Μια προσεγγιση αναφορικα με τη ψυχη.

Κληρικολαικη Συνελευση Ιουλιος 2015 Ιερα Μητροπολη Τοροντο και παντος Καναδα Θεμα: εστω δε ο λογος υμων ναι ναι και ου ου (Ματθ. 5. 37) Μια προσεγγιση αναφορικα με τη ψυχη. Ομιλητης: Αρχιμ. Δημητριος Αντωνοπουλος

Προλογος Η Ιερα Μητροπολη Τοροντο στα πλαισα της πολυσχεδους διακονιας της προσπαθει παντα να εχει τους πιστους της ενεργους και πνευματικα αφυπνισμενους και ζωντανους ωστε να συμετασχουν αμεσα στο εργο της σωτηριας της τοπικης Εκκλησιας. Το καραβι της Iερας Mητροπολης εχει ως σκοπο την σωτηρια ολων των πιστων και προσευχεται για ολους εκεινους που δεν γνωριζουν την αληθεια ωστε χαριτι Θεου να ανανιψουν και να ενσωματωθουν στην αληθεια που ειναι ο Χριστος. Εμεις, κληρικοι και λαικοι παιζουμε ενα υψιστης σημασιας ρολο σ αυτη την προσπαθεια της ιεραποστολικης διακονιας. Η πυξιδα μας ειναι το Ευαγγελιο, ο λογος περι του Θεου, η ευαγγελικη ζωη ετσι οπως αποτυπωθηκε απο τους αψευδεις μαρτυρες τους Αποστολους. Αρα λοιπον ο εαυγγελικος λογος αποτελει την πυξιδα το μεσο που μας οδηγει σε επιτυχια πνευματικη ολοκληρωσης. Ο Σεβασμιωτατος Μητρολιτης ως επικεφαλης της τοπικης Εκκλησιας και ποιμενας επιλεγει σε συνεργασια με το πληρωμα της Εκκλησιας το συνθημα για καθε εκκλησιαστικη χρονια που θα αποτελει την πνευματικη πυξιδα μας, ωστε το καραβι της Εκκλησιας να οδηγηθει ασφαλως στο λιμανι της σωτηριας. Το συνθημα μας ειναι παντα απο την Αγια Γραφη, η οποια εμπεριεχει ρηματα ζωης αιωνιου και σκοπος μας ειναι η συμμετοχη στην αιωνιοτητα εν τω Θεω. Το συνθημα φετος, νομιζω, οτι ειναι ευρεως γνωστο, εστω δε ο λογος υμων ναι ναι, ου ου ( Ματθ. 5, 37) Τα παντα κινουνται γυρω απο αυτο, οπως οι εγκυκλιοι του Σεβασμιωτατου κατα τις επισημες εορτες του ετους που δινουν και το στιγμα της ζωης που πρεπει να ακολουθουμε, ως μελη της Μητροπολεως αυτης, το ημερολογιο επισης ειναι αφιερωμενο στο συνθημα μας και γενικοτερα ολη η εκκλησιαστικη ζωη ξεδιπλωνεται

γυρω απο αυτο ως ασφαλης οδο για συνπνοια και αριστη συνεργασια μεταξυ μας. Στην παρουσιαση που θα ακολουθησει θα προσπαθησω με οσο πιο βατο και κατανοητο τροπο γινεται να δωσω τα κυριως στοιχεια που κατα την αποψη μου ειναι βασικα να γνωριζουμε σχετικα με το θεμα που παρουσιαζω. Η ψυχη ειναι το αντικειμενο ολοκληρης της εκκλησιαστικης ζωης τα παντα κινουνται εξ αρχης γυρω απ αυτη και πως αυτη θα φτασει στη θεωση. Ολα τα συγγραματα της Εκκλησιας σχετιζονται με την ψυχη, οπως πως υπαρχει ποια η σχεση της με τον Θεο η ασθενεια της ψυχης και η θεραπεια της ψυχη και μεταθανατος ζωη Τι ειναι η ψυχη; Η λεξη ψυχη ειναι απο τις πιο δυσκολες εννοιες στην Βιβλο και στην χριστιανικη γραματεια. Η ψυχη ειναι πολυ σημαντικη και φανερωνει πολλα πραγματα. Ψυχη ονομαζεται καθετι εμβρυο, καθε ζωο, συνηθεστερα ομως στην Γραφη αναφερερται στον ανθρωπο. Με τον ορο αυτο δηλωνεται η ανθρωπινη υπαρξη και ζωη σε ολες τις εκφανσεις και συμπεριφορες του προσωπου. Αναφερεται στον ολο ανθρωπο και οχι σε ενα μερος της υπαρξης του. Η ψυχη δεν κατοικει απλως στο σωμα αλλα εκφραζεται με το σωμα. Ψυχη ειναι ενας ανθρωπος, ειναι καποιος με συγκεκριμενα χαρακτηριστικα. Η ψυχη δεν ειναι η αιτια της ζωης αλλα ο φορεας της ζωης. Η ψυχη ειναι το πνευματικο στοιχειο της υπαρξης μας, ειναι η ζωη που υπαρχει σε καθε κτισμα. Αρα λοιπον με τον ορο ψυχη εννοουμε Το πνευματικο στοιχειο Τη ζωη ολοκληρο τον ανθρωπο

Ας δουμε τωρα καποια στοιχεια, θεσεις της πατερκης Θεολογιας, αναφορικα με το θεμα της ψυχης. Ο αγιος Γρηγοριος ο Παλαμας λεει οτι η ψυχη μετεχει της θειας ενεργειας του Θεου, μετεχει του φωτος του Θεου, οχι ομως στην ουσια του Θεου. Ψυχη λεγεται και η πνευματικη και η βιολογικη ζωη, αλλα γνωριζουμε καλα οτι αλλο η πνευματικη- αλλο η βιολογικη ζωη. Λεει λοιπον ο αγιος σε μεταφραση οτι η ψυχη δινει ζωη στο σωμα... λεγω την ψυχη ζωη αλλα γνωριζουμε αλλο πνευματικη ζωη και αλλο βιολογικη.... Αν προσπαθησουμε να δωσουμε εναν ορισμο στη ψυχη τοτε πρεπει να δουμε τι λεει ο αγιος Ιωαννης ο Δαμασκηνος, η ψυχη ειναι ζωσα, απλη, ασωματη, αορατη στους σωματικους οφθαλμους, λογικη και νοερα, ασχηματιστη, ενω χρησιμοποιηει ως οργανο το σωμα και του δινει ζωη, αυτεξουσια, θεληματικη και ενεργητικη, τρεπτη δηλ. εθελοτρεπτη, κτιστη. Ο αγιος Ησυχιος ο πρεσβυτερος λεγει οτι η...ψυχη ειναι απλη και αγαθη υπο του Δεσποτου αυτης κτισθεισα... Η ψυχη προερχεται απο τον Θεο, ο οποιος Θεος ειναι απλος κατα τους Πατερες αρα και η ψυχη εχει αυτην την ιδιοτητα αρχικα κατα την κτιση της ομως η αμαρτια και η απομακρυνση απο τον Θεο την κανει περιπλοκη κσι συνθετη. Αθανασια της ψυχης Γνωριζουμε μεσα απο την εμπειρικη Θεολογια της Εκκλησια και την εκκλησιαστικη γραμματεια οτι η ψυχη ειναι αθανατη. Ομως πρεπει να τονισουμε οτι η αποψη αυτη εχει διαφορετικη προελευση δεν ειναι χριστιανικη. Οι χριστιανοι δεχτηκαν αυτη την σημασια με ορους και προυποθεσεις. Ο Σεβ. Μητροπολιτης Περγαμου καθηγητης κ. Ιωαννης Ζηζιουλας γραφει οτι η ιδεα της αθανασια της ψυχης δεν ειναι χριστιανικης προελευσεως, περασε μεσα στην παραδοση της Εκκλησιας μας, διαποτιζοντας και αυτην την υμνογραφια μας. Κανεις δεν μπορει να την αρνηθει χωρις να βρεθει εξω απο το κλιμα της Εκκλησιας. Η Εκκλησια δεν δεχτηκε αυτη την πλατωνικη αποψη χωρις ορους και προυποθεσεις. Οι προυποθεσεις αυτες περιλαμβανουν μεταξυ αλλων τρια βασικα πραγματα :

οι ψυχες δεν ειναι προαιωνιες αλλα κτιστες και περνουν εν συνεχεια στην αθανασια και αιωνιοτητα δεν πρεπει να ταυτισουμε την ψυχη με τον ανθρωπο, η ψυχη του ανθρωπου δεν ειναι ο ανθρωπος, αλλο ψυχη αλλο ανθρωπος ο οποιος ειναι ψυχοσωματικη οντοτητα η αθανασια του ανθρωπου δεν στηριζεται στην αθανασια της ψυχης αλλα στην Ανασταση του Χριστου και στην μελλοντικη ανασταση των σωματων. Ο αγιος Ιωαννης ο Χρυσοστομος λεγει πολυ χαρακτηριστικα οτι το εμφυσημα του Θεου που περιγραφεται στο βιβλιο της Γεννεσης σχετικα με την δημιουργια του ανθρωπου δεν ειναι η ουσια του Θεου που εμφυσατε διοτι δεν μπορει η ουσια του Θεου σε καποιον να ειναι σοφη και σε αλλον μωρα και ασυνετη αυτο ειναι ατοπο και κενο αλλα τονιζει το εμφυσημα αυτο ειναι η ενεργεια του Αγιου Πνευματος οπως ο Χριστος ειπε... λαβετε πνευμα αγιον... ετσι και το θειο εμφυσημα ανθρωπινως ακουομενο, πνευμα εστι το προσκυνητον και το αγιον. Ο αγιος υποστηριζει οτι η ψυχη δεν ειναι ενα κομματι του Θεου αλλα η ενεργεια του Αγιου Πνευματος που εκτισε και δημιουργησε την ψυχη, χωρις να γινει αυτο ψυχη. Πολυ σημαντικο στοιχειο που πρεπει να κρατησουμε στο νου μας ειναι κατι που τονιζεται σχεδον απο ολους τους Πατερες της Εκκλησιας οτι δεν υπαρχει σωμα χωρις ψυχη ουτε ψυχη χωρις σωμα. Αμεσως μολις δημιουργει το σωμα ο Θεος κτιζει και την ψυχη. Υπαρχει ταυτοχρονη δημιουργια ετσι αποριπτουμε και διαφορες θεωριες των πρωτων αιωνων που ηθελαν κατι διαφορετικο. Να αναφερουμε επιγραματικα οτι η ψυχη συνδεεται αμεσα με την καρδια αφου στη καρδια βρισκονται ολοι οι λογισμοι της ψυχης και ο νους αρα γινεται η καρδια, ο θρονος της χαριτος. Και τονιζει ο αγιος Γρηγοριος οτι αυτο το γνωριζουμε απο τον ιδιο τον Χριστο... εκ γαρ της καρδιας εξερχονται διαλογισμοι... (Ματθ. 15,19) και επικαλειται επισης και τον αγιο Μακαριο τον Αιγυπτιο τον Μεγα που θεωρειται ως ο κατεξοχην ανθρωπος που με τους λογους του περιεγραψε αριστα το προσωπο και την ψυχη, λεγει οτι η καρδια ηγεμονευει ολου του οργανου και κατεχει χαρι και βασιλευει ολων των λογισμων και των

μελων, εκει βρισκεται ο νους και οι λογισμοι της ψυχης. Ειναι εξισου σημαντικο να δωσουμε εμφαση οτι η ψυχη χρησιμοποιει κατεξοχην την καρδια ως οραγανο για να διευθυνει το σωμα, υπαρχει μια ενοτητα, δεν υπαρχει μια ξενη κατασταση, μια ξεχωριστη συνεργασια αλλα ολα συμμετεχουν ταυτοχρονα. Επιπροσθετως υπογραμιζω το γεγονος οτι υπαρχει ομοιοτητα μεταξυ του τροπου που ο Αγιος Θεος διοικει τον κοσμο προσωπικα με την ακτιστη ενεργεια του και του τροπου που η ψυχη διοικει και κινει το σωμα και τα μελη. Αρα οπως το εργο του Θεου ειναι να διοικει τον κοσμο ετσι και η ψυχη σκοπος της ειναι να κυβερναει το σωμα. Ο Αρχιεπισκοπος Θεσ/νικης Γρηγοριος Παλαμας λεει οτι η ο Θεος εχει προνοητικες δυναμεις και κυβερναει το κοσμο, το ιδιο ισχυει και για την ψυχη κατεχει προνοητικες δυναμεις που κυβερνουν το σωμα ανεξαρτητα απο την κατασταση του σωματος. Ετσι λοιπον συμπερασματικα θα λεγαμε οτι η ψυχη κατοικει μεσα σε ολο το σωμα, δεν υπαρχει μελος που να μην εχει ψυχη, η καρδια ειναι το κεντρο της ψυχης και εκει βρισκονται οι λογισμοι της ψυχη. Η ψυχη κρατει το σωμα και οχι το σωμα την ψυχη και το διευθυνει ενω παραλληλα συνδεεται στενα με αυτο. Ασθενεια της ψυχης Απο τη πρωτη δωσαμε εμφαση στο γεγονος οτι το συνθημα της Ι. Μητροπολης εξυπηρετει ενα και μονο σκοπο να αφυπνισει τον ορθοδοξο χριστιανο, ολους εμας, και να μας οδηγησει σε θεραπεια της ψυχης και σε ένωση με τον Χριστο και την Εκκλησια! Η εναλλαγη των συνθηματων-χωριων απο την Αγια Γραφη καθε χρονο εκ μερους της Ι. Μητοπολης οδηγει σε σταδιακη θεραπεια. Η πτωση μας, η παρακοη μας, η αρνηση μας να κρατησουμε τις εντολες του Θεου, μας οδηγησαν να χασουμε αυτη την απλοτητα και να γινουμε συνθετοι αρα ασθενεις στη ψυχη! Χασαμε την ακτιστη χαρι του Θεου και ο νους εισηλθε στο σκοταδι και εχασε τη σχεση του με το Θεο! Το σωμα απο αφθαρτο εγινε φθαρτο και η ψυχη απο απαθης εγινε ευπαθης. Καθε αμαρτια που πραττουμε ειναι η αμαρτια του Αδαμ που επαναλαμβανεται δηλαδη η παρακοη στο θελημα του Θεου, η αρνηση

του ανθρωπου να συνεχισει να ζει εν τω Θεω. Οταν ο Χριστος και ο λογος του και η μιμηση της ζωης του δεν συναντωνται στη ζωη μας τοτε η Χαρι αποχωρει και η ψυχη πασχει και νοσει. Οταν η ψυχη ασθενει ολισθαινει ολιγον κατ ολιγον και οδηγειται στο θανατο. Η Εκκλησια με καθε τροπο προειδοποιει τους πιστους της και κατ επεκταση ολοκληρο τον κοςμο οτι κατεχει λογους ζωης αιωνιου, κατεχει την Αληθεια και η Αληθεια αυτη ελευθερωνει και θεραπευει την ψυχη απο τα παθη και τα μιση και το σκοταδι. Η αληθεια ειναι ο Χριστος και ο λογος Του που οδηγει χωρις περιστροφες και κινδυνους την ψυχη να κατεχει και να διατηρει μονο το ονομα Του. Η Ι. Μητροπολη υιοθετει τον Ευαγγελικο λογο "...θελει παντα ανθρωπο σωθηναι και εις επιγνωση αληθειας ελθειν..." Επιδιωκει παντι τροπω την θεραπεια και απελευθερωση των μελων της απο τον κλοιο της αμαρτιας και του ψευδους και επιζητει τροπους να πραγματοποιησει αυτο το εργο. Θεραπεια της ψυχης Ειναι πολυ σημαντικο να αναφερουμε το ευαγγελικο χωριο κατα το οποιο ο Ευαγγελιστης Μαρκος παρουσιαζει τον Θεανθρωπο Χριστο να μιλαει για την σπουδαιοτητα της ψυχης και την διπλη σημασια που εχει η ψυχη στην Αγια Γραφη, πρωτον ως πνευματικο στοιχειο της υπαρξεως μας και δευτερον ως η εννοια της ζωης, πιο συγκεκριμενα αναφερει το κειμενο «... ος γαρ θελη την ψυχη αυτου σωσαι απολεσει αυτην ος δ αν απολεση την εαυτου ψυχην ενεκεν εμου και του εαυγγελιου ουτος σωσει αυτην, τι γαρ ωφελεισει ανθρωπον εαν κερδιση τον κοσμο ολο, και ζημιωθη την ψυχη αυτου;» (Μαρκος 8, 35-36) Σ αυτο το χωριο διαπιστωνουμε εντονα την απολυτη σημασια που προσδιδει ο Χριστος στην ψυχη και την σπουδαιοτητα οτι πρεπει να φροντισουμε ωστε να συμβαλλουμε αποφασιστικα με την συγκαταθεση μας στη σωτηρια της που βεβαιως παρεχεται δια του Θεου και μονο. Ολοκληρη η Αγια Γραφη θετει ως μοναδικο σκοπο την σωτηρια του ολου ανθρωπου. Καθε στιχος της Αγιας Γραφης εχει ως σκοπο να επαναφερει τον ανθρωπο πισω στη σωστη κοινωνια με τον Θεο και να

αποκαταστησει την σχεση μεταξυ του Θεου και της δημιουργιας. Συνεπως και το συνθημα της Ιερας Μητροπολεως εφετος οπως αλλωστε και καθε χρονο δεν ειναι αποκομμενο απο το υπολοιπο σωτηριολογικο εργο της Αγια Γραφης αλλα ζωντανο κομματι της με τον ιδιο σκοπο και ποθητο αποτελεσμα. Η ελευθερη συγκαταθεση του προσωπου να υιοθετησει το θελημα του Θεου ειναι ενα βροντερο ναι προς τον Θεο. Ελευθερα αποφασιζει να ευθυγραμιστει με το θελημα του Τριαδικου Θεου, να υιοθετησει την ζωη του Θεανθρωπου και να κανει την ζωη Του δικη του ζωη οπως πολυ χαρακτηριστικα λεει ο μακαριστος Σωφρονιος του Εσσεξ σε ενα απο τα βιβλια του με τον ομωνυμο τιτλο. Ας δωσουμε ενα χαρκτρηριστικο και αδιασειστο παραδειγμα που θα μας βοηθησει να καταλαβουμε καλυτερα την σημασια του ναι και μαλιστα του σταθερου ναι για την ψυχη μας αρα για την ζωη μας. Δεν ειναι αλλο πιο χαρακτηριστικο και ουσιαστικο παραδειγμα απο την θετικη αποκριση της Υπεραγιας Θεοτοκου στο καλεσμα που εκφραζεται δια του Αρχαγγελου Γαβριηλ μεταφεροντας το επουρανιο αγγελμα της Ενανθρωπησεως του Λογου του Θεου. Η Θεοτοκος δεχεται την αναγγελια και αποκρινεται θετικα, λεγει δηλαδη ναι, και αρχιζει πλεον το κεφαλαιο της Σωτηριας ολοκληρης της δημιουργιας. Ειναι απλα φοβερο και μοναδικο το γεγονος οτι το ναι της Παναγιας ενεργοποιει την αναγεννηση και μεταμορφωση ολοκληρης της δημιουργιας. Αρα το δικο μας καθημερινο ναι στο Θεο ειναι μορφη μετανοιας που συμβαλλει ωστε κομματια της δημιουργιας οπως ειμαστε χαρακτηριστικα ο καθενας απο μας, να επανασυνδεονται μυστικα με το Θεο, να μεταμορφωνονται και να θεουνται δια της χαριτος μεσα στη μυστηριακη ζωη της Εκκλησιας που προσφερεται καθημερινα. Η σταθεροτητα δε στο ναι απεναντι στο Θεο χωρις περιστροφες και λιγοτερες οπισθωχωρησεις επιταχυνει την συνδεση μας με τον Χριστο και αυξανει την χαρι που επιτελει την σωτηρια. Επιλογος Κατακλειοντας την παρουσιαση θα ηθελα να καταστησω σαφες οτι τα παντα μεσα στην Εκκλησια ειναι πληρης Θεολογιας. Η Θεολογια

εκτεινεται στην δογματικη δηλ στα θεματα πιστεως, στην ποιμαντικη της, στην διοικηση, στον τομεα της νεολαιας, στη διακονια της φιλοπτωχου γενικοτερα θα λεγαμε οτι τα παντα ειναι θεολογια. Τα παντα εχουν ενα και μονο σκοπο να προσανατολισουν το προσωπο προς μια ιδιαιτερη και προσωπικη σχεση με τον Θεο ωστε μεσα απο αυτη τη σχεση και την σταθεροτητα να εκφραστει ο ανθρωπος θετικα απενατι στο καλεσμα του Θεου, να θεραπευθει ο ανθρωπος αρα να ζησει πραγματικα η ψυχη. Οι κινησεις μας, οι λογοι μας πρεπει να ειναι τα παντα ευθυγραμισμενα με τον ευαγγελικο λογο και την θεια ζωη του Χριστου. Να ειμαστε ολοκληροι ενα σταθερο και φλογερο ναι χωρις αλλους λογισμους απεναντι στο Θεο και να καταβαλλουμε προσπαθεια να ζουμε σταθερα ευαγγελικα βιωνοντας μυστικα την καλη αλλοιωση και κατ επεκταση την μεταμορφωση της ψυχης μας και την παρουσια του Τριαδικου Θεου στη ζωη μας, προγευομενοι την μεταθανατον ζωη και την συμετοχη μας στη δοξα του Ουρανου.