Ανάδειξη της Περιοχής του Δήμου Κομοτηνής σε αειφόρο τουριστικό προορισμό, προσβάσιμο σε όλους Δήμος Κομοτηνής Φάση Α2. Οργάνωση και Υποστήριξη της Δημόσιας Διαβούλευσης Α2.1. Προτάσεις Οράματος Στρατηγικής και στόχων για τον αειφόρο τουρισμό Αναπτυξιακή Ανώνυμη Εταιρεία Κ.Καραθεοδωρή Δήμου Κομοτηνής αναπτυξιακή Εταιρεία Ο.Τ.Α. Ν. Τσανακλή 15, Κομοτηνή 69100 Τηλ. 2531023165 / Φαξ. 2531023167 info@karatheodori.org / www.karatheodori.org
Εισαγωγή - Προοίμιο Φάση Α2. Οργάνωση και Υποστήριξη της Δημόσιας Διαβούλευσης Α2.1. Προτάσεις Οράματος Στρατηγικής και στόχων για τον αειφόρο τουρισμό Το παρόν κείμενο έχει συνταχθεί στα πλαίσια της υλοποίησης της Φάσης Α2: Οργάνωση και υποστήριξη της δημόσιας διαβούλευσης,, την οποία έχει αναλάβει να υλοποιήσει η Κ. Καραθεοδωρή Α.Ε. σε συνεργασία με το Δ. Κομοτηνής με την από 23.07.2013 σύμβαση που υπεγράφη μεταξύ των δύο φορέων για το σχεδιασμό και υλοποίηση του Πιλοτικού προγράμματος για την ανάδειξη της Περιοχής του Δήμου Κομοτηνής σε αειφόρο τουριστικό προορισμό, προσβάσιμο σε όλους. Η στρατηγική προσέγγιση του σχεδιασμού για την ανάπτυξη του τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή του Δ. Κομοτηνής που περιγράφεται στο παρόν δεν αποτελεί αποκλειστική πρόταση των επιτελικών μονάδων της υφιστάμενης δημοτικής αρχής, που τίθεται προς έγκριση ή μη, προς τους άμεσα ενδιαφερομένους, αλλά είναι προϊόν συνδιαμόρφωσης από την πολιτική ηγεσία, τους θεσμικούς, κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή και εμπλέκονται στο τομέα του τουρισμού. Ο Δήμος Κομοτηνής με βάση την αρχή της προσέγγισης από τη βάση (bottom-up approach), προτού προχωρήσει στη εκπόνηση του σχεδίου, από τα αρχικά ακόμα στάδια σχεδιασμού, προχώρησε σε ενέργειες διαβούλευσης και επικοινωνίας του σχεδιασμού του και των επιδιώξεων του σχετικά με το τουρισμό. Αρχικά παρουσιάστηκε το περίγραμμα του σχεδιασμού του Δήμου, με τη βοήθεια της Κ. Καραθεοδωρή Α.Ε. σε εξειδικευμένους εμπειρογνώμονες κατά η διάρκεια του Ελληνογερμανικού φόρουμ στην Καβάλα στις 29.05.2012, όπου υπήρχε και ο πρώτος κύκλος ανατροφοδότησης ιδεών και παρατηρήσεων. Έπειτα με πρωτοβουλία του κ. Πετρίδη, Δήμαρχου Κομοτηνής, με τη συνδρομή στελεχών του Δήμου Κομοτηνής και της Κ. Καραθεοδωρή Α.Ε. ακολούθησαν δύο αρχικά στάδια διαβουλεύσεων με επιλεγμένους φορείς της περιοχής ώστε να παρουσιαστούν και να αναδιαμορφωθούν οι προτάσεις και η στρατηγική προσέγγιση στην περιοχή του Δήμου Κομοτηνής σχετικά με το τουρισμό. Η πρώτη πραγματοποιήθηκε στις 10.12.2012 και η δεύτερη στις 08.02.2013 με τη συμμετοχή, αρχικά, εκπροσώπων από τα επιμελητήρια που εδρεύουν στη Κομοτηνή (ΤΕΕ, επαγγελματικό και βιοτεχνικό, Εμπορικό και βιομηχανικό), του εμπορικού συλλόγου της πόλης, του συνδέσμου Ξενοδόχων Θράκης, του ΔΕΚΑΜΑΘ, του συλλόγου ατόμων με κινητική αναπηρία «ΠΕΡΠΑΤΩ» και των τουριστικών πρακτόρων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Επιπλέον, κατά τη διεξαγωγή ανοικτών ημερίδων και συναντήσεων που μπορούσε να παρακολουθήσει το κοινό σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο με θέμα τη τουριστική αναπτυξιακή πολιτική, στελέχη του Δήμου Κομοτηνής παρουσίασαν τη προσέγγιση του Δήμου σε σχέση με το τουρισμό και υπήρξε ανταλλαγή απόψεων με ειδικούς και επαγγελματίες της περιοχής. Δήμος Κομοτηνής Κ. Καραθεοδωρή Α.Ε. Σ ε λ ί δ α 1
Φάση Α2. Οργάνωση και Υποστήριξη της Δημόσιας Διαβούλευσης Α2.1. Προτάσεις Οράματος Στρατηγικής και στόχων για τον αειφόρο τουρισμό Η επιδιωκόμενη στρατηγική του Δήμου Κομοτηνής σε σχέση με το τουρισμού παρουσιάστηκε σε ημερίδες που πραγματοποιηθήκαν στα πλαίσια του έργου «GreenSpots» που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα διασυνοριακής συνεργασίας Ελλάδα - Βουλγαρία 2007-2013 2013 και έχει ως θεματική τη αναδιαμόρφωση και διαχείριση του κοινού τουριστικού προϊόντος της διασυνοριακής περιοχής Ελλάδας-Βουλγαρίας στα όρια της Θράκης. Οι ημερίδες Πραγματοποιήθηκαν στην Κομοτηνή στις 12.4.2013 και στην Αλεξανδρούπολη στις 2.7.2013. Επιπλέον, στελέχη του Δήμου Κομοτηνής συμμετείχαν σε συνάντηση εργασίας με εμπειρογνώμονες σε θέματα τουρισμού, από απομακρυσμένες περιφέρειες της νοτιοανατολικής Ευρώπης που συνδιοργανώθηκε στην Κομοτηνή από την ΠΑΜΘ και την κ. Καραθεοδωρή Α.Ε., όπου παρουσιάστηκε το σχέδιο του Δήμου Κομοτηνής για το τουρισμό και υπήρξε ανταλλαγή καλών πρακτικών. Μέσα από αυτή τη συγκροτημένη συμμετοχική διαδικασία που ακολουθήθηκε, με την ανάλυση και επεξεργασία της υφιστάμενης κατάστασης του Δήμου Κομοτηνής σε σχέση με τις ανάγκες του τουρισμού, τη διερεύνηση καλών πρακτικών σε περιοχές σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, αναδείχτηκε επιτακτικά η ανάγκη διαφοροποίησης του τουριστικού προϊόντος της Κομοτηνή. Η διαδικασία αυτή κρίνεται απαραίτητη προκειμένου ο Δήμος να γίνει ανταγωνιστικός τόσο στην εγχώρια όσο και στη διεθνή αγορά, εκμεταλλευόμενος τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους της περιοχής, καθώς και το ιδιόμορφο ανάγλυφο της περιοχής που είναι προσπελάσιμο και μπορεί να εξυπηρετεί με μεγάλη ευκολία οποιονδήποτε δυνητικό επισκέπτη. Επιπλέον, κρίθηκε πως είναι απαραίτητη η περαιτέρω διερεύνηση και η καταγραφή των κατάλληλων πρακτικών καθώς και ο σχεδιασμός των επόμενων ρεαλιστικών κινήσεων που πρέπει να γίνουν ώστε να είναι δυνατή η διαφορετική προσέγγιση στο θέμα του τουρισμού ώστε να επιτευχθεί ένα πρώτο άνοιγμα προς αυτό το κομμάτι τουριστικής αγοράς. Τέλος, κρίνεται επιτακτική η ανάγκη για καλύτερο συντονισμό όλων των φορέων που δραστηριοποιούνται στο τομέα του τουρισμού ώστε μέσα από συνέργειες να προκύψει αποτελεσματικότερη διαχείριση των πόρων και μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων, με το Δήμο Κομοτηνής στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας. Δήμος Κομοτηνής Κ. Καραθεοδωρή Α.Ε. Σ ε λ ί δ α 2
Στρατηγική - Στόχοι Φάση Α2. Οργάνωση και Υποστήριξη της Δημόσιας Διαβούλευσης Α2.1. Προτάσεις Οράματος Στρατηγικής και στόχων για τον αειφόρο τουρισμό Σε συνέχεια λοιπόν της συμμετοχικής προσέγγισης, όπως αυτή περιγράφηκε παραπάνω, ακολουθεί η αρχική προτεινόμενη προσέγγιση του Δήμου Κομοτηνής σχετικά με τη τουριστική προσέγγιση της περιοχής του Δήμου Κομοτηνής. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ευρύτερη περιοχή του Δήμου Κομοτηνής με το πλήθος φυσικών και πολιτιστικών της πόρων, αποτελεί τη μία από τις κορυφές ενός πολυεθνικού τριγώνου, με τη Βουλγαρία και την Τουρκία να αποτελούν τις άλλες δύο αντίστοιχα, και εκτεινόμενη από τις δύο πλευρές της Εγνατίας οδού, διαθέτει σημαντικές προϋποθέσεις ποθέσεις για να αναδειχθεί σε υπερτοπικό και διεθνή πόλο έλξης επισκεπτών τα επόμενα χρόνια. Ταυτόχρονα η χωρική ενότητα του Δήμου Κομοτηνής εκτείνεται από τα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα και το ορεινό τοπίο έως το παραθαλάσσιο μέτωπο του Φαναρίου, προσφέροντας πληθώρα παραστάσεων και εμπειριών. Μπορεί κανείς να αναγνωρίσει την προοπτική ανάπτυξης του τουριστικού προϊόντος η οποία πέρα από τις θετικές επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα του Δήμου, εγκυμονεί και σοβαρούς κινδύνους για το φυσικό, οικολογικό και πολιτιστικό απόθεμα της περιοχής, που αν δεν τύχει της κατάλληλης προσοχής και χειρισμού, ιδιαίτερα στα πρώτα αυτά στάδια της τουριστικής ανάπτυξης της, μπορεί να οδηγήσει σε ανεπανόρθωτες ζημιές με αποτέλεσμα την γρήγορη εξάντληση των τοπικών πόρων και την αλλοίωση των φυσικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών της περιοχής. Με βάση τα παραπάνω προκύπτει η ανάγκη για την χάραξη μιας πολιτικής τουριστικής ανάπτυξης, με το Δήμο Κομοτηνής να παίζει καθοριστικό ρόλο, για την περιοχή του Δ. Κομοτηνής, καθώς και το σχεδιασμό των κατάλληλων παρεμβάσεων στη λογική της ολοκληρωμένης, πολυεπίπεδης και τελικά βιώσιμης τουριστικής της περιοχής και της διατήρησης και ανάδειξης των τοπικών πόρων, που θα διασφαλίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής, ενώ ταυτόχρονα, συμβάλλει στη γρηγορότερη ανάδειξη της περιοχής σε τουριστικό πόλο προσελκύοντας δυναμικά αναπτυσσόμενες ομάδες πληθυσμού με διαφορετικές επιθυμίες και ευκαιρίες πρόσβασης, επιτυγχάνοντας κατάλληλες συνέργειες και αξιοποιώντας τη συμπληρωματικότητα δράσεων αλλά και τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας Ο ρόλος των Δήμων στην προώθηση του αειφόρου τουρισμού έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικός (βλ. ΟΗΕ, Tourism and Local Agenda 21, United Nations Publication, 2003) για πολλούς λόγους μεταξύ των οποίων: η πολυπλοκότητα του τουριστικού τομέα όπου ο καταναλωτής «έρχεται» στο προϊόν και όχι αντίθετα, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα προϊόντα, ο τρόπος επιλογής του «προορισμού» από τον τουρίστα που συναρτάται από πολλούς παράγοντες όπως ο τρόπος μεταφοράς, οι συγκοινωνίες, η Δήμος Κομοτηνής Κ. Καραθεοδωρή Α.Ε. Σ ε λ ί δ α 3
Φάση Α2. Οργάνωση και Υποστήριξη της Δημόσιας Διαβούλευσης Α2.1. Προτάσεις Οράματος Στρατηγικής και στόχων για τον αειφόρο τουρισμό πληροφόρηση, οι προσφερόμενες δραστηριότητες, οι υποδομές στην περιοχή, τα αξιοθέατα κλπ., οι δυνατότητες της αποκεντρωμένης διοίκησης με αυξημένα περιθώρια παρέμβασης. Η τεχνογνωσία και η δυνατότητα να εξασφαλίζει πόρους μέσα από διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία. Η παραπάνω προσέγγιση δεν επιχειρεί να εισάγει μια νέα μορφή τουρισμού η οποία έρχεται να καλύψει κενά των ήδη υπαρχόντων μορφών ή να τις αντικαταστήσει, αλλά αποτελεί μια έννοια η οποία λειτουργεί συμπληρωματικά και σε μια σχέση αλληλεπίδρασης με όλες τις μορφές τουρισμού, ώστε να δώσει στη περιοχή επιπλέον ευκαιρίες ανάπτυξης. Για να είναι πετυχημένη η επιλογή Δήμου Κομοτηνής θα πρέπει ο σχεδιασμός να χαρακτηρίζεται από τις επιμέρους στρατηγικές κατευθύνσεις: Αναβάθμιση των υπαρχουσών υποδομών και εγκαταστάσεων εκμεταλλευόμενοι τις παρεχόμενες αναπτυξιακές δυνατότητες και πόρους Συνεχής έρευνα, αξιολόγηση και διόρθωση των στρατηγικών επιλογών με βάση τη διεθνή και εγχώρια εμπειρία Διαμόρφωση μίας νέας κουλτούρας ούρας για την παροχή εξειδικευμένων υψηλού επιπέδου υπηρεσιών και προϊόντων με κατεύθυνση την παροχή ενός ολοκληρωμένου προϊόντος με προσανατολισμό στο μοναδικό τοπικό χαρακτήρα της περιοχής Ανάπτυξη της αγοράς της περιοχής με συντονισμένες προσπάθειες, μέσω ενός συντεταγμένου σχεδίου για τη διείσδυση σε νέες δυναμικές αγορές και άρση τυχόν περιορισμών. Σε κάθε σχεδιαζόμενη παρέμβαση και ενέργεια θα τηρούνται οι βασικές αρχές του «Σχεδιασμού για όλους», διασφαλίζοντας τη συμμετοχή όλων των ομάδων του πληθυσμού. Διαχείριση των φυσικών και πολιτισμικών πόρων με κατεύθυνση την ενίσχυση του τουριστικού προϊόντος αλλά με σεβασμό στη βιώσιμη διαχείριση τους, Εμπλοκή όλων των ενδιαφερομένων μερών και ανάληψη συλλογικής ευθύνης και δέσμευσης στο σχεδιασμό, υλοποίηση η και παρακολούθηση των δράσεων, ενεργοποιώντας όλους τους ενδιαφερομένους Καθιέρωση ενός συστήματος διαχείρισης του τουριστικού προορισμού της Κομοτηνής, μέσα από τις συμμετοχικές διαδικασίες του Δήμου για την ορθότερη χρήση των πόρων με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων Δημιουργία συνεργασιών και συνεργειών με τους Κατοίκους της περιοχής, Επαγγελματίες του Τουρισμού, Επιμελητήρια, Ενώσεις, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, ΠΑΜΘ, Υπουργείο τουρισμού, Γειτονικούς ΟΤΑ, εταιρείες με σημαντικές επενδύσεις στην περιοχή στο τομέα του τουρισμού, ώστε όλες οι πρωτοβουλίες να είναι εναρμονισμένες και να επιδιώκουν ανάλογα αποτελέσματα. Δήμος Κομοτηνής Κ. Καραθεοδωρή Α.Ε. Σ ε λ ί δ α 4
Φάση Α2. Οργάνωση και Υποστήριξη της Δημόσιας Διαβούλευσης Α2.1. Προτάσεις Οράματος Στρατηγικής και στόχων για τον αειφόρο τουρισμό Λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες, τις στρατηγικές κατευθύνσεις, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής και το τι πρέπει να αλλάξει στη προσέγγιση για το τουρισμό στην περιοχή του Δήμου Κομοτηνής, αυτό που γίνεται αντιληπτό είναι η ανάγκη για: Περαιτέρω διερεύνηση καλών πρακτικών σε επίπεδο δράσεων τουρισμού σε εγχώριο, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο Εκπόνηση αναγκαίου προγράμματος δράσης, με μετρήσιμους στόχους και αποτελέσματα όπου θα καθορίζονται οι προγραμματισμένες ή υλοποιούμενες δράσεις στην περιοχή. Καθώς και οι αναγκαίες ειδικές στρατηγικές δράσεων που πρέπει να ενσωματωθούν στο στρατηγικό σχεδιασμό των υπεύθυνων φορέων Η διερεύνηση χρηματοδοτικών εργαλείων και συνεργειών για τις προτεινόμενες δράσεις περαιτέρω διαβούλευση του προτεινόμενου σχεδιασμού με εμπλοκή περισσότερων μερών συγκροτημένη στρατηγική μάρκετινγκ και υλοποιήσιμο σχέδιο για τη προώθηση της περιοχής ουσιαστική δέσμευση όλων των ενδιαφερομένων μερών μέσα από την υπογραφή ενός συμφώνου συνεργασίας. σύσταση και λειτουργία συντονιστικής επιτροπής παρακολούθησης του συμφώνου συνεργασίας που πέρα από το συντονιστικό ρόλο θα έχει και εκτελεστικό, λαμβάνοντας πρωτοβουλίες και επιδιώκοντας συνεργασίες σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο, εξασφαλίζοντας τη συνέχεια της προσπάθειας. ζωνοποίηση της ενιαίας χωρικής ενότητας του Δήμου, βάσει θέσης, χαρακτηριστικών και δυνατοτήτων τουριστικής ανάπτυξης. Προτείνεται λοιπόν στη χωρική διάσταση ο Δήμος Κομοτηνής να διαχωριστεί σε τρεις ενότητες, τον Ορεινό όγκο, τον Αστικό ιστό και το παραλιακό μέτωπο, όπως φαίνεται και στο σχετικό σχήμα. Δήμος Κομοτηνής Κ. Καραθεοδωρή Α.Ε. Σ ε λ ί δ α 5
Φάση Α2. Οργάνωση και Υποστήριξη της Δημόσιας Διαβούλευσης Α2.1. Προτάσεις Οράματος Στρατηγικής και στόχων για τον αειφόρο τουρισμό Σχήμα 1 Σε κάθε χωρική ενότητα το προτεινόμενο σχέδιο θα επικεντρωθεί σε διαφορετικούς μορφές τουρισμού και ομάδες πληθυσμού δυνητικών επισκεπτών (δημογραφικά και χωρικά), σχεδιάζοντας ειδικές δράσεις και προσφέροντας εξειδικευμένες υπηρεσίες. Παρακάτω ακολουθεί ενδεικτικός πίνακας Δήμος Κομοτηνής Κ. Καραθεοδωρή Α.Ε. Σ ε λ ί δ α 6
Φάση Α2. Οργάνωση και Υποστήριξη της Δημόσιας Διαβούλευσης Α2.1. Προτάσεις Οράματος Στρατηγικής και στόχων για τον αειφόρο τουρισμό Επίλογος Η συγκεκριμένη φάση διαβούλευσης είναι πολύ σημαντική για το σχεδιασμό και υλοποίηση του προγράμματος για την «Ανάδειξη της Περιοχής του Δήμου Κομοτηνής σε αειφόρο τουριστικό προορισμό, προσβάσιμο σε όλους». Η διαβούλευση αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά εργαλεία του στρατηγικού σχεδιασμού, όπου η συναπόφαση και η συμμετοχικότητα όλων των εμπλεκομένων φορέων εξασφαλίζει την δέσμευση και την ενεργό συμμετοχή όλης της κοινωνίας στη τουριστική ανάπτυξη και την ενθάρρυνση συνεργατικών και αναπτυξιακών πρωτοβουλιών Μέσα από αυτή τη διαδικασία ο Δήμος Κομοτηνής πρόκειται: Να καταγράψει τις δυνατότητες της περιοχής στο κομμάτι του τουρισμού Να καθορίσει την εικόνα και τις προσδοκίες της περιοχής ως τουριστικό προορισμό Να εξετάσει τις αγορές στόχους στις οποίες θα πρέπει να επικεντρωθεί Να εντοπίσει τα έργα,τις δράσεις και αναπτυξιακές πρωτοβουλίες που είναι τα πιο κατάλληλα και απαραίτητα για τη τουριστική ανάπτυξη της περιοχής Να διερευνήσει και να καταγράψει διαφορετικές ιδέες Να επιλέξει τα κατάλληλα εργαλεία και πρωτοβουλίες ώστε να αναπτυχθεί τουριστικά Να εξασφαλίσει μια σωστή δομή διαχείρισης ώστε όλοι οι ενδιαφερόμενοι να εμπλακούν ενεργά και να συμβάλλουν αποδοτικότερα στη πρωτοβουλία του Δήμου για την εξέλιξη του τουρισμού στη Κομοτηνή. Με βάση λοιπόν τα παραπάνω και τη θεώρηση του Δήμου Κομοτηνής και της σχεδιαστικής ομάδας του παρόντος ότι κάθε δημότης, πολίτης, επιχειρηματίας και επενδυτής αποτελεί δυνητικό εταίρο σε κάθε δράση και πρωτοβουλία για τη τουριστική ανάπτυξη της περιοχής και έχει το δικαίωμα να συμμετέχει καταθέτοντας τις απόψεις και προτάσεις του, το παρόν κείμενο αποτελεί βάση για διαβούλευση, ώστε κατά την επομένη φάση υλοποίησης του του προγράμματος για την «Ανάδειξη της Περιοχής του Δήμου Κομοτηνής σε αειφόρο τουριστικό προορισμό, προσβάσιμο σε όλους», τα αποτελέσματα της διαβούλευσης να ενσωματωθούν στον τελικό σχεδιασμό του Δήμου Κομοτηνής για τη τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Παράρτημα Αρχεία διαβουλεύσεων Δήμος Κομοτηνής Κ. Καραθεοδωρή Α.Ε. Σ ε λ ί δ α 13