ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΝΟΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΒΑΣΕΙ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ Dr. Antonis Metaxas, Managing Partner, M & A Law Firm Lecturer of EU Law, University of Athens
Εισαγωγή Δομή Παρουσίασης I. Η νέα μνημονιακή σύμβαση II. Οι κυριότερες νομικές υποχρεώσεις III. Προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας IV. Λοιπά μέτρα Η ανάγκη στήριξης της λειτουργίας της ΡΑΕ V. Πρόσφατες εξελίξεις για την ενίσχυση της εγχώριας αναπτυξιακής διαδικασίας στον τομέα των ΑΠΕ
I. Η νέα μνημονιακή σύμβαση Επιφέρει ριζικές μεταρρυθμίσεις στις δομές και το ρυθμιστικό πλαίσιο της ενεργειακής αγοράς, οι οποίες καταλαμβάνουν το σύνολο σχεδόν των ενεργειακών κλάδων Κύριος στόχος της η αύξηση της ανταγωνιστικότητας με την απελευθέρωση της ενεργειακής αγοράς Επιτάσσει την άμεση ενσωμάτωση των συμβατικών προβλέψεων στην ελληνική έννομη τάξη Προβλέπει τόσο ρητές υποχρεώσεις όσο και σαφή πλαίσια δυνητικών επιλογών
ΙΙ. Οι κυριότερες νομικές υποχρεώσεις (1/3) 1. Διαχωρισμός δραστηριοτήτων δικτύου από τις δραστηριότητες παροχής α) Άμεσος και αποτελεσματικός διαχωρισμός των δραστηριοτήτων δικτύου από τις δραστηριότητες παροχής, τόσο για την ηλεκτρική ενέργεια όσο και για το φυσικό αέριο (υποχρέωση που απορρέει και από το Τρίτο Ενεργειακό Πακέτο) β) Συμμόρφωση της Ελλάδας προς την Οδηγία 2009/72/ΕΚ για την ηλεκτρική ενέργεια και την Οδηγία 2009/73/ΕΚ για το φυσικό αέριο (υποχρέωση που απορρέει και από το Τρίτο Ενεργειακό Πακέτο) γ) Ολοκλήρωση της απαραίτητης μεταφοράς προσωπικού και περιουσιακών στοιχείων στο Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς (ΔΣΜ) και στο Διαχειριστή του Συστήματος Διανομής (ΔΣΔ) δ) Πιστοποίηση του διαχωρισμένου ΔΣΜ από τη ΡΑΕ εντός του 2012
ΙΙ. Οι κυριότερες νομικές υποχρεώσεις (2/3) 2. Μέτρα για την αύξηση του ανταγωνισμού στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας α) Πρόσβαση τρίτων στην αγορά παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη εντός του 2012 (κατάργηση μονοπωλιακής θέσης ΔΕΗ) β) Δυνατότητα αποτελεσματικής χρησιμοποίησης από ιδιώτες της παραγωγής από λιγνίτη το αργότερο μέχρι το Νοέμβριο του 2013 γ) Ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ και της ΔΕΠΑ δ) Πώληση σε ιδιώτες υδροηλεκτρικής παραγωγικής ικανότητας και λοιπών παραγωγικών περιουσιακών στοιχείων της ΔΕΗ
ΙΙ. Οι κυριότερες νομικές υποχρεώσεις (3/3) 3. Τιμολογιακή Πολιτική: Ρυθμιζόμενα Τιμολόγια α) Υιοθέτηση μέτρων προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η ενεργειακή συνιστώσα των επίσημων τιμολογίων για νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις αντανακλά, το αργότερο έως τον Ιούνιο του 2013, τις τιμές χονδρικής αγοράς, με εξαίρεση τους ευπαθείς καταναλωτές β) Κατάργηση των εκ του νόμου ρυθμιζόμενων τιμολογίων για όλους, πλην των ευπαθών καταναλωτών
ΙΙΙ. Μεταρρυθμίσεις στον τομέα των ΑΠΕ 1. Μεταφορά και εφαρμογή εντός του Α τριμήνου του 2012 της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ σχετικά με την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές 2. Υποβολή εντός του ίδιου χρονοδιαγράμματος της έκθεσης προόδου που απαιτεί η Οδηγία 3. Κατάρτιση σχεδίου μεταρρύθμισης των υποστηρικτικών προγραμμάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με στόχο «να καταστούν πιο συμβατά προς τις εξελίξεις της αγοράς και να μειωθούν οι πιέσεις στα δημόσια οικονομικά»
Άξονες Παρεμβάσεων 1. Χρονοδιάγραμμα εσωτερικών διαβουλεύσεων για τη μεταρρύθμιση του υποστηρικτικού πλαισίου για τις ΑΠΕ 2. Επιλογές μεταρρύθμισης, στις οποίες «συμπεριλαμβάνεται και το μοντέλο εγγυημένης διαφορικής τιμής (feed-in premium)» προσδιορισμός της μεθόδου υπολογισμού των τιμολογίων προσδιορισμός του τρόπου αποφυγής πιθανής υπερβολικής αποζημίωσης τρέχουσες και αναμενόμενες τάσεις στο κόστος για όλες τις σχετικές τεχνολογίες λήψη μέτρων για την ανάπτυξη πηγών αιολικής και ηλιακής ενέργειας
Πρόγραμμα «Ήλιος» 1. Υιοθέτηση εντός του Α τριμήνου του 2012 νομοθετικών ρυθμίσεων αναφορικά με την υλοποίηση του προγράμματος ανανεώσιμων πηγών ενέργειας «Ήλιος» 2. Σύσταση της «Ήλιος Α.Ε.» 3. Στόχοι του προγράμματος σύμφωνα με τον προσφάτως ψηφισθέντα Νόμο: Εξαγωγή και πώληση ηλιακής ενέργειας από την Ελλάδα προς τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης Συμβολή στην εξυπηρέτηση του εθνικού στόχου της αποπληρωμής του δημοσίου χρέους Προώθηση της διεθνούς συνεργασίας στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών πολιτικών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής Προαγωγή της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Διευκόλυνση μεταφοράς της ενέργειας στα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας
Το μοντέλο της εγγυημένης διαφορικής τιμής Προβλέπεται ως μεταρρυθμιστική «επιλογή» της Ελλάδας Εφαρμόζεται ήδη σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες Βασική διαφορά με το ισχύον σύστημα Feed-in Tariff Η τιμολόγηση της ηλεκτρικής ενέργειας γίνεται με βάση την Οριακή Τιμή Συστήματος συν ένα νομοθετικά καθορισμένο ποσό και όχι με βάση μία σταθερή εγγυημένη τιμή Ενέχει αυξημένο ρίσκο για τον επενδυτή, δεδομένου ότι η τιμολόγηση εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τους μηχανισμούς της αγοράς Η εφαρμογή του μπορεί να καταστεί προβληματική σε αγορές με τα χαρακτηριστικά της ελληνικής
IV. Λοιπά μέτρα 1. Υποχρέωση της Ελλάδας περί επίλυσης όλων των εκκρεμών ζητημάτων αναφορικά με την παράβαση υπ αριθμ. 2009/2168, η οποία αφορά μη συμμόρφωση της Ελλάδας προς τον Κανονισμό (ΕΚ) 1228/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τους όρους πρόσβασης στο δίκτυο για τις διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας 2. Υιοθέτηση από τη ΡΑΕ τροποποιημένου κώδικα αγοράς ηλεκτρισμού 3. Θέσπιση διαδικασιών για το διασυνοριακό εμπόριο ηλεκτρισμού για τις διασυνδέσεις με τη Βουλγαρία σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) 714/2009 4. Δημιουργία Υπηρεσίας Μίας Στάσης (One-Stop Shop) για την αδειοδότηση και έγκριση των έργων εγκαταστάσεως Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ), αποθήκευσης και μεταφοράς φυσικού αερίου και γραμμών μεταφοράς ηλεκτρισμού 5. Θέσπιση εγκεκριμένου από τη ΡΑΕ κώδικα ΥΦΑ, με στόχο τη διασφάλιση διαφάνειας και πρόσβασης άνευ διακρίσεων στο σταθμό ΥΦΑ της Ρεβυθούσας Σχόλιο: Ανάγκη διασφάλισης της λειτουργικής αποτελεσματικότητας του Ρυθμιστή
V. Ενίσχυση εγχώριας βιομηχανίας φωτοβολταϊκών (1/3) Μέτρο: Παροχή αυξημένης εγγυημένης τιμής έως 10% σε παραγωγούς, οι οποίοι χρησιμοποίησαν για την κατασκευή του πάρκου τους εξοπλισμό, ο οποίος σε ποσοστό τουλάχιστον 80% κατασκευάστηκε στην Ελλάδα (Α εκδοχή) ή την Ευρωπαϊκή Ένωση (Β εκδοχή), σύμφωνα με το local content requirement (LCR). Νομικά ζητήματα: Είναι συμβατό ένα τέτοιο μέτρο με το ενωσιακό δίκαιο και το δίκαιο κρατικών ενισχύσεων; Είναι συμβατό ένα τέτοιο μέτρο με το δίκαιο που διέπει τον ΠΟΕ;
V. Ενίσχυση εγχώριας βιομηχανίας φωτοβολταϊκών (2/3) Βασικά νομικά συμπεράσματα: Α εκδοχή Βάσει της υφιστάμενης νομολογίας και του τρόπου λειτουργίας του συστήματος FiT στη χώρα μας, είναι αμφίβολο εάν το εν λόγω μέτρο συνιστά κρατική ενίσχυση, σύμφωνα με το Α. 107(1) ΣΛΕΕ. Εάν, δε, ήθελε υποτεθεί ότι το συνιστά κρατική ενίσχυση, μπορεί να θεμελιωθεί εξαίρεση του βασικού κανόνα απαγόρευσης κρατικών ενισχύσεων και αυτό να θεωρηθεί συμβατή κρατική ενίσχυση, λόγω της ιδιαιτέρως έντονης διατάραξης της ελληνικής οικονομίας (Α. 107(3)β ΣΛΕΕ). Θα μπορούσε να θεμελιωθεί και εξαίρεση προβλεπόμενη στο Α. 107(3)γ ΣΛΕΕ, καθώς η προώθηση των ΑΠΕ συμβαδίζει με τον θεμελιώδη σκοπό της Ε.Ε., ιδιαιτέρως μάλιστα λαμβανομένων υπόψη της περιορισμένης έκτασης και διάρκειας του μέτρου. Το μέτρο θα έπρεπε, προ της θέσης του σε εφαρμογή, να κοινοποιηθεί στην Ε.Ε. για έγκριση.
V. Ενίσχυση εγχώριας βιομηχανίας φωτοβολταϊκών (3/3) Β εκδοχή Δεν τίθεται ζήτημα συμβατότητας της Β εκδοχής του μέτρου με το ενωσιακό δίκαιο, ενώ τα ζητήματα της συμβατότητάς του με το δίκαιο του ΠΟΕ είναι ευκολότερα αντιμετωπίσιμα. Αξιοποίηση της συναφούς εμπειρίας της Ιταλίας όπου έχει θεσπισθεί αντίστοιχο μέτρο Υιοθέτηση της Β εκδοχής του προτεινόμενου μέτρου από το ΥΠΕΚΑ στην πρόσφατη τροπολογία του, που υποβλήθηκε προς ψήφιση στη Βουλή των Ελλήνων, σύμφωνα με την οποία θα χορηγείται αυξημένη έως και 10% εγγυημένη τιμή πώλησης σε παραγωγούς που έχουν χρησιμοποιήσει για την κατασκευή του πάρκου τους εξοπλισμό που σε ποσοστό 80% έχει κατασκευαστεί στην Ε.Ε. Οι λεπτομέρειες της ρύθμισης θα καθορισθούν σε ΥΑ.