥΔΟΜ) κατ εφαρμογη του άρθρου 24 του Συντάγματος. Συγκεκριμένα θα απαιτούνται 3 μέρες για τον ελεγχο τοπογραφικου (οροι δομησης συν εγκρισεις), 15 μέρες για τον έλεγχο του διαγραμματος κάλυψης Υποχρεωτική προέγκριση για κτίρια άνω των 3000 m² ιδιαιτερης περιβαλλοντικής αξίας Προαιρετική προέγκριση για όσους θεωρούν ότι εμπίπτουν σε αμφιλεγόμενες ή προβληματικές περιπτώσεις εφαρμογής διατάξεων πολεοδομικής νομοθεσίας (νέα διαδικασία) ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ: Αντιμετώπιση Αυθαίρετης Δόμησης ΑΥΘΑΙΡΕΤΟ : Είναι το κτίριο που στερείται οικοδομικής άδειας και κατ' επέκταση εγκεκριμένων μελετών (αρχιτεκτονικών, στατικών, μηχανολογικών). Κατά συνέπεια, η άρση του αυθαίρετου χαρακτήρα και η επαναφορά στη νομιμοτητα του κτιρίου, απαιτεί την απόκτηση των προηγούμενων μελετών που θα εγγυώνται ότι το κτίριο : είναι ασφαλές (στατική επαρκεια, πυρασφάλεια) είναι λειτουργικό, είναι αισθητικά ενταγμένο στο περιβάλλον, και καλύπτει τις απαιτήσεις του πολεοδομικού σχεδιασμού ( υποδομές, δίκτυα, κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι) Για τους παραπάνω λόγους: 3
1. Μέσω γενναίας μείωσης προστίμου, επιδοτούνται η εκτέλεση εργασιών για αντισεισμική θωράκιση κτιρίων καθώς και η αισθητική τους προσαρμογή στους εκάστοτε μορφολογικούς κανόνες στους παραδοσιακούς οικισμούς, στα πλαίσια προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. 2. Η πολεοδομική και περιβαλλοντική ένταξή των κτιρίων σε ένα περιβάλλον που να εγγυάται την ποιότητα μέσω δράσεων του Περιβαλλοντικού Ισοζυγίου. ΣΤΟΧΟΣ της Πολιτείας Η πλήρης καταγραφή του οικιστικού αποθέματος της χώρας ώστε όλα τα κτίσματα μέσω της τακτοποίησης και της άρσης του χαρακτηρα του αυθαιρέτου, θα αποκτούν τις προϋποθέσεις και τις απαιτήσεις της νομιμότητας. ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ: ανθρωποκεντρική -περιβαλλοντική -κοινωνική και όχι μόνο εισπρακτική Θεσμοθέτηση διαδικασιών πρόληψης της αυθαίρετης δόμησης (νέα διαδικασία) Δημιουργία Μονάδων Κοινωνικής Κατοικίας για την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών των οικονομικώς αδύναμων ή αστέγων Σύνδεση τιμολογίων οικοδομικών υλικών με τα Δελτία Αποστολής Εντοπισμός αυθαιρέτων με Σύστημα Τηλεπισκοπικής Περιοδικής Χαρτογράφησης Απαίτηση Έκδοσης Βεβαιώσης μηχανικού σε δικαιοπραξίες, εγγραπτέες πράξεις και άδειες λειτουργίας Έλεγχος βεβαίωσης για κάθε δικαιοπραξία Κόκκινη γραμμή Ημερομηνία Ορόσημο για οποιαδήποτε τακτοποίηση αυθαιρέτου η 28η Ιουλίου 2011. Μετά από την 28 ιουλιου 2011, δεν επιτρέπεται καμία ανοχή. Προβλέπεται άμεση κατεδάφιση για αυθαίρετα που εντοπίζονται απο το Παρατηρητήριο, κατά την φάση κατασκευής, με πόρους που θα προέρχονται απο τα ίδια τα πρόστιμα ανέγερσης και διατήρησης. Για τα κτίρια που εντοπίζονται αφού έχουν ανεγερθεί, το πρόστιμο ανέγερσης από 30% που είναι σήμερα εκτοξεύεται στο 100% της αντικειμενικής αξίας του κτιρίου, και στις περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές στο 150%. Τα πρόστιμα διατήρησης, για όσο καιρό διατηρούνται μέχρι να προγραμματισθει και να υλοποιηθει η κατεδαφιση τους, εκτοξευονται απο 5% στο 50%. Για πρώτη φορά θεσμοθετείται η ηλεκτρονική καταγραφή της όλης διαδικασίας από τον εντοπισμό μέχρι την κατεδάφιση κάθε αυθαιρέτου, η οποία είναι προσβάσιμη από κάθε πολίτη. Πριν την 28η Ιουλίου του 2011 Στόχος η πλήρης καταγραφή του οικιστικού αποθέματος της χώρας και η τακτοποίηση των αυθαιρέτων όχι με εισπρακτικά κριτήρια, αλλά με κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια λαμβάνοντας υπόψη αφενός τις δεδομένες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της χώρας μας, αφετέρου το γεγονός οτι η προσπάθεια τακτοποίησης είχε ξεκινήσει ήδη απο το 2011, με συγκεκριμμένους όρους και προυποθέσεις στην οποία έχουν ήδη υπαχθεί περίπου 1.000.000 κτίρια. Προς το σκοπό αυτό: Παρατείνεται ο χρόνος τακτοποίησης κατά 2 χρόνια με κλιμακούμενη αυξανόμενη διαφοροποίηση του προστίμου ανάλογα με το 6μηνο υπαγωγής 4
Εξακολουθούν να ισχύουν οι απαγορεύσεις υπαγωγής των αυθαιρέτων που βρίσκονται σε αιγειαλούς, δάση, ρέματα, κοινόχρηστους χώρους, αρχαιολογικούς χώρους κλπ, Μειώνονται στο μισό τα παράβολα για την υπαγωγή Αυξάνονται οι δόσεις από 60 σε 80 Αυξάνονται τα πρόστιμα σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές (περιοχές NATURA, παραδοσιακοί οικισμοί κλπ) Διευρύνονται τα κοινωνικά κριτήρια με αναστολή καταβολής των δόσεων σε μακροχρόνια άνεργους, δικαιούχους επιδόματος κοινωνικής αλληλεγγύης, υπερχρεωμένα φυσικά προσωπα που η κύρια κατοικία τους έχει εξαιρεθεί από την εκποίηση με δικαστική απόφαση σύμφωνα με τον νόμο 3869/2010 - Μειώνονται τα πρόστιμα για: Αυθαίρετες κατοικίες που έχουν κατασκευασθεί μεταξύ 1983-1993 Αυθαίρετα σε περιοχές εκτός σχεδίου στις οποίες εκκρεμεί η πολεοδομική μελέτη Στάσιμους οικισμούς κάτω των 500 κατοίκων που δεν είναι παραλιακοί και κοντά σε χιονοδρομικά κέντρα και που έχουν κατασκευασθεί πριν το 1983 Υπόγεια, σοφίτες, πατάρια κτιρίων Σε αυτό το ν/σ έχει αποτυπωθεί η πολιτική επιλογή της καλλιέργειας μιας νέας αντίληψης για τη διαχείριση του δομημένου χώρου και τη σχέση του με το φυσικό περιβάλλον. Δηλαδή, μιας νέας αντίληψης για τη σχέση ατομικής και συλλογικής ευθύνης για την περιβαλλοντική προστασία που αναδεικνύει τη θέση μας ότι η ατομική επιβάρυνση στο περιβάλλον μέσω μιας αυθαιρεσίας, δεν στερεί μόνο από όλους μας μέρος μιας καλύτερης ποιότητας ζωής αλλά ενσωματώνεται και ως βάρος στην αξία της ίδιας της κατασκευής, που βρίσκεται σε μια επιβαρυμένη πολεοδομικά και περιβαλλοντικά περιοχή. 5