1 ΓΙΟΡΤΗ ΕΠΕΤΕΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Πριν λίγες μέρες γιορτάσαμε τη μεγάλη επέτειο του ΟΧΙ που είπε ο ελληνικός λαός στο φασισμό του Μουσολίνι. Σήμερα γιορτάζουμε την επέτειο ενός άλλου ΟΧΙ. Του ΟΧΙ που είπε ο δημοκρατικός ελληνικός λαός στη δικτατορία της 21 ης Απριλίου 1967. Η πατρίδα μας ήταν από τα αρχαία χρόνια η κοιτίδα της Δημοκρατίας. Οι Έλληνες πάντα αγωνίζονταν και αγωνίζονται για τη λευτεριά τους και τη δημοκρατία. Η Ελλάδα είναι γεμάτη από μνημεία που μας θυμίζουν αυτούς τους αγώνες. Κάθε δρόμος έχει να μας πει τη δική του ιστορία για τους ήρωες εκείνους που έδωσαν και τη ζωή τους ακόμα για να ζούμε εμείς σήμερα με λευτεριά και δημοκρατία. Ο δρόμος, ο κάθε δρόμος είχε τη δική του ιστορία. ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Ο ΔΡΟΜΟΣ Ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία κάποιος την έγραψε στον τοίχο με μπογιά. Ήταν μια λέξη μοναχά ελευθερία κι έπειτα είπαν πως την έγραψαν παιδιά. Λα λα λα... Ύστερα κύλησ ο καιρός κι η ιστορία πέρασε εύκολα απ τη μνήμη στην καρδιά. Ο τοίχος έγραφε μοναδική ευκαιρία εντός πωλούνται πάσης φύσεως υλικά. Λα λα λα... Τις Κυριακές από νωρίς στα καφενεία κι έπειτα γήπεδο στοιχήματα καβγά. Ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία κι είπανε όμως πως την έγραψαν παιδιά Λα λα λα... - Ήταν Απρίλης του 1967 όταν μια ομάδα στρατιωτικών, μια χούντα όπως συνηθίσαμε να τους λέμε, κατάργησαν τη δημοκρατία και επέβαλαν στη χώρα μας δικτατορία.
2 Τι είναι όμως αυτή η δικτατορία; Όταν μια χώρα έχει δικτατορία οι δικτάτορες κυβερνούν με το έτσι θέλω. Αποφασίζουν και διατάζουν μόνοι τους χωρίς να υπολογίζουν το λαό. Και όποιος δεν ήθελε να υπακούσει στους δικτάτορες τι του συνέβαινε; Οι δικτάτορες είναι τύραννοι και καταπιεστές. Οι Έλληνες έζησαν από το 1967 μέχρι τα 1974 μια εσωτερική σκλαβιά. Όποιος διαμαρτυρόταν, τον έκλειναν στη φυλακή ή τον έστελναν εξορία χωρίς λόγο. Δηλαδή Έλληνες φυλάκιζαν άλλους Έλληνες δημοκράτες επειδή ήταν αντίθετοι στη δικτατορία; Ναι, δυστυχώς έτσι συνέβαινε. Για 7 χρόνια η Ελλάδα αναστέναζε στα ξερονήσια. Στην αρχή ήταν δυο, ήταν τρεις, έγιναν χιλιάδες οι φυλακισμένοι. ΠΟΙΗΜΑ: ΚΕΙΝΑ ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ Κείνα τα δέντρα δεν τα κατοίκησαν ποτές πουλιά. Σέρναν τον ίσκιο τους πάνω στις πέτρες, Σαν τα καράβια που στοιχειώσαν στο πέλαγο κι αρμενίζουν ως με το θάνατο που θα 'ρθει. Κείνα τα δέντρα Δε μας φυλάξανε στον ίσκιο τους ποτές. Τη νύχτα με την αρμύρα πετρωμένη στα μάτια Πλαγιάζαμε πάνω στις πέτρες τις πυρές, ν' ακούσσυμε τα νέα του φίλου. Όπως μας τα φερνε μέσα στον ύπνο και στριμώχναμε ο ένας στο πλάι του άλλου. Ψαχουλευτά πασχίζαμε ν' αγγίξουμε ο ένας τα χέρια του άλλου Ψιθυρίζοντας: "Δε θα περάσει". Και περάσανε νύχτες πολλές πάνω στη Γυάρο. Τα πρωινά, όπως μας τα 'φερνε το πέλαγο στην αγκάλη του, ένας ήλιος αυτόχειρας μας καλούσε στον υδάτινο ορίζοντα να ποντίσουμε τα όνειρά μας. Αυτή τη θάλασσα την αγαπούσαμε καθώς παιδιά σχεδιάζαμε πάνω της τα πρώτα μας ταξίδια. Έπειτα ήρθαν τα πέτρινα χρόνια με τους συντρόφους νεκρούς στα νταμάρια των πόλεων. Για μια Ελένη του καιρού μας. Τι να 'γιναν οι προφήτες της Κυριακής; Πώς μας άφησαν να πεθάνουμε στα σαράντα μας; Και τώρα ταξιδεύουμε σ' ένα τρικυμισμένο πέλαγο χωρίς πυξίδα. Κι ο αγέρας να φέρνει απ' τον αντίπερα γιαλό τη φωνή μας την πρώτη: "Δε θα περάσει". Αρμενίζουμε με τις ψυχές μας κομματιασμένες. Ρημαγμένα ξάρτια στον άνεμο. Και το σκάφος αιμορροούσα πληγή κηλιδώνει το κύμα του πελάγου με τα σημάδια της ήττας.
3 Την ώρα της ευφροσύνης μνημονέψτε μας. Δε μπορέσαμε. Πουθενά δεν θα μπορέσουμε να χαλάσουμε τόσο, όσο χαλάσαμε σε τούτο το νησί της ομηρίας. ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΕΙΜΑΣΤΕ ΔΥΟ, ΕΙΜΑΣΤΕ ΤΡΕΙΣ Είμαστε δυο, είμαστε δυο Η ώρα σήμανε οχτώ, σβήσε το φως. Χτυπά ο φρουρός, το βράδυ θα ρθουνε ξανά. Ένας μπροστά, ένας μπροστά κι οι άλλοι πίσω ακολουθούν Μετά σιωπή κι ακολουθεί το ίδιο τροπάρι το γνωστό. Βαράνε δυο, βαράνε τρεις βαράνε χίλιοι δεκατρείς. Πονάς εσύ, πονάω κι εγώ, μα ποιος πονάει πιο πολύ, Θα ρθει καιρός να μας το πει. Είμαστε δυο, είμαστε τρεις, είμαστε χίλιοι δεκατρείς. Καβάλα πάμε στον καιρό, με τον καιρό, με τη βροχή Το αίμα πήζει στην πληγή κι ο πόνος γίνεται καρφί. Είμαστε δυο, είμαστε τρεις, είμαστε χίλιοι δεκατρείς. Καβάλα πάμε στον καιρό, με τον καιρό, με τη βροχή Το αίμα πήζει στην πληγή κι ο πόνος γίνεται καρφί. Ο εκδικητής, ο λυτρωτής, Είμαστε δυο, είμαστε τρεις, είμαστε χίλιοι δεκατρείς... -Στα 7 χρόνια που κράτησε η χούντα, χιλιάδες Έλληνες γνώρισαν τις φυλακές και τις εξορίες. Τι είναι όμως αυτή η εξορία; Το ακούμε τόσα χρόνια αλλά δεν έχω καταλάβει τι ακριβώς σημαίνει. -Εγώ ρώτησα τον παππού μου που τον είχαν πάει κι αυτόν εξορία και μου είπε. Μάζεψαν χιλιάδες κόσμο που ήταν αντίθετοι στη χούντα και πήγαν σε μερικά ακατοίκητα ξερονήσια και τους φυλάκισαν. Ζούσαν δηλαδή εκεί μακριά από τις οικογένειές τους επειδή έτσι το ήθελαν οι δικτάτορες. Πολλούς τους βασάνιζαν άγρια. Ο παππούς μου είπε πως πολλοί έμειναν ανάπηροι από τα βασανιστήρια που πέρασαν. ΠΟΙΗΜΑ: Η ΜΟΙΡΑ ΜΑΣ Ήταν η μοίρα μας Τρεις λεύγες γαλάζια θάλασσα. Στα προπύλαια του καλοκαιριού. Γλάροι αποστάτες του θανάτου Φτερουγίζαν
4 Ίδιες οι μνήμες των ίσκιων. Τοπίο χωρίς λύπη. Χωρίς μια σταγόνα δροσιάς στην έκφραση του πυρετού. Κι ακόμα Ένα φεγγάρι σημαδεμένο απ την κούραση. Παλιά τα παιδιά ξενιτεύονταν Να γνωρίσουν τη γεύση του νέου φεγγαριού. Κι εδώ να ζεστάνεις μια θάλασσα ξένη Πλάι στο θάνατο Πλάι στη χαμένη ελπίδα Κοντά στα σημάδια του πόνου. Ήταν η μοίρα μας Τρεις λεύγες γαλάζια θάλασσα Στα προπύλαια του καλοκαιριού. Δε μπορώ να το καταλάβω αυτό. Πώς είναι δυνατόν Έλληνες να φυλακίζουν Έλληνες και να τους χτυπούν, να τους βασανίζουν. Κι όμως το έκαναν κι αυτό τότε. Οι φυλακές και τα ξερονήσια έχουν να πουν πολλά για το αίμα και τους πόνους των φυλακισμένων. Τους χτυπούσαν άγρια, χωρίς συμπόνια. Χτυπούν το βράδυ στην ταράτσα τον Αντρέα τραγουδούσε κρυφά ο λαός. ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Ο Αντρέας Το μεσημέρι χτυπάνε στο γραφείο, μετρώ τους χτύπους το αίμα μετρώ. Είμαι θρεφτάρι μ έχουν κλείσει στο σφαγείο σήμερα συ αύριο εγώ. Χτυπούν το βράδυ στην ταράτσα τον Αντρέα μετρώ τους χτύπους τον πόνο μετρώ. Πίσω απ τον τοίχο πάλι θα μαστε παρέα τακ τακ εσύ, τακ τακ εγώ. Που πάει να πει σ αυτή τη γλώσσα τη βουβή βαστάω γερά, κρατάω καλά. Μες στις καρδιές μας αρχινάει το πανηγύρι τακ τακ εσύ, τακ τακ εγώ (2) Μύρισε το σφαγείο μας θυμάρι και το κελί μας κόκκινο ουρανό (2). Οι Έλληνες δημοκράτες όμως δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια. Αγωνίστηκαν από την πρώτη στιγμή για να φύγει η δικτατορία. Έφτιαξαν παράνομες οργανώσεις οι οποίες είχαν σκοπό να κρατήσουν ψηλά το δημοκρατικό
5 φρόνημα του λαού και να προετοιμάσουν την πτώση της χούντας. ΠΟΙΗΜΑ: ΗΜΕΡΑ ΠΡΩΤΗ Δε σχεδιάζαμε ταξίδια τον Απρίλη. Ξοδέψαμε τα χρόνια μας ανάμεσα σε συντροφιές παλιές. Σχεδιάζοντας στίχους ή λύνοντας σταυρόλεξα. Κάμποσοι φίλοι θαρρώ μας άφησαν τραβώντας κατά το νοτιά, σαν φύσαγε. Κάποτε, μικρές πονεμένες αγάπες που πέθαναν, μέσα σε δωμάτια ξενοδοχείων κενά, Με τα μισοσβησμένα ονόματα ενοίκων που κατοίκησαν πριν από μας και χάθηκαν. Χωρίς κανείς να ξαναπεί γι' αυτούς. Δοκιμάσαμε και μεις την πικρή γεύση κάποιας φυγής. Ποιος είναι αυτός που ψάχνει τους νεκρούς ανάμεσά μας; Η συμφορά όταν είναι δική σου και τη ζεις στο σπίτι σου που το γκρεμίζουν οι στρατιώτες ή στα καράβια. Που σε παίρνουν και σε πάνε σε νησιά που ήτανε πέτρες Και γίνανε μνήμες και γίναν κραυγές των συντρόφων που δεν ξαναγύρισαν. Δεν ψιθυρίζεται... Ο τόπος αυτός δεν ανάσανε ποτές την Άνοιξη. Νυχτώνει και η Ελλάδα μπαρκάρει. Τα πλοία σφυρίζουν μέσα στη νύχτα. Δε φοβήθηκαν ούτε τις φυλακές, ούτε τις εξορίες ούτε τα βασανιστήρια. Ήταν χιλιάδες, ήταν εκατομμύρια οι Έλληνες που ονειρεύονταν την ώρα και τη στιγμή που θα φύγει η χούντα και θα ξανάρθει η δημοκρατία στην Ελλάδα. Τη μέρα που θα κάνει ξαστεριά... ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΠΟΤΕ ΘΑ ΚΑΝΕΙ ΞΑΣΤΕΡΙΑ Πότε θα κάνει, πότε θα κάνει ξαστεριά, Ε, πότε θα φλεβαρίσει, (2) Να πάρω το, να πάρω το ντουφέκι μου, (2) Ε,την όμορφη πατρώνα. (2) Να κατεβώ, να κατεβώ στον Ομαλό, (2) Ε, στη στράτα των Μουσούρων. (2) Να κάνω μά, να κάνω μάνες δίχως γιους, (2) Ε, γυναίκες δίχως άντρες, (2)
6 Να κάνω και, να κάνω και μωρά παιδιά, (2) Ε, να κλαιν δίχως μανάδες. (2) Πότε θα κά, πότε θα κάνει ξαστεριά. -Για πες μου, όμως οι ξένες χώρες τι έκαναν αυτά τα χρόνια που στην Ελλάδα είχαμε τη χούντα; Πώς αντέδρασαν; Βοήθησαν καθόλου τους Έλληνες να ξαναβρούν την ελευθερία τους; -Δυστυχώς οι περισσότερες ξένες χώρες όχι μόνο δεν αντιτάχτηκαν στη χούντα, αλλά αντίθετα τη βοήθησαν. Λίγες απ τις χώρες της Ευρώπης αγωνίστηκαν μαζί μας για να φύγει η χούντα. -Δηλαδή οι αγωνιστές της δημοκρατίας είχαν μείνει μόνοι τους;. Σήκωναν τα φλάμπουρα της δημοκρατίας κι έγνεφαν σ όλο τον κόσμο λέγοντάς του... Σώπα όπου να ναι θα σημάνουν οι καμπάνες της λευτεριάς. ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΣΩΠΑ ΟΠΟΥ ΝΑ ΝΑΙ Με τόσα φύλλα σου γνέφει ο ήλιος καλημέρα Με τόσα φλάμπουρα λάμπει ο ουρανός Και τούτοι μες στα σίδερα και κείνοι μες στο χώμα (2) Σώπα όπου να ναι θα σημάνουν οι καμπάνες (2) Αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας (2) Πρώτοι και καλύτεροι στον αγώνα ενάντια στη χούντα ήταν οι νέοι άνθρωποι. Ιδιαίτερα οι φοιτητές δεν έσκυψαν ποτέ το κεφάλι. Μπήκαν μπροστάρηδες στον αγώνα για μια λεύτερη, ανεξάρτητη και δημοκρατική Ελλάδα. Με απεργίες σ όλες τις σχολές των Πανεπιστημίων και με πορείες στους δρόμους, έδειξαν σ όλους τους Έλληνες ποιος ήταν ο μοναδικός δρόμος για να πέσει η χούντα. Έδειχναν σ όλο το λαό ποιος ήταν ο δρόμος για να αγωνιστούν όλοι μαζί να φύγουν οι δικτάτορες, να γυρίσουν οι φυλακισμένοι και οι εξορισμένοι στα σπίτια τους και να επανέλθει η δημοκρατία στην Ελλάδα. Πραγματικά οι φοιτητές ήταν εκείνοι που έκαναν το Πάλης ξεκίνημα... ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΠΑΛΗΣ ΞΕΚΙΝΗΜΑ Πάλης ξεκίνημα νέοι αγώνες, οδηγοί της ελπίδας οι πρώτοι νεκροί (2) Όχι άλλα δάκρυα κλείσαν οι τάφοι,
7 λευτεριάς λίπασμα οι πρώτοι νεκροί. (2) Λουλούδι φωτιάς βγαίνει στους τάφους, μήνυμα στέλνουν οι πρώτοι νεκροί (2). Απάντηση θα πάρουν ενότητα κι αγώνα, για να βρουν ανάπαυση οι πρώτοι νεκροί (2). Ξανά από την αρχή... Πότε ακριβώς όμως έγιναν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου της Αθήνας που γιορτάζουμε σήμερα; Το Νοέμβρη του 1973. Ήταν 14 Νοεμβρίου όταν οι φοιτητές της Αθήνας συγκεντρώθηκαν στο Πολυτεχνείο κι άρχισαν να διαμαρτύρονται για τη χούντα και ζητούσαν ελεύθερες εκλογές και βέβαια να φύγουν οι δικτάτορες. Έχω δει στην τηλεόραση σκηνές από τον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου. Μου έκανε εντύπωση το σύνθημά τους: ΨΩΜΙ - ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ναι, αλήθεια αυτά ήταν τα κύρια συνθήματα. Ζητούσαν ψωμί. Δηλαδή όλος ο λαός να έχει δουλειά και να μην πεινάει κανένας. Ζητούσαν παιδεία. Όλα τα παιδιά του λαού δηλαδή να μπορούν να σπουδάζουν δωρεάν στα δημόσια σχολεία. Τέλος ζητούσαν και ελευθερία. Να φύγει η χούντα, να ζουν όλοι οι Έλληνες ελεύθεροι και αδερφωμένοι. Εμένα μ εντυπωσίασε όταν τους άκουσα που φώναζαν όλοι μαζί: ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ ΝΑ ΦΥΓΕΙ Ο ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΖΗΤΩ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΨΩΜΙ ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Πολύ θα το ήθελα να μπορούσα να ήμουνα κι εγώ εκεί. Τους έβλεπα και τους ζήλευα έτσι που διαδήλωναν με το χαμόγελο στα χείλη. Να τρέχω κι εγώ μαζί τους, να είμαι κι εγώ σαν κι αυτούς ένας λεβέντης. ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Ο ΛΕΒΕΝΤΗΣ Σαν τον αϊτό φτερούγαγε στη στράτα τον καμαρώνει η γειτονιά στα παραθύρια, Με χαμηλά τα μαύρα του τα μάτια Λεβέντης εροβόλαγε (2). Στα μάτια του ένα, ένα σύννεφο,
8 μες στην καρδιά, καρδιά του σύννεφο. Κυλάει το αίμα, σκέπασε τον ήλιο κι ο χάρος εροβόλαγε. ( 2) Σφαλούν τα μάτια, μάτια, κι οι καρδιές, σφαλούν τα πα, τα παραθύρια. Μετά χιμάει ο χάροντας καβάλα κι εκείνος χαμογέλαγε (2). Ποιος κατεβαίνει σήμερα στον Άδη, ποιον κουβεντιάζει η γειτονιά κι ανανταριάζει. Γιατί βουβά είναι τα βουνά κι οι κάμποι Λεβέντης εροβόλαγε (2). Ξανά η πρώτη στροφή... - Ήταν χιλιάδες οι λεβέντες που τους κουβέντιαζε όλη η Ελλάδα για την παλικαριά τους. Ο λαός της Αθήνας πώς αντιμετώπισε τους φοιτητές; Τους βοήθησε; Και βέβαια τους βοήθησε. Διαδήλωνε κι αυτός στους δρόμους της Αθήνας ενισχύοντας με κάθε τρόπο τους φοιτητές. Γύριζαν στους δρόμους και φώναζαν παντού: o ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ, ΚΑΤΩ Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ. Για να επιτύχει ένας αγώνας πρέπει να αγωνιστούν όλοι ενωμένοι. Για να κυλήσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή. ΠΟΙΗΜΑ: ΚΙ Όμως Κι όμως γνώρισα την πίκρα της ομηρίας πάνω σε τούτον τον θαλασσοδαρμένο βράχο. Και να σκεφτείς ξόδεψα ολάκερη ζωή ψάχνοντας τη ψυχή μου Που τη βρήκα και την άφησα βουλιάζοντας μέσα στο πηχτό σκοτάδι. Πίσω απ' αυτή γυρεύοντας πια, όλο γυρεύοντας, μπλεγμένος στα γρανάζια μιας άσκοπης ζωής. ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΕΝΑ ΤΟ ΧΕΛΙΔΟΝΙ Ένα το χελιδόνι κι η άνοιξη ακριβή για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή. Θέλει νεκροί χιλιάδες να ναι στους τροχούς θέλει κι οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους (2). Θεέ μου πρωτομάστορα, μ έχτισες μέσα στα βουνά. Θεέ μου πρωτομάστορα μ έριξες μες στη θάλασσα. Πάρθηκεν απ τους μάγους το σώμα του Μαγιού το χουνε θάψει σ ένα μνήμα του πέλαγου. Σ ένα βαθύ πηγάδι το χουνε κλειστό
9 μύρισε το σκοτάδι κι όλη η άβυσσο (2) Θεέ μου πρωτομάστορα μέσα στις πασχαλιές κι εσύ. Θεέ μου πρωτομάστορα μύρισες την Ανάσταση. Οι φοιτητές έστησαν μέσα στο χώρο του Πολυτεχνείου ένα ραδιοφωνικό σταθμό και με συγκλονιστικά μηνύματα σκορπούν ρίγη συγκίνησης στον κόσμο: ΗΧΗΤΙΚΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ ΤΟΥ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ: ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΗΛΙΕ ΝΟΗΤΕ Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ και μυρσίνη εσύ δοξαστική. Μη παρακαλώ σας μη (3) μη την λησμονάτε τη χώρα μου. Αετόμορφα τα έχει τα ψηλά βουνά στα ηφαίστεια κλήματα σειρά. Και τα σπίτια πιο λευκά (3) στου γλαυκού το γειτόνεμα. Τα πικρά μου χέρια με τον κεραυνό τα γυρίζω πίσω απ τον καιρό. Τους παλιούς μου φίλους καλώ (3) με φοβέρες και μ αίματα. Το απόγευμα της Παρασκευής 16 Νοεμβρίου 1973 οι στρατιωτικές δυνάμεις αναλαμβάνουν δράση εναντίον των διαδηλωτών. Ο λαός προσπαθεί να αμυνθεί στήνοντας οδοφράγματα. Οι χουντικοί διατάζουν επίθεση εναντίον των άοπλων πολιτών. Από παντού πέφτουν πυροβολισμοί. Το κέντρο της Αθήνας έχει γίνει μια κόλαση. Όμως ο λαός της Αθήνας δεν το βάζει κάτω. Όλοι ενωμένοι σφίγγουν το χέρι κι αγωνίζονται να βρουν το δρόμο της λευτεριάς. ΠΟΙΗΜΑ: ΑΚΙΔΕΣ Δεν έχει χρώματα ο Νοέμβρης. Ένας σιρόκος φονιάς διαβαίνει βίαια κάτω απ' τις καμάρες του χρόνου. Και συντρίβει τα μάρμαρα, καθώς τα πλάγιασε το Φθινόπωρο μπρος στη σιωπή μας. Πονάμε, όπως οι ρίζες της αγριελιάς βαθιά στη ρωγμή της πέτρας. Έλεος!
10 ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΟΤΑΝ ΣΦΙΓΓΟΥΝ ΤΟ ΧΕΡΙ Όταν σφίγγουν το χέρι (2) Ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο (2) Όταν χαμογελάνε (2) Ένα μικρό χελδόνι φεύγει μέσα απ τα άγρια γένια τους. ( 2) Όταν σκοτώνονται (4) Η ζωή τραβάει την ανηφόρα (2) Με σημαίες (2) Και με ταμπούρλα. Όταν σκοτώνονται (4) Η ζωή τραβάει την ανηφόρα (2) Με σημαίες (3) Και με ταμπούρλα. Η χούντα όμως αγωνίζεται με όλα τα μέσα να κρατηθεί στην εξουσία. Τα τανκς ζώνουν το Πολυτεχνείο. Οι φοιτητές τους φωνάζουν: -Αδέρφια δε θα μας χτυπήσετε. Παιδιά, αδέρφια μας στρατιώτες, δε μπορείτε να χτυπάτε τα αδέρφια σας. Αγωνιζόμαστε για μια καλύτερη και λεύτερη Ελλάδα. ΠΟΙΗΜΑ: ΑΔΥΝΑΜΙΑ Ήταν τότε μια μεγάλη αυλή κάτω απ τον ήλιο. Και μες στην αυλή ένα σπίτι. Ήταν ο Μάκης που έπαιζε κρυφτούλι με το θάνατο. Κάποτε ακούγοντας σ ένα καπρίτσιο μας το δώσαμε και μεις το ραντεβού με το θάνατο. Κι ήταν κι οι άλλοι. Κείνοι που έρχονταν μέσα στη νύχτα κουβαλώντας στις τσέπες τους την αγωνία μας. Φέρνοντας απ τα διάσελα μύριες ανασαιμιές για να ζεστάνουμε τα όνειρά μας. Κείνη τη νύχτα ξεχάσαμε την πόρτα ανοιχτή. Μπήκαν οι ξένοι. Ο ένας κρατούσε ένα φανάρι που έριχνε σκοτάδι στα πρόσωπα. Μας πήραν. Πίσω μας φύσηξε ένας αέρας κάνοντας την πόρτα να τρίζει μέσα στη νύχτα. Από τότε χωρίσαμε. Καθένας μας και μιαν ευχή.
11 -Αλλά οι χουντικοί δεν έχουν αισθήματα και καρδιά. Στις 5 το πρωί της 17 ης Νοεμβρίου ένα τανκ πέφτει πάνω στην κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου και την ισοπεδώνει. Οι αστυνομικοί κατακλύζουν το Πολυτεχνείο. Οι τραυματίες και οι νεκροί ήταν αμέτρητοι. -Ο φοιτητής που κρατούσε το μικρόφωνο του ραδιοφωνικού σταθμού ξαπλώθηκε νεκρός τη στιγμή που τραγουδούσε τον εθνικό ύμνο. ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ Ήταν πρωί τ Αυγούστου κοντά στη ροδαυγή Βγήκα να πάρω αέρα στην ανθισμένη γη. Βλέπω μια κόρη κλαίει σπαραχτικά θρηνεί Σπάσε καρδιά μου εχάθη το γελαστό παιδί. Είχεν αντρειά και θάρρος κι αιώνια θα θρηνώ Το πηδηχτό του βήμα το γέλιο το γλυκό. Ανάθεμα την ώρα κατάρα τη στιγμή Σκοτώσαν οι εχθροί μας το γελαστό παιδί. Ω, να ταν σκοτωμένο στου αρχηγού το πλάι Και μόνον από βόλι Εγγλέζου να χε πάει. Κι από απεργία πείνας μέσα στη φυλακή Θα ταν τιμή μου που χασα το γελαστό παιδί. Βασιλικιά μου αγάπη, μ αγάπη θα στο λέω Για τ ό,τι έκανες αιώνια θα σε κλαίω. Γιατί όλους τους εχθρούς μας θα ξέκανες εσύ Δόξα τιμή στ αξέχαστο, το γελαστό παιδί. Βασιλικιά μου αγάπη, μ αγάπη θα στο λέω Για τ ό,τι έκανες αιώνια θα σε κλαίω. Γιατί όλους τους εχθρούς μας θα ξέκανες εσύ Δόξα τιμή στ αξέχαστο, το γελαστό παιδί. ΠΟΙΗΜΑ: ΔΕΛΤΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ Τραβήξαμε πέρα κείνη τη χρονιά. Κατά κει που φυσά ο αγέρας. Να 'ταν μαΐστρος; Ποιος τα λογάριαζε κάτι τέτοια; Αφετηρίες βουερές στο έμπα της ημέρας. Λιμάνια πίσω απ' το νοτιά. Με τα βλογιοκομμένα πρόσωπα των γυναικών, εικόνες που κάναν τη ζωή μας μαλακιά σαν ζύμη. Και τη βολεύανε ανάμεσα σε τέσσερις τοίχους, ξεφτισμένους από ιστορίες άλλων ανθρώπων που μείνανε πριν από μας και χαθήκανε
12 πίσω απ' τα γυρίσματα του χρόνου. Και μας καλούνε... Τραβήξαμε πέρα καθώς φύσαγε ο αγέρας. Μερικοί από μας χάθηκαν μέσα στη νύχτα. Πόσοι θα φτάναμε και πότε; Κανείς Δε ρώτησε αν θα βρούμε νερό. Κατεβαίναμε ακολουθώντας σημα δια των καιρών, όπως τα φέρναν τα δελτία ειδήσεων. Και μας κάνανε νούμερα. Κι έπειτα ψηφία απ' το αλφάβητο. όχι για να θερίζουμε ή ν' αγκαλιάζουμε δικούς μας, αλλά όπως ο θάνατος που έρχεται από ξένο χέρι. Σε στρατιωτική περιβολή βουλιάζανε μέσα στη νύχτα. Και το ραδιόφωνο επαναλάμβανε κάθε δέκα λεπτά: "Κατόπιν αποφάσεως του Υπουργικού Συμβουλίου, αναστέλλονται τα άρθρα του Συντάγματος...". Ταξιδεύοντας τα νησιά ρημάξαμε τα πρόσωπά μας. Λυγίσαμε κάτω απ' τις αμαρτίες της φυλής. Κάψαμε τα μαθητικά τετράδια των εξισώσεων. Μείναμε ως το κόκαλο γυμνοί. Και τα τραγούδια μας μοιρολόγια στα χείλια των παιδιών. Και οι προφήτες μας πλανόδιοι μικροπωλητές στα πανηγύρια. Ως την άλλη αυγή Δε θα 'χει μείνει τίποτα. Παρ' εκτός οι οδηγίες προς ναυτιλλόμενους. Το δελτίο μας συνεχίζεται... Σήμερα που γιορτάζουμε την επέτειο του Πολυτεχνείου πρέπει να στρέψουμε ευλαβικά τη σκέψη μας στους μεγάλους νεκρούς του. Στα νέα εκείνα παιδιά που σκοτώθηκαν για τη δημοκρατία, έχοντας μόνο όπλο τους το τραγούδι και την πίστη της λευτεριάς. Χωρίς τη δική τους εξέγερση δεν ξέρουμε πόσο θα κρατούσε ακόμα η χούντα. Ο αγώνας τους άνοιξε το δρόμο για την επάνοδο της Δημοκρατίας στη χώρα μας. ΤΡΑΓΟΥΔΙ: ΕΠΕΣΑΤΕ ΘΥΜΑΤΑ Επέσατε θύματα, αδέρφια εσείς, σε άνιση πάλη κι αγώνα. Ζωή, λευτεριά και τιμή του λαού γυρεύοντας βρήκατε μνήμα. Συχνά σε υγρές, σκοτεινές φυλακές πικρές επεράσατε μέρες. Και μ ένα του δήμιου νεύμα, ευθύς, σας φέραν μπροστά στην κρεμάλα. Γλεντούν οι τυράννοι και μες στο πιοτό τη λήθη γυρεύουν να βρούνε. Μα οι μέρες τους όμως μετρήθηκαν πια και τέλος φριχτό τους
13 προσμένει. Θεριεύει ο γίγαντας τώρα λαός και σπάει δεσμά κι αλυσίδες. Αιώνια η μνήμη σε σας αδερφοί στον τίμιο που πέσατε αγώνα. ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ (Πηγή: Ένωση Μητέρων Ελλάδος) Αλβάνογλου Θεόδωρος 22/5/73 Αναγνωστόπουλος Αντάρογλου Αντζελόνι Έλενα Μαρία Αντωνίου Ζήσης 1970 Αργυρίου Αργυροπούλου Αικατερίνη 1973 Βάρσος Ιωάννης 1973 Βασιλόπουλος Γιάννης 30/3/73 Βρυώνης Βυθούλκας Γαλάτης Νίκος Γεριτσίδης Γιώργος 17/11/73 Γεωργάκης Κώστας 19/9/70 Γεωργαράς Μαρίνος - Σπύρος 1973 Γιαννόπουλος Γρέλλος Δασκάλου Στέλιος 1974 Δημόπουλος Δικάλφα Καλλιόπη 1973 Διμαντάκος Έγκελμαν Ντόρις Μαριέτε 16/11/73 Ελής Παναγιώτης 25/4/67 Ευαγγελινός Ζησιμόπουλος Ηλιόπουλος Θεοδώρας Δημήτρης 18/11/73 Θεοδωρίδης Γιώργος 1968 Ιωαννίδης Ιωάννου Καζέπης Κώστας 1974 Καϊλης Γιάννης 26/2/74 Καλαβρού Μαρία 1967 Καλατζής Δημήτρης 5/8/67 Καραγεωργίου Στέλιος 17/11/73 Καραμανής Μάρκος 17/11/73 Κατής Κώστας 1969 Κατσικογιάννης 17/8/69 Κομνηνός Διομήδης 16/11/73 Κούλης Γεώργιος 19/4/72 Κούμπουλος Κρητικάκη Κυριακόπουλος Σάκης 1974 Κωνσταντίνου Γιώργος 4/5/73 Λαγαριώτης Μανδηλαράς Νικηφόρος 18/5/67 Μαρκούλης Νίκος 17/11/73 Ματζώρος Μαυρογιάννης Μέξης Μικρώνης Μιχαηλίδης Μπονάτος Χρίστος Μυρογιάννης Μιχάλης 17/11/73 Μώμος Νικολάου Παναγούλης Γιώργος 1968 Παντελεάκης Κυριάκος 17/11/73 Παπαγεωργίου Παπαδόπουλος Παπαϊωάννου Δημήτρης 17/11/73 Πεσλής Βασίλης 21/4/67 Πετρόπουλος Βασίλης 26/3/73 Ρακιτζής Αλέξανδρος Ράμμος Βασίλειος Ρίζος Τάκης 13/10/67 Σαμούρης Γιώργος 17/11/73 Σαρμαλής Σίμος Γεώργιος 9/1/74 Σινόπουλος Πέτρος 21/6/73 Σπαρτίδης Σταυρέλης Γιάννης 12/12/73 Σταυρόπουλος Σχίζας Σωτηρόπουλος Ιωάννης Τζαβαλάς Καρούσος 3/1/69 Τζιάνος Λάμπρος 21/12/73 Τορίλ Τεκλέτ(Αίγυπτος) Τσαρούχας Γιώργος 1968 Τσιγκούνης Τσικουρής Τσιτσιρίγκος Φώτης 7/4/72 Φαμέλης Βασίλης 17/11/73 Φιλίνης Γιάννης Νοέμ. 73 Φραγκόπουλος Θεόφιλος Χαλκίδης Γιάννης Χαραλαμπίδης Γιώργος Χατζηβασιλείου Οι τραυματίες των γεγονότων του Πολυτεχνείου, το Νοέμβρη του 1973, ήταν περισσότεροι από 1.100. Ο Έλληνας δε γονατίζει παρά μονάχα μπροστά στους νεκρούς του.