1. Βαλεριάνα, κέντρανθος (κόκκινη βαλεριάνα) Η βαλεριάνα είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Από τον 18ο αιώνα χρησιµοποιείται ως κατευναστικό του κεντρικού νευρικού συστήµατος. Η κόκκινη βαλεριάνα έχει ανάλογη δράση και χρησιµοποιείται στην κεντρική Ευρώπη, κυρίως στη Γερµανία. Τη βαλεριάνα τη βρίσκουµε κοντά σε ποτάµια και καταρράκτες, σε ελώδεις περιοχές και σε δάση. Το φυτό µπορεί να καλλιεργηθεί µε σπόρους και µεταφυτεύοντας τις παραφυάδες σε βάθος 30 εκ. σε ελαφρύ έδαφος. Προτιµάει εδάφη ξηρά και πολύ ήλιο. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Οι ρίζες της, οι οποίες συλλέγονται το φθινόπωρο και αποξηραίνονται στη σκιά, αφού πρώτα τις πλύνουµε καλά. Χρήση: Σε µορφή εγχύµατος λειτουργεί ως ήπιο κατευναστικό, αλλά βοηθά και στην αντιµετώπιση προβληµάτων αϋπνίας. Προσοχή: Οι υψηλές και συνεχείς δόσεις µπορεί να προκαλέσουν πονοκέφαλο. εν πρέπει να χρησιµοποιείται για περισσότερες από 8 συνεχείς ηµέρες. Επίσης, πρέπει να έχουµε υπόψη ότι ενισχύει τη δράση των υπνωτικών φαρµάκων. Σκόπιµο είναι να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης και της γαλουχίας. 2. υόσµος Η καλλιέργειά του γίνεται µε παραφυάδες σε ελαφρύ, όχι πολύ στεγνό έδαφος. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Τα υπέργεια τµήµατα του φυτού, που συλλέγονται ακριβώς πριν την άνθιση και αποξηραίνονται όσο το δυνατόν γρηγορότερα σε σκιά και σε θερµοκρασία χαµηλότερη των 35 C. Χρήση: Το αιθέριο έλαιο χρησιµοποιείται εξωτερικά σε µυαλγίες και νευραλγίες. Πρέπει όµως να αποφεύγεται η επαφή των παρασκευασµάτων που περιέχουν αιθέριο έλαιο µε το πρόσωπο και µε τη µύτη. Ως έγχυµα χρησιµοποιείται κατά της γαστρίτιδας, των κολικών και της δυσπεψίας. ιευκολύνει την έκκριση της χολής. Επίσης, υποβοηθά την εφίδρωση στον πυρετό και τη γρίπη. Το βράσιµο των φύλλων σε νερό και η εισπνοή των υδρατµών βοηθά κατά του κρυολογήµατος. Προσοχή: Πρέπει να αποφεύγεται η παρατεταµένη χρήση του αιθέριου ελαίου για εισπνοές. εν πρέπει να δίνεται σε παιδιά για διάστηµα µεγαλύτερο από 3 ηµέρες, ενώ πρέπει να αποφεύγεται στα βρέφη. Μπορεί να µειώσει τη ροή του γάλακτος, γι αυτό πρέπει να χρησιµοποιείται µε προσοχή κατά τη γαλουχία. Επίσης, πρέπει να χρησιµοποιείται µε µεγάλη προσοχή κατά την κύηση. Η χρήση παρασκευασµάτων µε δυόσµο αντενδείκνυται σε άτοµα µε απόφραξη του χοληδόχου πόρου ή/και µε σοβαρή ηπατική βλάβη. 3. Γλυκόριζα Είναι ένα πολυετές φυτό που το συναντάµε ως αυτοφυές κυρίως στη Μακεδονία. Συλλέγεται από το φθινόπωρο µέχρι το τέλος Μαρτίου. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Οι ρίζες και τα ριζίδια, που πλένονται καλά και αποξηραίνονται. Χρήση: Το αφέψηµα έχει σπασµολυτική δράση και χρησιµοποιείται σε ενοχλήσεις στοµάχου. Επίσης, είναι πολύ αποτελεσµατικό στον ξηρό βήχα ως µαλακτικό και αποχρεµπτικό. Προσοχή: Γενικά δεν πρέπει να καταναλώνεται σε υψηλές δόσεις, επειδή προκαλεί υπέρταση, οίδηµα και υποκαλιαιµία. Πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγεται από τους υπερτασικούς. Επίσης, αντενδείκνυται σε άτοµα µε προβλήµατα στη χοληδόχο κύστη, ηπατική κίρρωση, νεφρική ανεπάρκεια, αλλά και στην κύηση.
4. Αγριάδα ή άγρωστις ή αγρόπυρο Πρόκειται για ένα ζιζάνιο που βρίσκεται σε αγρούς και άγονες περιοχές και συλλέγεται την άνοιξη και το φθινόπωρο. Μπορούµε, επίσης, να το καλλιεργήσουµε και µε σπόρους. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Το ρίζωµα, που αποξηραίνεται στη σκιά, αφού πρώτα πλυθεί καλά. Χρήση: Κυρίως πίνετε ως αφέψηµα και ως διουρητικό για τις πέτρες στα νεφρά. Προσοχή: Ακριβώς επειδή είναι πολύ δραστική, η αγριάδα πρέπει να καταναλώνεται µε προσοχή. Το αφέψηµα χρειάζεται να είναι πολύ αραιωµένο, καθώς υπάρχει περίπτωση εάν διαλυθούν απότοµα οι πέτρες να τραυµατίσουν την ουροδόχο κύστη ή/και τους ουρητήρες και να παρατηρηθεί αίµα στα ούρα. 5. Βερβάσκο ή φλόµος Πρόκειται για ένα πολύ κοινό φυτό στη χώρα µας, που µπορεί επίσης να πολλαπλασιαστεί και µε την καλλιέργεια σπόρων. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Τα άνθη, αποξηραµένα σε σκιά σε ξηρές εποχές, στον αέρα. Τα συλλέγουµε από τα διετή φυτά από τον Ιούλιο µέχρι τον Σεπτέµβριο. Χρήση: Το έγχυµα ενδείκνυνται για τον παραγωγικό βήχα και τη βρογχική καταρροή. Προσοχή: Το έγχυµα πρέπει να διηθείται µε πανί, για να αποµακρύνονται οι τρίχες που έχει το φυτό. 6. Γλυκάνισο ή άνισο Είναι ένα µονοετές φυτό µε χαρακτηριστική ωραία µυρωδιά, του οποίου η καλλιέργεια γίνεται µε σπόρους που φυτεύονται την άνοιξη σε σειρές. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Ο καρπός (αποξηραµένος), που συλλέγεται τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο. Χρήση: Το πίνουµε για να αντιµετωπίσουµε τη βρογχική καταρροή. Προσοχή: Αντενδείκνυται σε άτοµα µε υπερευαισθησία στον άνισο ή στη µινθόλη. Μπορεί να προκαλέσει ποικίλες αλλεργικές αντιδράσεις (δερµατικές, αναπνευστικές, γαστρεντερικές). 7. εντρολίβανο ή αρισµαρές Είναι ένας µεσογειακός θάµνος που πολλαπλασιάζεται µε βλαστούς που αφήνονται να βγάλουν ρίζες ή αναπτύσσονται από σπόρους. Το συλλέγουµε φρέσκο όλο τον χρόνο. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Τόσο τα ξηρά (αποξηραίνονται σε θερµοκρασία χαµηλότερη των 35 C), όσο και τα χλωρά φύλλα. Χρήση: Εξωτερικά χρησιµοποιείται σε ερεθισµούς του δέρµατος και σε εντριβές για ρευµατικές παθήσεις, διότι προκαλεί τοπική υπεραιµία. Όταν λαµβάνεται εσωτερικά, δρα ως τονωτικό, σαν εµµηναγωγό και εκτρωτικό. Το έγχυµα µπορεί επίσης να χρησιµεύσει και κατά της πιτυρίδας, ως τελευταίο ξέπλυµα στα µαλλιά. Προσοχή: εν πρέπει να χρησιµοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης. Επίσης, σε µεγάλες δόσεις µπορεί να προκαλέσει σπασµούς και ίλιγγο. 8. Θυµάρι Θάµνος που βρίσκεται σε άγρια κατάσταση ή καλλιεργείται µε σπόρους που φυτεύονται σε σειρές. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Τα κλαδιά του, που συλλέγονται πριν την άνθιση και κατά τη διάρκειά της το καλοκαίρι. Το φυτό αποξηραίνεται σε σκιά και σε θερµοκρασία
χαµηλότερη των 35 C. Χρήση: Το έγχυµα χρησιµοποιείται για λοιµώξεις του θώρακα και ως αποχρεµπτικό σε βρογχική καταρροή. Προσοχή: εν πρέπει να χρησιµοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης. Επίσης, σε πολύ υψηλές τοξικές δόσεις µπορεί να προκαλέσει πονοκέφαλο, ίλιγγο και νεφρικές διαταραχές. 9, Μαϊντανός ή πετροσέλινο Είναι αυτοφυές στην Ελλάδα, αλλά καλλιεργείται και µε σπόρους. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Κυρίως τα υπέργεια τµήµατα, αλλά και οι ρίζες, που αποξηραίνονται σε θερµοκρασία χαµηλότερη των 40 C. Χρήση: Το αφέψηµα είναι διουρητικό και εµµηναγωγό. Προσοχή: εν πρέπει να χρησιµοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης και σε περιπτώσεις φλεγµονής των νεφρών. Μπορεί να λαµβάνεται µε εξαιρετική προσοχή σε περιπτώσεις οιδήµατος που έχει προκληθεί από καρδιακή ή/και νεφρική ανεπάρκεια. Έχουν αναφερθεί περιστασιακές αλλεργικές αντιδράσεις από το δέρµα και τους βλεννογόνους. Επίσης, σε µεγάλες δόσεις προκαλεί µέθη. 10. Μάραθο ή µάλαθρο Χρησιµοποιείται από τους ρωµαϊκούς χρόνους και πιστεύεται ότι βοηθάει στο αδυνάτισµα. Μάλιστα, λέγεται ότι το όνοµά του προέρχεται από το ρήµα µαραίνω που σηµαίνει αδυνατίζω. Στην Ελλάδα το συναντούµε ως αυτοφυές σε ξηρούς τόπους. Η καλλιέργειά του γίνεται µε σπόρους που σπέρνονται σε σειρές. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Οι ώριµοι καρποί (αποξηραµένοι), που συλλέγονται το φθινόπωρο. Χρήση: Το έγχυµα και το αφέψηµα χρησιµοποιούνται ως φάρµακα του πεπτικού συστήµατος, για τη δυσπεψία, τους κοιλιακούς και στοµαχικούς πόνους, αλλά και για τους κολικούς. Το έγχυµα (µε την προσθήκη µελιού) χρησιµοποιείται για τη βρογχική καταρροή (και σε παιδιά). Προσοχή: εν πρέπει να χρησιµοποιείται στην εγκυµοσύνη και στη γαλουχία. Έχουν αναφερθεί περιστασιακές αλλεργικές αντιδράσεις από το δέρµα και τους βλεννογόνους. Επίσης, σε µεγάλες δόσεις προκαλεί µέθη. 11. Μαντζουράνα Είναι αυτοφυής στην Ελλάδα, αλλά καλλιεργείται και µε σπόρους. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Τα υπέργεια τµήµατα του φυτού, που συλλέγονται από τον Ιούλιο µέχρι τον Αύγουστο και αποξηραίνονται στη σκιά. Χρήση: Το αφέψηµα είναι ορεκτικό, ευεργετικό για το στοµάχι, αντισπασµωδικό, διουρητικό. Το κατάπλασµα µε οινόπνευµα χρησιµεύει στον καθαρισµό των πληγών. Πολλές θεραπευτικές ιδιότητες αποδίδονται στη µαντζουράνα, αλλά µέχρι στιγµής δεν είναι καλά τεκµηριωµένες επιστηµονικά. Προσοχή: Σε µεγάλες δόσεις µπορεί να γίνει ηπατοτοξική, γι αυτό και η κατάχρηση του αφεψήµατος είναι επικίνδυνη. Προσοχή επίσης χρειάζεται και στην εξωτερική εφαρµογή του φυτού. Πρέπει να λαµβάνεται υπόψη ότι περιέχει σε χαµηλές συγκεντρώσεις αρβουτίνη και υδροκινόνη, που οδηγούν σε αποχρωµατισµό του δέρµατος.
12. Νεροµολόχα ή αλθέα Είναι ένα φυτό πολύ κοινό στην Ελλάδα που καλλιεργείται κιόλας. Πολλαπλασιάζεται µε τη ρίζα, σπανίως και µε σπόρους. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Οι ρίζες, οι οποίες συλλέγονται στο τέλος του φθινοπώρου, αποθηκεύονται σε δροσερό µέρος και στη συνέχεια ξεφλουδίζονται και ξηραί-νονται σε θερµοκρασία 50-60 C. Επίσης, τα φύλλα και τα άνθη, που συλλέγονται το καλοκαίρι. Χρήση: Τα φύλλα και τα άνθη χρησιµοποιούνται όµοια µε τη µολόχα. Επιπλέον, οι ρίζες έχουν αντιφλεγµονώδη δράση σε ήπιες φλεγµονές του γαστρικού βλεννογόνου. Προσοχή: Η ταυτόχρονη χρήση µε άλλα φάρµακα µπορεί να επιβραδύνει την απορρόφησή τους. 13. Μελισσόχορτο ή µέλισσα Το βότανο αυτό ήταν δηµοφιλές µεσαιωνικό ελιξήριο νεότητας. Στη χώρα µας το συναντάµε παντού ως αυτοφυές. Επίσης, καλλιεργείται µε σπόρους, που βλασταίνουν αργά, ή µε διαίρεση φυτών. Προτιµά καλά εδάφη που δεν είναι πολύ στεγνά. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Τα φύλλα (αποξηραµένα ή φρέσκα), που συλλέγονται πριν την άνθιση. Τα φύλλα αποξηραίνονται σε σκιά και σε θερµοκρασία χαµηλότερη των 35 C, όσο το δυνατόν γρηγορότερα, γιατί γίνονται καφέ αν αποξηρανθούν πολύ αργά. Χρήση: Σε µορφή εγχύµατος, ως κατευναστικό. 14. Μολόχα Είναι ένα µονοετές φυτό πολύ κοινό στην Ελλάδα, που συναντάται σε υγρές περιοχές, σε αγρούς και στην άκρη των δρόµων. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Τα άνθη ή/και τα φύλλα, που συλλέγονται από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο και αποξηραίνονται γρήγορα στη σκιά. Χρήση: Σχεδόν πάντα δίνεται ως αφέψηµα σε ερεθισµούς του στοµατικού βλεννογόνου και του λάρυγγα, όταν συνοδεύονται από ξηρό βήχα. Είναι καταπραϋντικό. Εξωτερικά χρησιµοποιείται σε φλεγµονές του δέρµατος. 15. Ρίγανη Είναι ένα βότανο διαδεδοµένο από την αρχαιότητα. Η σύγχρονη έρευνα έχει ανακαλύψει τις αντιµικροβιακές και αντιφλεγµονώδεις ιδιότητές της. Είναι αυτοφυές σε ασβεστούχα και πυριτιούχα εδάφη σε ζεστές περιοχές, σε φτωχά βοσκοτόπια, στην άκρη των δρόµων και αλλού. Μπορεί και να καλλιεργηθεί όταν πάρουµε ολόκληρο το φυτό και το µεταφυτέψουµε. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Τα υπέργεια τµήµατα του ανθισµένου φυτού, αποξηραµένο σε σκιά και σε θερµοκρασία χαµηλότερη των 35 C. Χρήση: Το έγχυµα δίνεται κατά του βήχα, σε βρογχική καταρροή και γενικά στις παθήσεις των αναπνευστικών οδών. Χρησιµοποιείται ως διουρητικό, σε ενοχλήσεις του ουροποιητικού συστήµατος, σε κοιλιακά άλγη, καθώς και για γαργάρες και πλύσεις του στόµατος. Είναι αντιφλεγµονώδες για τον λάρυγγα και τα ούλα. Το µάσηµα ριγανόξυλου ανακουφίζει τον πονόδοντο. Προσοχή: εν υπάρχει µέχρι στιγµής επαρκής επιστηµονική τεκµηρίωση για την αποτελεσµατικότητα του φυτού και αυτό πρέπει να λαµβάνεται σοβαρά υπόψη ως προς την αναµενόµενη θεραπευτική του δράση.
16. Τίλιο ή φλαµούρι Βρίσκεται στα δάση, αλλά καλλιεργείται κιόλας. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Από το δέντρο, που ανθίζει τον Μάιο µε Ιούλιο, χρησιµοποιούµε φαρµακευτικά τα άνθη, που συλλέγονται µόλις ανοίξουν τελείως και ξηραίνονται σε σκιά και σε θερµοκρασία χαµηλότερη των 35 C. Χρήση: Τα άνθη χρησιµοποιούνται σε περιπτώσεις κρυολογήµατος και ως εφιδρωτικό φάρµακο. Το ελληνικό τίλιο είναι πολύ πλούσιο σε βλέννη µε πολυσακχαρίτες και κάνει καλό στο στοµάχι. 17. Φασκόµηλο ή αλισφακιά Πρόκειται για ένα φυτό που συνδέεται µε τη µακροβιότητα. Είναι αυτοφυές στις χώρες της Μεσογείου, αλλά καλλιεργείται και σε κήπους µε σπόρους ή κοµµάτια ρίζας. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Τα φύλλα του, που συλλέγονται το καλοκαίρι, αποξηραµένα σε σκιά και σε θερµοκρασία χαµηλότερη των 35 C, αλλά και χλωρά. Χρήση: Το φυτό έχει αντιµικροβιακές και στυπτικές ιδιότητες. Το έγχυµα χρησιµοποιείται εξωτερικά σε φλεγµονές των βλεννογόνων και εσωτερικά στη δυσπεψία. Επίσης, είναι ιδανικό για γαργάρες και στοµατικές πλύσεις. Προσοχή: εν πρέπει να χρησιµοποιείται στην εγκυµοσύνη και τη γαλουχία, ούτε από όσους έχουν επιληψία, υπέρταση και από τα µικρά παιδιά. Επίσης, σε µεγάλες δόσεις µπορεί να προκαλέσει δηλητηριάσεις. Η παρατεταµένη χρήση µπορεί να οδηγήσει σε επιληπτικούς σπασµούς. 18. Τουσσιλάγκο ή βήχιο ή χαµαιλεύκη Πρόκειται για ένα πολύ κοινό πολυετές ελληνικό φυτό που συναντάται σε υγρά µέρη. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Τα άνθη, που συλλέγονται νωρίς την άνοιξη και αποξηραίνονται σε σκιά, και τα φύλλα, που συλλέγονται τον Μάιο και τον Ιούνιο και αποξηραίνονται στον ήλιο. Χρήση: Ο Ιπποκράτης και ο ιοσκουρίδης το αναφέρουν ως αποχρεµπτικό. Το έγχυµα από το φυτό αυτό χρησιµοποιείται σε οξεία βρογχική καταρροή και σε ήπιες φλεγµονές του στοµατικού και φαρυγγικού βλεννογόνου. Προσοχή: εν πρέπει να χρησιµοποιείται περισότερο από 4-6 εβδοµάδες συνολικά κατ έτος. Η χρήση παρασκευασµάτων µε τουσσιλάγκο αντενδείκνυται σε άτοµα µε πέτρες στη χοληδόχο κύστη, µε απόφραξη του χοληδόχου πόρου και συναφείς παθήσεις. Εφιστάται η προσοχή κατά την παρασκευή και τη χρήση του, δεδοµένου ότι το φυτό περιέχει ηπατοτοξικά συστατικά και η ηµερήσια δόση δεν πρέπει να υπερβαίνει συνολικά τα 100 µg σε αυτά τα συστατικά. 19. Χαµοµήλι Είναι ένα πολύ κοινό και γνωστό φυτό στη χώρα µας. Καλλιεργείται µερικές φορές µε σπόρους, που σπέρνονται αργά το φθινόπωρο ή την άνοιξη. Το άγριο χαµοµήλι ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέµβριο. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Τα «κεφάλια», αποξηραµένα σε σκιά και σε θερµοκρασία χαµηλότερη των 35 C. Χρήση: Εσωτερικά -κυρίως ως έγχυµα- χρησιµοποιείται σε περιπτώσεις στοµαχικών διαταραχών και µολύνσεων του στόµατος ή του λάρυγγα. Εξωτερικά -µε τη µορφή εγχύµατος σε κοµπρέσες- χρησιµοποιείται σε δερµατικά εξανθήµατα, σε εγκαύµατα και σε φλεγµονές των µατιών. Προσοχή: Για τις πλύσεις των µατιών µε χαµοµήλι εφιστάται η προσοχή κατά τη διήθηση του εγχύµατος, ώστε να µην υπάρχουν κόκκοι γύρης ή σκόνη στο διήθηµα,
που µπορεί τελικά να επιδεινώσουν το πρόβληµα. Επίσης, δεν πρέπει να χρησιµοποιείται για παρατεταµένο χρονικό διάστηµα κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης. 20. Φλησκούνι ή βληχόνι Είναι είδος συγγενές της µέντας και του δυόσµου και µπορεί να χρησιµοποιηθεί αντί γι αυτά. Βρίσκεται αυτοφυές σε ολόκληρη την Ελλάδα, συνήθως κοντά σε νερά και σε παραθαλάσσιες περιοχές, αλλά µπορεί και να καλλιεργηθεί. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Τα φύλλα και τα άνθη, που συλλέγονται από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο. Χρήση: Πίνουµε το αφέψηµα ή το έγχυµα ως τονωτικό, ευεργετικό για το στοµάχι και καταπραϋντικό κατά της βρογχίτιδας, της ηµικρανίας, των ιλίγγων και της διάρροιας. Το κατάπλασµα µπαίνει σε αποστήµατα και µώλωπες. Επίσης, χρησιµεύει και για να κάνουµε γαργάρες για τις παθήσεις του ρινοφάρυγγα, για το βήχα και γενικά για το άσθµα και τη γρίπη. 21. Ταραξάκο ή πικραλίδα ή αγριοµάρουλο ή αγριοράδικο Είναι πολύ κοινό φυτό και το συναντάµε σε χωράφια, στις άκρες των δρόµων και σε ακαλλιέργητες περιοχές. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Η ρίζα, η οποία πρέπει να κόβεται κατά µήκος πριν αποξηρανθεί στον ήλιο ή στη σκιά και συλλέγεται το φθινόπωρο. Επίσης τα φύλλα, καθώς και ολόκληρο το φυτό. Χρήση: Το έγχυµα από τα φύλλα και ο χυµός τους έχουν διουρητική και ορεξιογόνο δράση. Επίσης, διευκολύνουν την έκκριση της χολής. Προσοχή: Όπως συµβαίνει και µε όλα τα φυτά που περιέχουν πικρά συστατικά, µετά την κατανάλωσή του µπορεί να προκληθεί πεπτική δυσανεξία λόγω γαστρικής υπεροξύτητας. Η χρήση παρασκευασµάτων µε ταραξάκο αντενδείκνυται σε άτοµα µε απόφραξη του χοληδόχου πόρου και συναφείς παθήσεις. Σε περιπτώσεις µε πέτρες στη χοληδόχο κύστη µπορεί να χρησιµοποιηθεί µόνο κατόπιν ιατρικής συµβουλής. 22. Γεντιανή Είναι πολυετές φυτό, αυτοφυές στην Ελλάδα. Χρησιµοποιούµενα µέρη: Η αποξηραµένη ρίζα, που ξεθάβεται το φθινόπωρο. Χρήση: Το έγχυµα δίνεται ως διεγερτικό της όρεξης. Προσοχή: Γενικά δεν πρέπει να καταναλώνεται σε υπερβολικές δόσεις. Αντενδείκνυται σε άτοµα µε έλκος στοµάχου ή/και δωδεκαδακτύλου. Υπερευαίσθητα άτοµα µπορεί να εµφανίσουν πονοκέφαλο. * Πηγή: www.kastoria.gr