ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ Τρίτη 4 Νοεµβρίου 2003 ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Α.ΤΣΟΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗ ΙΗΜΕΡΙ Α ΠΟΥ ΙΟΡΓΑΝΩΣΕ ΤΟ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ (Τ.Ε.Ε.) ΣΤΗΝ ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΟΥ ΕΒΕΑ, ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ. Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ Ο ΗΓΙΩΝ SEVESO 1 KAI 2 ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ» «Νοµίζω ότι είναι ιδιαίτερα θετική η πρωτοβουλία του ΤΕΕ να ανοίξει διάλογο για τη διαχείριση της επικινδυνότητας και την πολιτική πρόληψης σχετικά µε την ασφάλεια στη χώρα µας από βιοµηχανικά ατυχήµατα από την παρουσία επικίνδυνων ουσιών, που είναι και το αντικείµενο των σχετικών οδηγιών ασφάλειας για τη βιοµηχανική παραγωγή. Τα ευρωπαϊκά κράτη µετά το ατύχηµα στις Ινδίες και στην Ιταλία, στο Σεβέζο, ευαισθητοποιήθηκαν και υποχρεώθηκαν να σκεφτούν ότι υπάρχει ανάγκη πολιτικής πρόληψης για τη διαχείριση ατυχηµάτων. Να βελτιώσουµε δηλαδή και να διαχειριστούµε όρους ασφαλούς λειτουργίας των βιοµηχανικών µονάδων και γενικότερα της βιοµηχανικής παραγωγής. Αυτό είναι αναµφισβήτητα µία θετική εξέλιξη. Ο βαθµός και ο ρυθµός εξέλιξης της ευρωπαϊκής κοινωνίας και οικονοµίας σηµαίνει ότι ωρίµασαν οι συνθήκες, ώστε να µπορούµε να σκεφτόµαστε, πέραν από το στρατηγικό στόχο της οικονοµικής µεγέθυνσης, και άλλους αναγκαίους στόχους που συµβαδίζουν και είναι αναντικατάστατοι στην επίτευξη της µεγέθυνσης του οικονοµικού αποτελέσµατος. Αυτό ήταν φυσιολογικό νοµίζω να συµβεί. ιότι συγχρόνως, στην Ευρώπη ωρίµαζαν οι συνθήκες να δηµιουργήσουµε προϋποθέσεις µιας βιώσιµης µακροχρόνιας οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Βιώσιµη οικονοµικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά, ανάπτυξη, ήταν το ζητούµενο πλέον. Αυτός είναι ο στόχος που διαµορφώθηκε. Και σε αυτή την κατεύθυνση, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, άρχισαν να προστίθενται µία σειρά από νέους συντελεστές που ήταν ικανοί να βοηθήσουν. Έτσι µπήκαµε στην εποχή της µεγάλης αλλαγής, της τεχνολογικής επανάστασης που έρχεται να συµπληρώσει την βιοµηχανική επανάσταση. Έτσι εισερχόµαστε στην οικονοµία και κοινωνία της γνώσης, στην οποία προσπαθούν οι ευρωπαϊκοί λαοί και οι ευρωπαϊκές χώρες να εισάγουν την τεχνολογία ως ένα στοιχείο βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας, της παραγωγικότητας, της ποιότητας, της καινοτοµίας και της αποτελεσµατικότητας της παραγωγικής λειτουργίας, είτε είναι βιοµηχανία, είτε εµπόριο, είτε υπηρεσίες, είτε οπουδήποτε αλλού. Στο πλαίσιο αυτής της νέας κατεύθυνσης, οι κοινωνίες και οι λαοί της Ευρώπης διαπιστώνουν ότι πλέον δεν αρκεί η οικονοµική µεγέθυνση, αλλά πρέπει να συµβαδίσει µε την κοινωνική συνοχή και την αλληλεγγύη. Πρέπει να συµµετέχει όλος ο λαός, όλες οι κοινωνίες, το σύνολο της κοινωνίας, στο αποτέλεσµα της οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Και προσδιορίζοντας τους όρους κάτω από οποίους µπορεί να προωθηθεί η ανταγωνιστικότητα µέσα στην παραγωγή, 1
στην οικονοµία, στις υπηρεσίες και στη διοίκηση, έρχονται να συνειδητοποιήσουν ότι ανταγωνιστικότητα σηµαίνει παραγωγικότητα. Παραγωγικότητα σηµαίνει ότι υπάρχει βελτίωση στην παραγωγικότητα της εργασίας, που σηµαίνει σταθεροποίηση του κόστους της εργασίας, σηµαίνει όµως από την άλλη πλευρά, ότι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που παράγονται, µπορούν πράγµατι να παραχθούν µε ασφάλεια για τον καταναλωτή και τον πολίτη. Και εδώ αρχίζουν να προσδιορίζονται νέοι συντελεστές. Η ασφάλεια δεν προσδιορίζεται επαρκώς, εάν προσδιορίζουµε βιοµηχανικούς όρους παραγωγής, εάν βάλουµε προδιαγραφές για τις πρώτες ύλες, εάν έρθουµε να οριοθετήσουµε τεχνολογικές νέες διαδικασίες παραγωγής. Παραδείγµατα έχουµε πολλά. Στην παραγωγή ενέργειας π.χ., ένα θέµα που µας απασχολεί αυτόν τον καιρό ιδιαίτερα έντονα. Περνώντας από την καύση του µαζούτ στα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, στην εποχή χρησιµοποίησης φυσικού αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, διαπιστώνουµε την αλλαγή της τεχνολογίας, αλλά και την ανάγκη πλέον, σε αυτές τις αλλαγές τεχνολογίας, να συµβαδίσουν απαραίτητα, -και µάλιστα όσο πιο νέα τεχνολογία τόσο πιο απαραίτητα είναι-, τα µέτρα πρόληψης, ασφάλειας, διαµόρφωσης ασφαλών συνθηκών δουλειάς των εργαζοµένων. Στη δεκαετία του 80, είχαµε ανακαλύψει τους όρους υγιεινής και ασφάλειας για τους εργαζοµένους. Ήταν το 82-83, όταν ο αξέχαστος Γιώργος Γεννηµατάς είχε συµβάλλει καθοριστικά στην πορεία αυτή, θέτοντας το ως πρώτο θέµα. Πολλοί στην Ελλάδα δεν το κατάλαβαν και ιδιαίτερα οι βιοµηχανίες, οι παραγωγικές διαδικασίες, τα τσιµεντάδικα, τα ορυχεία, που διεκδικούν µάλιστα φέτος να ενταχθούν στον αναπτυξιακό νόµο και εκείνα, όπως οι υπόλοιπες παραγωγικές δραστηριότητες. Και πιστεύω προσωπικά ότι είναι θετικό να δοθεί η δυνατότητα και σε αυτούς να µπουν σε ευνοϊκά κριτήρια όσον αφορά την ανάπτυξη. ιότι, σε τελική ανάλυση, συµβάλλουν καθοριστικά και αυτοί µε τη σταθερή µεγέθυνση, -ορυχεία, ενέργεια, ηλεκτρισµός-, στην αύξηση της παραγωγικότητας και στην αύξηση του ΑΕΠ αυτή την περίοδο, σε αντίθεση µε άλλους κλάδους. Η βιοµηχανική παραγωγή, µετά από δύο χρόνια κάµψης, τη χρονιά που κλείνουµε, φαίνεται να έχει µεγάλες επιτυχίες. Έχουµε σταθερή µεγέθυνση και στην εσωτερική παραγωγή και στις εξαγωγές στη βιοµηχανία και στην παραγωγή και στην ενέργεια, αλλά και στην καθαρή βιοµηχανική παραγωγή. Αυτό δείχνει και τη βελτιωµένη ανταγωνιστικότητα που υπάρχει πλέον στην ελληνική παραγωγή. ιότι συγκρίνοντας µε τις αντίστοιχες καταστάσεις της Ε.Ε., βλέπουµε τη διαφορά, που δείχνει τη σηµαντική βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονοµίας, µέσα από τη συµβολή των εξαγωγών και της βιοµηχανικής παραγωγής, καθ όλη τη διάρκεια του 2003. Τα βιοµηχανικά ατυχήµατα, τα ΒΑΜΕ που λέµε στις εγκυκλίους, µεγάλης έκτασης αποτελούν πλέον ένα σταθερό θέµα ενασχόλησης. Χαίροµαι διότι εδώ γίνεται προσπάθεια να ληφθούν υπόψη όλα τα ενδεχόµενα, δηλαδή να γίνει µία διαχείριση πρόβλεψης ατυχηµάτων πάσης µορφής και βέβαια να απαντήσουµε. Η πρόβλεψη στην ελληνική κοινωνία, έχει αναχθεί σε µία αναγκαία δηµιουργική δύναµη προστασίας της εξέλιξής µας. Το ζήσαµε πολύ έντονα, όταν κληθήκαµε να αντιµετωπίσουµε τις συνέπειες των σεισµών ή µάλλον την ανάγκη να ζούµε µε τους σεισµούς. Και έπρεπε να λάβουµε προληπτικά µέτρα, προληπτικές πολιτικές, που 2
είναι πάντοτε καλύτερες έναντι των οποιωνδήποτε πολιτικών ασφάλειας προωθείς, για να αντιµετωπίσει της ζηµιές που προέρχονται από αυτές τις καταστάσεις. Στην µεγάλη πυρκαγιά που συνέβη στη ΕΗ στον Άγιο ηµήτριο, πριν δύο χρόνια, είχαν βρεθεί µέσα σε παλιούς µετασχηµατιστές υλικά που περιείχαν και κλοφέν και καταλαβαίνετε ότι από την πιθανή επαφή πυρκαγιάς µε κλοφέν, δηµιουργούνται αέρια που είναι καταστροφικά, εγκληµατικά. Ξεκίνησε µία διαδικασία αντικατάστασης όλων αυτών των παλιών µετασχηµατιστών, όµως ελεγχόµενη από τις αρχές της Ε.Ε., όπου δηλώνεται κατά έτος ο αριθµός των αντικειµένων που αποσύρονται, ώστε να υπάρχει πλήρης διαφάνεια. Εδώ έχουµε προληπτική διαχείριση κινδύνου στην προκειµένη περίπτωση, διότι αποφασίσαµε και τα αντικαθιστούµε. Όµως η προληπτική διαχείριση κινδύνου περιλαµβάνει µέτρα στην καθηµερινή δουλειά, στην καθηµερινή παραγωγή, στην αλυσίδα, στη σειρά παραγωγής και εδώ βέβαια αρχίζουν τα προβλήµατα. ιότι έρχονται οι βιοµηχανίες που συµφωνούν, έχουν πυροσβεστικό σώµα όπως τους επιβάλλει ο νόµος, πέρα από έναν αριθµό εργαζοµένων. Αλλά, ποιος πληρώνει να έχει αποκλειστικά πυροσβέστες, να κάθονται πιθανώς και ένα και δύο χρόνια, για να τους χρειαστεί όταν κάποια στιγµή γίνει πυρκαγιά. Άρα λοιπόν θα βρει την εύκολη λύση, κάποιον που εργάζεται σε κάποιο τµήµα, που ενδεχοµένως δεν έχει πολλή δουλειά, θα του αναθέσει συγχρόνως να κάνει και τη δουλειά του πυροσβέστη. Η πρόληψη λοιπόν, είναι κλειδί, αλλά δεν είναι εγγύηση. ιότι γεγονότα µπορούν να συµβούν, ανεξάρτητα και στις µεγαλύτερες και τις πιο καλά προετοιµασµένες µονάδες από πλευράς πρόληψης. Άρα πρέπει να υπάρχει υποδοµή που θα αντιµετωπίζει την καταστροφή, τον κίνδυνο, στα διάφορα σενάρια, τα οποία µελετούµε, και για αυτό ακριβώς πρέπει να είµαστε επαρκώς εξοπλισµένοι. Έχουµε λοιπόν ένα µεγάλο θέµα και εδώ µπαίνει πολιτικός διάλογος πλέον. Στην Ε.Ε. έχουµε αναδείξει και πάλι στην εποχή της οικονοµίας και της κοινωνίας της γνώσης, τη βιοµηχανία, την παραγωγή, τη µεταποίηση, ως καθοριστικό κλάδο, τον οποίο ναι µεν αντιµετωπίζουµε οριζόντια στα πλαίσια των οριζόντιων πολιτικών ανάπτυξης της Ε.Ε., όµως συγχρόνως προβλέπουµε για πρώτη φορά, τοµεακές παρεµβάσεις, που δεν αναιρούν τον οριζόντιο χαρακτήρα των πολιτικών µας για την οικονοµική ανάπτυξη. Όµως για τη µεταποίηση, την παραγωγή και τη βιοµηχανία, προβλέπουµε δυνατότητα ολοκληρωµένης πολιτικής που έρχεται να στηρίξει τον κλάδο. Αυτό έγινε, διότι διαπιστώθηκε ότι για να µπορέσεις να αξιοποιήσεις τις νέες τεχνολογίες, την πληροφορική, την ηλεκτρονική, πρέπει να υπάρξει η παραγωγική βάση στην οποία θα εφαρµόσεις αυτές τις αρχές. ιότι στο κενό δεν εφαρµόζονται, από µόνες τους δεν παράγουν οι νέες τεχνολογίες αποτέλεσµα. Εδώ λοιπόν υπεισέρχονται οι όροι, οι προϋποθέσεις και οι περιορισµοί της πολιτικής πρόληψης ατυχηµάτων. Σε ορισµένους κλάδους, όχι σε όλους βέβαια, π.χ. σε ένα κτίριο το να κάνεις ένα σύστηµα πυροπροστασίας, είναι σχετικά εύκολο, έχει περάσει πλέον, είναι αποδεκτό. Σε µία βιοµηχανική µονάδα παραγωγής, σε ένα µεγάλο εργοστάσιο υψηλής τεχνολογίας, ηλεκτρονικής π.χ., έχουµε στη Θεσσαλονίκη ένα που έχει 600 εργαζόµενους, µε υψηλή τεχνολογία, µε πολλές προδιαγραφές, σε διάφορα στάδια εξέλιξης κλπ. Και εκεί δεν είναι δύσκολο, επειδή ασχολείται µε την υψηλή τεχνολογία κατανοούν ότι είναι ανάγκη να υπάρχει προληπτική διαχείριση των κινδύνων και εποµένως και εκεί περνάει. Έχουµε όµως και µέση τεχνολογία και παραγωγικές µονάδες και βιοµηχανίες χαµηλής τεχνολογίας, που δυστυχώς είναι η πλειοψηφία στην Ελλάδα, και αυτό είναι και το πρόβληµά µας. Και προσπαθούµε να 3
ξεφύγουµε και να υπερβούµε αυτή την κατάσταση αναβαθµιζόµενοι σε υψηλότερο επίπεδο, υψηλότερης τεχνολογίας παραγωγής υπηρεσιών και προϊόντων, διότι τότε µόνο βελτιώνεται συνολικά και η παραγωγική δραστηριότητα και η οικονοµία ουσιαστικά της χώρας. Και εδώ υπάρχουν οι προδιαγραφές που έχουν κατά καιρούς εκδοθεί στη δεκαετία του 80, είτε για την προστασία διαχείρισης βιοµηχανικών κινδύνων από την πλευρά της λειτουργίας, είτε αυτή του 96, που προβλέπει τη διαχείριση και σε περίπτωση ύπαρξης επικίνδυνων ουσιών, και αυτή βέβαια είναι υπό αναθεώρηση τώρα από το πλαίσιο της Ε.Ε. Η εφαρµογή και αυτών των οδηγιών, συγκρούεται µε µία σειρά από δυσκολίες που υπάρχουν στον χώρο όπου πραγµατοποιείται η παραγωγή. Εποµένως, είναι ένα θέµα, αυτό πώς το ξεπερνάµε. ιαδικασίες όπως η σηµερινή, συµβάλουν σηµαντικά. Το ΤΕΕ ως σύµβουλος της Πολιτείας είναι ο ενδεδειγµένος φορέας για αυτό. Στα βιοµηχανικά ατυχήµατα δεν χρειάζεται να περιµένουµε να δούµε, µετά βεβαιότητας θα έχουµε κάποια ατυχήµατα, κανείς δεν ξέρει πότε και πως, άρα λοιπόν η πολιτική πρόληψης είναι αναγκαία. Εδώ χρειάζεται να διαµορφώσουµε προϋποθέσεις και όρους που δεν αφορούν µόνο στην παραγωγή. Όπως π.χ. η µεταφορά επικίνδυνων ουσιών στους αυτοκινητοδρόµους, πρόσφατα συνέβη ένα τροµακτικό ατύχηµα, ακριβώς λόγω έλλειψης µέτρων ασφαλείας. Έχουµε ένα καθηµερινό θέµα κινδύνου, τη διαχείριση των καυσίµων. Σε αρκετές πολυκατοικίες στην Ελλάδα ιδιαίτερα τα προηγούµενα χρόνια, υπήρχαν απλά βενζινάδικα, αποθήκες βενζίνης. Και µάλιστα µερικές φορές γίνεται και επιχείρηση αλλοίωσης ή νοθείας. Μία στο παρελθόν πολύ διαδεδοµένη τακτική, που ευτυχώς τώρα την αντιµετωπίζουµε αποτελεσµατικά µέσα από τις νέες διαδικασίες, τη νέα νοµοθεσία, τους ελέγχους µε τα ΚΕ ΑΚ του Υπουργείου Ανάπτυξης που πλέον φροντίζουν να εξασφαλίζουν εγγύηση ασφάλειας στην αγορά καυσίµων, στα πρατήρια βενζίνης. Το Υπουργείο Ανάπτυξης είναι αρµόδιο σε θέµατα ανάλυσης και εκτίµησης των κινδύνων ενός ατυχήµατος µέσα στο χώρο της βιοµηχανικής εγκατάστασης, καθώς επίσης για τον προσδιορισµό των σεναρίων ενδεχοµένων ατυχηµάτων. Παράλληλα, η ανάθεση της αξιολόγησης των µελετών ασφαλείας θα αποτελέσει µέρος ενός µεγάλου έργου το οποίο έχει ενταχθεί στη δράση 2.9.1. του ΕΠΑΝ του Γ ΚΠΣ. Στο πλαίσιο εφαρµογής του Γ ΚΠΣ, στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Ανταγωνιστικότητα, µέσω της δράσης 2.9.5. προβλέπεται και η ενίσχυση µικροµεσαίων επιχειρήσεων για την πραγµατοποίηση επενδύσεων για την πρόληψη και αντιµετώπιση Βιοµηχανικών Ατυχηµάτων Μεγάλης Έκτασης. Η δράση αυτή απευθύνεται σε ΜΜΕ που υπόκεινται στις διατάξεις της ΚΥΑ 5697/690 που αποτελεί εναρµόνιση της Οδηγίας SEVESO II. Ο πρώτος κύκλος της δράσης 2.9.5. προκηρύχθηκε στις 27/12/02 µε προϋπολογισµό 25 εκατ., εκ των οποίων το 40% είναι δηµοσία δαπάνη. Η δηµοσία δαπάνη των 10 εκατ. αναλύεται σε 6,5 εκατ. κοινοτική συµµετοχή και 3,5 εκατ. εθνική συµµετοχή. Ο δεύτερος κύκλος της δράσης 2.9.5. προκηρύχθηκε στις 22/10/03 µε προϋπολογισµό 4,5 εκατ.. Η καταληκτική ηµεροµηνία για την υποβολή προτάσεων είναι η 16/1/04. 4
Έχουµε υποχρέωση για ενηµέρωση. Το πιο κρίσιµο θέµα από όλα αυτά, πέραν των τεχνικών προδιαγραφών, είναι προς τα έξω, στην κοινωνία, να περάσει πλατιά η αναγκαία πληροφόρηση ότι εδώ χρειάζονται πολιτικές πρόληψης. ιότι ο κίνδυνος είναι ένα φαινόµενο που αφορά το λαό, τους πολίτες. Άρα η ενηµέρωση του πολίτη, πιστεύω είναι η πιο βασική µας πολιτική υποχρέωση. Και φορείς όπως το ΤΕΕ, νοµίζω ότι πρέπει να εγγυηθούν την τήρηση και το σεβασµό αυτής της υποχρέωσης προς τον πολίτη, διότι έτσι µόνο θωρακίζουµε τα δικαιώµατά του. Να λοιπόν γιατί η δουλειά που γίνεται από εσάς εδώ έχει σηµασία, δεν πρέπει να τη δει κανείς απλά ως µια τεχνοκρατική επικοινωνιακή συνάντηση, όπου µεταξύ τους οι ειδικοί συζητούν. Θα φροντίσουµε όσο µπορούµε προς τα έξω να περάσουµε αυτά τα πράγµατα, διότι αυτός που θα κερδίσει είναι αυτός που περιµένει έξω από αυτό το χώρο να δει εάν θα προκύψει κάτι για αυτόν. Και ο Έλληνας πολίτης, αυτή την περίοδο, ενδιαφέρεται πολύ, για τον ίδιο, ατοµικά, τι προκύπτει από τις µεγάλες πρωτοβουλίες και δραστηριότητες, είτε της Κυβέρνησης, είτε των κοµµάτων, είτε των φορέων. Ο πολίτης, έχοντας υποστεί τα τελευταία χρόνια τις συνέπειες µίας γρήγορης, βίαιης θα έλεγα, προσαρµογής σε νέα δεδοµένα που διαρκώς αλλάζουν γύρω του, πλέον δεν περιορίζεται να ακούει και δεν αποδέχεται ό,τι του προτείνουν, να τον ενηµερώνουν και να του λένε τι θαυµάσια πράγµατα µπορούν να γίνουν. Περιµένει να δει εάν θα προκύψει κάτι το συγκεκριµένο για τον ίδιο, τη λειτουργία του, την ασφάλειά του, την απασχόλησή του, την προοπτική του. Και νοµίζω, ότι για την ασφάλεια του πολίτη, η δική σας δουλειά εδώ µπορεί να στείλει σαφή καθαρά µηνύµατα. Φροντίστε αυτά, να τα στείλουµε όλοι µαζί, διότι αυτό νοµίζω θα είναι µία συµβολή στις σηµερινές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας. 5