Η ανάπτυξη μαθημάτων επιχειρηματικότητας στην ανώτατη εκπαίδευση. Διεθνής και Ελληνική εμπειρία. Λ. Παπαγιαννάκης, καθηγητής ΕΜΠ Δ. Δαμίγος, λέκτορας ΕΜΠ Ι. Καστέλλη, ερευνήτρια ΕΜΠ Γ. Μαυρωτάς, λέκτορας ΕΜΠ Ημερίδα ΤΕΕ «Η ανάπτυξη της Επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα και ο ρόλος των Ελλήνων Μηχανικών»
ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΝΩΣΗ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ
ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Κοινωνικό, Πολιτιστικό, Πολιτικό Περιβάλλον Οικονομική Ανάπτυξη (αύξηση ΑΕΠ & απασχόλησης) Γενικό Οικονομικό Περιβάλλον Γενικό Επιχειρηματικό Περιβάλλον Επιχειρηματικές Ευκαιρίες Επιχειρηματικές Ικανότητες Επιχειρηματική Δυναμική
Ο ρόλος της εκπαίδευσης επιχειρηματικότητας Να παρέχει στους φοιτητές τα απαραίτητα εφόδια ώστε να είναι ικανοί να καινοτομήσουν, να αναγνωρίσουν και να δημιουργήσουν ευκαιρίες, να εξοικειωθούν με την αβεβαιότητα και να ρισκάρουν, να πάρουν αποφάσεις, να αναλύσουν και να λύσουν προβλήματα και να μπορούν να επικοινωνήσουν καθαρά και αποτελεσματικά. Πέρα από την καλλιέργεια μιας «επιχειρηματικής ικανότητας» (business competence), να αναπτύξει τη γνώση περί επιχειρηματικότητας και να διαμορφώσει μια «επιχειρηματική κουλτούρα». Η επένδυση σε εκπαιδευτικά προγράμματα επιχειρηματικότητας δεν μπορεί παρά να έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.
Ιστορικά στοιχεία Η διδασκαλία περί επιχειρηματικότητας ξεκινά σχετικά πρόσφατα, το 1947 στις ΗΠΑ (πρώτο ΜΒΑ Management of New Enterprises στο Harvard Business School) Άνθιση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων στις ΗΠΑ στη δεκαετία του 70. Αφορούσε καταρχήν φοιτητές Σχολών Διοίκησης και Οικονομικών και μετά επεκτάθηκε και σε άλλες Σχολές (μηχανικούς, ιατρική, φυσικές επιστήμες) Στη B. Ευρώπη αρχικά, εμφανίστηκαν τα πρώτα εκπαιδευτικά εγχειρήματα στη δεκαετία του 80: University of Warwick και University of Strathclyde (UK), University of Twente (NL), Chalmers University of Technology (SE), University of Joensuu (F). Η διαφορετικότητα (πολιτική, οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική) των Ευρωπαϊκών χωρών οδηγεί σε μια ετερογένεια των εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Η σύγχρονη προβληματική Η επιχειρηματικότητα διδάσκεται ή καλλιεργείται και ενθαρρύνεται; Ποιες προσεγγίσεις και μέθοδοι εκπαίδευσης είναι κατάλληλες για την τριτοβάθμια εκπαίδευση Ποια είναι τα καταλληλότερα κριτήρια αξιολόγησης των εκπαιδευτικών προγραμμάτων Ποιος είναι ο καταλληλότερος για να διδάξει (καθηγητές, επιχειρηματίες ή και τα δύο) Νομιμοποιείται η Επιχειρηματικότητα να αποτελεί διακριτό επιστημονικό πεδίο εκπαίδευσης και έρευνας στα ΑΕΙ; Για ποια επιχειρηματικότητα και κουλτούρα θέλουμε να μιλάμε;
Διδάσκεται η επιχειρηματικότητα; εκτός από το ρόλο των ατομικών χαρακτηριστικών, υπάρχουν οι συμπεριφορές και η νοοτροπία που καλλιεργούνται και οι δεξιότητες που αποκτώνται επιχειρηματίας όμως δε γεννιέται κανείς, αλλά διαμορφώνεται μέσα από την εμπειρία, την εκπαίδευση και το περιβάλλον.
Τύποι εκπαιδευτικών προγραμμάτων Εστιασμένα (focused): όταν η Σχολή, οι φοιτητές και το διδακτικό προσωπικό ασχολούνται αποκλειστικά με το ακαδημαϊκό αντικείμενο του business ή business & engineering (π.χ. Columbia, Harvard, Maryland). Διαπανεπιστημιακά (university-wide): στοχεύουν στους φοιτητές εκτός business & engineering. Προγράμματα «μαγνήτες» (magnet programmes): ελκύουν φοιτητές σε προγράμματα επιχειρηματικότητας που προσφέρουν οι Σχολές Διοίκησης Επιχειρήσεων Προγράμματα «ακτινοβολίας» (radiant programmes): διαμορφώνουν μαθήματα επιχειρηματικότητας εκτός των Σχολών Διοίκησης Επιχειρήσεων, προσαρμοσμένα στις ανάγκες των φοιτητών άλλων επιστημονικών ειδικοτήτων (Babson College, Cornell University, MIT)
Μέθοδοι διδασκαλίας Διαλέξεις Μελέτες περίπτωσης Διαδραστικές μέθοδοι (επιχειρηματικά παιγχνίδια, προσομοίωση στον υπολογιστή) Κατάρτιση επιχειρηματικών σχεδίων Προσκλήσεις ομιλητών Επισκέψεις σε επιχειρήσεις
Ποιοι διδάσκουν Καθηγητές από Πανεπιστήμια με ειδικότητα στα Οικονομικά ή στη Διοίκηση Επιχειρήσεων ή από Σχολές Διοίκησης Επιχειρήσεων (π.χ. Γερμανία) Επιχειρηματίες που έχουν ακαδημαϊκές και διδακτικές φιλοδοξίες/ανησυχίες. Μίγμα των δυο προηγούμενων (team-teaching)(π.χ. Babson College) Γενικά, έλλειψη δασκάλων και ανάγκη εκπαίδευσής τους.
Ποια επιχειρηματικότητα και ποια επιχειρηματική κουλτούρα Ανάγκη αποδέσμευσης του επιχειρηματικού παραδείγματος για την εκπαίδευση και την κοινωνία από τη στενή προσέγγιση της δημιουργίας νέων επιχειρήσεων και σύνδεσής του με τη γενικότερη προβληματική περί παγκοσμιοποίησης και ανταγωνιστικότητας.
Γιατί η εκπαίδευση των μηχανικών Ο μηχανικός ανέκαθεν συνδεόταν με την εφεύρεση και την καινοτομία και διαθέτει αναλυτική σκέψη. Ανάγκη επαφής με τη σύγχρονη κοινωνικο-οικονομική πραγματικότητα Πώς λειτουργεί η αγορά Πώς σκέφτονται οι επιχειρήσεις Αλλαγή του ρόλου του μηχανικού στις σύγχρονες επιχειρήσεις Σταδιακή αλλαγή της νοοτροπίας των νέων μηχανικών - προσπάθεια άσκησης ελεύθερου επαγγέλματος
ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ 70% Δυναμικό Επιχειρηματικότητας % συνόλου σε κάθε περίο 60% 50% 40% 30% 20% 10% Πρόθεση Σύνολο Υπάρχουσα 0% 67-71 72-76 77-81 82-86 87-91 92-96 97-02 Χρόνος απόκτησης άδειας επαγ γέλματος
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΜΠ: «ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ» - Η σημερινή κατάσταση - ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΒΑΣΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗΣ / ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΙΔΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ 1 ΜΑΘΗΜΑ 2 ΜΑΘΗΜΑ... ΜΑΘΗΜΑ ν ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ eclass ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΕΡΕΥΝΕΣ - ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΥΠΟΔΟΧΗ - ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΒΗΜΑΤΑ portal
«ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ» - Σχεδιασμός επόμενης 2ετίας - ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΩΝ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΣΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΟΠΤΙΚΟ - ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΕΡΓΑΣΙΕΣ & ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕ ΑΝΑΔΟΧΟ ΔΙΑΡΚΕΣ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΤΗΛΕ - ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ (ΤΕΕ) ΑΝΑΠΤΥΞΗ PORTAL ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΛΕ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΕ ΑΛΛΑ ΑΕΙ (ΟΠΑ) & ΜΕΛΗ ΔΕΠ ΜΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ & ΙΟΒΕ ΜΕ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ (ΤΕΕ) ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΥΚΛΩΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ (ΤΕΕ) ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΥΚΛΩΝ ΤΗΛΕ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΚΔΟΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ & ΟΔΗΓΩΝ
Τελικά, το ζήτημα «εκπαίδευση και επιχειρηματικότητα» εντάσσεται στην προβληματική της «Οικονομίας Βασισμένης στη Γνώση». Η διδασκαλία και εκμάθηση θεμάτων που άπτονται της επιχειρηματικότητας στη βάση μιας διεπιστημονικής προσέγγισης στα ΑΕΙ, εισάγει νέους τύπους γνώσης, νέα ζητήματα μεθόδων διδασκαλίας καθώς και νέες δεξιότητες των φοιτητών για την επίλυση προβλημάτων. Ο μηχανικός είναι ανάγκη να ανταποκριθεί στις νέες συνθήκες που συνδέονται με τις τεχνολογικές αλλαγές και την παγκοσμιοποίηση των αγορών και να αναπτύξει και νέους τύπους γνώσης (γνώση διαχείρισης φυσικών και ανθρώπινων πόρων, γνώση δράσης στο πλαίσιο συνεργασιών, γνώση απόκτησης και διαχείρισης νέων ικανοτήτων). Εθνικό Μετσόβιο