06.3 ΝΕΑ ΠΡΑΙΣΟΣ (Βαβέλοι)

ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ «Καταγραφή της πολεοδομικής και της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας των αξιόλογων οικισμών του Νομού Λασιθίου για τη μελλοντική ένταξή τους σε θεσμικό πλαίσιο προστασίας» 06.3 ΝΕΑ ΠΡΑΙΣΟΣ (Βαβέλοι) Ομάδα 6 Π. ΠΕΤΡΑΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Μ. ΡΟΥΚΟΥΝΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Ε. ΚΟΣΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Κ. ΓΩΝΙΩΤΑΚΗΣ ΑΓΡΟΝΟΜΟΣ ΤΟΠΟΓΡΑΦΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Β. ΠΕΤΡΑΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ 1

ΝΕΑ ΠΡΑΙΣΟΣ (Βαβέλοι) Η βιβλιογραφική ερεύνα, οι συνεντεύξεις και η επιτόπια αυτοψία του οικισμού Νέα Πραισός που πραγματοποιήθηκε από την ομάδα εργασίας την Παρασκευή, 29 Οκτωβρίου 2010, είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία αυτού του τεύχους. 1. ΟΙΚΙΣΜΟΣ - ΤΟΠΟΣ ΤΟΠΙΟ - ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Στο κέντρο της χερσονήσου της Σητείας, ανάμεσα στις κοιλάδες που σχηματίζουν οι 2 βραχίονες του ποταμού που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Δίδυμος ή Στόμιος (σήμερα οι ποταμοί αυτοί ονομάζονται Ζου και Παντέλης) βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Πραισού, πρωτεύουσας των Ετεοκρητών του Ομήρου, δηλαδή των γνήσιων αυτοχθόνων που απομονώθηκαν και πάλεψαν για τη διατήρηση της πολιτιστικής τους ανεξαρτησίας. Επίσης, στην ίδια περιοχή με τους οικισμούς που μέχρι σήμερα αποτελούσαν την κοινότητα Πραισού, δηλαδή, τα χωριά Βάβελοι (σήμερα Νέα Πραισός), Κανενές (σήμερα Άγιος Σπυρίδωνας), τα ερημωμένα πρόσφατα χωριά Καλαμαύκι και Παντέλι και τα ερειπωμένα από παλιά Πρασοί (1651) και το μετόχι Πετρούνια (από χολέρα). Η Νέα Πραισός είναι ένα μικρό χωριό στο δρόμο προς το Οροπέδιο Χανδρά με υψόμετρο 390μ, 17χλμ. από τη Σητεία. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Σητείας και έχει 44 κατοίκους (απογραφή του 2001). Ανήκει στην πρώην κοινότητα Κανένε. Η Νέα Πραισός ή Βαβέλοι, δεν πρέπει να συγχέεται με την αρχαία πόλη της Πραισού, που βρίσκεται μεν σε κοντινή ακτίνα από τον τωρινό οικισμό, αλλά δεν είχε ποτέ ταυτόσημη θέση. Το παλαιότερο όνομα Βαβέλοι που συναντάται στη βιβλιογραφία και στις απογραφές των Ενετών και των Τούρκων ίσχυε μέχρι το 1955. Κατά το Στέργιο Σπανάκη, στις Βενετσιάνικες απογραφές του 16ου και 17ου αιώνα αναφέρεται Vavelus με 314 κατοίκους το 1583. Ο Pashley βασισμένος στην Αιγυπτιακή απογραφή το 1832 αναφέρει 25 Οθωμανικές οικογένειες. Κατά την απογραφή της Οθωμανικής διοίκησης του 1881, καταγράφονται 335 κάτοικοι. Το 1920 με 125 κάτοικους, το 1940 με 149 κατοίκους, το 1981 με 76 κατοίκους. Στα βόρεια ανατολικά του σημερινού χωριού υπήρχε κατά την ενετοκρατία ένα μικρό χωριό με 127 κατοίκους με το όνομα Πρασούς (Prassus) ή Πραισούς που καταστράφηκε μάλλον ολοσχερώς από τους Τούρκους διότι δεν αναφέρεται πουθενά στην Τούρκικη απογραφή του 1671. Στην οριοθέτηση των οικισμών σύμφωνα με το ΦΕΚ 217Δ/19-03-1986, η Νέα Πραισός κατατάσσεται στους αδιάφορους, στάσιμους, μικρούς οικισμούς και να ακολουθεί τους όρους δόμησης του ΠΔ/24-04-85 (ΦΕΚ 181Δ/03-05-1986). Στο βιβλίο του Ερρίκου Π. Σκουλούδη «Λαογραφικά από την περιοχή της Πραισού Σητείας και ιστορίες από την ευρύτερη περιφέρειά της» έκδοση του πολιτιστικού συλλόγου Πραισού, επιχειρείται στον πρόλογο να δικαιολογηθεί το όνομα Βαβέλοι, ανατρέχοντας στους Ενετούς άρχοντες Vavelli ή Vevelli, ή στην Εβραϊκή οικογένεια των Σαλαμόνε κατά το εβραϊκό Βαβέλ. Σύμφωνα με το Στέργιο Σπανάκη είναι άγνωστης ετυμολογίας. Επί τουρκοκρατίας 2

εξισλαμίστηκε και αποτέλεσε πηγή παραγωγής Γενίτσαρων που τρομοκρατούσαν και λυμαίνονταν την περιοχή. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή κατοικήθηκε από πρόσφυγες. Στην περιοχή της Πραισού η εγκατάσταση αρχίζει κατά την Μεσομινωική περίοδο (2100-1650 π.χ.) όταν εμφανίζεται να έχουν χτιστεί τα περισσότερα από τα μεγαλιθικά οικοδομήματα και έκτοτε έχουμε μια συνεχή κατοίκιση. Η πόλη της Πραισού ιδρύθηκε γύρω στα 1100 π.χ. και συμπίπτει με τη Δωρική εισβολή στο νησί και είχε ζωή 1000 περίπου χρόνων. Ήταν η πρωτεύουσα των Ετεοκρητών, απογόνων των Μινωιτών που είχαν ενωθεί σταδιακά με τους Αχαιούς και αργότερα απωθήθηκαν ανατολικά από τους Δωριείς κατακτητές. Απλωνόταν σε τρεις λόφους ή Ακροπόλεις όπως τις ονόμασαν οι αρχαιολόγοι. Στην πόλη διατηρήθηκε μια γλώσσα γραμμένη σε Ιωνικό αλφάβητο αυτή των Ετεοκρητών που ακόμη αποτελεί αίνιγμα για τους γλωσσολόγους. Η περίοδος της μεγαλύτερης ευημερίας της ήταν στους Κλασσικούς και στους Πρώιμους Ελληνιστικούς χρόνους όπου βλέπουμε να έχει όπως και οι άλλες πόλεις της Κρήτης, Δωρικούς θεσμούς. Στη θέση Σκάλες και Χελιδονιές υπάρχει σπήλαιο όπου βρέθηκαν αγγεία και εργαλεία της Μινωικής και Γεωμετρικής Εποχής, οστά ανθρώπων και αγγεία της αρχαϊκής εποχής. Στη θέση «Ραβδιά του Διγενή» ή «Κιόνια» εντοπίστηκε αρχαίο λατομείο με αρράβδωτους κίονες, κιονόκρανα, παραστάσεις, κυβόλιθοι, κ.α. Ο οικισμός είναι κτισμένος σε ένα μικρό διάσελο στραμμένος προς το άνοιγμα που βλέπει προς την Αρχαία Πραισό, τη Σητεία και τέλος, το κρητικό πέλαγος. Ο όγκος της εκκλησίας της Παναγίας της Βαβελιανής, που κατά τον πρόεδρο του πολιτιστικού συλλόγου συνυπάρχει με κτίσματα που αποκαλούν βενετσιάνικους πύργους εμποδίζει την απρόσκοπτη θέα προς μία από τις ακροπόλεις της αρχαίας Πραισού και τον ανοικτό ορίζοντα προς τα βόρεια. Συναντάται τόσο στα λεγόμενα των κατοίκων όσο και σε μερικά σημεία της βιβλιογραφίας αναφορά για αυτούς τους βενετσιάνικους πύργους, ωστόσο, η ακριβής τους θέση και η σημερινή τους κατάσταση δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί από εμάς. 2. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Οι κάτοικοι της περιοχής ασχολούνταν κατά κύριο λόγο με τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα. Μία από τις κύριες γεωργικές ασχολίες ήταν το λιομάζωμα. Στα χωριά της περιοχής υπήρχαν μερικές φάμπρικες που άλεθαν τον καρπό της ελιάς για να βγάζουν το λάδι. Σήμερα στέκονται μερικά από τα εργαλεία τους, θυμίζοντας εκείνες τις εποχές. Επίσης ένα από τα κύρια επαγγέλματα ήταν αυτό του σχοινά. Αγόραζαν το μαλλί από τα κατσίκια, το επεξεργάζονταν και έκαναν σκοινιά, τσουβάλια, πανιά για τα ελαιουργεία, τριχοντρουβάδες και βούργιες. Αυτό το επάγγελμα κρατούσε από παλιά. Ο T. Spratt (travels & researches in Crete σ. 160) κατά την επίσκεψη του στους Βάβελους το 1851, γράφει, ότι τον φιλοξένησε κάποιος με το όνομα Σπετσώτης που ζούσε στην άκρη του χωριού, ο οποίος για να ζήσει την οικογένεια του έκανε ρούχα και τσουβάλια από μαλλιά κατσίκας. Στην περιοχή λόγο των πολλών νερών που είχε από τον Παντελιανό ποταμό υπήρχαν πολλοί νερόμυλοι και έτσι πολλές οικογένειες ασχολήθηκαν με το επάγγελμα του μυλωνά. Σήμερα οι περισσότεροι έχουν καταστραφεί και θα έπρεπε να υπάρξει πρωτοβουλία ώστε κάποιος από αυτούς να επισκευαστεί. Αυτά τα επαγγέλματα συνιστούσαν την τοπική οικονομία και οι 3

ιδιαίτερες «παραδοσιακές» δραστηριότητες που αποτυπώθηκαν στο χαρακτήρα του συνόλου δεν υπάρχουν πια, το χωριό κατοικείται τώρα μόνο από συνταξιούχους, αφού όλο το παραγωγικό δυναμικό έχει «μεταναστεύσει» στα αστικά κέντρα. Οι λιγοστοί κάτοικοι της Νέας Πραισού σήμερα είναι συνταξιούχοι, και οι απόγονοί τους έχουν εγκαταλείψει τον οικισμό τόσο για ακαδημαϊκούς όσο και για επαγγελματικούς λόγους σε άλλες πόλεις της Κρήτης αλλά και εκτός. Μικρός αριθμός αυτών που διαμένει στη γύρω περιοχή κυρίως στη Σητεία - ασχολείται με ένα μέρος αγροτικών εργασιών του οικισμού και επιστρέφει εβδομαδιαία σε αυτόν προκειμένου να τις εκτελέσει. Δεν υπάρχει καμία δημόσια υπηρεσία εντός του οικισμού. Ένας αγροτικός ιατρός επισκέπτεται το χωριό κάθε δεκαπέντε μέρες. Οι κάτοικοι εξυπηρετούνται για το μεγαλύτερο μέρος τόσο των τυπικών όσο και προσωπικών καθημερινών αναγκών τους από τη Σητεία που απέχει 18,1χμ.. Το μοναδικό προϊόν που παράγεται και εξάγεται από το χωριό σήμερα είναι το λάδι από κορονέικες ελιές. Το χωριό διαθέτει συνεταιριστικό ελαιοτριβείο το οποίο βρίσκεται στην είσοδό του, τα απόβλητα του οποίου παροχετεύονται σε δεξαμενές βορειοδυτικά και σε αρκετά χαμηλότερο σημείο της πλαγιάς πάνω στην οποία βρίσκεται και ο οικισμός. Επίσης κατασκευάζονται σκοινιά. Στον πολιτιστικό σύλλογο έχει δωριστεί ένα παλιό σκοινάδικο και αναζητείται ο χώρος που θα κατασκευαστεί το μουσείο «νεώτερης ιστορίας, πολιτιστικής κληρονομιάς, γεωργικών τεχνών και αγροτικής κληρονομιάς». Έχει βρεθεί οικόπεδο στη Νέα Πραισό και έχει συσταθεί συμβούλιο διαχείρισης. Ο πολιτιστικός σύλλογος Νέας Πραισού φαίνεται να διατηρεί μια καλή συνεργασία με την Αγγλική Αρχαιολογική Εταιρία που έχει αναλάβει και διεξάγει τις ανασκαφές στην αρχαία Πραισό. Προσπαθεί να εντάξει σε πρόγραμμα ΕΣΠΑ κάποια σπίτια του οικισμού με στόχο να τα μετατρέψει σε ξενώνες ούτως ώστε να δοθεί η δυνατότητα φιλοξενίας των μελών των αποστολών της εταιρίας. Με αυτό τον τρόπο θα προσπαθήσουν να αναβαθμίσουν μέρος της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας του οικισμού τους. Στο γειτονικό οικισμό του Αγίου Σπυρίδωνα που ανήκει στο ίδιο δημοτικό διαμέρισμα με τη Νέα Πραισό, λειτουργεί ήδη ένας ξενώνας δυναμικότητας πέντε (5) ατόμων. 3. ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ Στον οικισμό παλαιότερα υπήρχαν λιθόστρωτοι δρόμοι, οι οποίοι σύμφωνα με μαρτυρίες των κατοίκων δεν υπήρξαν ποτέ σε καλή κατάσταση, λόγω της τεχνοτροπίας με την οποία είχαν κατασκευαστεί. Επρόκειτο για λιθόστρωτα με αραιή στρώση των πετρών, οι οποίες είχαν μεγάλη διαφορά στα μεγέθη και προεξείχαν σημαντικά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δυσχέρεια των κατοίκων όσον αφορά τη μετακίνηση τους. Όπως και σε πολλούς άλλους οικισμούς, η χρήση σκυροδέματος για την πρόχειρη εξομάλυνση των παλαιότερων λιθόστρωτων δρόμων του εσωτερικού ιστού του οικισμού, είναι και εδώ εμφανής. Οι κύριοι δρόμοι του οικισμού είναι στρωμένοι με άσφαλτο (η οποία βρίσκεται σε μέτρια κατάσταση, και της οποίας η συντήρηση και η ηλικία ασφαλτόστρωσης είναι περίπου 20 ετών). Έχουν πρόσφατα γίνει επεμβάσεις στο οδόστρωμα σχετικές με το δίκτυο ύδρευσης. Υπάρχει εν μέρει μία ομοιογένεια όσον αφορά τις προσόψεις των κτηρίων που βρίσκονται επάνω στους επιμέρους δρόμους του οικισμού, η οποία έχει περισσότερο προκύψει από εποχιακές εργασίες συντήρησης παρά από μία συλλογική θέληση είτε των κατοίκων είτε των φορέων του οικισμού. 4

Δεν βρέθηκαν σύνολα ή κτίρια άξια προσοχής και διατήρησης, οπότε δεν παραδόθηκαν και τα ανάλογα δελτία καθώς και ο αντίστοιχος χάρτης Χ.04β. 4. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΙΔΙΟΠΡΟΣΩΠΙΑ Για το χωριό Βάβελοι που το 1955 μετονομάστηκε σε Νέα Πραισό, δεν έχουμε συγκεκριμένα στοιχεία για το πότε κατοικήθηκε. Η στρατηγική θέση που βρίσκεται και οι πηγές που διαθέτει αλλά και τα ευρήματα ρωμαϊκών τάφων γύρο από το χωριό μας κάνουν να υποθέσουμε ότι κατοικούνται από πολύ παλιά αν και δεν γνωρίζουμε ποιο ήταν το όνομα του. Η αρχιτεκτονική ορισμένων οικιών καθώς και τα ερείπια του Ενετικού Πύργου κοντά στο ναό της πολιούχου Παναγίας, μας θυμίζουν την Ενετική Εποχή. Η δόμηση είναι ιδιαίτερα χαμηλή (Φωτ. 1), ο τεμαχισμός της γης εντός του οικισμού είναι μικρός, πέραν από μερικά κτίσματα όπως η εκκλησία, το καφενείο και το ελαιοτριβείο. Τα κτίσματα, περισσότερο οι πετρόκτιστες κατοικίες, έχουν υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις από ανακατασκευές και αναστηλώσεις με πρόχειρους τρόπους. Στο βιβλίο του Ερρίκου Π. Σκουλούδη «Δημώδεις παραδόσεις, θρύλοι, ιστορίες, αρχαίοι μύθοι και παραμύθια από την περιοχή της Πραισού», παρατίθενται πολλές ιστορίες, θρύλοι και παραμύθια που έχουν άμεσες αναφορές τόσο σε κρυμμένους θησαυρούς, όσο και σε ιστορίες τρόμου. Οι Ετεοκρήτες στην αρχαία Πραισό πρέπει να είχαν συλλέξει πολύ πλούτο στην περιοχή και η καταστροφή της πρέπει να πυροδότησε τα παραμύθια του πλούτου. Επιπλέον, η ύπαρξη των Γενίτσαρων που προέκυψαν μετά από βίαιο εξισλαμισμό καθώς και η απάνθρωπη συμπεριφορά τους προς τους πρώην κατοίκους της περιοχής, ενίσχυσαν τη μυθοπλασία. Το χωριό που συναντά σήμερα ο επισκέπτης ή μελετητής της περιοχής είναι ουσιαστικά αυτό που έχει προκύψει μετά την αποχώρηση των Οθωμανικών οικογενειών και τον εποικισμό του από τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής. Οι ελάχιστοι κάτοικοι με τους οποίους μιλήσαμε στους δρόμους του χωριού και στο μοναδικό καφενείο ενισχύουν την εικόνα εγκατάλειψης και ερήμωσης που μας ήταν ήδη εμφανής. Τα καλντερίμια έχουν υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις από ανακατασκευές και αναστηλώσεις με πρόχειρους τρόπους (Φωτ. 2). Σημαντική είναι η χρήση σκυροδέματος για την πρόχειρη εξομάλυνση των παλαιότερων λιθόστρωτων δρόμων του εσωτερικού ιστού του οικισμού. Οι κύριοι δρόμοι του οικισμού είναι στρωμένοι με άσφαλτο (η οποία βρίσκεται σε μέτρια κατάσταση, και της οποίας η συντήρηση και η ηλικία ασφαλτόστρωσης είναι περίπου 20 ετών). Έχουν πρόσφατα γίνει επεμβάσεις στο οδόστρωμα σχετικές με το δίκτυο ύδρευσης. Ο οικισμός έχει τρεις πηγές, από τις οποίες η μία καταλήγει σε μία πρόσφατα διαμορφωμένη, σε άριστη κατάσταση αν και μετακινημένη από την αρχική της θέση κρήνη (Φωτ. 3) η οποία βρίσκεται στο βόρειο κεντρικό κομμάτι του χωριού στο σημείο εισόδου του δρόμου από τη Σητεία. Από την ηλεκτρονική ιστοσελίδα του πολιτιστικού συλλόγου Νέας Πραισού μαθαίνουμε ότι επρόκειτο για μία οθωμανική βρύση με δωμάτιο-δεξαμενή. Η βρύση αναστηλώθηκε με τα αυθεντικά κομμάτια που την αποτελούσαν και στην αρχική της θέση, τα οποία βρέθηκαν όλα, εκτός από δύο- σε κτήρια του χωριού τα έτη 1999 2000. Υπάρχει επίσης μία δεύτερη πηγή στη βορειοανατολική πλευρά του χωριού της οποίας σήμερα η κρήνη είναι κατεστραμμένη, και τέλος, μία που δεν είχε διαμορφωθεί ποτέ σε κρήνη, σύμφωνα με τα λεγόμενα του προέδρου του χωριού. 5

5. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ Κατά την επίσκεψη μας στην Νέα Πραισό, δεν παρατηρήσαμε κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που θα υποδήλωνε την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του οικισμού. Το μόνο που μας έμεινε από την επιτόπια έρευνα μας είναι η κεντρική κρήνη που είναι αναστηλωμένη, μάλλον κακώς στο συγκεκριμένο σημείο, αφού η αρχική της θέση ήταν διαφορετική. Επίσης, ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται πολύ κοντά στον οικισμό, με αποτέλεσμα, αν συντηρηθεί και λειτουργήσει σωστά, να αναβαθμίσει το χωριό και να δημιουργήσει προϋποθέσεις ανάπτυξης. Η ιδέα που προωθείται με την προσπάθεια ανακαίνισης δύο παλαιών σπιτιών και την μετατροπή τους σε ξενώνες, για να μπορέσουν να φιλοξενούν αποστολές της Αγγλικής Σχολής ώστε να μην χρειάζεται να διαμένουν στη Σητεία δίνοντας ζωή στο χωριό, ίσως είναι μια λύση. Στο χωριό υπάρχουν όμως αυτή τη στιγμή μόνο συνταξιούχοι, οι οποίοι κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι σε θέση να υποστηρίξουν τέτοιες πρωτοβουλίες. Το μέλλον του οικισμού δε βρίσκεται σε μία μεμονωμένη επιχειρηματική ή εξωραϊστική κίνηση, αλλά στο συλλογικό και πλήρη επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας. 6

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 7

1. (DSC00328.JPG) 2. (OE6_L_007.JPG) 8

3. (OE6_NP_004.JPG) 9

1. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΠΟΣ ΤΟΠΙΟ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Όνομα οικισμού: ΝΕΑ ΠΡΑΙΣΟΣ (ΒΑΒΕΛΟΙ) Η Νέα Πραισός παίρνει το όνομα της από την αρχαία πόλη της Πραισού που βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση από τον οικισμό. Το παλαιότερο όνομα Βαβέλοι, αποδίδεται στους Ενετούς άρχοντες Vavelli ή Vevelli, ή στην Εβραϊκή οικογένεια των Σαλαμόνε κατά το εβραϊκό Βαβέλ (σύμφωνα με το «Λαογραφικά από την περιοχή της Πραισού Σητείας και ιστορίες από την ευρύτερη περιφέρειά της» του Ερρίκου Π. Σκουλούδη). ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Οικισμός : Ορεινός Ημιορεινός Πεδινός Παράλιος Φυσικό περιβάλλον ιδιαιτερότητες: Υπάρχουν στην περιοχή ιδιαίτερα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που αξίζει να αναδειχθούν ; (πχ. Οροπέδιο, σπήλαιο, φαράγγι, κλπ) Αναφέρατε : ΟΧΙ Υπάρχει κάποιο πλαίσιο προστασίας για την περιοχή? Αν όχι θεωρείται ότι χρειάζεται να προταθεί κάτι τέτοιο; Αναφέρατε : ΟΧΙ Η περιοχή συνδέεται με κάποιο ιστορικό γεγονός ; Αναφέρατε : Πληθώρα ιστορικών γεγονότων, από την αρχαιότητα (αρχαία Πραισός-πρωτεύουσα των ετεοκρητών), την ενετοκρατία και την τουρκοκρατία. Αναφέρεται κάποιο από τα στοιχεία του τόπου που θεωρείται ιδιαίτερο χαρακτηριστικό για τη φυσιογνωμία του. 1) Μεμονωμένο κτίσμα ή μνημείο 2) Παραγόμενο προϊόν 3) Παραγωγική δραστηριότητα (π.χ. κτηνοτροφία, οινοποιία) 4) Έθιμο 5) Τοπική γιορτή ή πανηγύρι Υπάρχει κάποια ιστορική περίοδος με την οποία ο οικισμός συνδέεται περισσότερο? (π. χ. ρόλος του οικισμού σε επαναστάσεις) Αναφέρατε : Η ευρύτερη περιοχή που βρίσκεται ο οικισμός και κυρίως η αρχαία Πραισός, ήταν η αρχαία πρωτεύουσα των Ετεοκρητών. 1

Αναφέρεται (αν γνωρίζετε ) κάποιο έργο της πεζογραφίας ή της ιστορίας που αναφέρεται στον οικισμό. Αναφέρατε : Το βιβλίο του Ερρίκου Π. Σκουλούδη «Δημώδεις παραδόσεις, θρύλοι, ιστορίες, αρχαίοι μύθοι και παραμύθια από την περιοχή της Πραισού» Δημογραφική εξέλιξη (αναφορά στις 5 τελευταίες απογραφές). Αναφέρατε : 1961: 238 κάτοικοι, 1971: 175 κάτοικοι, 1981: 153 κάτοικοι, 1991: 107 κάτοικοι, 2001: 85 κάτοικοι Μπορεί ο οικισμός να θεωρηθεί ότι ανήκει σε ένα ευρύτερο σύνολο με κοινά χαρακτηριστικά στην εξέλιξη του (π.χ. Χωριά του Οροπεδίου Λασιθίου). Αναφέρατε : ΟΧΙ Γ ) ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ - ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΕΙΣ Ποιά είναι η σχέση του οικισμού με : To τοπικό κέντρο της περιοχής Τους γειτονικούς οικισμούς : Στο Δ.Δ. της Πραισού ανήκουν, ο Άγιος Σπυρίδωνας, το Καλαμαύκι, το Παντέλι, οι Πρασοί και το μετόχι Πετρούνια. Από αυτά τα χωριά μόνο ο Άγιος Σπυρίδωνας κατοικείται. Ύπαρξη στον οικισμό διαφόρων εξυπηρετήσεων ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ : υπάρχει στον οικισμό Νηπιαγωγείο Δημοτικό Γυμνάσιο ΥΓΕΙΑ : Λύκειο Υπάρχει στον οικισμό Κέντρο Υγείας Φαρμακείο Υπάρχουν στον οικισμό άλλες εξυπηρετήσεις : (π. χ. παιδικός σταθμός, πολεοδομία, Κ. Ε. Π. τράπεζα κλπ.) Αναφέρατε : ΟΧΙ Ένας αγροτικός ιατρός επισκέπτεται το χωριό κάθε δεκαπέντε μέρες 2

Θεωρείται ότι η περιοχή χρειάζεται καλύτερη οδική σύνδεση με το τοπικό κέντρο; ΝΑΙ ΟΧΙ Υπάρχει συγκοινωνία με άλλες περιοχές ; ΝΑΙ ΟΧΙ Υπάρχει συγκοινωνία με άλλο τοπικό κέντρο ; ΝΑΙ ΟΧΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ α) Προς το τοπικό κέντρο ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΚΑΚΗ β) Προς άλλες οικιστικές περιοχές ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΚΑΚΗ Δ) ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΣΤΟΥ (Αναφέρατε) Χτίζονται καινούργια κτίρια ; ΝΑΙ ΟΧΙ Χτίζονται τουριστικές μονάδες ; ΝΑΙ ΟΧΙ 2. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Α) Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1. Σε ποιο τομέα στηρίζεται η οικονομία της περιοχής ; ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ( γεωργία κτηνοτροφία αλιεία ) ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ( βιομηχανία - βιοτεχνία) ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ( υπηρεσίες και τουρισμός ) Έχει αλλάξει κάτι, στην πάροδο των χρόνων, σε σχέση με τους παραπάνω τομείς ; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ναι, ποιό ; Υπήρχαν βιοτεχνίες κατασκευής σκοινιών και μποξάδων από μαλλί κατσικών. 2. Υπάρχουν παραδοσιακές δραστηριότητες ; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ναι, ποιές ; ( Αναφέρατε ) (π. χ. υφαντουργία, κεραμική ) 3. Υπάρχει κάποιο επάγγελμα στην περιοχή που έχει σήμερα εκλείψει ; Αν ναι, ποιό ; ΝΑΙ ΟΧΙ Κατασκευαστής σκοινιών 3

4. Νέες απασχολήσεις στην περιοχή ; ΝΑΙ ΟΧΙ Αν ναι, ποιές ; Γίνεται προσπάθεια για την κατασκευή ξενώνων ώστε να φιλοξενούνται τα μέλη των αποστολών της Αγγλικής αρχαιολογικής σχολής που κάνουν ανασκαφές στην Αρχαία Πραισό. 5. Πιστεύετε ότι υπάρχουν προοπτικές εξέλιξης σ αυτές τις απασχολήσεις; Αν ναι, ποιές ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ ΟΧΙ 6. Γνωρίζετε αν έχουν δοθεί επιχορηγήσεις ή κάποια οικονομική ενίσχυση για την παραγωγή τοπικών προϊόντων ή για την ενίσχυση τοπικών «παραδοσιακών» δραστηριοτήτων ; Αν ναι, σε ποιές ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ ΟΧΙ Από ποια πηγή χρηματοδότησης; ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ 7. Υπάρχουν προβλήματα σήμερα στην κυκλοφορία των οχημάτων και των πεζών στην περιοχή σας. Αν ναι, ποιά ; ΝΑΙ ΟΧΙ Ιδιαίτερα στενοί είναι οι δρόμοι εντός του οικισμού, όπου συνυπάρχουν αυτοκίνητα, αγροτικά μηχανήματα και πεζοί. Το οδικό δίκτυο με τους γύρω οικισμούς και τη Σητεία είναι σε μέτρια κατάσταση συντήρησης. 8. Για ποιους λόγους γίνονται οι μετακινήσεις σας καθημερινά ; Συναλλαγή με δημόσιες υπηρεσίες Υπηρεσίες Πρωτογενή τομέα (αγροτικά, κτηνοτροφικά) Υπηρεσίες Δευτερογενή τομέα (μεταποίηση, κατασκευές) Υπηρεσίες Τριτογενή τομέα (τουρισμός) 4

α/α ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ Καταγραφή της πολεοδομικής και της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας των αξιόλογων οικισμών του Νομού Λασιθίου για τη μελλοντική ένταξή τους σε θεσμικό πλαίσιο προστασίας ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Ομάδα 06 Κατάλογος Φωτογραφικής Τεκμηρίωσης Όνομα Αρχείου Θέμα Φωτογραφίας Διαστάσεις (σε pixels) Κάδρο Φωτογραφική Μηχανή (Όνομα και Προέκταμα) Σύντομη Περιγραφή (Λεζάντα) Οριζόντια Κατακόρυφα Landscape/Portrait Μάρκα και Μοντέλο Ημερομηνία Λήψης 015 DSC00009.JPG Νέα Πραισός - Κεντρική πλατεία 2048 1536 Landscape SONY DSC-P72 29/10/2010 016 DSC00013.JPG Νέα Πραισός 1536 2048 Portrait SONY DSC-P72 29/10/2010 017 DSC00014.JPG Νέα Πραισός 1536 2048 Portrait SONY DSC-P72 29/10/2010 018 DSC00015.JPG Νέα Πραισός 2048 1536 Landscape SONY DSC-P72 29/10/2010 019 DSC00327.JPG Νέα Πραισός 3264 2448 Landscape SONY ERICSSON W995 29/10/2010 020 DSC00328.JPG Νέα Πραισός 3264 2448 Landscape SONY ERICSSON W995 29/10/2010 021 DSC00333.JPG Νέα Πραισός 2448 3264 Portrait SONY ERICSSON W995 29/10/2010 022 DSC00334.JPG Νέα Πραισός 3264 2448 Landscape SONY ERICSSON W995 29/10/2010 023 IMGP0375.JPG Νέα Πραισός 3000 4000 Portrait PENTAX Optio E85 29/10/2010 024 IMGP0377.JPG Νέα Πραισός 4000 3000 Landscape PENTAX Optio E85 29/10/2010 025 IMGP0381.JPG Νέα Πραισός 4000 3000 Landscape PENTAX Optio E85 29/10/2010 026 IMGP0382.JPG Νέα Πραισός 4000 3000 Landscape PENTAX Optio E85 29/10/2010 029 IMGP0386.JPG Νέα Πραισός 4000 3000 Landscape PENTAX Optio E85 29/10/2010 030 IMGP0387.JPG Νέα Πραισός 4000 3000 Landscape PENTAX Optio E85 29/10/2010 031 IMGP0388.JPG Νέα Πραισός 4000 3000 Landscape PENTAX Optio E85 29/10/2010 032 IMGP0401.JPG Νέα Πραισός 3000 4000 Portrait PENTAX Optio E85 29/10/2010 033 OE6_NP_001.JPG Νέα Πραισός 4942 1498 Landscape SONY ERICSSON U5i 29/10/2010 034 OE6_NP_002.JPG Νέα Πραισός 3264 1836 Landscape SONY ERICSSON U5i 29/10/2010 035 OE6_NP_004.JPG Νέα Πραισός 1524 1996 Portrait SONY ERICSSON U5i 29/10/2010 Φύλλο 1 από 1