ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ

ΠΑΤΡΩΝ - ΜΕΤΑ Ι ΑΚΤΟΡΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΡΑΘΕΟ ΩΡΗ ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Αν. Καθ. Γ. Σταµέλος Γ. Παπαδιαµαντάκη - A.Βασιλόπουλος 2 Ο ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ ΜΑΡΤΙΟΣ 2005

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 2. ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: Η Πολιτική της ιεύρυνσης... 5 2.1. Πανεπιστήµια και Αριθµός Τµηµάτων... 5 2.2. Επιστηµονικά Πεδία... 8 3. ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΚΑΙ Ι ΑΚΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ: Η ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ... 9 3.1. Πρώτος Κύκλος: Οι Προπτυχιακές Σπουδές... 11 3.2. Πτυχιούχοι Πρώτου Κύκλου Σπουδών... 18 3.3. Πτυχιούχοι εύτερου & Τρίτου Κύκλου :Μεταπτυχιακοί και ιδάκτορες... 22 3.4. Τακτικό και Έκτακτο ιδακτικό Προσωπικού... 24 3.5. ιαχρονική σύγκριση βασικών µεγεθών... 27 3.5.1. είκτες... 31 4. Η ΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ... 34 4.1. Πρώτος Κύκλος Σπουδών και Φύλο... 34 4.2. Πτυχιούχοι Πρώτου Κύκλου Σπουδών και Φύλο... 40 4.3. Πτυχιούχοι εύτερου και Τρίτου Κύκλου Σπουδών και Φύλο... 43 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕ ΙΟ... 44 4.4. Τακτικό και Έκτακτο ιδακτικό προσωπικό και Φύλο... 45 5. ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ: ΤΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 48 5.1. H Πρώτη Οµάδα: τα µεγάλα Πανεπιστήµια... 48 5.1.1. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)... 49 5.1.2. Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης... 55 5.2. Η εύτερη Οµάδα:... 61 5.2.1. Πανεπιστήµιο Πατρών... 61 5.2.2. ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης... 66 5.2.3. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο... 71 5.2.4. Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων... 75 5.3. Η Τρίτη Οµάδα:... 79 5.3.1. Πανεπιστήµιο Πειραιώς... 79 5.3.2. Πάντειο Πανεπιστήµιο... 83

5.3.3. Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών... 87 5.3.4. Πανεπιστήµιο Κρήτης... 91 5.3.5. Πανεπιστήµιο Μακεδονίας... 95 5.3.6. Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας... 99 5.3.7. Πανεπιστήµιο Αιγαίου... 104 5.3.8. Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών... 109 5.4. Η Τέταρτη Οµάδα.... 113 5.4.1. Πολυτεχνείο Κρήτης... 113 5.4.2. Ιόνιο Πανεπιστήµιο... 116 5.4.3. Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών... 119 5.4.4. Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο... 121 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΙΝΑΚΩΝ... 124 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην παρούσα εργασία αποτυπώνεται το προφίλ των ελληνικών πανεπιστηµίων. Τα παρουσιαζόµενα στοιχεία προέρχονται από το παράρτηµα της ΕΣΥΕ για το Υπουργείο Παιδείας, και είναι τα τελευταία διαθέσιµα στοιχεία (λήξεως 2000). Συγκρίνονται µε αντίστοιχα στοιχεία του 1998 και, για να συµπληρωθεί η εικόνα, και µε στοιχεία του 1993. Αυτό δεν είναι πάντα εφικτό διότι τα διαθέσιµα για το 1993 είναι συγκεντρωτικά (κατά πανεπιστήµιο και όχι κατά τµήµα) και έτσι µια σειρά από συγκρίσεις (κυρίως κατά επιστηµονικό πεδίο) δεν είναι δυνατή. Πρέπει να σηµειωθεί ότι σε αυτή την εργασία οι όροι «βασικός ή πρώτος», «δεύτερος» και «τρίτος κύκλος» πανεπιστηµιακών σπουδών που τα τελευταία χρόνια τείνουν να καθιερωθούν, (κυρίως ως απόρροια της διαδικασίας της Μπολόνια) αντιστοιχούν στους παλαιότερους όρους «προπτυχιακές», «µεταπτυχιακές» και «διδακτορικές σπουδές» και χρησιµοποιούνται εναλλάξ. Ο κύριος όγκος των στοιχείων αναφέρεται στις προπτυχιακές σπουδές: τον βασικό ή πρώτο κύκλο πανεπιστηµιακών σπουδών. εν θα γίνει αναλυτική παρουσίαση της δοµής και της οργάνωσης του δεύτερου και του τρίτου κύκλου πανεπιστηµιακών σπουδών, δηλαδή των µεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών, παρά το γεγονός ότι θα παρουσιαστούν κάποια πρώτα στοιχεία (απόλυτοι αριθµοί και ποσοστά) που αφορούν τους πτυχιούχους του δεύτερου και του τρίτου κύκλου σπουδών (µεταπτυχιακούς και διδάκτορες). Το ελληνικό πανεπιστηµιακό σύστηµα το 2003 περιελάµβανε 20 ιδρύµατα. Εδώ θα παρουσιαστούν στοιχεία για τα 18 από αυτά. εν θα παρουσιαστούν στοιχεία για το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο και για το νεώτερο πανεπιστήµιο, το Πανεπιστήµιο Πελοποννήσου, λόγω της πρόσφατης ίδρυσής του. Θα πρέπει ακόµα να σηµειωθεί ότι δύο ακόµα πανεπιστήµια άρχισαν να λειτουργούν το 2004 (το Πανεπιστήµιο Στερεάς Ελλάδας µε έδρα τη Λαµία και το Πανεπιστήµιο υτικής Μακεδονίας µε έδρα την Κοζάνη). Αναµένεται επίσης να λειτουργήσει στο µέλλον και το ιεθνές Πανεπιστήµιο µε έδρα τη Θεσσαλονίκη. 3

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα 2. ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΕΥΡΥΝΣΗΣ 2.1. Πανεπιστήµια και Αριθµός Τµηµάτων Μια πρώτη εικόνα της δοµής και της χωροταξικής διεύρυνσης του πανεπιστηµιακού συστήµατος σχηµατίζεται µε βάση τους Πίνακες 1 και 2α του παραρτήµατος. Ο Πίνακας 1 του παραρτήµατος απεικονίζει τη δυναµική ανάπτυξης των ιδρυµάτων, των τµηµάτων και των επιστηµονικών πεδίων. Η χωροταξική ανάπτυξη περιέλαβε 13 πόλεις: Σέρρες, Φλώρινα, Κοζάνη, Ορεστιάδα, Ερµούπολη, Τρίκαλα, Καρδίτσα, Αγρίνιο, Τρίπολη, Καλαµάτα, Κόρινθο, Ναύπλιο, Σπάρτη. Η εξέλιξη του αριθµού των πανεπιστηµιακών τµηµάτων παρουσιάζεται αναλυτικότερα κατά ίδρυµα στη συνέχεια αυτής της εργασίας. Ωστόσο συνολικά µπορεί κανείς να παρατηρήσει µια σηµαντική αύξηση του αριθµού των τµηµάτων από 171 το 1993, σε 198 το 1998, σε 235 το 2000. Σύµφωνα µε τα τελευταία στοιχεία ο αριθµός τµηµάτων έχει φθάσει τα 254 το 2004. Ωστόσο αναλυτικά στοιχεία υπάρχουν µόνο µέχρι τη λήξη του έτους 2000 γι αυτό και η παρούσα ανάλυση θα περιοριστεί στην περίοδο 1993-2000. ιάγραµµα 1: Εξέλιξη Αριθµού Πανεπιστηµιακών Τµηµάτων 1993-2004 Έτος 2 254 1=1993 2=2004 1 171 0 100 200 300 Αριθµός Τµηµάτων Στο σηµείο αυτό πρέπει να σηµειωθεί ότι 8 πανεπιστηµιακά ιδρύµατα έχουν ως έδρα την µητροπολιτική περιοχή Αθήνας-Πειραιά και δύο τη Θεσσαλονίκη. Συνεπώς 10 από τα 18 πανεπιστήµια βρίσκονται στα δύο µεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας. 5

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Σύµφωνα µε τα στοιχεία του 2000, ο µεγαλύτερος αριθµός τµηµάτων (122 επί συνόλου 235 1 ), κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών ( 106.854 άτοµα επί συνόλου 147.798 ή ποσοστό 72,30%) αλλά και µελών ΕΠ ( 5.342 άτοµα επί συνόλου 7.618 ή ποσοστό 70,12%) συγκεντρώνεται στις περιφέρειες της Αττικής και της Κεντρικής Μακεδονίας. Η ανάλυση κατά πανεπιστήµιο έχει ως εξής: Φοιτητές / Μελη ΕΠ στις Περιφέρειες Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας κατά Πανεπιστήµιο Κανονικά Εγγεγραµµένοι Φοιτητές 2000 % επί του συνόλου (2000) Μέλη ΕΠ 2000 % επί του συνόλου (2000) Πανεπιστήµιο Αθηνών 37.055 34,68% 1873 35,06% Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης 34.242 32,05% 2087 39,07% Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο 8.214 7,69% 599 11,21% Πανεπιστήµιο Πειραιώς 6.858 6,42% 129 2,41% Πάντειο Πανεπιστήµιο 6.718 6,29% 194 3,63% Οικονοµικό Πανεπιστήµιο 5.927 5,55% 141 2,64% Πανεπιστήµιο Μακεδονίας 4.640 4,34% 105 1,97% Γεωπονικό Πανεπιστήµιο 1.946 1,82% 143 2,68% Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών 818 0,77% 42 0,79% Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο 436 0,41% 29 0,54% Σύνολο 106.854 100,00% 5342 100,00% Συνοπτικά η αντίστοιχη κατανοµή στα επιστηµονικά πεδία δίνεται στον πίνακα της επόµενης σελίδας. H αναλυτική κατανοµή κατά επιστηµονικό πεδίο, πανεπιστήµιο και τµήµα δίνεται στον Πίνακα 133 του παραρτήµατος: 1 Αναλυτικότερα το 2000 στα πανεπιστηµιακά ιδρύµατα της περιφέρειας Αττικής λειτουργούσαν συνολικά 73 τµήµατα τα οποία κατανέµονται ως εξής: ΕΚΠΑ 30 τµήµατα, το ΕΜΠ 9,το ΟΠΑ 8, το Πάντειο 8, το Πειραιώς 8, το Γεωπονικό 6, το Χαροκόπειο 3 και η ΑΣΚΤ 1. Αντίστοιχα στην περιφέρεια κεντρικής Μακεδονίας λειτουργούσαν 49 τµήµατα, 41 στο ΑΠΘ και 8 στο Μακεδονίας 6

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Φοιτητές / Μέλη ΕΠ στις Περιφέρειες Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας κατά επιστηµονικό πεδίο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΠΕ ΙΑ. ΦΟΙΤΗΤΕΣ 2000 % ΕΠ 2000 % Επιστήµες Εκπαίδευσης 4251 3,98% 125 2,34% Επιστήµες Αθλητισµού 3683 3,45% 36 0,67% Ανθρωπιστικές Επιστήµες 16712 15,64% 490 9,17% Τέχνες 2808 2,63% 113 2,12% Νοµική Επιστήµη 6609 6,19% 198 3,71% Κοινωνικές Επιστήµες 10846 10,15% 231 4,32% Επιστήµες Επικοινωνίας και Τεκµηρίωσης 1446 1,35% 48 0,90% Επιστήµες Οικονοµίας, Επιχειρήσεων και ιοίκησης 17436 16,32% 360 6,74% Επιστήµες Ζωής 1252 1,17% 119 2,23% Φυσικές Επιστήµες 4263 3,99% 517 9,68% Επιστήµες Γης και Περιβάλλοντος 1035 0,97% 120 2,25% Μαθηµατικά & Στατιστική 2751 2,57% 129 2,41% Επιστήµη Υπολογιστών 2256 2,11% 111 2,08% Τεχνολογία και Επιστήµες Μηχανικών 11357 10,63% 614 11,49% Αρχιτεκτονική και Πολεοδοµία 2497 2,34% 179 3,35% Γεωπονικές Επιστήµες 4385 4,10% 401 7,51% Επιστήµες Υγείας 9160 8,57% 1431 26,79% ιεπιστηµονικά Γνωστικά Πεδία 4107 3,84% 120 2,25% ΣΥΝΟΛΟ 106854 100,00% 5342 100,00% Ο µεγαλύτερος αριθµός νέων τµηµάτων στην περίοδο 1998-2000 ιδρύεται στα µικρότερα και νεότερα πανεπιστήµια άλλων περιφερειών. Αναλυτικότερα, τα πανεπιστήµια µε τη µεγαλύτερη διεύρυνση του αριθµού των τµηµάτων στη διάρκεια της περιόδου 1998-2000 είναι: το ΠΘ (+7), το Παν/µιο Αιγαίου (+7), το Παν/µιο Θεσσαλίας (+4), το Παν/µιο Πατρών (+4), το ΑΠΘ (+3) και το Παν/µιο Ιωαννίνων (+3). Μικρότερη διεύρυνση του αριθµού των τµηµάτων παρουσιάζουν τα : το ΕΚΠΑ (+1), το ΕΜΠ (+1), το Χαροκόπειο Παν/µιο (+1), το Παν/µιο Κρήτης (+2), το Οικονοµικό Παν/µιο (+2) και το Παν/µιο Πειραιώς (+2). Σε 5 ιδρύµατα δεν ιδρύονται νέα τµήµατα. Αυτά είναι: το Ιόνιο Παν/µιο, το Πάντειο Παν/µιο, το Παν/µιο Μακεδονίας, η ΑΣΚΤ και το Πολυτεχνείο Κρήτης. Τέλος, πρέπει να υπογραµµιστεί ότι ο αριθµός των τµηµάτων προσδιορίζει την ποσότητα των εκπαιδευτικών δοµών αλλά όχι και τον αριθµό των 7

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα προσφερόµενων προγραµµάτων σπουδών, στο βαθµό που ένα τµήµα µπορεί να προσφέρει, πλέον, περισσότερα του ενός προγράµµατα σπουδών, διαφορετικών επιπέδων, είτε µόνο του είτε σε συνεργασία µε άλλα τµήµατα του ίδιου ή άλλου πανεπιστηµίου σε εθνικό ή δια-κρατικό επίπεδο. 2.2. Επιστηµονικά Πεδία Στην εργασία αυτή χρησιµοποιείται η κατηγοριοποίηση του ΥΠ.Ε.Π.Θ. (Κατάταξη Γνωστικών Αντικειµένων Τµηµάτων Ανωτάτης Εκπαίδευσης στα επιµέρους Γνωστικά Πεδία, Απρίλιος 2002) σύµφωνα µε την οποία τα τµήµατα των ιδρυµάτων ανώτατης εκπαίδευσης κατατάσσονται σε 21 επιστηµονικά πεδία. Συνοπτικά η κατηγοριοποίηση αυτή παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα. Στις κατηγορίες 19, 20 και 21 δεν κατατάσσονται πανεπιστηµιακά τµήµατα. ΚΩ ΙΚΟΣ Κατηγοριοποίηση ΥΠ.Ε.Π.Θ. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕ ΙΟ 1 Επιστήµες Εκπαίδευσης 2 Επιστήµες Αθλητισµού 3 Ανθρωπιστικές Επιστήµες 4 Τέχνες 5 Νοµική Επιστήµη 6 Κοινωνικές Επιστήµες 7 Επιστήµες Επικοινωνίας και Τεκµηρίωσης 8 Επιστήµες Οικονοµίας, Επιχειρήσεων και ιοίκησης 9 Επιστήµες Ζωής 10 Φυσικές Επιστήµες 11 Επιστήµες Γης και Περιβάλλοντος 12 Μαθηµατικά & Στατιστική 13 Επιστήµη Υπολογιστών 14 Τεχνολογία Επιστήµες Μηχανικών 15 Αρχιτεκτονική και Πολεοδοµία 16 Γεωπονικές Επιστήµες 17 Επιστήµες Υγείας 18 ιεπιστηµονικά Γνωστικά Πεδία 19 Υπηρεσίες 20 Πρόνοια 21 Υπηρεσίες Ασφάλειας Μια πρόσφατη απεικόνιση της ανωτάτης εκπαίδευσης (2003) δίνεται στον Πίνακα 2 του παραρτήµατος. Ωστόσο είναι σηµαντικό να γνωρίζουµε και την παλαιότητα των τµηµάτων. Έτσι, αναλυτικά η κατάταξη των πανεπιστηµιακών τµηµάτων του 2000 και του 1998 (τα οποία περιλαµβάνονται σε αυτή την ανάλυση) κατά πανεπιστήµιο και επιστηµονικό πεδίο δίνεται στον Πίνακα 2α του παραρτήµατος. 8

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Στην τριετία 1998-2000 ιδρύθηκαν συνολικά 37 νέα τµήµατα. Σύµφωνα µε την κατηγοριοποίηση του ΥΠ.Ε.Π.Θ., 7 από τα νεοϊδρυθέντα τµήµατα εµπίπτουν στην κατηγορία των Κοινωνικών Επιστηµών. Επίσης 8 νέα τµήµατα εµπίπτουν στις κατηγορίες 14 και 15 Τεχνολογία και Επιστήµες Μηχανικών & την Αρχιτεκτονική- Πολεοδοµία. Η αναλυτική κατανοµή των τµηµάτων στα επιστηµονικά πεδία δίνεται στον Πίνακα 3 του παραρτήµατος. Όσον αφορά συνολικά τη διεύρυνση των επιστηµονικών πεδίων και την αύξηση του αριθµού τµηµάτων στην περίοδο 1993-2004 η σηµαντικότερη µεταβολή παρατηρείται σε τέσσερα ιδρύµατα: στο ΠΘ (10 νέα τµήµατα/ 4 νέα επιστηµονικά πεδία) το Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας (10 νέα τµήµατα/ 4 νέα επιστηµονικά πεδία), το Πανεπιστήµιο Αιγαίου (10 νέα τµήµατα/ 3 νέα επιστηµονικά πεδία), και το Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων (7 νέα τµήµατα/ 4 νέα επιστηµονικά πεδία). Μικρότερη αλλά σηµαντική µεταβολή παρατηρείται επίσης στο Πανεπιστήµιο Μακεδονίας (5 νέα τµήµατα/ 3 νέα επιστηµονικά πεδία) και στο Πανεπιστήµιο Πατρών (5 νέα τµήµατα/ 2 νέα επιστηµονικά πεδία). 3. ΚΑΤΑΝΟΜΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΚΑΙ Ι ΑΚΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ: Η ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Οι κατανοµές του φοιτητικού πληθυσµού και του διδακτικού προσωπικού των πανεπιστηµίων παρουσιάζονται στους Πίνακες 3 18 του παραρτήµατος. Το σύνολο του φοιτητικού πληθυσµού µπορεί να διαχωριστεί σε δύο κατηγορίες: α) τους/τις φοιτητές/τριες σε κανονικά εξάµηνα σπουδών β) τους/τις φοιτητές/τριες πέραν των κανονικών εξαµήνων φοίτησης. Μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση σχετίζεται µε την κατανοµή του φοιτητικού πληθυσµού στα επιστηµονικά πεδία, στο µέτρο που υποδηλώνει πιθανές διαφοροποιήσεις τόσο στην αγορά εργασίας όσο και στην ακολουθούµενη πολιτική στον καθορισµό του αριθµού εισακτέων. Ο συνολικός αριθµός των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών αυξάνεται από 107.968 το 1993 σε 116.249 το 1998 και σε 147.798 χιλιάδες το 2000 (αύξηση της τάξης του 36,9% µεταξύ 1993-2000). Ωστόσο, η αύξηση αυτή δεν είναι οµοιόµορφη ανά επιστηµονικό πεδίο. Ο Πίνακας 3 του παραρτήµατος απεικονίζει την κατανοµή των πανεπιστηµιακών τµηµάτων και ιδιαίτερα τη διαφοροποίηση του ποσοστού των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών στα επιστηµονικά πεδία µεταξύ 1988-2000. Να 9

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα σηµειωθεί ότι η µέση µεταβολή του φοιτητικού πληθυσµού στην περίοδο1988-2000 ανέρχεται σε 27,1%. Σύµφωνα µε το ποσοστό των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών στα διάφορα επιστηµονικά πεδία δηµιουργούνται τέσσερις οµάδες, ως εξής: Η πρώτη οµάδα περιλαµβάνει τρία επιστηµονικά πεδία (3, 8 και 14) σε καθένα από τα οποία φοιτά πάνω από 10% των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών. Η µεταβολή των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών ανέρχεται σε 27,2% στις Ανθρωπιστικές Επιστήµες, 17,3% στην Τεχνολογία-Επιστήµες Μηχανικών και 23,5% στις Επιστήµες Οικονοµίας Επιχειρήσεων και ιοίκησης. Η δεύτερη οµάδα περιλαµβάνει τέσσερα επιστηµονικά πεδία (1, 5, 6 και 17) σε καθένα από τα οποία φοιτά 5-10% των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών. Σηµαντική µεταβολή των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών (73,6%) παρατηρείται στο πεδίο των Κοινωνικών Επιστηµών. Η µεταβολή αυτή συνάδει µε την ίδρυση σηµαντικού αριθµού νέων τµηµάτων. Μικρότερη αλλά πάντως σηµαντική µεταβολή εµφανίζεται στο πεδίο των Επιστηµών της Εκπαίδευσης (37,1%). Στα άλλα δύο πεδία επιστηµών της οµάδας αυτής η µεταβολή των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών ανέρχεται σε 14,3% στις Επιστήµες Υγείας και σε 8,3% στη Νοµική Επιστήµη. Η τρίτη (και πολυπληθέστερη) οµάδα περιλαµβάνει επτά επιστηµονικά πεδία (2, 4, 10, 12, 15, 16, 18) σε καθένα από τα οποία φοιτά 2-5% των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών. Στα πέντε από τα επτά πεδία η µεταβολή των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών κυµαίνεται από 12,3% έως 26,7% (δηλαδή εµφανίζεται χαµηλότερη από τη µέση µεταβολή). Στην οµάδα 15 Αρχιτεκτονική-Πολεοδοµία, στην οποία ιδρύθηκαν τρία νέα τµήµατα, η µεταβολή ανέρχεται σε 85,2%. Στην οµάδα 18 ιεπιστηµονικά Γνωστικά πεδία, η µεταβολή ανέρχεται σε 31,8%, όµως δεν αποτιµάται δεδοµένου ότι η κατηγορία περιλαµβάνει διαφορετικά επιστηµονικά πεδία. Η τέταρτη οµάδα περιλαµβάνει τέσσερα επιστηµονικά πεδία (7, 9, 11 και 13) σε καθένα από τα οποία φοιτά κάτω από 2% των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών. Σε όλα τα επιστηµονικά πεδία η µεταβολή των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών εµφανίζεται υψηλότερη από ή ίση µε τη µέση µεταβολή. Σε αυτά τα επιστηµονικά πεδία (κατά φθίνουσα σειρά) η µεταβολή υπολογίζεται σε 52,5% στις Επιστήµες Γης και Περιβάλλοντος, 49,3% στις Επιστήµες Ζωής, σε 34,4% στις Επιστήµες Επικοινωνίας και Τεκµηρίωσης και σε 27,1% στην Επιστήµη Υπολογιστών. 10

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα 3.1. Πρώτος Κύκλος: Οι Προπτυχιακές Σπουδές Με βάση τα στοιχεία του Πίνακα 4 του παραρτήµατος και το ποσοστό των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών πρώτου κύκλου σπουδών στα πανεπιστήµια (στοιχεία λήξης 2000) σχηµατίζονται τέσσερις οµάδες ιδρυµάτων. Η πρώτη οµάδα περιλαµβάνει τα δύο µεγαλύτερα πανεπιστήµια της χώρας το ΕΚΠΑ και το ΑΠΘ, σε καθένα από τα οποία φοιτούσε 22-25% του συνολικού πληθυσµού των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών. Η δεύτερη οµάδα αποτελείται από τέσσερα πανεπιστήµια σε καθένα από τα οποία φοιτούσε το 5-7% του συνολικού πληθυσµού των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών το 2000-2001 και περιλαµβάνει το Πανεπιστήµιο Πατρών, το ΠΘ, το ΕΜΠ και το Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων. Η τρίτη οµάδα αποτελείται από οκτώ πανεπιστήµια σε καθένα από τα οποία φοιτούσε το 1-4% του συνολικού πληθυσµού των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών το 2000-2001 και περιλαµβάνει τα εξής ιδρύµατα: Πανεπιστήµιο Πειραιώς, ΟΠΑ, Πανεπιστήµιο Κρήτης, Πανεπιστήµιο Μακεδονίας, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, Πανεπιστήµιο Αιγαίου και Γεωπονικό Πανεπιστήµιο. Η τέταρτη οµάδα αποτελείται από τέσσερα ιδρύµατα σε καθένα από τα οποία φοιτούσε λιγότερο από 1% του συνολικού πληθυσµού των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών το 2000-2001 και περιλαµβάνει το Πολυτεχνείο Κρήτης, το Ιόνιο Πανεπιστήµιο, την ΑΣΚΤ και το Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο. Στην περίοδο 1993-2000, ο απόλυτος αριθµός των φοιτητών των εγγεγραµµένων σε κανονικά εξάµηνα σπουδών αυξάνεται σε όλα τα ιδρύµατα. Η µέση µεταβολή του αριθµού των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών ανέρχεται σε 36,9%. Ωστόσο, θα µπορούσε κανείς να παρατηρήσει µια διαφοροποίηση της κατανοµής του πληθυσµού των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών και να σηµειώσει τα εξής. Στα δύο µεγαλύτερα πανεπιστήµια η µεταβολή του αριθµού των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών βρίσκεται σε επίπεδα αρκετά κάτω της µέσης (Αθήνας 22,8% και Θεσσαλονίκης 14,4%). Αυξάνεται το ποσοστό των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών στα Πανεπιστήµια της δεύτερης οµάδας πανεπιστηµίων. Η σηµαντικότερη µεταβολή παρατηρείται στο Πανεπιστήµιο Θράκης (83,5%). Η αύξηση αυτή θα µπορούσε να ερµηνευθεί 11

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα και ως αποτέλεσµα της ίδρυσης νέων τµηµάτων. Στα Πανεπιστήµια Ιωαννίνων και Πατρών η µεταβολή κυµαίνεται περί το 40%. Στο ΕΜΠ η µεταβολή βρίσκεται στα επίπεδα της µέσης µεταβολής (36,9%). Σηµαντική µεταβολή των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών παρατηρείται και στην τρίτη οµάδα πανεπιστηµίων, στην οποία περιλαµβάνονται συνήθως τα «εξειδικευµένα» πανεπιστήµια (στα οποία η µεταβολή κυµαίνεται από 60-66%). Και σε αυτή την περίπτωση η µεταβολή µπορεί να συνδεθεί µε την ίδρυση νέων τµηµάτων. Σηµαντική εµφανίζεται η µεταβολή των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών στην περίπτωση των Πανεπιστηµίων Θεσσαλίας (260,8%) και Αιγαίου (145,6%) στα οποία παρατηρείται ταυτόχρονα διεύρυνση των επιστηµονικών πεδίων και ίδρυση νέων τµηµάτων. Στην τέταρτη οµάδα πανεπιστηµίων, παρατηρείται σηµαντικότατη αύξηση του απόλυτου αριθµού φοιτητών. Η µεταβολή ανέρχεται σε 1353,3% στο Χαροκόπειο, σε 92,6% στο Πολυτεχνείο Κρήτης, σε 85,5% στο Ιόνιο Πανεπιστήµιο και σε 62,9% στην ΑΣΚΤ. Ωστόσο το ποσοστό των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών επί του συνόλου παραµένει σχεδόν σταθερό. Στο σηµείο αυτό θα άξιζε να επισηµανθεί ότι η υπερ-συγκέντρωση φοιτητικού πληθυσµού στα δύο µεγάλα αστικά κέντρα της χώρας στην οποία αναφερθήκαµε και παραπάνω βαίνει µειούµενη. Στη λήξη του 2000 το σύνολο του φοιτητικού πληθυσµού στην περιφέρεια Αττικής αποτελεί το 45,99%, ενώ εκείνο στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας στο 26,58%. Το 1998 το ποσοστό του φοιτητικού πληθυσµού στην περιφέρεια Αττικής ανερχόταν σε 48,80% και στη περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας σε 27,34%. Αντίστοιχα το 1993 το ποσοστό του φοιτητικού πληθυσµού στην περιφέρεια Αττικής ανερχόταν σε 46,62% (50.336 φοιτητές) και στη περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας σε 30,71% (33.159 φοιτητές). Η διαφοροποίηση αυτή, θα µπορούσε, σε πρώτο επίπεδο ανάλυσης, να ειδωθεί ως αποτέλεσµα της χωροταξικής αναδιάρθρωσης των πανεπιστηµίων, της δηµιουργίας νέων τµηµάτων σε περιφερειακά πανεπιστήµια (όπως και προηγουµένως επισηµάνθηκε) και της συνακόλουθης ανακατανοµής του φοιτητικού πληθυσµού. Παρ όλα αυτά µια πιο επικεντρωµένη µελέτη ίσως απαιτείται στο σηµείο αυτό. 12

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Στον Πίνακα 6 του παραρτήµατος δίνονται οι κατανοµές των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών κατά επιστηµονικό πεδίο και πανεπιστήµιο (απόλυτοι αριθµοί και ποσοστά) για το 2000. Μπορούν να γίνουν οι εξής παρατηρήσεις: Το 2000, τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στις Επιστήµες Εκπαίδευσης φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Αθηνών (24,30% του συνόλου των φοιτητών στο συγκεκριµένο επιστηµονικό πεδίο) και Θεσσαλονίκης (18,57% του συνόλου) και ακολουθούν τα Πανεπιστήµια Ιωαννίνων και Πατρών (11,66% και 10,52% αντίστοιχα). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στις Επιστήµες Αθλητισµού φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Αθηνών (40,44% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο) και Θεσσαλονίκης (35,67%). Ακολουθεί το Πανεπιστήµιο Θράκης µε ποσοστό 16,95% Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στις Ανθρωπιστικές Επιστήµες φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Αθηνών (43,77% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο) και Θεσσαλονίκης (31,13% του συνόλου). Ακολουθεί το Παν/µιο Ιωαννίνων µε σηµαντική διαφορά (9,05%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στις Τέχνες φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Θεσσαλονίκης (30,06% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο) και Αθηνών (27,36% του συνόλου). Ακολουθεί η Σχολή Καλών Τεχνών (24,86%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στη Νοµική φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Αθηνών (43,31% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο) και Θεσσαλονίκης (31,50%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στις Κοινωνικές Επιστήµες φοίτησαν στο Πάντειο (40,46% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο) και στο Πανεπιστήµια Θεσσαλονίκης (26,37%). Ακολουθεί το Πανεπιστήµιο Αθηνών (12,67%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στις Επιστήµες Επικοινωνίας και Τεκµηρίωσης φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Αθηνών (37,88% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο) και Πάντειο (29,57%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στις Επιστήµες Οικονοµίας Επιχειρήσεων και ιοίκησης φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Πειραιώς 13

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα (27,23% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο), Οικονοµικό (23,91%) και Μακεδονίας (17,94%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στις Επιστήµες Ζωής φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Αθηνών (34,09 % του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο) και Θεσσαλονίκης (27,32%). Ακολουθεί το Πανεπιστήµιο Πατρών (16,14%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στις Φυσικές Επιστήµες φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Αθηνών (31,15% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο) Θεσσαλονίκης (25,13%) και Πατρών (15,74%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στις Επιστήµες Γης και Περιβάλλοντος φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Αιγαίου (27,66% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο), Αθηνών (26,74%) και Θεσσαλονίκης (20,45%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στις Μαθηµατικά & Στατιστική φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Αθηνών (29,14% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο), Πατρών (16,70%) και Θεσσαλονίκης (16,51%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στην Επιστήµη Υπολογιστών φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Αθηνών (19,16% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο) και Οικονοµικό (18,55%) ενώ ακολουθεί το Πατρών (16,70%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στην Τεχνολογία-Επιστήµες Μηχανικών φοίτησαν στο Μετσόβιο (33,48% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο) στο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης (25,67%) ενώ ακολουθεί το Πανεπιστήµιο Πατρών (20,15%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στην Αρχιτεκτονική Πολεοδοµία φοίτησαν στο Μετσόβιο (33,48% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο) και το Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης (31,33%). Ακολουθεί το Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας (13,41%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στις Γεωπονικές Επιστήµες φοίτησαν στο Πανεπιστήµια Θεσσαλονίκης (47,19% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο) και το Γεωπονικό (37,65%). Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στις Επιστήµες Υγείας φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Αθηνών (42,30% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο) και Θεσσαλονίκης (31,17%) ενώ ακολουθεί το Πανεπιστήµιο Πατρών (8,47%). 14

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Τα µεγαλύτερα ποσοστά φοιτητών στα ιεπιστηµονικά Γνωστικά Πεδία φοίτησαν στα Πανεπιστήµια Αθηνών (54,54% του συνόλου των φοιτητών στο επιστηµονικό πεδίο), Ιωαννίνων και Θεσσαλονίκης (16,17% και 11,90% αντίστοιχα). Οι µεταβολές του ποσοστού των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών µεταξύ 1998-2000 ανά πανεπιστήµιο στα επιστηµονικά πεδία δίνονται στην παρακάτω σειρά διαγραµµάτων. Να σηµειωθεί ότι η µέση µεταβολή των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών µεταξύ 1998-2000 ανέρχεται σε 27,1. ΑΘΗΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 300,0 200,0 250,0 150,0 200,0 150,0 100,0 100,0 50,0 50,0 0,0-50,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718 0,0-50,0-100,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718 ΠΑΤΡΩΝ ΘΡΑΚΗΣ 140,0 120,0 100,0 100,0 80,0 80,0 60,0 40,0 20,0 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0-40,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718 0,0-20,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718-60,0-40,0 15

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 0,0-2,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 60,0 50,0-4,0 40,0-6,0-8,0-10,0-12,0 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718-14,0-20,0 ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΠΑΝΤΕΙΟ 70,0 200,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΡΗΤΗΣ 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 16

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 2,0 250,0 0,0-2,0-4,0-6,0-8,0-10,0-12,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0-50,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 ΑΙΓΑΙΟΥ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0-40,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 0,0-2,0-4,0-6,0-8,0-10,0-12,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΙΟΝΙΟ 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718 1400,0 1200,0 1000,0 800,0 600,0 400,0 200,0 0,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718 ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112131415161718 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0-50,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 17

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Όσον αφορά τους φοιτητές πέραν των κανονικών εξαµήνων φοίτησης µπορεί να σηµειωθούν τα εξής. Το 2000, το ποσοστό των φοιτητών που ήσαν εγγεγραµµένοι σε εξάµηνα πέραν των κανονικών ανερχόταν στο 71,43% των φοιτητών που ήσαν εγγεγραµµένοι σε κανονικά εξάµηνα. Λόγω της πολιτικής της διεύρυνσης, και της αύξησης του αριθµού των εισαγόµενων στην πανεπιστηµιακή εκπαίδευση, παρατηρείται σηµαντική µείωση σε σχέση µε τα στοιχεία του 1998, όπου το ποσοστό των φοιτητών της κατηγορίας αυτής ανερχόταν στο 81,63% των εγγεγραµµένων σε κανονικά εξάµηνα. Αντίστοιχα στοιχεία για το 1993 δεν είναι διαθέσιµα. Πρέπει να σηµειωθεί η µεγάλη ανισοκατανοµή της κατηγορίας αυτής στα πανεπιστηµιακά ιδρύµατα της χώρας µεταξύ 1998 και 2000. Η διαφορά εκτείνεται από 159,03%, σε σχέση µε τους φοιτητές των κανονικών εξαµήνων, στο Πανεπιστήµιο Μακεδονίας έως 7,42% στο Πανεπιστήµιο της Θεσσαλίας. Οι φοιτητές «πέραν των κανονικών εξαµήνων» είναι περισσότεροι των φοιτητών «σε κανονικά εξάµηνα» και σε άλλα δύο πανεπιστήµια, το Πανεπιστήµιο Πειραιώς (107,58%) και το Πανεπιστήµιο Αθηνών (118,55%). Σηµαντικά είναι τα ποσοστά τους σε τρία ακόµη ιδρύµατα το Οικονοµικό Πανεπιστήµιο (79,91%), το Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης (65,55%) και το Γεωπονικό Πανεπιστήµιο (64,70%). Το 2000 ο αριθµός των φοιτητών των εγγεγραµµένων σε εξάµηνα πέρα των κανονικών εµφανίζεται ιδιαίτερα υψηλός σε τρία επιστηµονικά πεδία: Τις Επιστήµες Οικονοµίας, Επιχειρήσεων και ιοίκησης (121,37%), Τις Φυσικές Επιστήµες (103,33%) και τη Νοµική (101, 45%). 3.2. Πτυχιούχοι Πρώτου Κύκλου Σπουδών Ο Πίνακες 6 και 8 του παραρτήµατος απεικονίζουν τους πτυχιούχους του πρώτου κύκλου σπουδών ανά πανεπιστήµιο για το 2000 και το 1998 αντίστοιχα. Για το 1993 είναι διαθέσιµα µόνο συγκεντρωτικά στοιχεία τα οποία παρουσιάζονται στον Πίνακα 9 του παραρτήµατος. Κατ αρχάς οφείλουµε να παρατηρήσουµε ότι συνολικά ο απόλυτος αριθµός πτυχιούχων στη διάρκεια της περιόδου που εξετάζουµε µειώνεται από 22.621 άτοµα το 1993, σε 20.866 το 1998 και ανέρχεται πάλι σε 21.945 άτοµα το 2000. Από τα στοιχεία του Πίνακα 7 του παραρτήµατος συνάγονται τα ακόλουθα ως προς τη χωροταξική κατανοµή των πτυχιούχων το 2000: Το 52,72% των πτυχιούχων του πρώτου κύκλου σπουδών προέρχονται από δύο πανεπιστήµια: Πανεπιστήµιο Αθηνών (29,91%), Πανεπιστήµιο 18

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Θεσσαλονίκης (22,81%), γεγονός αναµενόµενο µε βάση την κατανοµή του φοιτητικού πληθυσµού. Από τα 8 πανεπιστήµια της Αθήνας προήλθε το 51,14% των πτυχιούχων το 2000 ενώ το αντίστοιχο ποσοστό το 1993 ήταν 45,45%. Αυτό φαίνεται αρχικά να οφείλεται στην αύξηση των πτυχιούχων των µικρότερων ιδρυµάτων, ενώ ο αριθµός πτυχιούχων του Πανεπιστηµίου Αθηνών παρέµεινε σταθερός. Αντίστοιχα από τα δύο πανεπιστήµια της Θεσσαλονίκης προήλθε το 25,84% των πτυχιούχων το 2000, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό το 1993 ήταν 31,84%. Έτσι συνολικά το 77% των πτυχιούχων του 2000 προέρχονται από τα πανεπιστήµια που εδρεύουν στα αστικά κέντρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Εξετάζοντας τη µεταβολή του αριθµού των πτυχιούχων πρώτου κύκλου ανά ίδρυµα µπορεί κανείς να προβεί σε µερικές ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις. Η µέση µεταβολή ανέρχεται σε 3,0%. Ωστόσο, µεταξύ 1993 και 2000, άλλα ιδρύµατα παρουσιάζουν σηµαντική αύξηση του αριθµού πτυχιούχων του πρώτου κύκλου σπουδών και άλλα αισθητή µείωση. ιαφοροποιείται αντίστοιχα και το ποσοστό πτυχιούχων που προέρχεται από κάθε πανεπιστήµιο. Όσον αφορά την οµάδα των δύο «µεγάλων» πανεπιστηµίων µεταξύ 1993-2000 έχει µειωθεί σηµαντικά ο αριθµός πτυχιούχων που παράγονται από το ΑΠΘ (µεταβολή 24,5%) ενώ ο αριθµός πτυχιούχων του Πανεπιστήµιου Αθηνών εµφανίζει µικρότερη µείωση ( 1,7%, όταν η µέση µείωση ήταν 3,0%). Το κάθε ένα από τα τέσσερα πανεπιστήµια στα οποία φοιτά το 5-7% του συνολικού πληθυσµού των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών παρήγαγε το 2000 πάνω από 1.000 πτυχιούχους. Η µεταβολή του αριθµού των πτυχιούχων που προέρχεται από τα πανεπιστήµια αυτά διαφοροποιείται σε σχέση µε το 1993 ως εξής: Πανεπιστήµιο Πατρών: (1.120 πτυχιούχοι, µεταβολή 34,8%), το Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων: (1.134, µεταβολή 2,0%), το ΕΜΠ (1.036, µεταβολή 8,0%) και το Πανεπιστήµιο Θράκης (1.068, µεταβολή 12,9%). Σύµφωνα µε τα στοιχεία του 2000 ο απόλυτος αριθµός των πτυχιούχων που προήλθαν από τα 8 πανεπιστήµια στα οποία φοιτά 1-4% του συνολικού πληθυσµού των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών, κυµαίνεται από 261 άτοµα (Γεωπονικό) έως 1.067 (Πάντειο). Η µεταβολή εµφανίζεται µεγαλύτερη στα Πανεπιστήµια Θεσσαλίας (116,8%), Οικονοµικό (89,3%), Αιγαίου (28,9%), Πειραιώς (25,3%), και Πάντειο (20,3%). 19

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Τέλος όσον αφορά τα «µικρά» πανεπιστήµια της οµάδας στην οποία φοιτά λιγότερο από 1% των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών µπορεί κανείς να παρατηρήσει σηµαντικότατη µεταβολή του αριθµού των πτυχιούχων στο Ιόνιο Πανεπιστήµιο (381,8%). Η µεταβολή στην ΑΣΚΤ είναι 51,7% ενώ στο Πολυτεχνείο Κρήτης υπολογίζεται σε 0,3%. εν µπορεί να γίνει σύγκριση για το Χαροκόπειο το οποίο το 1993 δεν είχε αρχίσει να απονέµει πτυχία. Ο Πίνακας 10 του παραρτήµατος δίνει τους πτυχιούχους των ελληνικών πανεπιστηµίων ανά επιστηµονικό πεδίο, το 2000. Τρία επιστηµονικά πεδία εµφανίζουν περισσότερους από 2.000 πτυχιούχους. Κατά φθίνουσα σειρά: Επιστήµες Οικονοµίας, Επιχειρήσεων και ιοίκησης (3.997 ή 18,21%) Ανθρωπιστικές Επιστήµες (3.837 ή 17,48%), και Τεχνολογία και Επιστήµες του Μηχανικού (2.340 ή 10,66%). Συνολικά τα τρία πολυπληθέστερα επιστηµονικά πεδία αντιπροσωπεύουν το 46,35% των πτυχιούχων. Τέσσερα επιστηµονικά πεδία εµφανίζουν 1000-2000 πτυχιούχους. Κατά φθίνουσα σειρά: Νοµική Επιστήµη (1.760 ή 8,02%), Επιστήµες της Εκπαίδευσης (1.364 ή 6,22%), Κοινωνικές Επιστήµες (1.351 ή 6,16%) και Επιστήµες Υγείας (1.251 ή 5,70%). Τα υπόλοιπα επιστηµονικά πεδία εµφανίζουν λιγότερους από 1.000 πτυχιούχους. Κατά φθίνουσα σειρά: Επιστήµες Αθλητισµού (996 ή 4,54%), Μαθηµατικά και Στατιστική (883 ή 4,02%), Φυσικές Επιστήµες (831 ή 3,79%), ιεπιστηµονικά Γνωστικά Πεδία (778 ή 3,55%), Γεωπονικές Επιστήµες (611 ή 2,78%). Επιστήµες Υπολογιστών (460 ή 2,10%), Τέχνες (434 ή 1,98%), Επιστήµες Επικοινωνίας και Τεκµηρίωσης (364 ή 1,66%), Αρχιτεκτονική και Πολεοδοµία (273 ή 1,24%), Επιστήµες Γης και Περιβάλλοντος (216 ή 0,98%), Επιστήµες Ζωής (199 ή 0,91%). Οι Πίνακες 10 και 11 του παραρτήµατος δίνουν τους πτυχιούχους των ελληνικών πανεπιστηµίων (απόλυτους αριθµούς και ποσοστά) ανά επιστηµονικό πεδίο, το 2000 και το 1998. Στον Πίνακα 11α του παραρτήµατος υπολογίζεται η µεταβολή του αριθµού των πτυχιούχων µε βάση τους Πίνακες 10 και 11. Η µέση µεταβολή του αριθµού πτυχιούχων µεταξύ 1998-2000 για το σύνολο της χώρας είναι 5,2%. Η σύγκριση του αριθµού των πτυχιούχων ανά επιστηµονικό πεδίο στην περίοδο 1998-2000 αποκαλύπτει, παρά τη συνολική αύξηση του αριθµού πτυχιούχων, σηµαντικές αυξοµειώσεις κατά επιστηµονικό πεδίο, ως ακολούθως: 20

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Επιστηµονικό Πεδίο Πτυχιούχοι 1998 % πτυχιούχων Πτυχιούχοι 2000 % πτυχιούχων Μεταβολή Αριθµού Πτυχιούχων 17 Επιστήµες Υγείας 1781 8,54% 1251 5,70% -29,8 16 Γεωπονικές Επιστήµες 792 3,80% 611 2,78% -22,9 11 Επιστήµες Γης και Περιβάλλοντος 256 1,23% 216 0,98% -15,6 18 ιεπιστηµονικά Γνωστικά Πεδία 914 4,38% 778 3,55% -14,9 15 Αρχιτεκτονική και Πολεοδοµία 307 1,47% 273 1,24% -11,1 10 Φυσικές Επιστήµες 901 4,32% 831 3,79% -7,8 14 Τεχνολογία και Επιστήµες Μηχανικών 2448 11,73% 2340 10,66% -4,4 2 Επιστήµες Αθλητισµού 1016 4,87% 996 4,54% -2,0 3 Ανθρωπιστικές Επιστήµες 3869 18,54% 3837 17,48% -0,8 1 Επιστήµες Εκπαίδευσης 1351 6,47% 1364 6,22% 1,0 5 Νοµική Επιστήµη 1719 8,24% 1760 8,02% 2,4 9 Επιστήµες Ζωής 184 0,88% 199 0,91% 8,2 4 Τέχνες 336 1,61% 434 1,98% 29,2 13 Επιστήµη Υπολογιστών 345 1,65% 460 2,10% 33,3 Επιστήµες Οικονοµίας, Επιχειρήσεων και 8 ιοίκησης 2930 14,04% 3997 18,21% 36,4 6 Κοινωνικές Επιστήµες 989 4,74% 1351 6,16% 36,6 12 Μαθηµατικά & Στατιστική 599 2,87% 883 4,02% 47,4 7 Επιστήµες Επικοινωνίας και Τεκµηρίωσης 129 0,62% 364 1,66% 182,2 Σύνολο 20866 100,00% 21945 100,00% Στο σηµείο αυτό θα έπρεπε ίσως να επισηµανθεί το γεγονός ότι σε αρκετές περιπτώσεις, όχι πάντως σε όλες, οι µεγάλες διακυµάνσεις των ποσοστών και της µεταβολής θα µπορούσαν να αποδοθούν στους µικρούς απόλυτους αριθµούς των πτυχιούχων. Ο Πίνακας 12 του παραρτήµατος παραθέτει στοιχεία για το βαθµό πτυχίου ανά πανεπιστηµιακό ίδρυµα το 2000. Στο σύνολο της χώρας, το 4,79% έλαβε το πτυχίο του µε βαθµό «άριστα». Το 64,34% µε βαθµό «λίαν καλώς» και το 30,38% µε «καλώς». Κατά γενικό κανόνα ο βαθµός «λίαν καλώς» είναι εκείνος που κυριαρχεί στα ελληνικά πανεπιστήµια, αν και µε διαφορετική ένταση από ίδρυµα σε ίδρυµα. Υψηλά ποσοστά αριστούχων εµφανίζουν η ΑΣΚΤ όπου η µεγάλη πλειονότητα των πτυχιούχων (75%) λαµβάνει βαθµό «άριστα», αλλά και τα Πανεπιστήµια Αιγαίου και Κρήτης (όπου ο αριθµός των αριστούχων φθάνει το 17,16% και το 12,78% αντίστοιχα). Στον αντίποδα φαίνεται να βρίσκονται το Πανεπιστήµιο Πειραιώς και το Οικονοµικό Πανεπιστήµιο όπου τα ποσοστά των αριστούχων είναι πολύ µικρά (0,79% και 1,21% αντίστοιχα) ενώ υψηλά ποσοστά πτυχιούχων αποφοιτούν µε βαθµό «καλώς» (44,44% και 39,44% αντίστοιχα). 21

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Ο Πίνακας 13 του παραρτήµατος παραθέτει στοιχεία για την ηλικία απονοµής πτυχίου ανά πανεπιστηµιακό ίδρυµα το 2000. Μπορεί κανείς να συµπυκνώσει τους πτυχιούχους σε τρεις οµάδες ηλικιών: έως 23 ετών, 24-29, και 30 και πάνω. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του 2000, στο σύνολο της χώρας, το 45,59% των πτυχιούχων έλαβαν το πτυχίο τους σε ηλικία έως 23 ετών, 47,70% σε ηλικία 24-29 ετών και 6,71% σε ηλικία άνω των 30 ετών. Σε επτά πανεπιστήµια η οµάδα των «µέχρι 23 ετών» αποτελεί την πλειονότητα (50%>) των πτυχιούχων. Τα πανεπιστήµια αυτά είναι: Πανεπιστήµιο Θράκης, Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων, Πανεπιστήµιο Πειραιώς, Οικονοµικό Πανεπιστήµιο, Πανεπιστήµιο Κρήτης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου και Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο. Αντίθετα, σε 8 πανεπιστήµια η µεγαλύτερη κατηγορία είναι η δεύτερη «από 24 έως 29 ετών». Αυτά είναι : Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, Πανεπιστήµιο Πατρών, ΕΜΠ, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, Γεωπονικό Πανεπιστήµιο, Πολυτεχνείο Κρήτης, Ιόνιο Πανεπιστήµιο και ΑΣΚΤ. Θα έπρεπε ωστόσο να σηµειωθεί ότι στα παραπάνω ιδρύµατα, τα προγράµµατα σπουδών σηµαντικού αριθµού τµηµάτων έχουν διάρκεια 5 ετών ή και µεγαλύτερη. Η τρίτη κατηγορία δεν φαίνεται να είναι σηµαντική στα ελληνικά πανεπιστήµια. Εξαίρεση στον κανόνα αποτελεί πρωτίστως η ΑΣΚΤ, όπου οι πτυχιούχοι «πάνω από τα 30 χρόνια» υπερβαίνουν το 40% και δευτερευόντως το Πανεπιστήµιο Κρήτης µε ποσοστό πάνω από το 11%. 3.3. Πτυχιούχοι εύτερου & Τρίτου Κύκλου: Μεταπτυχιακοί και ιδάκτορες Κατ αρχήν θα έπρεπε να επισηµανθεί ότι το 2000 τίτλοι του δεύτερου και τρίτου κύκλου σπουδών (Μ Ε και ιδακτορικά) χορηγήθηκαν από 190 τµήµατα (επί συνόλου 235). Συνολικά χορηγήθηκαν το 2000, 2.874 Μ Ε και 967 ιδακτορικά. Γίνεται λοιπόν προφανές ότι η πολιτική της διεύρυνσης επικεντρώνεται στην δηµιουργία και την ανάπτυξη του πρώτου κύκλου σπουδών, τουλάχιστον σε αυτήν την πρώτη φάση. εδοµένου ότι οι απόλυτοι αριθµοί των πτυχιούχων του δεύτερου και τρίτου κύκλου είναι µικροί θα περιοριστούµε σε µια πολύ γενική εικόνα των µεταπτυχιακών σπουδών. O Πίνακας 14 του παραρτήµατος παραθέτει στοιχεία για τα Μεταπτυχιακά ιπλώµατα Ειδίκευσης (Μ Ε) που χορηγήθηκαν το 2000 από τα Ελληνικά Πανεπιστήµια κατά επιστηµονικό πεδίο. Συνάγονται τα ακόλουθα: 22

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Ο µεγαλύτερος αριθµός µεταπτυχιακών διπλωµάτων απονεµήθηκε από τα δύο µεγαλύτερα πανεπιστήµια, το καθένα από τα οποία απένειµε περισσότερα από 500 Μ Ε. Το Πανεπιστήµιο Αθηνών απένειµε 1.207 Μ Ε ή 42,00% του συνόλου. Ακολουθεί µε σηµαντική διαφορά το ΑΠΘ µε 521 Μ Ε ή 18,13% του συνόλου. Συνολικά το 60% των Μ Ε έχει απονεµηθεί από τα δύο µεγάλα πανεπιστήµια της χώρας. Από µια δεύτερη οµάδα πανεπιστηµίων απονεµήθηκαν πάνω από 100 Μ Ε το 2000. Σε αυτήν ανήκουν το ΕΜΠ (µε ποσοστό Μ Ε 9,22%),το Πανεπιστήµιο Πατρών (5,08%) και το Πανεπιστήµιο Κρήτης (4,28%). Από µια τρίτη οµάδα χορηγήθηκαν 50-100 Μ Ε. Σε αυτήν ανήκουν το Πανεπιστήµιο Πειραιώς (3,13%), το Πάντειο, το Πανεπιστήµιο Αιγαίου και το Γεωπονικό (και τα τρία από 2,78% του συνόλου των Μ Ε), το Οικονοµικό Πανεπιστήµιο (2,19%) και το Πολυτεχνείο Κρήτης (1,81%). Τα υπόλοιπα Πανεπιστήµια απένειµαν πολύ µικρό αριθµό Μ Ε. Ο µεγαλύτερος αριθµός Μ Ε απονεµήθηκε στην Μηχανική Τεχνολογία (400 Μ Ε ή 13,92%) και ακολουθούν τα ιεπιστηµονικά Γνωστικά Πεδία (326 ή 11,343%) η Νοµική (304 Μ Ε ή 10,58%) και οι Φυσικές Επιστήµες (264 Μ Ε ή 9,19%). Ως προς τα επιστηµονικά πεδία στα οποία χορηγήθηκαν Μ Ε µπορούν να παρατηρηθούν τα εξής: Περί τα 150 Μ Ε (ποσοστό 5-7% του συνόλου των Μ Ε) απονεµήθηκαν σε κάθε ένα από τα εξής επιστηµονικά πεδία: Ανθρωπιστικές Επιστήµες, Επιστήµες Υγείας, Κοινωνικές Επιστήµες, Πολεοδοµία-Αρχιτεκτονική και τις Γεωπονικές Επιστήµες. Πολύ µικρός αριθµός Μ Ε (κάτω από 100) χορηγήθηκε στα υπόλοιπα επιστηµονικά πεδία. O Πίνακας 15 του παραρτήµατος δίδει στοιχεία για τα ιδακτορικά ιπλώµατα που χορηγήθηκαν το 2000 από τα Ελληνικά Πανεπιστήµια κατά επιστηµονικό πεδίο. Παρατηρούνται τα εξής: Μόνο τέσσερα ιδρύµατα χορήγησαν το 2000 περισσότερα από 100 διδακτορικά: Αυτά είναι το Πανεπιστήµιο Αθηνών (227 ή 28,65%), το Μετσόβιο Πολυτεχνείο (251 ή 25,96%), το Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης (197 ή 20,37%), και το Πανεπιστήµιο Πατρών (12,10%). Συνολικά το 87% των διδακτόρων προέρχεται από αυτά τα τέσσερα πανεπιστήµια. 23

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Ακολουθούν άλλα τέσσερα πανεπιστήµια τα οποία χορήγησαν 10-40 διδακτορικά. Αυτά είναι : Πανεπιστήµιο Κρήτης (36 ή 3,72%), Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων (24 ή 2,48%), Πάντειο Πανεπιστήµιο (18 ή 1,86%) και Γεωπονικό Πανεπιστήµιο (15 ή 1,55%). Τα υπόλοιπα Πανεπιστήµια χορήγησαν πολύ µικρούς αριθµούς (1-10) ή δεν χορήγησαν διδακτορικά διπλώµατα το 2000. Όσον αφορά τα επιστηµονικά πεδία παρατηρούνται τα εξής: Πάνω από το 1/3 των διδακτορικών, 33,71% του συνόλου απονεµήθηκε στην Τεχνολογία-Επιστήµες Μηχανικών (326). Με σηµαντική διαφορά ακολουθούν οι Επιστήµες Υγείας (143, 14,79% του συνόλου), οι Ανθρωπιστικές Σπουδές (122 ή 12,62% του συνόλου ), οι Φυσικές και οι Γεωπονικές Επιστήµες (αντίστοιχα 84 διδακτορικά ή 8,69% του συνόλου και 66 διδακτορικά ή 6,83% του συνόλου). Μικρός αριθµός διδακτορικών (κάτω από 35 συνολικά) απονεµήθηκε στα υπόλοιπα επιστηµονικά πεδία. 3.4. Τακτικό και Έκτακτο ιδακτικό Προσωπικού Το διδακτικό προσωπικό ενός πανεπιστηµίου είναι διαφορετικών κατηγοριών. Το διδακτικό προσωπικό είναι δυνατόν να διακριθεί σε δύο µεγάλες κατηγορίες : το τακτικό διδακτικό-ερευνητικό προσωπικό ( ΕΠ) και το έκτακτο διδακτικό προσωπικό. Το έκτακτο διδακτικό προσωπικό περιλαµβάνει κατά κύριο λόγο τους συµβασιούχους του Π 407. Σε ορισµένα πανεπιστήµια δηλώνονται και άλλες κατηγορίες έκτακτου προσωπικού (επισκέπτες καθηγητές, άµισθοι επίκουροι, κ.α.). Αυτοί αποτελούν ειδικές περιπτώσεις και ο αριθµός τους κατά το 2000 εµφανίζεται εξαιρετικά µικρός (57 επί συνόλου 1730). Όπως συνάγεται και από τον Πίνακα 29 του παραρτήµατος, µόνο σε 8 από τα 18 Πανεπιστηµιακά Ιδρύµατα απασχολήθηκε κατά το 2000 έκτακτο διδακτικό προσωπικό το οποίο ενέπιπτε σε κατηγορία άλλη πλην αυτής των συµβασιούχων του Π 407. Συγκεκριµένα, απασχολήθηκαν ΚΡΗΤΗΣ 23 ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ 13 ΠΑΤΡΩΝ 10 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 3 ΠΑΝΤΕΙΟ 3 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ 2 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 1 ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ 1 ΑΙΓΑΙΟΥ 1 24

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Οι διδάσκοντες διδάσκουν σίγουρα στο τµήµα που ανήκουν. Μπορεί όµως να διδάσκουν και σε άλλο τµήµα ή τµήµατα. Σε αυτή την εργασία θα επικεντρώσουµε την προσοχή µας στη σύγκριση του τακτικού και του έκτακτου διδακτικού προσωπικού που ανήκει σε ένα τµήµα και διδάσκει σε αυτό. Ο Πίνακας 16 του παραρτήµατος παρουσιάζει τη σχέση τακτικού και έκτακτου διδακτικού προσωπικού και οι Πίνακες 17 και 18 παρουσιάζουν την κατανοµή των µελών ΕΠ ανά πανεπιστήµιο και βαθµίδα το 2000. Η πολυπληθέστερη κατηγορία µελών ΕΠ, το 2000, ήταν εκείνη των Επίκουρων Καθηγητών (2.326 ή 30,53%), και η ολιγοµελέστερη των Λεκτόρων (1300 ή 17,46%). Οι Καθηγητές αντιπροσώπευαν το 26,25% και οι Αναπληρωτές Καθηγητές το 25,75%. Επίσης, και µόνο ως πρώτη προσέγγιση, αν η βαθµίδα προσδιορίζει, προσεγγιστικά, την ηλικία, τότε πρέπει να κρατηθεί υπόψη ότι ως το 2010 ένα όχι αµελητέο τµήµα των µελών ΕΠ, θα αποχωρήσει από το πανεπιστήµιο. Όµως, αυτό δεν µπορεί να συγκεκριµενοποιηθεί χωρίς τη γνώση της πραγµατικής ηλικίας των µελών ΕΠ. Όσον αφορά την κατανοµή των µελών ΕΠ στα Πανεπιστήµια και τις βαθµίδες µπορούν να σηµειωθούν τα εξής: Τα δύο µεγάλα πανεπιστήµια της χώρας διαθέτουν τα περισσότερα µέλη ΕΠ. Το πανεπιστήµιο µε τα περισσότερα είναι το ΑΠΘ (27,72% του συνόλου). Ακολουθεί το Πανεπιστήµιο Αθηνών µε το 24,59%. Συνολικά λοιπόν τα δύο αυτά πανεπιστήµια απασχολούν το 52,31% των µελών ΕΠ. Τα πανεπιστήµια που ακολουθούν είναι το Πανεπιστήµιο Πατρών (8,15%) και το ΕΜΠ (7,86%). Συνεπώς, τέσσερα πανεπιστήµια απασχολούν περίπου το 70% των µελών ΕΠ της Ελλάδας. Μάλιστα µε την εξαίρεση τριών πανεπιστηµίων (Ιωαννίνων, Κρήτης και Θράκης το καθένα από τα οποία απασχολεί 350-450 µέλη ΕΠ), τα υπόλοιπα πανεπιστήµια διαθέτουν λιγότερα από 200 µέλη ΕΠ και σε αρκετές περιπτώσεις και κάτω από 100. Στη συνολική κατανοµή το 26,25% των µελών ΕΠ ανήκει στη βαθµίδα του Καθηγητή (2000 άτοµα επί συνόλου 7618). Σε 11 Πανεπιστήµια το ποσοστό των καθηγητών είναι πάνω από αυτό της συνολικής κατανοµής. Κατά φθίνουσα σειρά αυτά είναι: Πολυτεχνείο Κρήτης (49,09%), ΑΣΚΤ (40,48%), Οικονοµικό (39,01%), Πειραιώς (36,43%), Πατρών (32,53%), Γεωπονικό (30,07%), Πάντειο (29,90%), Μακεδονίας (28,57%), Κρήτης (28,27%), Θεσσαλονίκης (27,18%) και ΕΜΠ (27,55%). 25

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Στη συνολική κατανοµή το 25,75% των µελών ΕΠ ανήκει στη βαθµίδα του Αναπληρωτή καθηγητή (1962 άτοµα επί συνόλου 7618). Σε 3 µόνον Πανεπιστήµια το ποσοστό των αναπληρωτών είναι πάνω από αυτό της συνολικής κατανοµής. Κατά φθίνουσα σειρά αυτά είναι: Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης (29,12%), Μακεδονίας (27,49%) και Αθηνών (27,12%). Στη συνολική κατανοµή το 30,53% των µελών ΕΠ ανήκει στη βαθµίδα του Επίκουρου καθηγητή (2326 άτοµα επί συνόλου 7618). Σε 7 Πανεπιστήµια το ποσοστό των επίκουρων καθηγητών είναι πάνω από αυτό της συνολικής κατανοµής. Κατά φθίνουσα σειρά αυτά είναι: Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας (39,49%), Αιγαίου (39,39%), Μακεδονίας (36,19%), Αθηνών (35,82%), Ιωαννίνων (35,40%), Ιόνιο (33,33%) και Κρήτης (32,20%). Στη συνολική κατανοµή το 17,46% των µελών ΕΠ ανήκει στη βαθµίδα του Λέκτορα (1330 άτοµα επί συνόλου 7618). Σε 9 Πανεπιστήµια το ποσοστό των λεκτόρων είναι πάνω από αυτό της συνολικής κατανοµής. Κατά φθίνουσα σειρά αυτά είναι: Χαροκόπειο (41,38%), ΑΣΚΤ (40,48%), ΕΜΠ (28,42%), Γεωπονικό (27,97%), Πάντειο (23,20%), Θεσσαλίας (20,00%), Αιγαίου (19,70%), Ιωαννίνων (19,03%) και Ιόνιο (18,57%). Η κατανοµή των µελών ΕΠ στα επιστηµονικά πεδία και τις βαθµίδες έχει ως εξής: ΚΑΤ ΕΠ Σύνολο % Καθ Σ % Αναπλ Σ % Επικ Σ % Λεκτ Σ % 1 372 4,88% 88 4,40% 94 4,79% 98 4,21% 92 6,92% 2 87 1,14% 17 0,85% 14 0,71% 17 0,73% 39 2,93% 3 695 9,12% 222 11,10% 135 6,88% 186 8,00% 152 11,43% 4 130 1,71% 48 2,40% 15 0,76% 25 1,07% 42 3,16% 5 248 3,26% 89 4,45% 37 1,89% 69 2,97% 53 3,98% 6 291 3,82% 75 3,75% 73 3,72% 79 3,40% 64 4,81% 7 55 0,72% 10 0,50% 12 0,61% 15 0,64% 18 1,35% 8 450 5,91% 144 7,20% 103 5,25% 127 5,46% 76 5,71% 9 203 2,66% 51 2,55% 62 3,16% 55 2,36% 35 2,63% 10 775 10,17% 150 7,50% 235 11,98% 283 12,17% 107 8,05% 11 179 2,35% 71 3,55% 41 2,09% 46 1,98% 21 1,58% 12 257 3,37% 84 4,20% 64 3,26% 79 3,40% 30 2,26% 13 139 1,82% 48 2,40% 21 1,07% 48 2,06% 22 1,65% 14 966 12,68% 356 17,80% 230 11,72% 240 10,32% 140 10,53% 15 200 2,63% 44 2,20% 56 2,85% 71 3,05% 29 2,18% 16 446 5,85% 183 9,15% 83 4,23% 90 3,87% 90 6,77% 17 1954 25,65% 254 12,70% 665 33,89% 757 32,55% 278 20,90% 18 171 2,24% 66 3,30% 22 1,12% 41 1,76% 42 3,16% Γενικό Άθροισµα 7618 100,00% 2000 100,00% 1962 100,00% 2326 100,00% 1330 100,00% Το έκτακτο διδακτικό προσωπικό των Πανεπιστηµίων αποτελείται στην πλειονότητά του (97%) από συµβασιούχους του Π.407/80. 26

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Ορισµένα πανεπιστήµια φαίνεται να βασίζονται στους συµβασιούχους του Π.407/80 για τη διεκπεραίωση της διδακτικής τους λειτουργίας καθώς η πλειονότητα του διδακτικού προσωπικού ανήκει στην έκτακτη κατηγορία. Τέτοιες περιπτώσεις είναι: το Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας (306 Π 407 έναντι 195 ΕΠ), το Ιόνιο Πανεπιστήµιο ( 65 Π 407 έναντι 48 ΕΠ), το Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο (34 Π 407 έναντι 29 ΕΠ), το Πολυτεχνείο Κρήτης (75 Π 407 έναντι 55 ΕΠ), το Πανεπιστήµιο Αιγαίου ( 150 Π 407 έναντι 132 ΕΠ) Στα υπόλοιπα πανεπιστήµια υπάρχουν σηµαντικές διακυµάνσεις, οι οποίες φαίνεται ότι ως ένα σηµείο συνδέονται µε τον αριθµό του υπόλοιπου διδακτικού προσωπικού. Αν θα έπρεπε να σηµειωθεί κάτι, αυτό θα ήταν, πρώτον, η αλλοίωση της ιεραρχικής πυραµίδας των τεσσάρων βαθµίδων των µελών ΕΠ, και δεύτερον, ότι ο αριθµός συµβασιούχων του Π.407/80 κατά το 2000 υπερβαίνει αυτό των Λεκτόρων. 3.5. ιαχρονική σύγκριση βασικών µεγεθών Με βάση τα όσα παρουσιάστηκαν προηγουµένως, µπορεί κανείς να προβεί σε µια σύνθεση των στοιχείων της τριετίας 1998-2000, χρησιµοποιώντας τέσσερις βασικές παραµέτρους ανά πανεπιστήµιο: τη µεταβολή των κανονικά εγγεγραµµένων φοιτητών, τη µεταβολή των πτυχιούχων του πρώτου κύκλου σπουδών, τη µεταβολή των µελών ΕΠ και την µεταβολή των Μ Ε. Οι µεταβολές στο σύνολο της χώρας αλλά και αναλυτικά ανά πανεπιστήµιο δίνονται στην παρακάτω σειρά διαγραµµάτων. Μεταβολές Μελών ΕΠ, Κανονικά Εγγεγραµµένων Φοιτητών, Πτυχιούχων Πρώτου και εύτερου Κύκλου Σπουδών στην τριετία 1998-2000 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΛΑ ΟΣ 140,0 120,0 100,0 80,0 120,4 60,0 40,0 27,1 20,0 9,6 8,3 0,0 Mεταβολή ΕΠ Mεταβολή Φοιτητών Mεταβολή Πτυχιούχων Mεταβολή Μ Ε 27

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα ΑΘΗΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 153,6 16,0 2,2 5,0 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 46,8 21,6 14,2 4,0 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε ΠΑΤΡΩΝ ΘΡΑΚΗΣ 80,0 70,0 73,8 40,0 35,0 34,4 60,0 50,0 40,0 43,8 38,4 30,0 25,0 20,0 19,2 24,3 30,0 15,0 20,0 10,0 8,0 10,0 5,0 0,0 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε 0,0 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 30,2 25,4 140,0 120,0 100,0 80,0 117,6 5,0 0,0-5,0-10,0-15,0-20,0 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε -15 60,0 40,0 20,0 0,0 39,8 11,9 11,7 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε 28

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα 400,0 350,0 ΠΕΙΡΑΙΩΣ 350,0 30,0 ΠΑΝΤΕΙΟ 27,3 300,0 25,0 250,0 200,0 150,0 20,0 15,0 18,6 19,4 100,0 50,0 0,0-50,0-2,4 24,9 7,5 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε 10,0 5,0 0,0 7,2 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ ΚΡΗΤΗΣ 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0-20,0-30,0-40,0-50,0 36,6 11,9 4,0 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε -41,1 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 43,0 37,8 15,4 14,4 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0-20,0-30,0-40,0 41,6 11,7 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε -13,1-28,6 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0-40,0-60,0 100,3 50,0 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε -42,3 29

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα 120,0 100,0 ΑΙΓΑΙΟΥ 108,4 20,0 ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ 17,2 80,0 15,0 12,6 60,0 40,0 45,1 10,0 5,0 20,0 0,0-20,0 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε -11,7 0,0-5,0-10,0-15,0 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε -10,9 ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΙΟΝΙΟ 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 47,5 35,1 20,9 19,6 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0-20,0-30,0-40,0-50,0 23,1 12,8 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε -40,2 ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 15,0 10,0 5,0 0,0-5,0-10,0 12,0 6,1 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε -7,7 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 45,0 39,3 0,0 ΕΠ Φοιτητές Πτυχιούχοι Μ Ε 30

Το Πανεπιστηµιακό Σύστηµα Πρέπει να διευκρινιστεί ότι µηδενική µεταβολή στην κατηγορία των πτυχιούχων του δεύτερου κύκλου σπουδών συναντάται στα πανεπιστήµια που δεν απένειµαν Μ Ε το 1998. Βέβαια, ας τονιστεί ότι τα δεδοµένα αυτά δεν αποτελούν παρά µια ενδεικτική προσέγγιση, που είναι χρήσιµη αποκλειστικά και µόνο για µια αρχική ανίχνευση κάποιων τάσεων στα πανεπιστηµιακά ιδρύµατα την περίοδο 1998-2000. Πρέπει να σηµειωθεί ότι, αφενός µεν, υπάρχει δυσαρµονία στο χρονικό ορίζοντα φοιτητώνπτυχιούχων πρώτου και δεύτερου κύκλου σπουδών, και αφετέρου, όλες οι σπουδές δεν διαρκούν τα ίδια έτη. 3.5.1. είκτες Ο πρώτος δείκτης που παρουσιάζεται εδώ αφορά τον λόγο των µελών ΕΠ προς τους κανονικά εγγεγραµµένους φοιτητές ανά επιστηµονικό πεδίο, το 2000. ιάγραµµα 3: Λόγος Μελών ΕΠ προς Κανονικά Εγγεγραµµένους Φοιτητές του Πρώτου Κύκλου Σπουδών - 2000 60,0 55,6 50,0 45,2 45,2 40,0 32,1 31,1 33,0 30,0 25,8 25,3 20,0 20,4 21,2 19,1 16,5 19,4 10,0 5,0 10,0 8,5 11,6 11,6 6,3 0,0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 ΣΥΝ Με βάση τα στοιχεία, η µέση αναλογία ήταν 1:19,4. Παρατηρούνται εξαιρετικές διαφοροποιήσεις ανά επιστηµονικό πεδίο. Οι δύο ακραίες τιµές είναι, από τη µια, η «Νοµική Επιστήµη» µε αναλογία 1:5,0, και από την άλλη, οι «Επιστήµες Αθλητισµού» µε 1 µέλος ΕΠ ανά 55,6 φοιτητές σε κανονικά εξάµηνα σπουδών. 31