LIFE08 ENV/CY/000460 «WATER-Ενδυνάμωση Επιστημονικής Βάσης Προγραμμάτων Ποιότητας Νερών» Φιλοσοφία και Στόχοι Προγράμματος Λευκωσία 20 Απριλίου 2010 Αθηνά Παπαναστασίου Λειτουργός Περιβάλλοντος
Περιεχόμενα παρουσίασης Α. Φιλοσοφία-Υφιστάμενη Κατάσταση Εισαγωγή (ορισμός ρύπανσης, ανάγκη ελέγχου ρύπανσης, κύριες πηγές ρύπανσης, προβλήματα ρύπανσης, αξιολόγηση) Νομικό Πλαίσιο (νόμοι, βασικές πρόνοιες) Εξασφάλιση αποφυγής/ περιορισμού ρύπανσης Αδειοδότηση (Άδεια Απόρριψης Αποβλήτων, διαδικασία, εγκαταστάσεις, προβλήματα, επιτυχίες) Β. Περιγραφή Έργου Γενικές Πληροφορίες (Δίκτυο Συνεργασίας-προϋπολογισμός, Aλυκές Λάρνακας) Σκοπός Κύριες Δράσεις Στόχοι και Αναμενόμενα Αποτελέσματα Συμπεράσματα
Ρύπανση σύμφωνα με την Κυπριακή Νομοθεσία Ρύπανση σημαίνει την άμεση ή έμμεση εισαγωγή στα νερά ή στο έδαφος ως αποτέλεσμα ανθρώπινης δραστηριότητας ουσιών, κραδασμών, θερμότητας ή θορύβου που ενδέχεται να προκαλέσουν βλάβη στην ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον, να υποβαθμίσουν υλικά αγαθά, να παραβλάψουν ή να παρεμποδίσουν τις ανέσεις και τις άλλες νόμιμες χρήσεις του περιβάλλοντος, να προκαλέσουν βλάβη στους ζώντες οργανισμούς που διαβιούν στα νερά ή στο έδαφος, να βλάψουν το υδατικό ή εδαφικό οικολογικό σύστημα, ή να καταστρέψουν τους βιολογικούς πόρους.
Ανάγκη Ελέγχου Ρύπανσης των Νερών Χαμηλή δυνατότητα μεταφοράς ρύπων (Αλκαλικότητα και χαμηλή υδροδιαπερατότητα των εδαφών, χαμηλή στάθμη υπόγειων νερών, χαμηλή βροχόπτωση) Ανυπαρξία βαριάς βιομηχανίας Αυστηρό νομικό πλαίσιο (Από το 1991 αποτελεί ποινικό αδίκημα η παράνομη απόρριψη στα νερά) Αυξημένη χρήση νερού Κλιματικές αλλαγές / Ξηρασία Απερήμωση Περιορισμένοι και φθίνοντες υδάτινοι πόροι Η Προστασία των Νερών από την Ρύπανση είναι ζωτικής σημασίας στην Κύπρο
Ρύπανση από Σημειακές Πηγές Σταθμοί επεξεργασίας αστικών λυμάτων Χώροι απόρριψης απορριμμάτων Εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων Βιομηχανίες Λατομεία / Μεταλλεία Ιχθυοκαλλιέργειες σε ποταμούς μείωση οξυγόνου μικροβιολογικό φορτίο νιτρικά, φωσφορικά επικίνδυνες ουσίες άζωτο, φωσφόρο, άλατα βαρέα μέταλλα επικίνδυνες ουσίες ευτροφισμός, βαρέα μέταλλα μείωση οξυγόνου μείωση οξυγόνου, άλατα ευτροφισμός, βαρέα μέταλλα επικίνδυνες ουσίες μείωση οξυγόνου μικροβιολογικό φορτίο ευτροφισμός
Ρύπανση από Διάχυτες Πηγές Απορροφητικοί λάκκοι αστικών λυμάτων Γεωργία Κτηνοτροφία άζωτο, φωσφόρο, βόριο οργανικά μείωση οξυγόνου, φυτοφάρμακα νιτρορύπανση, άλατα, βόριο ευτροφισμός, μικρόβια Ιχθυοκαλλιέργειες στη θάλασσα ευτροφισμός μείωση οξυγόνου Δομημένο περιβάλλον Λιμάνια /Μαρίνες μείωση οξυγόνου μηχανέλαια, πετρελαιοειδή στα όμβρια παρεμπόδιση εμπλουτισμού υπ. νερών ευτροφισμό μείωση οξυγόνου, άλατα ευτροφισμός, βαρέα μέταλλα επικίνδυνες ουσίες
Σημαντικές Πιέσεις στα Νερά Υφαλμύρινση των υπογείων νερών στους παράκτιους υδροφορείς λόγω υπεράντλησης. Υποβάθμιση/ καταστροφή υδρόβιων οικοσυστημάτων. Νιτρορύπανση σε 5 υδροφορείς από εντατικές γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες. Ιστορική ρύπανση που οφείλεται σε εγκαταλειμένα μεταλλεία και απόρριψη αποβλήτων από βιομηχανίες που έχουν κλείσει. Ρύπανση από ανεξέλεγκτους χώρους απόρριψης στερεών αποβλήτων. Ρύπανση από δομημένο περιβάλλον (σηπτικοί λάκκοι, όμβρια). Παράνομη απόρριψη αποβλήτων από εγκαταστάσεις και βυτιοφόρα.
Έλεγχος της Ρύπανσης/ Νομικό πλαίσιο Οι περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών Νόμοι του 2002 μέχρι 2009. Υιοθετούν Σύστημα Αδειοδότησης και Επιθεώρησης για τις εγκαταστάσεις που δυνητικά ρυπαίνουν τα νερά. Σχεδόν όλες οι Οδηγίες για Προστασία των Νερών (Νιτρορύπανση, Επεξεργασία των Αστικών λυμάτων, Προστασία των Νερών για Ψάρια, Επικίνδυνες Ουσίες) έχουν εναρμονιστεί με Κανονισμούς και Διατάγματα στα πλαίσια αυτών των Νόμων. Οι περί Ολοκληρωμένης Πρόληψης και Ελέγχου της Ρύπανσης Νόμοι του 2003 μέχρι 2008. Αφορά τις πιο δυνητικά ρυπογόνες εγκαταστάσεις (IPPC). Εφαρμογή Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών (ΒΔΤ). Συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης, πρόληψης ατυχημάτων, μείωσης των ρύπων.
Έλεγχος της Ρύπανσης/ Νομικό πλαίσιο Ο περί Διαχείρισης Υδάτων Νόμος του 2004. Προβλέπει τον εντοπισμό των πιέσεων στα νερά, την παρακολούθηση και τον καταρτισμό προγράμματος μέτρων για επίτευξη του στόχου για καλή χημική και οικολογική κατάσταση των Νερών μέχρι το 2015. Ο περί Διαχείρισης της Ποιότητας των Νερών Κολύμβησης Νόμος του 2008. Προβλέπει τη παρακολούθηση της ποιότητας των νερών κολύμβησης, τη λήψη κατάλληλων διαχειριστικών μέτρων, τον καταρτισμό ταυτοτήτων και την ενημέρωσης του κοινού.
Οι περί Ελέγχου της Ρύπανσης των Νερών Νόμοι Άρθρο 6 Κάθε πρόσωπο που ΧΩΡΙΣ ΑΔΕΙΑ απορρίπτει ή διαθέτει ή προκαλεί ή επιτρέπει την απόρριψη ή διάθεση σε ρυάκι, ξηρή κοίτη ρυακιού, παράκτια νερά, λίμνη ή υδατοφράκτη, στο έδαφος ή υπέδαφος, σε τόπο από τον οποίο να πέσει ή να μεταφερθεί σε νερά οποιουδήποτε αντικειμένου, ουσία ή ύλης (απόβλητα, λάσπης, κλπ.) η οποία ρυπαίνει ή τείνει να ρυπαίνει τα επιφανειακά ή υπόγεια ή παράκτια νερά, είναι ένοχο αδικήματος και υπόκειται σε φυλάκιση μέχρι 3 χρόνια ή πρόστιμο 85,430 Ευρώ ή και τα δύο. Άρθρο 8 Απαγορεύεται η λειτουργία οποιασδήποτε εγκατάστασης η οποία προκαλεί ή δυνατό να προκαλέσει ρύπανση στα νερά ή στο έδαφος, εκτός αν ο φορέας εκμετάλλευσης της εγκατάστασης κατέχει Άδεια Απόρριψης Αποβλήτων
Πως εξασφαλίζεται η αποφυγή ή μείωση της ρύπανσης των νερών; Σύστημα Αδειοδότησης Επιθεώρησης από τo Τμήμα Περιβάλλοντος Εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον για νέα έργα μέσω Τεχνικής Επιτροπής Πρόγραμμα παρακολούθησης, αρμοδιότητα Τ.Α.Υ., Τ.Γ.Ε., Τ.Α.Θ.Ε.: 30 δειγματοληπτικά σημεία για τα επιφανειακά νερά 84 δειγματοληπτικά σημεία για τα υπόγεια νερά 2 δειγματοληπτικά σημεία για τα παράκτια νερά (Περιοχή Καρνάγιο και Βασιλικού) 2 δειγματοληπτικά σημεία στην αλυκή της Λάρνακας Οριοθέτηση ζωνών προστασίας γεωτρήσεων υδατοπρομήθειας
Πως εξασφαλίζεται η αποφυγή ή μείωση της ρύπανσης των νερών; Καθορισμός προστατευόμενων περιοχών Ευπρόσβλητες Ζώνες σε Νιτρικά Γεωργικής Προέλευσης(NVZ) Ευαίσθητες Περιοχές σε Απορρίψεις Αστικών Λυμάτων Περιοχές Νερών Κολύμβησης Ζώνες Προστασίας γεωτρήσεων & πηγών πόσιμου νερού Καθορισμός Ποιοτικών Προτύπων για τα Νερά Για νιτρικά και φυτοφάρμακα, ανώτερες επιτρεπτές τιμές για άλλες παραμέτρους Πρότυπα Ποιότητας για Ουσίες Προτεραιότητας Eφαρμογή του Προγράμματος Μέτρων ΟΠΥ (Διαδικασία Ολοκλήρωσης)
Κύριες κατηγορίες εγκαταστάσεων που εμπίπτουν στο σύστημα Αδειοδότησης/ Επιθεώρησης Τρόφιμα και ποτά Επεξεργασία Αστικών Λυμάτων Ενέργεια Κτηνοτροφία Εγκαταστάσεις Ορυκτά Προϊόντα Σφαγεία/ Πτηνοσφαγεία Διαχείριση Αποβλήτων
Σύστημα Αδειοδότησης/ Επιθεώρησης Η προστασία των νερών από τη ρύπανση διασφαλίζεται μέσα από τη χορήγηση Αδειών Απόρριψης Αποβλήτων σε εγκαταστάσεις και τον Έλεγχο της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων των Αδειών μέσω Επιθεωρήσεων. Η Άδεια Απόρριψης Αποβλήτων χορηγείται από τον Υπουργό Γεωργίας Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος μετά από εισήγηση της Τεχνικής Επιτροπής Περιβάλλοντος σε Προσχέδιο Όρων που ετοιμάζει η Τμήμα Περιβάλλοντος. Ισχύει συνήθως για 4 χρόνια. Καθορίζει το τόπο και τρόπο της απόρριψης, το ρυθμό και ολική ποσότητα των αποβλήτων, τη φύση, τη σύσταση, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ουσιών που απορρίπτονται.
Υποχρεώσεις του Κατόχου Άδειας Να τηρεί ανελλιπώς όλους τους όρους της άδειας Να ενημερώνει για οποιοδήποτε ατύχημα το οποίο μπορεί να επηρεάσει το περιβάλλον Να παρακολουθεί τακτικά την ποιότητα των αποβλήτων, του εδάφους ή/και των νερών στα οποία απορρίπτει και να ενημερώνει για τα αποτελέσματα Να παρέχει κάθε διευκόλυνση στους επιθεωρητές για διενέργεια της επιθεώρησης Να υποβάλει αίτηση για ανανέωση της άδειας τουλάχιστον 6 μήνες πριν από τη λήξη της Να ενημερώνει προηγουμένως για αλλαγές στη φύση ή λειτουργία ή επεκτάσεις της εγκατάστασης
Σημαντικά βήματα για Έλεγχο της Ρύπανσης των Νερών Εγκατάσταση σταθμών αναερόβιας και αερόβιας επεξεργασίας κτηνοτροφικών αποβλήτων. Λύση στα προβλήματα ρύπανσης των νερών και του εδάφους από κτηνοτροφικές μονάδες. Σημαντική συνεισφορά στη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Εγκατάσταση σταθμών επεξεργασίας αποβλήτων σε σφαγεία και άλλες βιομηχανίες τροφίμων. Εγκατάσταση Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης στις εγκαταστάσεις IPPC. Περιορισμός της παράνομης απόρριψης αποβλήτων. Παρακολούθηση της ποιότητας του εδάφους και των νερών στα οποία διατίθενται απόβλητα. Στοιχεία για τις απορρίψεις. Έλεγχος σε μικρές εγκαταστάσεις που απορρίπτουν σε κεντρικούς σταθμούς επεξεργασίας (Βαθιά Γωνιά, ΧΥΤΑ Πάφου, κλπ).
LIFE08 ENV/CY/000460 «WATER-Ενδυνάμωση Επιστημονικής Βάσης Προγραμμάτων Ποιότητας Νερών» Προϋπολογισμός: Συνολικό Ποσό: 829.775 Ευρώ Χρηματοδότηση Ε.Ε: 49.76% Διάρκεια: 01/02/2010-31/7/2013 Δίκτυο Παρακολούθησης: Ανάδοχος Φορέας: Τμήμα Περιβάλλοντος Συνεργαζόμενοι Φορείς: ΑΤΛΑΝΤΙΣ Συμβουλευτική Κύπρου Λτδ (εφαρμογή λογισμικών συστημάτων) Πανεπιστήμιο Frederick (Προσδιορισμό παραμέτρων ποιότητας για διατήρηση βιοποικιλότητας) Λεκάνη Απορροής Καλού Χωριού- Λάρνακας
Κύριος Αποδέκτης των ομβρίων απορροών της Λεκάνης Απορροής Καλού Χωριού οι Αλυκές Λάρνακας. Η Αλυκή Λάρνακας έχει περιληφθεί από το 2001 στον κατάλογο Ramsar ως ο 1081 ος υγροβιότοπος διεθνούς σημασίας. Το οικοσύστημα των Αλυκών Λάρνακας έχει ενταχθεί πρόσφατα στο Δίκτυο «Φύση 2000» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τους οικοτόπους (92/43/EEC) η οποία έχει εναρμονιστεί στο Εθνικό Δίκαιο με τον Ν.153(Ι)/2003 με τον οποίο: «Δεν επιτρέπονται οποιεσδήποτε δραστηριότητες οι οποίες να υποβαθμίσουν τα είδη και τους οικοτόπους για τα οποία έχει ενταχθεί η περιοχή στο Δίκτυο».
Σκοπός: Ενδυνάμωση προσπάθειας αποφυγής και περιορισμού ρύπανσης μέσω της Ενδυνάμωσης της Επιστημονικής Βάσης Προγραμμάτων Διαχείρισης Ποιότητας Νερών. Μέσω Υφιστάμενη Γνώση και Προσπάθεια Δεδομένα, στοιχεία και προϋποθέσεις/ δεσμεύσεις όπως έχουν προκύψει από την εφαρμογή και παρακολούθηση Ευρωπαϊκών Οδηγιών (ΟΠΥ, IPPC, Νιτρορύπανση, Επικίνδυνες Ουσίες κ.α) Επιπρόσθετα +Εφαρμογή Καινοτόμου Μεθόδου Εκτίμησης Συνολικού Μέγιστου Ημερήσιου Φορτίου (TMDL) Συνολικό Μέγιστο Ημερήσιο Φορτίο (TMDL): Η μέγιστη ποσότητα ενός ρυπαντή που μπορεί να δεκτεί ένα υδάτινο σώμα χωρίς να απειλείται η ποιότητα του και η διατήρηση των λειτουργιών που υποστηρίζει.
Στόχοι-Αναμενόμενα Αποτελέσματα Αναβάθμιση επιστημονικής βάσης και τεκμηρίωσης για την διαμόρφωση και αξιολόγηση προγραμμάτων και σχεδίων διαχείρισης νερών. Ενίσχυση αδειοδότησης και καλύτερη και γρηγορότερη εκτίμηση επιπτώσεων στα νερά. Η πιλοτική εφαρμογή του συστήματος στην Λεκάνη Απορροής Καλού Χωριού με μετέπειτα βλέψεις για την παραπέρα ανάπτυξη του, για ολόκληρη την Κύπρο. Καταρτισμός Διαχειριστικού Σχεδίου Αλυκών Λάρνακας
Κύριες Δράσεις Έργου Ανάπτυξη Λειτουργιών και καθορισμός κριτηρίων ποιότητας. Ποσοτικοποίηση Σημειακών και Διάχυτων Πηγών Ρύπανσης Ετοιμασία μοντέλου της περιοχής μελέτης σε ArcGIS Εφαρμογή των λογισμικών ολοκληρωμένης διαχείρισης στην Λεκάνη Απορροής Καλού Χωριού Λάρνακας Προσδιορισμός Μέγιστων Ημερήσιων Φορτίων ρυπαντών (TMDL) που απαντώνται στην περιοχή μελέτης. Διαβούλευση με εμπλεκόμενους φορείς Ανάπτυξη μεθοδολογίας βελτιστοποίησης εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης Σχεδιασμός Σεναρίων και αξιολόγηση εναλλακτικών μέτρων διαχείρισης της ποιότητας των υδάτων. Διάχυση πληροφοριών/ αποτελεσμάτων Έργου
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο αναπτυξιακός σχεδιασμός μιας περιοχής οφείλει να βασίζεται, να αξιοποιεί και να προστατεύει τους φυσικούς της πόρους και ιδιαίτερα τους υδατικούς. Ανάγκη θέσπισης διοικητικών και διαχειριστικών μέτρων, αρχικά για την προστασία των υδατικών πόρων και στη συνέχεια για τη βέλτιστη εκμετάλλευση τους. Ανάγκη επεξεργασίας των ρυπασμένων απορροών των ομβρίων υδάτων πριν τη διάθεση τους. Αναγκαιότητα εφαρμογής τεχνικών βέλτιστης διαχείρισης των ομβρίων υδάτων (όπως έργα συγκράτησης, έργα διήθησης, έργα διύλισης, έργα με βλάστηση, τεχνητούς υγρότοπους). Αναγκαιότητα εφαρμογής μέτρων πρόληψης ρύπανσης των ομβρίων υδάτων.