29 Δ Τρίμηνο Στο πλαίσιο της αρμοδιότητας του για στήριξη της επιχειρηματικής κοινότητας της Μεσσηνίας, το Επιμελητήριο Μεσσηνίας οφείλει να γνωρίζει τις τοπικές τάσεις στις οικονομικές και χρηματοπιστωτικές συνθήκες. Αυτή η έρευνα χρησιμεύει ως εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση. Διάφορες επιχειρήσεις σε όλη τη Μεσσηνία ρωτήθηκαν τι πιστεύουν σχετικά με το γενικό οικονομικό περιβάλλον το προηγούμενο και το επόμενο τρίμηνο. Οι επιχειρήσεις ρωτήθηκαν επίσης για τις τάσεις στα ενυπόθηκα και μη δάνεια. Αυτή η έκθεση παρουσιάζει τα αποτελέσματα της έρευνας 29 Δ Τρίμηνο, που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 5 Ιανουαρίου και 3 Φεβρουαρίου 2. Στο παράρτημα παρέχονται λεπτομέρειες σχετικά με τη μεθοδολογία και τα χαρακτηριστικά του δείγματος. Γιώργος Καραμπάτος Πρόεδρος Επιμελητηρίου Μεσσηνίας
29 Δ Τρίμηνο Έρευνα Οικονομικών και Xρηματοπιστωτικών Συνθηκών στη Μεσσηνία Ενόψει της υλοποίησης των κυβερνητικών μέτρων λιτότητας, το οικονομικό περιβάλλον στη Μεσσηνία παραμένει αρνητικό. Χαμηλότερες πωλήσεις, υψηλότερο κόστος και μικρή αποδοτικότητα συνοψίζουν το περιβάλλον που βιώνουν οι επιχειρήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων αναφέρει αυξημένη ανεργία στην έρευνα Q4 29 και αναμένει επιδείνωση στους επόμενους μήνες. Η χαμηλή καταναλωτική ζήτηση και το φορολογικό καθεστώς είναι οι πιο καθοριστικοί παράγοντες του σημερινού επιχειρηματικού κλίματος. Στις πιστωτικές συνθήκες, τα χρηματοδοτικά προγράμματα με κρατικές εγγυήσεις αποτελούν τον πυρήνα της συνολικής σχετικής δραστηριότητας. Από το 27 έως σήμερα μια στις τέσσερις μεσσηνιακές επιχειρήσεις έχει συνάψει πυρόπληκτο δάνειο, σύμφωνα με τις ευεργετικές διατάξεις της Υ.Α. 2/543/25/27 και της Υ.Α. 36579/Β.666/27-8-27. Συνολικά υπολογίζεται ότι έχουν δοθεί εκ. ευρώ. Ως προς τις άλλες μορφές δανεισμού οι περισσότερες επιχειρήσεις δυσκολεύονται να βρουν πρόσβαση σε κεφάλαια. Οι τράπεζες παραμένουν πολύ επιλεκτικές και δίνουν μεγαλύτερο βάρος στην πρόσφατη οικονομική απόδοση και σε δανειολήπτες με υψηλό ενεργητικό. Σε αυτές τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες, αυξάνονται οι ληξιπρόθεσμες οφειλές εξασφαλισμένων και μη εξασφαλισμένων δανείων.. Οικονομικές συνθήκες στη Μεσσηνία Οι πωλήσεις είναι σταθερά καθοδικές στην έρευνα Q4 29 και αναμένεται να αγγίξουν τα κατώτερα όρια στο επόμενο τρίμηνο. Συγκριτικά με την Q3 29, έχουν αυξηθεί οι επιχειρήσεις που αναφέρουν χαμηλότερες πωλήσεις. Η τάση αυτή φαίνεται να συμφωνεί με την χαμηλή καταναλωτική εμπιστοσύνη το τελευταίο τέταρτο του 29. Αντίθετα με το προηγούμενο τρίμηνο, το κόστος παραγωγής στην παρούσα έρευνα δείχνει σημαντική αύξηση. Αυτό, ως ένα βαθμό, αντανακλά ένα έλλειμμα στις προμήθειες λόγω των αλλεπάλληλων απεργιών, την άνοδο στις τιμές εισαγωγών και το υψηλότερο κόστος δανεισμού. Πίνακας : Πωλήσεις Αύξηση Μείωση Καµία αλλαγή 5 Πίνακας 2: Κόστος Αύξηση Μείωση Καµία αλλαγή 6 4 3.5 -.5 ν 5 4 3.5 -.5 - - - 2 -
29 Δ Τρίμηνο 5 4 3 Πίνακας 3: Παραγωγή Αύξηση Μείωση Καµία αλλαγή 6.5 -.5 Όπως και στην Q3 29, περισσότερες επιχειρήσεις αναφέρουν μείωση των θέσεων εργασίας. Οι συνθήκες απασχόλησης αναμένεται να επιδεινωθούν το επόμενο τρίμηνο. - Οι τάσεις στην παραγωγή παρέμειναν σταθερές ανάμεσα στις έρευνες Q3 και Q4, ενώ πολλές επιχειρήσεις αναφέρουν ότι η παραγωγή μειώνεται. Αυτό συμφωνεί με τα στοιχεία της εθνικής έρευνας. ν 8 6 4 Πίνακας 4: Απασχόληση Αύξηση Μείωση Καµία αλλαγή.5 -.5 - Πίνακας 5 : Τιµές Αύξηση Μείωση Καµία αλλαγή 8 6 4 -.5 Όπως αναμενόταν, η κερδοφορία μειώθηκε το τελευταίο τρίμηνο του 29. Όπως και στο προηγούμενο τρίμηνο, οι επιχειρήσεις διστάζουν να κρατήσουν αποθέματα και τείνουν να προσφέρουν τα προϊόντα τους σε χαμηλότερες τιμές, ενώ εξετάζουν το ενδεχόμενο μείωσεις θέσεων εργασίας ή χαμηλότερους μισθούς..5 - Αν και το κόστος παραγωγής αυξάνεται, οι τιμές αγαθών και υπηρεσιών παραμένουν σχετικά χαμηλές. Ίσως λόγω της πολύ χαμηλής ζήτησης, οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να επιρρίψουν το αυξημένο κόστος παραγωγής στον καταναλωτή μειώνοντας ακόμα περισσότερο τα περιθώρια κέρδους. 5 4 3 Πίνακας 6: Kερδοφορία Αύξηση Μείωση Καµία αλλαγή.5 -.5 - - 3 -
29 Δ Τρίμηνο 27% Ζήτηση προϊόντων & Πίνακας 7: Οι παράγοντες που επηρέασαν περισσότερο τις επιχειρήσεις 2 7% Φορολογικές υποχρεώσεις 6% Ανταγωνιστικότητα τιµών 3% Καθυστερήσεις πληρωµών από 9% Κόστος δανεισµού 5% Μισθοί 5% Καθυστερήσεις πληρωµών 4% Πρόσβαση σε κεφάλαια κίνησης 3% ιαφήµιση % Συνεργασία µε αρχές της τοπικής Από διάφορους παράγοντες-κλειδιά, οι επιχειρήσεις θεωρούν ότι ο σημαντικότερος παράγοντας απόδοσης το Δ τρίμηνο του 9 ήταν η χαμηλή ζήτηση. Σχεδόν 2 στις επιχειρήσεις υποστηρίζουν ότι το φορολογικό καθεστώς είναι βασικός επιχειρηματικός παράγοντας, ενώ η τιμολόγηση και το κόστος δανεισμού έπαιξαν επίσης πολύ σημαντικό ρόλο στο Δ τρίμηνο του 9. 2. Xρηματοπιστωτικές συνθήκες στη Μεσσηνία Ενώ η μεγάλη πλειοψηφία των επιχειρήσεων βασίζεται σε ιδιωτικούς πόρους, το 5 των επιχειρήσεων ανέφεραν ότι είναι εκτεθειμένες σε τραπεζικό δανεισμό, το σε δανεισμό από προμηθευτές, το 8% σε δημόσιο δανεισμό και το 6% σε δανεισμό από φίλους ή συγγενείς. Αναφορικά με το δανεισμό μέσω εθνικών ή ευρωπαϊκών προγραμμάτων, περίπου 2 στις 5 επιχειρήσεις χρηματοδοτήθηκαν λόγω καταστροφής από πυρκαγιά. Εκτιμάται βέβαια ότι το μεγαλύτερο μέρος των εκ. ευρώ δανεισμού, που χορηγήθηκε από το 27 έως σήμερα, έχει χρησιμοποιηθεί ως αναχρηματοδότηση παρά ως νέος δανεισμός. Περίπου των επιχειρήσεων χρηματοδοτήθηκε από τον ΕΟΜΜΕΧ, 5% ΚΠΣ 2-6 και 8% ΠΕΠ. Περίπου 2% των επιχειρήσεων αναφέρει ότι δανείστηκε μέσω ΤΕΜΠMΕ. Πίνακας 8: Πηγές χρηµατοδότησης 2 Πίνακας 9. Προγράµµατα χρηµατοδότησης 3 86% 5 Πυρόπληκτο 39% ΚΠΣ 2-26 5% 8% 4% 6% EOMMEX Ιδιωτικά κεφάλαια Τραπεζικός δανεισµός ηµόσιος δανεισµός Πίστωση από προµηθευτή Προκατοβολή πελάτη Οικογένεια Αλλη πηγή ΟΑΕ 6% ΠΕΠ ΟΠΑΑΧ 8% ΤΕΜΠΜΕ 2% - 4 -
29 Δ Τρίμηνο Πίνακας : Τραπεζικός δανεισµός Αύξηση Μείωση Καµία αλλαγή 8.5 6 4 -.5 - Η οριακή αύξηση στο ποσοστό των επιχειρήσεων, που ανέφεραν άνοδο ως προς τον τραπεζικό δανεισμό, αντικατοπτρίζει περισσότερο την δραστηριότητα σε δανεισμό μέσο κρατικών εγγυήσεων (π.χ. ΤΕΜΠΜΕ, πυρόπληκτα) και λιγότερο άλλες μορφές πίστωσης. Μάλιστα τοπικές τράπεζες αναφέρουν ότι η πίστωση συνεχίζει να έχει φθίνουσα πορεία. Πίνακας : Iδιωτικά κεφάλαια Αύξηση Μείωση Καµία αλλαγή 8 6.5 4 -.5 Η χρηματοδότηση μέσω ιδιωτικού κεφαλαίου ήταν γενικά χαμηλή το Δ τρίμηνο του 9 και αναμένεται να παραμείνει σταθερή το επόμενο τρίμηνο. - Περισσότερες επιχειρήσεις ανέφεραν μειωμένες προκαταβολές πελατών στο προηγούμενο τρίμηνο του 29 αλλά αναμένεται βελτίωση στους επόμενους μήνες. Επίσης ένα σημαντικά υψηλότερο ποσοστό επιχειρήσεων ανέφεραν αύξηση στην πίστωση από προμηθευτές. Η ανοδική τάση αναμένεται να συνεχιστεί στο επόμενο τρίμηνο. Πίνακας 2: Προκατοβολή πελάτη Αύξηση Μείωση Καµία αλλαγή 6 Πίνακας 3: Πίστωση από προµηθευτή Αύξηση Μείωση Καµία αλλαγή 8 4.5 -.5 ν 6 4.5 -.5 - - - 5 -
29 Δ Τρίμηνο Πίνακας 4: Eπιτόκιο για δάνεια µε εγγυήσεις Αύξηση Μείωση Καµία αλλαγή 8.5 6 4 -.5 - Γ Τρίµηνο 29 Τρίµηνο 29 Πίνακας 5: Eπιτόκιο για δάνεια χωρίς εγγυήσεις Αύξηση Μείωση Καµία αλλαγή 7 6 5.5 4 3 -.5 - Γ Τρίµηνο 29 Τρίµηνο 29 Το κόστος του χρέους φαίνεται να αυξήθηκε σημαντικά το προηγούμενο τρίμηνο και αναμένεται να συνεχίσει να ανεβαίνει το επόμενο τρίμηνο. Αυτό παρατηρείται σε δάνεια με ή χωρίς ασφάλειες. Από την μια πλευρά η άνοδο στα spread των ελληνικών ομολόγων έχει συμβάλλει στην άνοδο του κόστους δανεισμού των τραπεζών και κατά συνέπεια των επιτοκίων χρηματοδότησης επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Από την άλλη, η λήξη των προγραμμάτων δανειοδότησης με κρατικές εγγυήσεις και το αδύναμο οικονομικό περιβάλλον παραμένουν απειλή για επισφάλειες και συνεπώς διαμορφώνουν ένα επιπλέον κόστος για τις τράπεζες. Πίνακας 6:Πρόσβαση σε δάνεια µε εγγυήσεις βελτίωση χειροτέρευση Καµία αλλαγή 8 6.5 4 -.5 - Γ Τρίµηνο 29 Τρίµηνο 29 8 6 4 Πίνακας 7:Πρόσβαση σε δάνεια χωρίς εγγυήσεις βελτίωση χειροτέρευση Καµία αλλαγή.5 -.5 - Παράλληλα με την τάση αύξησης του κόστους δανεισμού, οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να βρουν πρόσβαση σε τραπεζικό δάνειο με παροχή ασφαλειών. Η ίδια κατάσταση παρατηρείται στον δανεισμό χωρίς εμπράγματες ασφάλειες. - 6 -
29 Δ Τρίμηνο ν Πίνακας 8: Eυκολία αποπληρωµής δανείου 4 βελτίωση χειροτέρευση Καµία αλλαγή 5 4 3 άνεια µε εγγυήσεις άνεια χωρίς εγγυήσεις.5 -.5 - Πίνακας 9: Yπερηµερίες σε δάνεια 4 Αύξηση Μείωση Καµία αλλαγή 6 5 4 3.5 -.5 Ένα μεγάλο ποσοστό επιχειρήσεων δυσκολεύεται να αποπληρώσει δάνεια, που έλαβαν παρέχοντας ασφάλειες, ενώ η ευκολία πληρωμής δανείων χωρίς ασφάλειες παραμένει αμετάβλητη. Η αύξηση στο ποσοστό των επιχειρήσεων που ανέφεραν περισσότερες ληξιπρόθεσμες οφειλές συμφωνεί με τις δυσμενείς τάσεις στην κερδοφορία και το κόστος δανείου. άνεια µε εγγυήσεις άνεια χωρίς εγγυήσεις - Σε σύγκριση με το Γ τρίμηνο 29, η επιχειρηματική αβεβαιότητα φαίνεται να επηρεάζει περισσότερο την ζήτηση δανείων. Αλλά οι όροι δανεισμού παραμένει ο βασικός αποθαρρυντικός παράγοντας. Από τους ερωτηθέντες που ανέφεραν απόρριψη αίτησης δανείου, ο κύριος παράγοντας απόρριψης ήταν η πρόσφατη αποδοτικότητα, περισσότερο από τα κέρδη των τελευταίων 3 ετών. Μία επιχείρηση στις 5 αναφέρει ότι ο λόγος απόρριψης της αίτησης δανείου ήταν η αξία του ιδιωτικού πλούτου, περισσότερο από την αξία των παρεχόμενων ασφαλειών. Πίνακας 2: Λόγοι µείωσης των αιτήσεων 7 δανείων 5 6 Γ Τρίµηνο 29 5 4 3 Τρίµηνο 29 φόβος ρίσκου όροι δανείου εµπιστοσύνη στην επιχείρηση 3 25% 5% 5% Πίνακας 2: Λόγοι απόρριψης δανείου 6 29% Πρόσφατα αποτελέσµατα 2% Προσωπική περιουσία 8% Αποτελέσµατα 3 τελευταίων ετών 4% Τειρεσίας % Αξία εµπράγµατης εξασφάλισης 7% Αδύναµη προώθηση της αίτησης - 7 -
29 Δ Τρίμηνο Πίνακας. Σύγκριση ερευνών Γ ΤΡΙΜΗΝΟ 29 ΤΡΙΜΗΝΟ 29 Επιχειρηµατικές Προηγούµενο τρίµηνο Πωλήσεις -6% -2% συνθήκες Κόστος -6% 2% Παραγωγή -2% -2% Απασχόληση -2% -7% Τιµές -4% -5% Αποδοτικότητα -2% -29% Επόµενο τρίµηνο Πωλήσεις -7% Κόστος 24% 4% Παραγωγή % % Απασχόληση -% -8% Τιµές 4% Αποδοτικότητα -7% -3% Οικονοµικές Προηγούµενο τρίµηνο Τραπεζικός δανεισµός 7% 9% συνθήκες Ιδιωτικά κεφάλαια 6% 3% Προκαταβολή πελάτη -8% Πίστωση προµηθευτή 2% 52% Επόµενο τρίµηνο Τραπεζικός δανεισµός 22% 2% Ιδιωτικά κεφάλαια 2% 6% Προκαταβολή πελάτη 27% Πίστωση προµηθευτή 22% 63% Επιτόκιο δανεισµού Πρόσβαση σε δάνειο Ευκολία αποπληρωµής Ληξιπρόθεσµες εισφορές Λόγοι περιορισµένης ζήτησης δανείων άνεια µε εγγυήσεις 7% 9% άνεια χωρίς εγγυήσεις 42% 4% άνεια µε εγγυήσεις -3-7 άνεια χωρίς εγγυήσεις -58% -63% άνεια µε εγγυήσεις -7% άνεια χωρίς εγγυήσεις -28% -% άνεια µε εγγυήσεις 3% 38% άνεια χωρίς εγγυήσεις 39% 26% Απέχθεια ρίσκου 8% 6% Όροι δανείου 63% 63% Επιχειρηµατική εµπιστοσύνη 9% 22% Ο αριθµός των ερωτηθέντων που αναφέρουν αύξηση µείον όσους αναφέρουν µείωση, ως ποσοστό του συνολικού αριθµού απαντήσεων. - 8 -
29 Δ Τρίμηνο Υποσημειώσεις. Οι ράβδοι δηλώνουν το ποσοστό των ερωτηθέντων ανά τύπο απάντησης και ακολουθούν τον αριστερόστροφο άξονα. Οι κόκκινες κουκίδες δηλώνουν το ποσοστό των ερωτηθέντων που αναφέρουν αύξηση, μείον το ποσοστό των ερωτηθέντων που αναφέρουν μείωση. Το μήκος και η κατεύθυνση του τόξου δείχνουν το αναμενόμενο ποσοστό αλλαγής από το τρέχον τρίμηνο στο επόμενο. Οι δυσμενείς τάσεις δηλώνονται με ένα κόκκινο βέλος και οι θετικές τάσεις με ένα πράσινο βέλος. Η οριζόντια μπλε γραμμή δηλώνει το σημείο όπου δεν υπάρχει αλλαγή στο δείκτη τάσης. 2. Αναφορά στο ποσοστό των ερωτηθέντων που χρησιμοποιούν κάποια μορφή δανεισμού. Οι εταιρίες μπορεί να επιλέξουν περισσότερο από μία πηγή χρηματοδότησης. 3. Ποσοστό του συνολικού αριθμού προγραμμάτων χρηματοδότησης που αναφέρθηκαν. 4. Όπως στην υποσημείωση, εκτός του ότι τα στοιχεία εδώ αναφέρονται μόνο στο τρέχον τρίμηνο. 5. Ποσοστό του συνολικού αριθμού λόγων για τη μείωση αιτήσεων δανεισμού. 6. Ποσοστό του συνολικού αριθμού εταιριών που έκαναν αίτηση δανείου και απορρίφθηκε. - 9 -
29 Δ Τρίμηνο 3. Στοιχεία έρευνας για τις τάσεις στην εθνική οικονομία Εµπιστοσύνη των καταναλωτών - -2-3 -4-5 -6-7 Πηγή: Bloomberg -8 5 6 7 8 9 % ποσοστό ερωτηθέντων 8 6 4 2-2 Έρευνες της Ευρωπαϊκής επιτροπής για την παραγωγή Πηγή: Bloomberg -4 Βιοτεχνικό (Μεταποίησης) -6 Παροχής Υπηρεσιών Kατασκευαστικές -8 Εµπορικό 5 6 7 8 9 2 9 8 7 6 Πηγή: Bloomberg Aνεργία ( %) 5 6 7 8 9 ετήσια % µεταβολή Τάσεις πληθωρισµού τιµών καταναλωτή 6 5 4 3 2 5 6 7 8 9 5 4 Spread σε οµόλογα ελληνικού δηµοσίου (διαφορά από Γερµανικά οµόλογα, σε ποσοστιαίες µονάδες) - -2 είκτης οικονοµικής κατάστασης νοικοκυριών 3 -yr Bond Spread 5-yr Bond Spread -3 2-4 Πηγή: Bloomberg 5 6 7 8 9-5 Πηγή: Bloomberg -6 5 6 7 8 9 - -
29 Δ Τρίμηνο Παράρτημα: Μεθοδολογία έρευνας και περιγραφή δείγματος Το Επιμελητήριο Μεσσηνίας πραγματοποίησε έρευνα για τις εταιρίες που λειτουργούν στην περιοχή ευθύνης του. Το τελικό δείγμα σχηματίστηκε με επαναληπτική διαδικασία. Αφού στείλαμε το ερωτηματολόγιο μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σε εταιρίες εγγεγραμμένες στο Επιμελητήριο, πρώτα σχηματίσαμε ένα αρχικό δείγμα με γνώμονα τα πλήρως συμπληρωμένα ερωτηματολόγια. Στο δεύτερο στάδιο πραγματοποιήσαμε τηλεφωνικές συνεντεύξεις με εταιρίες που είχαν αποστείλει μερικώς συμπληρωμένα ερωτηματολόγια ή δεν είχαν απαντήσει καθόλου. Το τρίτο στάδιο της ανάλυσης περιλάμβανε εξέταση του δείγματος ανά μέγεθος εταιρίας, τομέα και έτος ίδρυσης. Σκοπός μας ήταν να συγκρίνουμε τα χαρακτηριστικά του δείγματος με γνωστές στατιστικές πληθυσμού. Για ένα τομέα με χαμηλή εκπροσώπηση (με σημαντική απόκλιση από τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού) επαναλάβαμε την έρευνα μέσω τηλεφώνου σε ένα φάσμα εταιριών επιλεγμένων στην τύχη, που δεν απάντησαν και που συμπεριλαμβάνονται σε αυτό το τμήμα. Το δείγμα εστάλη σε περίπου. εταιρίες εγγεγραμμένες στο Επιμελητήριο. Το ποσοστό απάντησης ήταν περίπου 8%. Παρακάτω δίνουμε κάποια βασικά στατιστικά στοιχεία σχετικά με τα χαρακτηριστικά του δείγματος. Ο σχεδιασμός και η ανάλυση της έρευνας πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με οικονομικούς συμβούλους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε από πλήρως καταρτισμένα στελέχη της αναπτυξιακής εταιρείας του Επιμελητηρίου Μεσσηνίας, με την καθοδήγηση επιστημονικής ομάδας. - -
29 Δ Τρίμηνο είγµα ανά περιοχή είγµα ανά τοµέα ΑΣΠΡΟΧΩΜΑ 2% ΠΥΛΟΣ 2% ΜΕΣΣΗΝΗ 5% ΚΑΛΑΜΑΤΑ 39% Τουριστικό - Πολιτιστικό 6% Βιοµηχανικό 4% Εξαγωγικό 2% Μεταφορών % Εµπορικό 43% ΦΙΛΙΑΤΡΑ 7% Βιοτεχνικό (Μεταποίησης) 2% ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΟΙ 9% ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ 9% Επαγγελµατικό (Παροχής Υπηρεσιών ) 23% είγµα ανά τζίρο εταιρίας είγµα ανά έτος ίδρυσης Πάνω από 5, 37% έως 5, 2% από 5, έως, 4% από, έως 5, 7% από 5, έως 25, % 8, 7, 6, 5, 4, 3, από 35, έως 5, 23% από 25, έως 35, 6% 2,,, 95 96 97 98 99 2 είγµα ανά αριθµό υπαλλήλων 5-9 εργαζόµενοι 7% -49 εργαζόµενοι 7% Iδιοκτήτης 8% Έως 4 εργαζόµενοι 78% - 2 -