Μελέτη Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας TREC. ιαπεριφερειακό συνεργατικό σχήμα για την ενέργεια

Μελέτη Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας TREC ιαπεριφερειακό συνεργατικό σχήμα για την ενέργεια Σεπτέμβριος 2012 Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) Ινστιτούτο Χημικών ιεργασιών και Ενεργειακών Πόρων (Ι ΕΠ) Σε συνεργασία με την ΙΑ ΥΜΑ Α.Ε. Χρυσοβαλάντης Κετικίδης ρ. Παναγιώτης Γραμμέλης

Πίνακας Περιεχομένων Περίληψη νομοθεσίας ΑΠΕ 1 Εξέλιξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα 4 Θεσμικοί φορείς της αγοράς ενέργειας 6 Χρηματοδοτικά εργαλεία 8 Στατιστικά δεδομένα 12 Μορφές Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας 20

Περίληψη νομοθεσίας ΑΠΕ Αδειοδοτικές ιαδικασίες Οι βασικές διαδικασίες αδειοδότησης για τον τομέα της Ενέργειας ορίζονται από τον Ν. 3851/2010, όπως περαιτέρω συμπληρώνεται από μεθύστερα νομοθετήματα και αποφάσεις με κυριότερο τον Ν. 4001/2011. Κατωτέρω παρατίθενται η Γενική ιαδικασία Αδειοδότησης ΑΠΕ και μία σύντομη παρουσίαση των περιεχομένων των Ν. 3851/2010 και Ν. 4001/2011. Γενική διαδικασία αδειοδότησης ΑΠΕ 1 1ο ΣΤΑ ΙΟ Άδεια Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας Η άδεια Παραγωγής χορηγείται από την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας. Σύμφωνα με το άρ. 3 παρ. 1 του Ν.3468/2006 ως ισχύει, η Ρ.Α.Ε. εξετάζει αν πληρούνται τα κριτήρια που αναφέρονται στην εν λόγω παράγραφο και αποφασίζει για τη χορήγηση ή μη άδειας παραγωγής μέσα σε δύο (2) μήνες από την υποβολή της αίτησης, εφόσον ο φάκελος είναι πλήρης, άλλως από τη συμπλήρωσή του. Μετά την έκδοση της άδειας παραγωγής από τη Ρ.Α.Ε., ο ενδιαφερόμενος προκειμένου να του χορηγηθεί άδεια εγκατάστασης, ζητά ταυτόχρονα την χορήγηση: α) Προσφοράς Σύνδεσης από τον αρμόδιο ιαχειριστή. β) Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Ε.Π.Ο.), κατά το άρθρο 4 του ν.1650/1986, όπως ισχύει. εν απαιτείται άδεια παραγωγής για σταθμούς έως 1 MW. 2ο ΣΤΑ ΙΟ Έγκριση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Ε.Π.Ο.) Προσφορά σύνδεσης με το σύστημα Έγκριση Επέμβασης σε δάσος ή δασική έκταση Τα τρία επιμέρους στάδια της αδειοδοτικής διαδικασίας Α.Π.Ε., η Προσφορά Σύνδεσης, η Έγκριση Επέμβασης και η Ε.Π.Ο. προχωρούν πλέον παράλληλα και όχι σειριακά. Η Έγκριση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων χορηγείται από το ΥΠΕΚΑ. Για την έκδοση απόφασης Ε.Π.Ο. των έργων από Α.Π.Ε. ή Σ.Η.Θ.Υ.Α. κατά τις διατάξεις του άρθρου 4 του ν.1650/1986, όπως ισχύει, υποβάλλεται πλήρης φάκελος και Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) στην αρμόδια για την περιβαλλοντική αδειοδότηση αρχή. Ο φάκελος θεωρείται πλήρης, εάν μέσα σε είκοσι (20) ημέρες από 1 http://www.investingreece.gov.gr/ 1

την υποβολή του δεν ζητηθούν εγγράφως από τον ενδιαφερόμενο συμπληρωματικά στοιχεία. Η αρμόδια αρχή εξετάζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τα προτεινόμενα μέτρα πρόληψης και αποκατάστασης, μεριμνά για την τήρηση των διαδικασιών δημοσιοποίησης και αποφαίνεται για τη χορήγηση ή μη απόφασης Ε.Π.Ο. μέσα σε τέσσερις (4) μήνες από το χρόνο που ο φάκελος θεωρήθηκε πλήρης. Αμέσως μετά την έκδοση της άδειας παραγωγής ο κάτοχος της άδειας παραγωγής αιτείται (ταυτόχρονα με την αίτηση για ΕΠΟ), στον ΕΣΜΗΕ για έκδοση Προσφοράς Σύνδεσης. Αιτείται επίσης για τη χορήγηση έγκρισης επέμβασης κατά το ν. 998/1979, όπου απαιτείται, καθώς και για τυχόν άλλες άδειες αναγκαίες για την απόκτηση του δικαιώματος χρήσης της θέσης εγκατάστασης του έργου. Ο ΕΣΜΗΕ χορηγεί την Προσφορά Σύνδεσης το αργότερο μέσα σε τέσσερις (4) μήνες από την αίτηση. Η Προσφορά Σύνδεσης οριστικοποιείται και καθίσταται δεσμευτική με την έκδοση της απόφασης Ε.Π.Ο. Αφού καταστεί δεσμευτική η Προσφορά Σύνδεσης, ο δικαιούχος ενεργεί (α) για τη χορήγηση άδειας εγκατάστασης και (β) για τη σύναψη της Σύμβασης Σύνδεσης και της Σύμβασης Πώλησης. 3ο ΣΤΑ ΙΟ Άδεια Εγκατάστασης Σύμβαση Σύνδεσης και Πώλησης Πολεοδομική Άδεια Απαραίτητη προϋπόθεση για την έκδοση Άδειας Εγκατάστασης είναι η ύπαρξη Ε.Π.Ο. και Προσφοράς Σύνδεσης και εκδίδεται από τον Περιφερειάρχη. Αφού καταστεί δεσμευτική η Προσφορά Σύνδεσης όπως ανωτέρω, ο δικαιούχος προχωρά στη σύναψη των Συμβάσεων Σύνδεσης και Πώλησης με τον ΕΣΜΗΕ. Μετά την έκδοση της Άδειας Εγκατάστασης, και προ της έναρξης των εργασιών, ο φορέας θα αιτηθεί στις Πολεοδομίες την έκδοση των απαιτούμενων πολεοδομικών αδειών. Για εργασίες φ/β σταθμού απαιτείται μόνο έκδοση άδειας εργασιών μικρής κλίμακας. 4ο ΣΤΑ ΙΟ Άδεια Λειτουργίας Η άδεια λειτουργίας χορηγείται με απόφαση του οργάνου που είναι αρμόδιο για τη χορήγηση της άδειας εγκατάστασης (Γ.Γ. Περιφέρειας). Η άδεια εκδίδεται μετά από αίτηση του ενδιαφερομένου και έλεγχο, από τα αρμόδια όργανα, της τήρησης των τεχνικών όρων εγκατάστασης κατά τη δοκιμαστική λειτουργία του σταθμού, καθώς και έλεγχο από το Κ.Α.Π.Ε. της διασφάλισης των αναγκαίων λειτουργικών και τεχνικών χαρακτηριστικών του εξοπλισμού του σταθμού. Η άδεια λειτουργίας εκδίδεται εντός αποκλειστικής προθεσμίας δεκαπέντε (15) ημερών από την ολοκλήρωση των ανωτέρω ελέγχων, εφόσον αυτοί αποβούν θετικοί. Νόμος 3851/ΦΕΚ Α85 Στις 04 06 2010 δημοσιεύτηκε ο Νόμος 3851/ΦΕΚ Α85 του ΥΠΕΚΑ, «Επιτάχυνση της ανάπτυξης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής 2

αλλαγής και άλλες ιατάξεις σε θέματα αρμοδιότητας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγή». Οι κύριες ρυθμίσεις που εισάγονται με τον Νέο Νόμο 3851 είναι οι εξής: Ορίζεται εθνικός δεσμευτικός στόχος 20% για τη συμμετοχή των Α.Π.Ε. στην κάλυψη της τελικής κατανάλωσης ενέργειας το 2020 αντί του 18% που προβλέπει η Οδηγία 28/2009. Καθορίζονται αντίστοιχοι εθνικοί στόχοι: 40%, κατ ελάχιστον, για τη συμμετοχή της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από Α.Π.Ε. στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2020, 20%, κατ ελάχιστον, για τη συμμετοχή των Α.Π.Ε. στην τελική κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση και ψύξη μέχρι το 2020, 10%, κατ ελάχιστον, για τη συμμετοχή των Α.Π.Ε. στην τελική κατανάλωση ενέργειας στις μεταφορές μέχρι το 2020. Απλοποιούνται οι διαδικασίες αδειοδότησης. Η άδεια παραγωγής αφορά πλέον την τεχνικοοικονομική επάρκεια του συγκεκριμένου έργου Α.Π.Ε. και αποσυνδέεται από τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, η οποία ακολουθεί σε επόμενο στάδιο. Εκδίδεται από την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) και όχι από το Υπουργείο (πρώην) Ανάπτυξης όπως γινόταν μέχρι σήμερα, με αποτέλεσμα τον σημαντικό περιορισμό της διάρκειας της αδειοδοτικής διαδικασίας. Συγχωνεύονται, σε μία ενιαία διαδικασία, οι διαδικασίες Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και Αξιολόγησης (ΠΠΕΑ) και Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Ε.Π.Ο.). Θεσπίζονται προθεσμίες για την υποβολή των γνωμοδοτήσεων. Οι προθεσμίες αυτές θεωρούνται στο σύνολο τους ως αποκλειστικές, με αποτέλεσμα μετά τη τυχόν άπρακτη παρέλευσή τους να χορηγείται απόφαση Ε.Π.Ο. Ενδυναμώνεται το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Α.Π.Ε., με στόχο την αποσαφήνιση κρίσιμων ρυθμίσεών του και την παροχή της δυνατότητας άμεσης και αποτελεσματικής εφαρμογής του, ώστε να συμβάλλει ουσιαστικά στην απεμπλοκή μεγάλου αριθμού εν εξελίξει έργων Α.Π.Ε. Νόμος 4001/ΦΕΚ 179 Α Στις 22 08 2011 δημοσιεύτηκε ο Νόμος 4001/ΦΕΚ 179 Α, για τη λειτουργία Ενεργειακών Αγορών Ηλεκτρισμού και Φυσικού Αερίου, για Έρευνα, Παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς Υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεις. Σκοπός του Νόμου αυτού είναι η θέσπιση κανόνων για τις εσωτερικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, σύμφωνα με τις Οδηγίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Ιουλίου 2009. Επιπλέον των θεμάτων αυτών, ο Νόμος θεσπίζει συγκεκριμένες προθεσμίες για τη δημιουργία σταθμών Α.Π.Ε. ή Σ.Η.Θ.Υ.Α. Η Σύμβαση Πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκό σταθμό συνάπτεται για είκοσι έτη και αντιστοιχεί στην τιμή που ισχύει κατά την ημερομηνία υποβολής της αίτησης, υπό την προϋπόθεση ενεργοποίησης της σύνδεσης του φωτοβολταϊκού σταθμού, εντός 18 μηνών για τους σταθμούς ισχύος έως 10 MW και εντός 36 μηνών για τους σταθμούς ισχύος μεγαλύτερης ή ίσης των 10 MW από την ημερομηνία υπογραφής της σύμβασης πώλησης από τον αρμόδιο ιαχειριστή. Σε περίπτωση ύπαρξης υποσταθμού, ισχύει η προθεσμία των 36 μηνών. Η προθεσμία χορήγησης της Προσφοράς Σύνδεσης από τον αρμόδιο ιαχειριστή είναι 4 μήνες. 3

Όσον αφορά στους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε. που υποχρεούνται σε έκδοση άδειας παραγωγής, η Προσφορά Σύνδεσης οριστικοποιείται και καθίσταται δεσμευτική με την έκδοση απόφασης Ε.Π.Ο. για τον σταθμό Α.Π.Ε, ή αν δεν απαιτείται απόφαση Ε.Π.Ο., με τη βεβαίωση από την περιβαλλοντική αρχή ότι ο σταθμός απαλλάσσεται από την υποχρέωση αυτή. Η Προσφορά Σύνδεσης ισχύει για τέσσερα έτη από την οριστικοποίηση της και δεσμεύει τον ιαχειριστή και τον δικαιούχο. Η σύναψη Σύμβασης Σύνδεσης προηγείται της σύναψης Σύμβασης Πώλησης. Εξέλιξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα Η Ελλάδα και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν ορίσει βασικές προτεραιότητες και δεσμευτικές πολιτικές σχετικά με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η Ελλάδα προωθεί τη χρήση ανανεώσιμων πηγών για την παραγωγή ενέργειας, με σκοπό να δημιουργήσει ασφάλεια και διαφοροποίηση των ενεργειακών πόρων, να διασφαλίσει την προστασία του περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξης και να ενισχύσει την κοινωνική συνοχή. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας διαδραματίζουν όλο και περισσότερο κεντρικό ρόλο στην πολιτική της Ελλάδας για την παραγωγή ενέργειας. Η παραγωγή σήμερα βασίζεται σε μεγάλης κλίμακας υδροηλεκτρικούς σταθμούς που διαχειρίζεται η ΕΗ. Οι ανανεώσιμες πηγές αποτελούν περίπου 5% της ηλεκτρικής παραγωγής εάν αφαιρέσουμε το 5% των υδροηλεκτρικών σταθμών. Το παρόν επενδυτικό πλαίσιο απαιτεί σημαντική αύξηση της παραγωγής από αιολική και ηλιακή ενέργεια, μικρούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς, βιομάζα και γεωθερμία. Αναμένεται ότι τα βιοκαύσιμα θα συμβάλλουν σημαντικά ως μελλοντικά καύσιμα μεταφορών. Το πρώτο εξάμηνο του 2011, η συνολική εγκατεστημένη ισχύς των ανανεώσιμων πηγών έφτασε τα 2022,2 MW. Το 75% της ισχύος παράγεται από αιολική ενέργεια, το 11,5% από ηλιακή ενέργεια, ενώ το υπόλοιπό 13,5% από βιομάζα και υδροηλεκτρική ενέργεια. Στόχος της Ελλάδας είναι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ να αγγίξει το 40 % επί της συνολικής ηλεκτροπαραγωγής μέχρι το 2020. 4

Εξέλιξη εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ, Στόχος έτους 2020 5

Θεσμικοί φορείς της αγοράς ενέργειας Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας - ΡΑΕ Η ΡΑΕ είναι η ανεξάρτητη διοικητική αρχή (ελέγχεται μόνο από τον Υπουργό Ανάπτυξης) που έχει ως σκοπό να ελέγχει την λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Η ΡΑΕ γνωμοδοτεί για την χορήγηση αδειών για δραστηριότητες στον χώρο της Ηλεκτρικής Ενέργειας, για τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς και γενικότερα έχει ουσιαστικό ρόλο στην δημιουργία μιας υγιούς και ελεύθερης αγοράς με σκοπό την παροχή των βέλτιστων υπηρεσιών στον τελικό αποδέκτη που είναι ο καταναλωτής. Η σύσταση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας επιβλήθηκε ουσιαστικά από την ανάγκη εναρμόνισης της Ελληνικής νομοθεσίας με την Κοινοτική Οδηγία 96/92ΕΚ (Σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας) και συστήθηκε με τον νόμο Ν.2773/22-12-99 (Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας - Ρύθμιση θεμάτων ενεργειακής πολιτικής και λοιπές διατάξεις). www.rae.gr Ο ιαχειριστής Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας - ΕΣΜΗΕ Α.Ε. Ο ιαχειριστής του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας είναι Ανώνυμη Εταιρεία της οποίας η ύπαρξη υποδείχθηκε επίσης με τον νόμο Ν.2773/22-12-99 και συστήθηκε με το Π 328/2000. Ασκεί δύο βασικές δραστηριότητες. Η πρώτη είναι να φροντίζει ώστε να διατηρείται σταθερή η ισορροπία παραγωγής - κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας με τρόπο όσο το δυνατόν οικονομικά αποδοτικότερο, αξιόπιστο, ασφαλή και ποιοτικά αποδεκτό. Ο άλλος είναι να λειτουργεί ως ένα είδος χρηματιστηρίου που υπολογίζει κάθε μέρα, σε επίπεδο διμερών συναλλακτικών σχέσεων (παραγωγός/προμηθευτής - πελάτης) ποιος οφείλει σε ποιόν. Ανήκει κατά 51% στο Ελληνικό ημόσιο και κατά 49% στις Ελληνικές εταιρείες παραγωγής ενέργειας. www.desmie.gr Υποστήριξη ΑΠΕ σε Έρευνα & Ανάπτυξη Το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) είναι το πρώτο κέντρο Ε&Α της Ελλάδας που επικεντρώνεται στην έρευνα και προώθηση των εφαρμογών ΑΠΕ/ΟΧΕ/ΕΕ. Το ΚΑΠΕ αναπτύσσει εφαρμοσμένη έρευνα για νέες ενεργειακές τεχνολογίες και στηρίζει την αγορά για τη διείσδυση και υλοποίηση αυτών των τεχνολογιών και επενδυτικών έργων. Το ΚΑΠΕ αποτελεί το συνδετικό κρίκο μεταξύ της βασικής έρευνας και της βιομηχανίας για την ανάπτυξη τοπικών προϊόντων και υπηρεσιών. Επιπλέον, το ΚΑΠΕ λειτουργεί ως σύμβουλος της Ελληνικής κυβέρνησης στο θέμα της εθνικής 6

πολιτικής για την ενέργεια, και ιδιαίτερα σχετικά με επιχειρηματικές πρωτοβουλίες και επενδυτικά εγχειρήματα. www.cres.gr Άλλοι θεσμικοί φορείς: Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής (www.ypeka.gr) ημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (www.dei.gr) Ελληνικός Σύνδεσμος Ηλεκτροπαραγωγών από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (www.hellasres.gr) ημόσια Επιχείρηση Αερίου (www.depa.gr) Ελληνικά Πετρέλαια (www.hellenic-petroleum.gr) Ένωση Βιομηχανιών Ηλιακής Ενέργειας (www.ebhe.gr) Ελληνικός Σύνδεσμος Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας (www.hachp.gr) Σύνδεσμος Εταιριών Φωτοβολταϊκών (www.helapco.gr) Ελληνική Επιστημονική Ένωση Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ) (www.eletaen.gr) 7

Χρηματοδοτικά εργαλεία ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ 2 Τα κτήρια στην Ελλάδα ευθύνονται περίπου για το 36% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης. Κατά την περίοδο 2000 2005 αύξησαν την ενεργειακή τους κατανάλωση κατά περίπου 24%. Αυτό τα κατατάσσει να είναι ανάμεσα στα πιο ενεργοβόρα κτήρια της Ευρώπης. Ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους τα ελληνικά κτήρια είναι ιδιαιτέρως ενεργοβόρα είναι η παλαιότητά τους και η μη ενσωμάτωση σύγχρονης τεχνολογίας σε αυτά, λόγω έλλειψης σχετικής νομοθεσίας τα τελευταία 30 χρόνια. Περισσότερα από αυτά τα κτήρια οικοδομήθηκαν πριν το 1980 και αντιμετωπίζουν θέματα όπως: μερική ή παντελή έλλειψη θερμομόνωσης, παλαιάς τεχνολογίας κουφώματα (πλαίσια/μονοί υαλοπίνακες), ελλιπή ηλιοπροστασία των νότιων και δυτικών όψεών τους, μη επαρκή αξιοποίηση του υψηλού ηλιακού δυναμικού της χώρας, ανεπαρκή συντήρηση των συστημάτων θέρμανσης/κλιματισμού με αποτέλεσμα τη χαμηλή απόδοση. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), ολοκληρώνοντας το θεσμικό πλαίσιο για την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων, προχωράει, με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε μία δέσμη οικονομικών κινήτρων, προκειμένου να πραγματοποιηθούν παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης των κτηρίων του οικιακού τομέα, μέσω του Προγράμματος «Εξοικονόμηση κατ Οίκον». Πρόκειται για ένα συγχρηματοδοτούμενο Πρόγραμμα που απευθύνεται σε ιδιοκτήτες κατοικιών που έχουν κατασκευαστεί πριν το 1980 (δηλαδή πριν την εφαρμογή του Κανονισμού θερμομόνωσης και άρα είναι θερμικά απροστάτευτα) και είναι χαμηλής ενεργειακής κατηγορίας. Παρέχει κίνητρα στους ωφελούμενους να πραγματοποιήσουν τις πιο σημαντικές παρεμβάσεις με στόχο να βελτιώσουν την ενεργειακή απόδοση του σπιτιού τους. 2 http://www.ypeka.gr/ 8

ΕΙ ΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΕ ΚΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Το Ειδικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών Συστημάτων μέχρι 10 kwp, έχει εφαρμογή σε κτηριακές εγκαταστάσεις, που χρησιμοποιούνται για κατοικία ή στέγαση πολύ μικρών επιχειρήσεων. Το Πρόγραμμα θα ισχύει μέχρι την 31η εκεμβρίου 2019 και εφαρμόζεται σε όλη την Επικράτεια. Ως μέγιστη ισχύς των Φωτοβολταϊκών Συστημάτων ανά εγκατάσταση στο πλαίσιο του Προγράμματος ορίζεται: για την ηπειρωτική χώρα, τα ιασυνδεδεμένα με το Σύστημα νησιά και την Κρήτη τα 10kWp για τα λοιπά Μη ιασυνδεδεμένα Νησιά τα 5kWp. Το πρόγραμμα αφορά σε Φωτοβολταϊκά Συστήματα για παραγωγή ενέργειας που εγχέεται στο ίκτυο, τα οποία εγκαθίστανται στο δώμα ή τη στέγη κτηρίου, συμπεριλαμβανομένων στεγάστρων βεραντών, προσόψεων και σκιάστρων, καθώς και βοηθητικών χώρων του κτηρίου όπως αποθήκες και χώροι στάθμευσης, όπως αυτά ορίζονται στον Γ.Ο.Κ. ικαίωμα ένταξης στο Πρόγραμμα έχουν φυσικά πρόσωπα μη επιτηδευματίες και φυσικά ή νομικά πρόσωπα επιτηδευματίες που κατατάσσονται στις πολύ μικρές επιχειρήσεις, τα οποία έχουν στην κυριότητα τους το χώρο στον οποίο εγκαθίσταται το Φωτοβολταϊκό Σύστημα. Στην περίπτωση Φωτοβολταϊκού Συστήματος σε κοινόχρηστο ή κοινόκτητο χώρο κτιρίου, επιτρέπεται η εγκατάσταση ενός και μόνο συστήματος, μετά την σύμφωνη γνώμη των συνδιοκτητών. ικαίωμα ένταξης στο Πρόγραμμα έχουν επίσης τα Νομικά Πρόσωπα ημοσίου ικαίου (Ν.Π...) και τα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού ικαίου (Ν.Π.Ι..) μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, τα οποία έχουν στην κυριότητα τους το χώρο στον οποίο εγκαθίσταται το Φωτοβολταϊκό Σύστημα. Το δικαίωμα εγκατάστασης Φωτοβολταϊκού Συστήματος σε κτίριο ιδιοκτησίας Νομικού Προσώπου ημοσίου ικαίου (Ν.Π...), τη χρήση του οποίου έχει αναλάβει διαχειριστής (π.χ. σχολική επιτροπή), παρέχεται στο διαχειριστή, μετά από συναίνεση του κυρίου του κτηρίου. Προϋποθέσεις για την ένταξη φωτοβολταϊκού συστήματος στο Πρόγραμμα είναι: 1. η ύπαρξη ενεργής σύνδεσης κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος στο όνομα του κυρίου του φωτοβολταϊκού στο κτίριο όπου το σύστημα εγκαθίσταται. 2. μέρος των θερμικών αναγκών σε ζεστό νερό χρήσης της ιδιοκτησίας του κυρίου του φωτοβολταϊκού, εφόσον αυτή χρησιμοποιείται για κατοικία, πρέπει να καλύπτεται με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως ενδεικτικά ηλιοθερμικά, ηλιακοί θερμοσίφωνες. 3. η μη ύπαρξη δημόσιας ενίσχυσης στο πλαίσιο του Αναπτυξιακού Επενδυτικού νόμου, όπως κάθε φορά ισχύει, των συγχρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση δράσεων χρηματοδότησης (πχ. στο πλαίσιο ΕΠ του ΕΣΠΑ) και γενικότερα οποιουδήποτε άλλου προγράμματος χρηματοδότησης. 9

Το πρόγραμμα «Θησέας» 3 To πολιτικό πλαίσιο Το αναπτυξιακό Πρόγραμμα «Θησέας» θεσμοθετήθηκε ώστε να: Προωθηθεί η μετεξέλιξη των Ο.Τ.Α. σε πραγματικά αυτοδιοικούμενους οργανισμούς, με στόχο τη μείωση του χάσματος μεταξύ του πολίτη και της εξουσίας. Ενισχυθεί η ικανότητα της διοίκησης των Ο.Τ.Α. να διαχειρίζεται τις τοπικές υποθέσεις με διαφάνεια, νομιμότητα και σεβασμό στα δικαιώματα των πολιτών. Προσδιοριστούν οι επιτελικές αρμοδιότητες των κεντρικών υπηρεσιών και να υποστηριχθεί η μεταφορά των αρμοδιοτήτων που αφορούν τοπικές υποθέσεις στην πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση βάσει των αρχών της αποκέντρωσης, της επικουρικότητας και της αποτελεσματικότητας. Ενισχυθεί η ανάπτυξη των Ο.Τ.Α. σε ορεινές και νησιωτικές προβληματικές περιοχές. Αναδειχθεί η ισόρροπη και βιώσιμη περιφερειακή ανάπτυξη ως στόχος κύριας εθνικής προτεραιότητας. Τα οφέλη του Προγράμματος «Θησέας» Για την Περιφέρεια: Μειώνονται οι περιφερειακές ανισότητες και ενισχύονται οι θεσμοί αποκέντρωσης. Προγραμματίζονται αναπτυξιακές υποδομές για όλη την Περιφέρεια μέσα από τον κατάλληλο συντονισμό έργων και δράσεων εθνικής και περιφερειακής εμβέλειας. Εδραιώνεται μια νέα, σύγχρονη αντίληψη για ανταγωνιστική και βιώσιμη περιφερειακή ανάπτυξη. Για τους Πολίτες: Αναβαθμίζεται η ποιότητα των υπηρεσιών των Ο.Τ.Α. για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών. Eξασφαλίζονται τα συµφέροντα των πολιτών, μέσω της ορθής και αποδοτικής διαχείρισης του δημόσιου χρήματος. 3 http://thiseas.ypes.gr 10

Ενισχύονται οι κοινωνικές και πολιτιστικές δράσεις, με στόχο τη διατήρηση της ιδιαιτερότητας και του πλούτου κάθε τοπικής κοινωνίας. Για τη χώρα: Η ισόρροπη και βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας. Η ετοιμότητα της χώρας για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών. Η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής. Η πρόληψη και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Η αύξηση της ανταγωνιστικότητας της χώρας στην ευρωπαϊκή οικονομία. 11

Στατιστικά δεδομένα Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας Η Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας 4 είναι μία από τις περιφέρειες της Ελλάδας. ιοικητικά αποτελεί δευτεροβάθμιο οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης και γεωγραφικά καλύπτει το δυτικό κομμάτι της Μακεδονίας. Καταλαμβάνει έκταση 9.451 τ.χμ. και ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 301.522 κατοίκους, σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη απογραφή της ΕΣΥΕ (2001). Μεγαλύτερη πόλη και πρωτεύουσά της είναι η Κοζάνη. Επίσης, συχνά χαρακτηρίζεται ως η «ενεργειακή καρδιά» της Ελλάδας, αφού στο έδαφός της παράγονται περίπου τα 2/3 της ηλεκτρικής ενέργειας όλης της χώρας. Χάρτης της υτικής Μακεδονίας Φυσικοί πόροι Η Περιφέρεια, πέρα από την ορεινή µορφολογία της και παραµεθόρια θέση της, είναι προικισµένη µε εξαιρετικά σηµαντικούς φυσικούς πόρους. Στην Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας βρίσκονται τόσο πλούσια κοιτάσµατα ενεργειακών ορυκτών και συγκεκριµένα κοιτάσµατα λιγνίτη όσο και εξαιρετικά σηµαντικούς όγκους επιφανειακών υδάτων και υδάτινου δυναµικού. Επίσης στην περιφέρεια υπάρχει και ένα αξιόλογο εύρος οικοσυστηµάτων που δίνουν στην περιοχή σηµαντικό πλούτο δασικών, οικολογικών και τουριστικών πόρων. 4 Γεώργιος Α. Μέγας, Γεωγραφία της Ελλάδας, Γ' Γυμνασίου, εκδ. Οργανισμός Εκδόσεων ιδακτικών Βιβλίων, Αθήνα 1967 12

Ορυκτός πλούτος Η Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας διαθέτει πλούσια κοιτάσµατα ορυκτών. Από αυτά σηµαντικότερα είναι τα κοιτάσµατα ενεργειακών ορυκτών, κοιτάσµατα λιγνίτη, που τροφοδοτούν την βιοµηχανία παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο ενεργειακό πεδίο που οριοθετείτε γεωγραφικά από τον άξονα Κοζάνης - Πτολεµαϊδας - Αµυνταίου. Στο ενεργειακό αυτό πεδίο υπάρχουν µονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της ηµόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισµού που παράγουν το 55% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Σε ό,τι αφορά τη Γενική ιεύθυνση Ορυχείων της ΕΗ 5, η παραγωγή λιγνίτη το 2011 αυξήθηκε σε σχέση με αυτήν του 2010 κατά 6%. Συγκεκριμένα, στο Λιγνιτικό Κέντρο υτικής Μακεδονίας, στο οποίο ανήκουν τα ορυχεία Μαυροπηγής (Κύριο Πεδίο), Νοτίου Πεδίου (Νότιο Πεδίο), Νοτιοδυτικού Πεδίου - Υψηλάντη (Πεδίο Καρδιάς) και Αμυνταίου (Πεδίο Αμυνταίου) εξορύχθηκαν 47,4 εκ. τόνοι λιγνίτη έναντι των 43,2 εκ. τόνων του 2010, ενώ στο Λιγνιτικό Κέντρο Μεγαλόπολης, στο οποίο ανήκει το συγκρότημα ορυχείων Μεγαλόπολης παράχθηκαν 9,4 εκ. τόνοι λιγνίτη έναντι των 10,4 εκ. τόνων του 2009. Επίσης από το ορυχείο των Αχλάδων και της ΛΑΡΚΟ στα Σέρβια Κοζάνης παρήχθησαν 1,6 εκ. τον. που διατέθηκαν στις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής της. Μακεδονίας. Η ΕΗ συνεχίζει να διατηρεί τις υψηλές θέσεις που κατέχει τα τελευταία χρόνια μεταξύ των λιγνιτοπαραγωγών χωρών (2η θέση στην ΕΕ και 6η παγκόσμια). Το 2011 η συμμετοχή του λιγνίτη στο ενεργειακό μίγμα καυσίμου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στο διασυνδεδεμένο σύστημα της χώρας ήταν 55%, ενώ η αντίστοιχη συμμετοχή στο σύνολο της επικράτειας (συμπεριλαμβανομένων και των νησιών) ήταν 49,5%. Έδαφος 6 Το έδαφος της Περιφέρειας υτικής Μακεδονίας, καλύπτεται κατά το µεγαλύτερο µέρος του από βοσκότοπους, καλλιέργειες και εκτάσεις σε αγρανάπαυση. Στην Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας οι εκτάσεις κατανέμονται ανά εδαφοπονική εκμετάλλευση ως εξής: 5 www.dei.gr 6 Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας, ιεύθυνση ασών (2007) 13

α/α Ε ΑΦΟΠΟΝΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ 1 ασοσκεπής έκταση 2.436.606 25,93% 2 Μερικώς δασοσκεπής έκταση 885.667 9,43% 3 Γυμνές χορτολιβαδικές εκτάσεις 3.014.635 32,08% 4 Άγονες εκτάσεις-οικισμοί-λίμνες 564.054 6% 5 Καλλιέργειες 2.495.211 26,55% ΣΥΝΟΛΟ 9.936.183 100% Εκτάσεις στη υτική Μακεδονία 27% 26% ασοσκεπής έκταση Μερικώς δασοσκεπής έκταση Γυμνές χορτολιβαδικές εκτάσεις 6% 32% 9% Άγονες εκτάσεις-οικισμοί-λίμνες Καλλιέργειες Υδάτινο δυναµικό Εξαιρετικά σηµαντικό θεωρείται το υδάτινο δυναµικό της Περιφέρειας. Στην Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας βρίσκεται το 65% των επιφανειακών υδάτινων πόρων της χώρας (Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας, 1999) ενώ υπάρχει µεγάλος αριθµός λιµνών και σηµαντικό υδρογραφικό δίκτυο ποταµών. O σηµαντικότερος όγκος υδάτινου δυναµικού είναι συγκεντρωµένος στο Νοµό Φλώρινας και ιδιαίτερα στον υδροβιότοπο της περιοχής των Πρεσπών και της λίµνης Βεγορίτιδος. Η µεγαλύτερη λίµνη της Περιφέρειας είναι η Λίµνη Βεγορίτιδα, που διαµοιράζεται µεταξύ του Νοµού Φλώρινας και Πέλλας και είναι η 3 η σε επιφάνεια λίµνη στην Ελλάδα µε έκταση 54.311 km 2. Υπάρχουν επίσης η Λίµνη Μικρή Πρέσπα 14

που διαµοιράζεται µε την Αλβανία και το ελληνικό της κοµµάτι έχει έκταση 42.541 km 2, η Λίµνη Μεγάλη Πρέσπα που διαµοιράζεται µε την Αλβανία και την ΠΓ Μ µε το ελληνικό κοµµάτι να έχει έκταση 39.040 km 2 και η Λίµνη της Καστοριάς µε έκταση 28.655 km 2. (ΕΣΥΕ,1995). Από τη υτική Μακεδονία επίσης πηγάζει και ο µεγαλύτερος σε µήκος ποταµός της ελληνικής επικράτειας, ο ποταµός Αλιάκµονας. Με µήκος 297 km, πέρα από το γεγονός ότι διασχίζει όλη την Περιφέρεια και διαµέσου της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας εκβάλει στον Θερµαϊκό Κόλπο, σχηµατίζει την τεχνητή λίµνη Πολυφύτου που βρίσκεται στον Νοµό Κοζάνης. Το υδρογραφικό δίκτυο ποταµών της υτικής Μακεδονίας 7 7 ZOBANAKIS G., BALTAS E., DASSAKLIS A., and MIMIKOU M., QUANTIFYING SURFACE RUNOFF IN THE WATER DISTRICT OF WESTERN MACEDONIA USING MULTIPLE REGRESSION ANALYSIS AND G.I.S 15

Ο Υετός στη υτική Μακεδονία (Kriging method) 7 Οικολογικός πλούτος Η Περιφέρεια διαθέτει πολλά και πλούσια από πλευράς χλωρίδας και πανίδας οικοσυστήµατα. Οι περισσότερες λίµνες αποτελούν σηµαντικούς υγροβιότοπους, ενώ οι ορεινοί όγκοι φιλοξενούν σπάνια και αξιόλογα είδη. Στην Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας βρίσκονται δύο από τους δέκα Εθνικούς δρυµούς της χώρας. Ο Εθνικός δρυµός Πρεσπών στο Νοµό Φλώρινας και ο Εθνικός δρυµός Βάλια Κάλντα στον Νοµό Γρεβενών που αποτελούν οικοσυστήµατα µε µεγάλο πλήθος και σηµαντική ποικιλία σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας. Ο οικολογικός πλούτος της Περιφέρειας είναι χωρικά συγκεντρωµένος σε τρεις κύριες ζώνες (Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας, 1999): την οροσειρά της Πίνδου στο δυτικό άκρο της Περιφέρειας τον κεντρικό άξονα Πρέσπες - Βίτσι - Σινιάτσικο και Βούρινος τη Ν λωρίδα Βελβενδός - λίµνη Πολύφυτου. 16

ασικός πλούτος Στην Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας βρίσκεται ένα ιδιαίτερα µεγάλο δυναµικό δασικού πλούτου. Τα δάση καλύπτουν το 26% της έκτασης της Περιφέρειας (ΕΣΥΕ, 1995) και αποτελούν έναν ιδιαίτερα σηµαντικό φυσικό πόρο της υτικής Μακεδονίας. Σηµαντικά δασικά οικοσυστήµατα είναι αυτά της Βάλια Κάλντα στον ορεινό όγκο της Πίνδου, του Βιτσίου, του Σινιάτσικου, και του Βούρινου καθώς επίσης και το ιδιαίτερο από πλευράς µεγέθους δάσος των Πιερίων (Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας, 1999). Στα δάση της υτικής Μακεδονίας συναντούνται ιδιαίτερα σηµαντικά είδη δασικού πλούτου. Συγκεκριµένα υπάρχουν επτά είδη δρυός, πέντε είδη σφενδάµου, τρία πεύκης ενώ πολλά και σπάνια είναι τα είδη πλατύφυλλων (Περιφέρεια υτικής Μακεδονίας, 1999). Υπολείμματα ξυλείας από πλατύφυλλα (πηγή: Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα για την Ενέργεια) Περιφερειακή Ενότητα Συνολική ποσότητα ξυλείας (τόνοι/έτος) ιαθέσιμο υπόλειμμα (υγροί τόνοι/έτος) ιαθέσιμο υπόλειμμα (ξηροί τόνοι/έτος) Ενέργεια (GJ/έτος) Κοζάνη 13.152 1.315 723 14.033 Γρεβενά 10.428 1.043 573 11.127 Φλώρινα 42.846 4.285 2.357 45.717 Καστοριά 23.159 2.316 1.274 24.711 ΣΥΝΟΛΟ 89.586 8.959 4.927 95.588 Υπολείμματα ξυλείας από κωνοφόρα (πηγή: Εθνικό Πληροφοριακό Σύστημα για την Ενέργεια) Περιφερειακή Ενότητα Συνολική ποσότητα ξυλείας (τόνοι/έτος) ιαθέσιμο υπόλειμμα τόνοι/έτος) (υγροί ιαθέσιμο υπόλειμμα (ξηροί τόνοι/έτος) Ενέργεια (GJ/έτος) Κοζάνη 929 139 77 1.533 Γρεβενά 3.032 455 250 5.003 Φλώρινα 129 19 11 213 Καστοριά 6.324 949 522 10.435 ΣΥΝΟΛΟ 10.414 1.562 859 17.183 17

Οικονομικά στοιχεία Όσον αφορά την απασχόληση, ο πρωτογενής τομέας παρέχει το 17.6% (2004) των θέσεων εργασίας και έχει ισχυρή παρουσία στα Γρεβενά (33.5%) και στη Φλώρινα (26.86%). Μοναδική και εξαιρετική στο είδος της είναι η καλλιέργεια του κρόκου. Η ετήσια παραγωγή ανέρχεται στους 6-7tn και το 98% της παραγωγής εξάγεται σε διεθνείς αγορές. Ο δευτερογενής τομέας απασχολεί το 33.6% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της Περιφέρειας και συμμετέχει στο 47.5% του περιφερειακού ΑΕΠ. Ο τομέας του τουρισμού αναπτύσσεται, παρουσιάζοντας μεσοπρόθεσμο ρυθμό ανάπτυξης μεγαλύτερο από το μέσο όρο. Καθώς το έργο εμφανίζει και εκπαιδευτικό χαρακτήρα, η περιοχή μπορεί να επενδύσει στον εκπαιδευτικό τουρισμό. Το δυναμικό του εκπαιδευτικού τουρισμού εκτιμάται σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα του Υπουργείου Παιδείας. Τα βασικά στοιχεία για την οικονομία της περιφέρειας δίνονται στους παρακάτω πίνακες: Βασικά ποσοστά της περιφέρειας Περιφέρεια (ΟΕΣΜ 2006) ΑΕΠ, εκατ. ευρώ ΑΕΠ ανά κάτοικο, ευρώ ΑΕΠ, εκατ. ΜΑ ΑΕΠ ανά κάτοικο, ΜΑ υτική Μακεδονία Πηγή: Eurostat, νέα έκδοση, 25/2010-18 Φεβρουαρίου 2010 ΜΑ = Μονάδες Αγοραστικής ύναμης ΑΕΠ ανά κάτοικο, ΜΑ ΕΕ27 = 100 είκτης ανεργίας 4 853 16 500 5 543 18 900 75,8 16,6% ιεθνές εμπόριο Περιοχή αναφοράς Εισαγωγές Εξαγωγές % εξαγωγές / ΑΕΠ Εκατ. ευρώ % συμμετοχή Εκατ. ευρώ % συμμετοχή 2005 Ελλάδα 50.745,5 100,00 16.517,2 100,00 6,16 υτική 288,3 0,57 346,3 2,10 7,00 Μακεδονία Πηγή: Σύνδεσμος Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδας Είδη βιομηχανίας Η λειτουργία της ΕΗ στη υτική Μακεδονία αντικατοπτρίζεται επίσης και στα είδη των βιομηχανιών που δραστηριοποιούνται στην Περιφέρεια. Όπως απεικονίζεται στον παρακάτω πίνακα, υπάρχει μια ισχυρή παρουσία δραστηριοτήτων εξόρυξης και ενέργειας στην περιοχή, πολύ μεγαλύτερη από το μέσο όρο. Κατά συνέπεια, κυριαρχούν οι βιομηχανίες που σχετίζονται με την ενέργεια. 18

Τομέας δραστηριότητας ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ ΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ Γεωργία 7,0 14,6 Εξόρυξη 0,7 9,3 Βιομηχανία 21,5 16,2 Βιοτεχνία 11,4 2,1 Ενέργεια 2 11,4 Κατασκευές 8,1 2,7 Υπηρεσίες 70,8 59,9 19

Μορφές Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Αιολική Ενέργεια Η αγορά ενέργειας στην Ελλάδα βρίσκεται στο προσκήνιο ραγδαίων εξελίξεων, προσελκύοντας επενδυτές από όλο τον κόσμο. Με την ανάδειξη της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου στη Νοτιοανατολική Ευρώπη αλλά και την Ευρώπη γενικότερα, την απελευθέρωση της παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και τη δυναμική εκστρατεία ώστε οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην παραγωγή ενέργειας, η χώρα βρίσκεται στο επίκεντρο σημαντικών αναπτυξιακών ευκαιριών. Η αιολική ενέργεια πρωταγωνιστεί στην ανάπτυξη των ΑΠΕ και παρουσιάζει σημαντικές επενδυτικές δυνατότητες στην Ελλάδα. Το εξαιρετικά υψηλό αιολικό δυναμικό της χώρας κατατάσσεται μεταξύ των πλέον ελκυστικών στην Ευρώπη, με απόδοση πάνω από 8 μέτρα/δευτερόλεπτο ή/και 2,500 ώρες παραγωγής αιολικής ενέργειας, σε πολλά σημεία της χώρας. Εκτιμάται ότι σήμερα λειτουργούν περίπου 1400 MW από αιολικά πάρκα, και στόχος είναι να εγκατασταθούν 7.500 MW μέχρι το 2020, από τα οποία τα 300MW αφορούν υπεράκτια αιολικά πάρκα. Το ευνοϊκό, μακροπρόθεσμο νομικό πλαίσιο της Ελλάδας για τις ΑΠΕ διασφαλίζει τις επενδύσεις στον κλάδο και έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη μεγάλων επενδυτών. Μεταξύ των παγκόσμιων κολοσσών που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα είναι οι ισπανικές εταιρείες Endesa, σε συνεργασία με τον Όμιλο Μυτιληναίου, Iberdrola σε συνεργασία με τον Όμιλο Ρόκα, Acciona και Gamesa. Επίσης, στην ελληνική αγορά δραστηριοποιούνται και οι γαλλικές EDF και Veolia, η ιταλική Enel και οι γερμανικές WPD και WRE, οι οποίες προσβλέπουν στη συνέχιση της ανάπτυξης και επιτυχίας τους στο χώρο. Η αιολική ενέργεια αποτελεί προτεραιότητα για την Ελληνική Κυβέρνηση. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να αναπτυχθούν στην Ελλάδα σε ανταγωνιστικές τιμές και στόχος είναι η συμμετοχή των ΑΠΕ στη συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας να φτάσει το 40%, μέχρι το 2020. εδομένου ότι ο στόχος των ΑΠΕ αποτελεί συμβατική υποχρέωση της χώρας που απορρέει από τους σχετικούς κανονισμούς της Ε.Ε. και το Πρωτόκολλο του Κιότο, οι επενδυτές έχουν τη δυνατότητα να διασφαλίσουν σταθερούς και μακροχρόνιους στόχους στην ελληνική αγορά ΑΠΕ. Πλεονεκτήματα Επένδυσης στην Αιολική Ενέργεια Εξαιρετικό αιολικό δυναμικό από τα καλύτερα στην Ευρώπη Προτεραιότητα στην πώληση της παραγόμενης ενέργειας στο ιαχειριστή του Συστήματος Υψηλές τιμές πώλησης της παραγόμενης ενέργειας (feed in tariffs) 20ετούς διάρκειας συμφωνία αγοράς ενέργειας (Power Purchase Agreement, PPA) Ευνοϊκό, μακροπρόθεσμο θεσμικό πλαίσιο που διασφαλίζει αξιοπιστία και 20

μακροχρόνιο σχεδιασμό στις επενδύσεις Τρέχοντα τιμολόγια πώλησης παραγόμενης ενέργειας (feed in tariffs, FIT) με 20ετή εγγύηση Σε Ευρώ - MWh Παράκτια Αιολικά Πάρκα > 50KW ιασυνδεδεμένο Σύστημα Μη ιασυνδεδεμένα Νησιά 87,85 99,45 Αιολική Ενέργεια 50 KW 250 Η ανάπτυξη του τομέα των ΑΠΕ στην Ελλάδα διασφαλίζεται από δεσμευτικούς συμβατικούς στόχους που απαιτούν τη συμμετοχή κατά 40% στην ηλεκτροπαραγωγή μέχρι το 2020, έναντι της τρέχουσας συμμετοχής που ανέρχεται στο 10% περίπου, συμπεριλαμβάνοντας τα μικρά υδροηλεκτρικά. 21

Δυτική Μακεδονία Μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου στην Ελλάδα (πηγή: ΚΑΠΕ) Στα ορεινά της Καστοριάς και Φλώρινας απαντώνται μέσες ταχύτητες της τάξης των 8m/sec, ενώ στο υπόλοιπο της περιφέρειας οι ταχύτητες του ανέμου κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα (4m/sec). Ηλιακή Ενέργεια Η ηλιακή/ φωτοβολταϊκή ενέργεια πρόκειται να αποτελέσει έναν από τους πιο σημαντικούς παράγοντες του ενεργειακού προφίλ της Ελλάδας. Η Ελλάδα διαθέτει πλούσιο ηλιακό δυναμικό και εκτιμάται ότι η ηλιακή ενέργεια μπορεί να καλύψει το ένα 22

τρίτο των ενεργειακών αναγκών της χώρας. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η αγορά θα αναπτυχθεί σημαντικά και η αξία της θα ξεπεράσει τα 4 δισεκατομμύρια Ευρώ στα επόμενα χρόνια. Η Ελλάδα ενθαρρύνει την ανάπτυξη της ηλιακής θερμικής ενέργειας και μέχρι σήμερα πλήθος μικρών και μεσαίων εταιρειών έχουν επενδύσει στον τομέα αυτό. Ως αποτέλεσμα η σημερινή δυναμικότητα των φωτοβολταικών εγκαταστάσεων στη χώρα έχει φτάσει τα 340 MW, ενώ αναμένεται να φτάσει περί τα 2.200 ΜW μέχρι το έτος 2020. Μεταξύ των εταιρειών που έχουν επενδύσει στον τομέα ηλιακής ενέργειας στην Ελλάδα είναι οι γερμανικές Conergy και WPD, η γαλλική EDF-ΕEN, η αυστραλιανή Babcock & Brown, η ελληνική ΕΗ και ο ελληνο-ισπανικός όμιλος Ρόκας-Iberdrola. Επίσης, έχουν δημιουργηθεί σε όλη τη χώρα 5 μονάδες παραγωγής φωτοβολταικών πάνελ για να τροφοδοτούν την αγορά με τον κατάλληλο εξοπλισμό καθώς και μια μονάδα επεξεργασίας πυριτίου που χρησιμοποιείται για την κατασκευή των πάνελς. Οι επενδυτές αρχίζουν να διαπιστώνουν τις υψηλές προοπτικές της ηλιακής ενέργειας στην ελληνική αγορά. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες που η ένταση της ακτινοβολίας βρίσκεται στο μέγιστο σημείο, αυξάνεται και η ζήτηση για ηλιακή ενέργεια, λόγω των εκατομμυρίων τουριστών. Επιπλέον, αυξάνονται οι ενεργειακές ανάγκες στις αγροτικές περιοχές και τα νησιά που είναι αναπτυσσόμενες περιοχές. Τέλος πολλοί κρατικοί φορείς, βιομηχανίες και τουριστικές μονάδες έχουν δείξει ενδιαφέρον για τη χρήση φωτοβολταϊκής ενέργειας. Πλεονεκτήματα επενδύσεων στην Ηλιακή Ενέργεια Πλούσιο ηλιακό δυναμικό, από τα καλύτερα στην Ευρώπη Προτεραιότητα στην πώληση της παραγόμενης ενέργειας στο διαχειριστή συστήματος Υψηλές τιμές αγοράς της παραγόμενης ενέργειας (feed in tariffs) 20ετής συμφωνία αγοράς ενέργειας (Power Purchase Agreement, PPA) Ευνοϊκό, μακροπρόθεσμο νομικό πλαίσιο της Ελλάδας που διασφαλίζει την αξιοπιστία του επενδυτικού περιβάλλοντος. Η ανάπτυξη του τομέα ΑΠΕ στην Ελλάδα διασφαλίζεται από θεσμικά δεσμευτικούς στόχους που απαιτούν την κατά 20% συμμετοχή των ΑΠΕ στην συνολική παραγόμενη ενέργεια μέχρι το 2020, και 40% στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. 23

Τιμές Πώλησης της Παραγόμενης Ενέργειας (Feed in Tariffs, FIT) Έτος-μήνας/ Ευρώ/MWh ιασυνδεδεμένο Σύστημα Μη ιασυνδεδεμένα Νησιά >100kW 100kW >100kW 100kW Φεβρουάριος 2010 400,00 450,00 450,00 500,00 Αύγουστος 2010 392,04 441,05 441,05 490,05 Φεβρουάριος 2011 372,83 419,43 419,43 466,03 Αύγουστος 2011 351,01 394,88 394,88 438,76 Φεβρουάριος 2012 333,81 375,53 375,53 417,26 Αύγουστος 2012 314,27 353,56 353,56 392,84 Φεβρουάριος 2013 298,87 336,23 336,23 373,59 Αύγουστος 2013 281,38 316,55 316,55 351,72 Φεβρουάριος 2014 268,94 302,56 302,56 336,18 Αύγουστος 2014 260,97 293,59 293,59 326,22 Από το 2015 και 1,3 χ μοτσ(ν-1) 1,4χμΟΤΣ(ν-1) 1,4 χ μοτσ (ν-1) 1,5 χ μοτσ (ν-1) μετά για κάθε χρόνο (v) μοτσ(ν-1): Μέση Οριακή Τιμή Συστήματος κατά το προηγούμενο έτος ν-1 24

Δυτική Μακεδονία Χάρτης ηλιακής ακτινοβολίας (πηγή: ΚΑΠΕ) 25

Μικρά Υδροηλεκτρικά ΜΙΚΡΑ Υ ΡΟΗΛΕΚΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ - ΘΡΑΚΗ ΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑ Α 3% 1% 11% 2% 2% 17% ΗΠΕΙΡΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ 16% ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑ Α 24% ΑΤΤΙΚΗ 24% ΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ Μικρά υδροηλεκτρικά (πηγή: ΕΣΜΗΕ) Η υτική Μακεδονία παράγει ενέργεια 6 MW e από μικρές υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις (<15 MW). Βιομάζα/Βιοκαύσιμα Οι ποικίλες πηγές ενέργειες αποτελούν τον πυρήνα της επενδυτικής και ενεργειακής πολιτικής της Ελλάδας. Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον εξελισσόμενο τομέα ενέργειας της χώρας. Η βιομάζα και τα βιοκαύσιμα θεωρούνται ισχυροί συντελεστές της αγοράς με υψηλές προοπτικές ανάπτυξης. Προσφέρονται αμέτρητες ευκαιρίες στους επενδυτές να λάβουν πρώτες ύλες και να επωφεληθούν από την τιμή αγοράς της παραγόμενης ενέργειας (feed-in tariffs). 26

Στην Ελλάδα ο αγροτικός τομέας αποτελεί άνω του 5% του ΑΕΠ, σχεδόν το τριπλάσιο του μέσου όρου 1.8% της ΕΕ. Επομένως, οι εταιρείες που ασχολούνται με βιομάζα και βιοκαύσιμα θα βρουν άφθονες πηγές πρώτων υλών. Επιπλέον, η δέσμευση της Ελληνικής κυβέρνησης να αντικαταστήσει το 10% των σημερινών συμβατικών καυσίμων με βιοκαύσιμα μέχρι το 2020 συνεπάγεται αξιόλογες ευκαιρίες για την επόμενη δεκαετία. Πλεονεκτήματα για επενδύσεις στη Βιομάζα και τα Βιοκαύσιμα Άφθονες πρώτες ύλες Αγροτικός τομέας που αντιστοιχεί στο 5.2% του ΑΕΠ Υψηλές τιμές αγοράς της παραγόμενης ενέργειας (feed in tariffs) έσμευση για χρήση βιοκαυσίμων Ευνοϊκό, μακροπρόθεσμο νομικό πλαίσιο που διασφαλίζει την αξιοπιστία του επενδυτικού περιβάλλοντος. Η ανάπτυξη του τομέα ΑΠΕ στην Ελλάδα διασφαλίζεται από συμβατικά δεσμευτικούς στόχους που απαιτούν τη συμμετοχή των ΑΠΕ με ποσοστό 40% μέχρι το 2020, από την τρέχουσα συμμετοχή του 10%. Επιπλέον, απαιτείται το 10% των σημερινών συμβατικών καυσίμων να αντικατασταθεί με βιοκαύσιμα μέχρι το 2020. Βιομάζα Η βιομάζα είναι ενέργεια προερχόμενη από οργανικές ύλες, όπως δέντρα και φυτά, γεωργικά προϊόντα και ρεύματα αποβλήτων από διάφορες πηγές. Τα προϊόντα αυτά μετατρέπονται μέσω θερμότητας σε βιοκαύσιμα, βιοθερμότητα ή βιοηλεκτρική ενέργεια. Το ξύλο αποτελεί την πιο αρχαία μορφή βιομάζας που γνωρίζουμε. Η τρέχουσα εγκατεστημένη ισχύς είναι 43 MW. Οι τοπικές αρχές στην προσπάθειά τους να διαχειριστούν πόρους με τρόπο οικονομικά αποδοτικό, προβάλλουν τα συστήματα βιομάζας ως το επίκεντρο των επενδύσεων, με την υπόσχεση ότι πρόκειται για τομέα ανάπτυξης με σημαντικές προοπτικές. Λόγω του αυξημένου ενδιαφέροντος στην πράσινη ενέργεια και της οικονομικής στήριξης από ΕΕ και την Ελληνική κυβέρνηση, η αγορά βιομάζας αναμένεται να αναπτυχθεί σημαντικά. Με την αναμόρφωση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) της ΕΕ ευνοείται η καλλιέργεια συγκεκριμένων αγροτικών προϊόντων για την παραγωγή βιοκαυσίμων. 27

Τιμή Πώλησης της Παραγόμενης Ενέργειας (Εγγύηση για 20 Έτη) Σε Ευρώ - MWh ιασυνδεδεμένο Σύστημα Μη ιασυνδεδεμένα Νησιά Βιομάζα* 1MW 200 1MW < Βιομάζα* 5MW 175 Βιομάζα* > 5MW 150 Βιοαέριο** 2 MW 120 Βιοαέριο** > 2 MW 99,45 Βιοαέριο*** από Βιομάζα 3MW 220 Βιοαέριο*** από Βιομάζα >3MW 200 * εξαιρείται το βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα αστικών αποβλήτων ** αέρια εκλυόμενα από χώρους υγειονομικής ταφής και από εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού *** κτηνοτροφικά και αγροτοβιομηχανικά οργανικά υπολείμματα και απόβλητα Βιοκαύσιμα Τα βιοκαύσιμα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις μεταφορές καθώς πρόκειται να μειώσουν σημαντικά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ) και την εξάρτηση από εισαγόμενες πηγές ενέργειας. Το πιο κοινό βιοκαύσιμο είναι το βιοντήζελ ή μεθυλεστέρας, που παράγεται κυρίως από ηλιόσπορους (ηλίανθος, ρέβα) και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ανεξάρτητα ή σε συνδυασμό με ντήζελ σε ντηζελοκινητήρες. Η βιοαιθανόλη παράγεται από ζάχαρη, σελλουλόζη και άμυλο (σιτάρι, καλαμπόκι, σόργο, ζαχαρότευτλα) και χρησιμοποιείται ανεξάρτητα ή σε συνδυασμό με βενζίνη σε ειδικά τροποποιημένους κινητήρες. Επίσης, μπορεί να μετατραπεί σε ETBE, ένα πρόσμιγμα βενζίνης που είναι περισσότερο φιλικό στο περιβάλλον από τις σημερινές εναλλακτικές λύσεις. Οι κανονισμοί της ΕΕ ορίζουν ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να αντικαταστήσουν το 10% των μεταφορικών καυσίμων με βιώσιμα βιοκαύσιμα μέχρι το 2020. Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί να συμμορφωθεί με τους κανονισμούς αυτούς. Υπάρχουν αμέτρητες ευκαιρίες για τους επενδυτές τόσο στην αγορά βιομάζας, όσο και στην αγορά βιοκαυσίμων. Σήμερα, περισσότερες από 10 εταιρείες δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά βιοκαυσίμων, όπως οι ELIN, EL-VI, Pettas και Agroinvest. Άλλες εταιρείες που πρόκειται να συμμετέχουν στην αγορά είναι η Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης, η ΕΗ και Biodiesel. 28