ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 17/01/2016 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΕΛΕΝΗ ΧΑΛΙΚΙΑ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Αυτότροφος οργανισμός είναι: Α. Η αλεπού Β. Τα κυονοβακτήρια Γ. Οι αποικοδομητές Δ. Ο γυρίνος Α2. Η αμμωνία που συγκεντρώνεται στο έδαφος: Α. Μετατρέπεται σε μοριακό άζωτο Β. Απορροφάται από τους παραγωγούς Γ. Υφιστάμενη τη δράση των νιτροποιητικών βακτηρίων μετατρέπεται σε νιτρικά ιόντα Δ. Υφιστάμενη τη δράση των αποικοδομητών μετατρέπεται σε νιτρικά ιόντα Α3. Βιοτικό παράγοντα ενός οικοσυστήματος δεν αποτελεί/-ούν: Α. Η νεκρή οργανική ύλη Β. Οι αποικοδομητές Γ. Τα απονιτροποιητικά βακτήρια Δ. Οι μύκητες Α4. Σε ένα οικοσύστημα οι αλεπούδες τρέφονται με κουνάβια και λαγούς. Εάν η βιομάζα του πληθυσμού των λαγών είναι 500 κιλά, η βιομάζα των αλεπούδων είναι: Α. 50 κιλά Β. 5.000 κιλά Γ. Μεγαλύτερη από 50 κιλά Δ. Μικρότερη από 50 κιλά Σελίδα 1 από 8
Α5. Ένας οικολογικός τρόπος εμπλουτισμού του εδάφους σε άζωτο είναι: Α. Ο ευτροφισμός Β. Η κυτταρική αναπνοή Γ. Η φωτοσύνθεση Δ. Η αγρανάπαυση ΘΕΜΑ Β Β1. Να ορίσετε τις παρακάτω έννοιες: Α. βιότοπος Β. βιόσφαιρα Γ. τροφικό πλέγμα Δ. ποικιλότητα Α. Σχ. Βιβλίο σελ. 71 Β. Σχ. Βιβλίο σελ. 72 Γ. Σχ. Βιβλίο σελ. 75 Δ. Σχ. Βιβλίο σελ. 72 Μονάδες 4 Β2. Να αναφέρετε ποιες κατηγορίες μικροοργανισμών συμμετέχουν στον βιογεωχημικό κύκλο του αζώτου και να εξηγήσετε τον ρόλο κάθε μίας κατηγορίας αυτών των μικροοργανισμών στον κύκλο. Μονάδες 9 (4+5) Αζωτοδεσμευτικά Βακτήρια, Αποικοδομητές, Νιτροποιητικά Βακτήρια, Απονιτροποιητικά Βακτήρια Θεωρία Σχολικό Βιβλίο σελ. 86 Β3. Να γράψετε τις βασικές προϋποθέσεις για την ύπαρξη και τη διατήρηση ενός οικοσυστήματος. Μονάδες 6 Σχολικό Βιβλίο σελ. 71-72 «Η διατήρηση των οικοσυστημάτων ενός οικοσυστήματος». Β4. Να εξηγήσετε τι είναι η διαπνοή και ποιος είναι ο ρόλος της στα οικοσυστήματα. Μονάδες 6 Σχολικό Βιβλίο σελ. 88. «Με την εξάτμιση πύλη εισόδου τα φυτά». Πορεία του νερού μόνο στα χερσαία. Σελίδα 2 από 8
ΘΕΜΑ Γ Γ1. Να γράψετε ένα παράδειγμα οικοσυστήματος για καθεμία από τις ακόλουθες περιπτώσεις: i. Φυσικό αυτότροφο οικοσύστημα ii. Φυσικό ετερότροφο οικοσύστημα iii. Τεχνητό αυτότροφο οικοσύστημα iv. Τεχνητό ετερότροφο οικοσύστημα Μονάδες 4 i. Δάσος ii. Σπηλιά iii. Τεχνητή Λίμνη iv. Πόλη Γ2. Εξαιτίας παρεμβάσεων του ανθρώπου σε ένα δάσος παρατηρήθηκε μείωση των παραγωγών. i. Να γράψετε για ποιους λόγους οι ανθρώπινες παρεμβάσεις οδηγούν σε μείωση των παραγωγών σε μία δασώδη περιοχή. ii. Να γράψετε ποιες είναι οι συνέπειες των παρεμβάσεων αυτών στον κύκλο του άνθρακα. iii. Να γράψετε τις μεταβολές του υδρολογικού που παρατηρούνται εξαιτίας αυτών των παρεμβάσεων. Μονάδες 10 (4+2+4) i. Θεωρία Σχολικό Βιβλίο σελ 85 «Παρέμβαση του ανθρώπου στον κύκλο του άνθρακα». Έως φωτοσυνθετικών οργανισμών του πλανήτη. ii. Βαθμιαία αύξηση συγκέντρωσης CO 2 στην ατμόσφαιρα άρα αλλαγές στο κλίμα (φαινόμενο θερμοκηπίου) Μειωμένη φωτοσυνθετική δραστηριότητα άρα μειωμένη ποσότητα οξυγόνου στην ατμόσφαιρα. iii. Οι πορείες του νερού στο χερσαίο διαταράσσονται. Μειωμένη εξάτμιση και επιδερμική λόγω μείωσης των παραγωγών Μειωμένη διαπνοή Το νερό καταλήγει στις θάλασσες, ενώ εάν είχε απορροφηθεί από τα φυτά και είχε διεισδύσει στο έδαφος, θα είχε αποδοθεί πίσω με την διαπνοή. Αυξημένη επιφανειακή απορροή (διάβρωση εδάφους). Γ3. Δίνονται οι ακόλουθες τροφικές αλυσίδες: Α: Γρασίδι Κουνέλια Αλεπού Β: Γρασίδι Κουνέλια Φίδι Αλεπού Σελίδα 3 από 8
i. Να εξηγήσετε σε ποια από τις αλυσίδες Α ή Β η βιομάζα των κορυφαίων καταναλωτών θα είναι μεγαλύτερη. Να θεωρηθεί ότι η βιομάζα του γρασιδιού και στις δύο περιπτώσεις είναι ίση. ii. Εάν η βιομάζα των φιδιών είναι 200 κιλά, να υπολογίσετε (χωρίς να αιτιολογήσετε) τη βιομάζα των κουνελιών και των αλεπούδων στην αλυσίδα Β. Μονάδες 11 (8+3) i. Μεγαλύτερη βιομάζα κορυφαίων καταναλωτών στην Α αλυσίδα λόγω κανόνα 10% (Ενέργεια και Βιομάζα) ii. Βιομάζα αλεπούδων = 200 x 10% = 20 kg Βιομάζα κουνελιών = Βιομάζα φιδιών / 10% = 2000 Kg ΘΕΜΑ Δ Δ1. Δίνονται τα τροφικά πλέγματα των οικοσυστημάτων Α και Β. Οικοσύστημα Α Αετός Φίδι Κότσυφας Σπίνος Ακρίδα Κάμπια Πεύκο Ποώδη φυτά Σελίδα 4 από 8
Οικοσύστημα Β Αλεπού Δρυοκολάπτης Κουνέλι Κάμπια Βελανιδιά Το μέγεθος των πληθυσμών του οικοσυστήματος Β δίνεται στον πίνακα: Οργανισμοί Μέγεθος πληθυσμού Κουνέλια 20 Αλεπούδες 10 Δρυοκολάπτες 60 Βελανιδιές 10 Κάμπιες 5000 α. Να σχεδιάσετε την πυραμίδα πληθυσμού για το οικοσύστημα Β. Να εξηγήσετε την μορφή της. Μονάδες 6 (3+3) β. Κάθε κουνέλι του οικοσυστήματος Β έχει βιομάζα 2 κιλά. Δεδομένου ότι όλες οι βελανιδιές του οικοσυστήματος έχουν βιομάζα 1.000 κιλά, να υπολογίσετε τη μέση βιομάζα ενός δρυοκολάπτη του οικοσυστήματος αυτού. Μονάδες 4 γ. Εάν η συνολική ενέργεια που εμπεριέχεται στα πεύκα του οικοσυστήματος Α είναι 6.10 6 ΚJ, να υπολογίσετε την ενέργεια που εμπεριέχεται στο τροφικό επίπεδο των φιδιών, καθώς και την ενέργεια που χάνεται από το τροφικό επίπεδο των πεύκων προς το τροφικό επίπεδο των σπίνων. Μονάδες 6 δ. Εξηγήστε ποιο οικοσύστημα (Α ή Β) σε περίπτωση εξαφάνισης ενός καταναλωτή θα επαναφέρει γρηγορότερα την ισορροπία του. Μονάδες 4 Σελίδα 5 από 8
α) Αλεπού + Δρυοκολάπτες Κουνέλια + Κάμπιες Βελανιδιές 70 5020 10 Ανεστραμμένη Πυραμίδα πληθυσμού (σελ.77) β) 1 κουνέλι ζυγίζει 2 kg 20 κουνέλια ζυγίζουν 40 kg Βιομάζα κουνελιών = 40kg Τροφική Πυραμίδα Βιομάζας Αλεπού Κουνέλι Βελανιδιά 40kg 400kg Βιομάζα βελανιδιών = Βιομάζα κουνελιών / 10% = 400kg 1000 kg 400 kg = 600kg Τροφική Πυραμίδα Βιομάζας Δρυοκολάπτες Κάμπιες Βελανιδιά 6 kg 60 kg 600 kg 60 δρυοκολάπτες ζυγίζουν 6 kg 1 δρυοκολάπτης x; 6/60 = 0,1 kg H μέση βιομάζα ενός δρυοκολάπτη είναι 0,1 kg Σελίδα 6 από 8
γ) Τροφική Πυραμίδα Ενέργειας Αετός Φίδι Σπίνος Πεύκο 6 x 10 4 KJ 6 x 10 5 KJ 6 x 10 6 KJ Υπολογισμοί Ενέργεια φιδιών = 6 x 10 6 KJ Κανόνας 10% Ορισμός τροφικής πυραμίδας και τροφικών επιπέδων. Ενέργεια που χάνεται από το τροφικό επίπεδο των πεύκων προς το τροφικό επίπεδο των σπίνων Ενέργεια Πεύκων Ενέργεια Σπίνων + 5400000 KJ ή 54.10 5 KJ δ) Το οικοσύστημα Α λόγω ποικιλότητας είναι πιο ισορροπημένο. Δ2. Δίνεται το διάγραμμα: Διοξείδιο άνθρακα Νερό ατμόσφαιρας Άζωτο ατμόσφαιρας Ε Α Β Γ Δ Δ Αμμωνία Ζώα Φυτά Χερσαίο οικοσύστημα Σελίδα 7 από 8
Να γράψετε τα ονόματα των διαδικασιών που αντιστοιχούν στις θέσεις Α, Β, Γ, Δ, Ε. Α: Κυτταρική Αναπνοή Β: Φωτοσύνθεση Γ : Διαπνοή Δ: Εξάτμιση Ε: Ατμοσφαιρική αζωτοδέσμευση Σελίδα 8 από 8