ΟΜΙΛΙΑ ΓΓΑΝ κ ΧΡΙΣΟΠΟΤΛΟΤ 1 ST ΙΝTEREG CONFERENCE (24-25 TH NOVEMBER 2010) REGIONAL POLICIES ON DISASTER PREVENTION Αγαπητέ κε Τπουργέ, κε Τφυπουργέ, κοι Γενικοί Γραμματείς, Αγαπητοί προσκεκλημένοι, κυρίες και κύριοι, Σο Τπουργείο Προστασίας του Πολίτη και η Γενική Γραμματεία Ασφάλειας Ναυσιπλοΐας ειδικότερα, έχει μεταξύ άλλων, ως κύριο μέλημα: την προστασία της ανθρώπινης ζωής και της περιουσίας στην θάλασσα, την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος. Σο έργο αυτό υποστηρίζεται από τις αντίστοιχες Διευθύνσεις Ασφάλειας Ναυσιπλοΐας και Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος (ΔΠΘΠ). Η Διεύθυνση Ασφάλειας Ναυσιπλοΐας (ΔΑΝ) δια των συνεχών και αυστηρών ελέγχων των πλοίων, ανεξαρτήτως σημαίας, που καταπλέουν σε ελληνικούς λιμένες, αλλά και δια της εναρμόνισης της ελληνικής νομοθεσίας με τις Αποφάσεις των Διεθνών Οργανισμών και τις Οδηγίες και Κανονισμούς της Ε.Ε., λαμβάνει κάθε μέτρο που αποβλέπει στην αναβάθμιση των επιπέδων ασφάλειας των πλοίων, της πρόληψης και του περιορισμού του αριθμού και των επιπτώσεων των ναυτικών ατυχημάτων. Ειδικότερα, η Ελλάδα ως ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Μνημονίου υνεννόησης των Παρισιών (PARIS MOU 1982) - περιοχική συμφωνία των Κ-μ της Ε.Ε που ιδρύθηκε με σκοπό την αναβάθμιση της ποιοτικής ναυτιλίας και των περιορισμό δραστηριοποίησης στα θαλάσσια και εσωτερικά ύδατα των πλοίων που 1
δεν πληρούν τις απαιτήσεις των Διεθνών υμβάσεων προβαίνει σε εντατικές επιθεωρήσεις των πλοίων υπό ξένη σημαία που καταπλέουν σε Ελληνικούς λιμένες και παρακολουθεί τα υπό Ελληνική σημαία πλοία που επιθεωρούνται και κρατούνται από ξένες Λιμενικές Αρχές. Επισημαίνεται ότι, όσον αφορά τον πίνακα απόδοσης των σημαιών των Κρατών από το έτος 2001, η Ελληνική σημαία για πρώτη φορά παρουσιάζεται στην Λευκή Λίστα (White List) του PARIS MOU, στην οποία συνεχίζει να βρίσκεται μέχρι και σήμερα, γεγονός που υπογραμμίζει τo υψηλό ποιοτικό επίπεδο των πλοίων με Ελληνική σημαία και το γεγονός ότι η Ελληνική ημαία είναι μία από τις πλέον ποιοτικές (Quality Flag) διεθνώς. ημειώνεται ότι η Ελλάδα κατατάσσεται μία από τις πρώτες ναυτιλιακές δυνάμεις μεταξύ των Κρατών-Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε χωρητικότητα (GT) πλοίων υπό ελληνική σημαία ενώ πρωτοστατεί στο σύνολο των κοινοτικών πολιτικών που άπτονται του αντικειμένου των ναυτιλιακών μεταφορών. Ωστόσο αν και οι προσπάθειες για την αναβάθμιση της ποιοτικής ναυτιλίας βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο από τα Κ-μ της Ε.Ε ναυτικά ατυχήματα εξακολουθούν να συμβαίνουν. Όπως είναι γνωστό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετά τα ναυάγια του Δ/Ξ ERIKA το 1999 και του Δ/Ξ PRESTIGE το 2002 αποφάσισε την ίδρυση ενός «Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια στην Θάλασσα» και προώθησε την 1 η και 2 η δέσμη νομοθετικών προτάσεων για την ασφάλεια στη θάλασσα και την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος (γνωστά ως πακέτα ERIKA I και ERIKA II) και την 23 η Νοεμβρίου 2005 το Κολέγιο των Επιτρόπων υιοθέτησε μια νέα δέσμη επτά (07) συνολικών νομοθετικών προτάσεων για την ασφάλεια στη θάλασσα (ERIKA III), με στόχο τη συμπλήρωση των προαναφερόμενων νομοθετικών πακέτων με μέτρα που θα ενίσχυαν την ήδη ισχύουσα νομοθεσία ως προς την πρόληψη και την αποτροπή των επιπτώσεων από ένα ναυτικό ατύχημα. 2
Σην Καθιέρωση Κανόνων Ελέγχου των Αναγνωρισμένων Οργανισμών (Νηογνώμονες). Σην τροποποίηση της Οδηγίας για τον Έλεγχο των Πλοίων στα Λιμάνια. Σην τροποποίηση της Οδηγίας αναφορικά με το Κοινοτικό ύστημα παρακολούθησης των Πλοίων. Ση Διερεύνηση των Ναυτικών Ατυχημάτων. Σο Καθεστώς Αποζημίωσης για την δια Θαλάσσης Μεταφορά Επιβατών (Διεθνής ύμβαση «Athens» Protocol 2002) σε περίπτωση ατυχήματος. Σην ασφάλιση των Πλοιοκτητών για τις ναυτικές απαιτήσεις. Σις υποχρεώσεις του Κράτους ημαίας. το πλαίσιο του πακέτου μέτρων ERIKA III της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη ναυτική ασφάλεια, προωθήθηκε η δημιουργία ενός κοινοτικού συστήματος παρακολούθησης της κυκλοφορίας των πλοίων και ενημέρωσης. Σο σύστημα αυτό, μέσω του σχηματισμού πλήρους εικόνας σχετικά με τα πλοία που πλέουν στα ύδατα ευθύνης των κρατών μελών, συμβάλλει ουσιαστικά στην πρόληψη των ναυτικών ατυχημάτων και της θαλάσσιας ρύπανσης, καθώς και στην ελαχιστοποίηση των συνεπειών στο θαλάσσιο και στο παράκτιο περιβάλλον. Οι πληροφορίες που συλλέγονται στο πλαίσιο της παρακολούθησης της θαλάσσιας κυκλοφορίας δύνανται να ανταλλάσσονται μεταξύ των κρατών μελών. Σο κοινοτικό σύστημα ανταλλαγής ναυτιλιακών πληροφοριών «SafeSeaNet», που έχει αναπτυχθεί από την Επιτροπή σε συμφωνία με τα κράτη μέλη περιλαμβάνει, αφενός δίκτυο ανταλλαγής δεδομένων και αφετέρου τυποποίηση των κύριων διαθέσιμων πληροφοριών για τα πλοία και τα φορτία τους. Παρέχει έτσι ακριβείς και επικαιροποιημένες πληροφορίες σχετικά με τις κινήσεις των πλοίων που βρίσκονται στα ευρωπαϊκά ύδατα, καθώς και σχετικά με θαλάσσια συμβάντα. Λαμβανομένων υπόψη πρόσφατων ναυτικών ατυχημάτων, ιδιαίτερη σημασία έχει δοθεί στις πληροφορίες που αφορούν στα ακριβή χαρακτηριστικά των επικίνδυνων ή ρυπογόνων εμπορευμάτων που μεταφέρονται μέσω της θάλασσας, ιδιαίτερα των υδρογονανθράκων (hydrocarbons). 3
Σο ύστημα Αυτόματης Αναγνώρισης των πλοίων (AIS: Automatic Identification System), έχει αποδειχθεί ότι δεν βελτιώνει μόνο τις δυνατότητες παρακολούθησης των εν λόγω πλοίων, αλλά κυρίως την ασφάλειά τους, συμβάλλοντας ουσιαστικά στον τομέα της πρόληψης ναυτικών ατυχημάτων. το πλαίσιο αυτό, η χώρα μας έχει αναπτύξει παράκτιο δίκτυο σταθμών του συστήματος AIS (Automatic Identification System), ώστε να λαμβάνει ανά πάσα στιγμή τις θέσεις των πλοίων. Μέχρι σήμερα, υπόχρεα να φέρουν συσκευές AIS (Automatic Identification System), είναι τα εμπορικά πλοία. Ωστόσο, δεδομένου του σημαντικού αριθμού συγκρούσεων στις οποίες εμπλέκονται αλιευτικά σκάφη τα οποία αποδεδειγμένα δεν έχουν αναγνωριστεί από εμπορικά πλοία ή δεν έχουν αναγνωρίσει εμπορικά πλοία γύρω τους, το μέτρο αυτό πρόκειται να επεκταθεί σταδιακά και σε αλιευτικά σκάφη μήκους άνω των 15 μέτρων. Επιπλέον, η πρόοδος που έχει επιτευχθεί σήμερα στις νέες τεχνολογίες και ιδίως στις διαστημικές εφαρμογές, παρέχει σήμερα τη δυνατότητα επέκτασης της παρακολούθησης της θαλάσσιας κυκλοφορίας στην ανοιχτή θάλασσα και σε ακόμα μεγαλύτερη απόσταση από τις ακτές και επομένως καλύτερης κάλυψης των ευρωπαϊκών υδάτων, και μέσω συστημάτων αναγνώρισης και εντοπισμού πλοίων μεγάλης εμβέλειας (Long Range Intedification and Traffic), τα οποία πρόκειται να ενταχθούν πλήρως στο σύστημα παρακολούθησης της κυκλοφορίας των πλοίων και ενημέρωσης. ε περίπτωση που κάποιο πλοίο παρουσιάζει δυνητικούς κινδύνους, λόγω του ιστορικού ή της κατάστασης του, για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και το περιβάλλον, αποδίδεται ιδιαίτερη προσοχή στην παρακολούθησή του, λαμβάνοντας τα ενδεικνυόμενα μέτρα, προκειμένου να αποφευχθεί η επιδείνωση των κινδύνων που δημιουργεί. Επίσης, όλες οι σχετικές πληροφορίες μεταδίδονται άμεσα στα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη. Σέλος, από τα κράτη μέλη έχουν καταρτιστεί σχέδια για την υποδοχή, σε περίπτωση που απαιτηθεί, πλοίων που χρήζουν συνδρομής στους λιμένες τους ή σε 4
κάθε άλλο προστατευόμενο τόπο υπό τις βέλτιστες δυνατές συνθήκες, με σκοπό τον περιορισμό της έκτασης των συνεπειών των ναυτικών ατυχημάτων. Αλλά τι συμβαίνει όταν παρά τα προληπτικά μέτρα συμβαίνει ένα ατύχημα; Ένας ολοκληρωμένος μηχανισμός υπηρεσιών έρευνας & διάσωσης είναι διαθέσιμος να παράσχει συνδρομή σε κάθε πλοίο που θα βρεθεί σε δυσχερή θέση, οπουδήποτε στην περιοχή ευθύνης της Ελλάδος Μια ποικιλία από διάφορους τύπους σκαφών, ελικοπτέρων και αεροσκαφών είναι διαθέσιμα και συμπληρώνονται από ομάδες των ειδικών δυνάμεων του λιμενικών και των υποβρυχίων αποστολών. Σο Ενιαίο Κέντρο υντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (ΕΚΕΔ) του Λιμενικού ώματος είναι εγκατεστημένο ακριβώς δίπλα από το Κέντρο Επιχειρήσεων και τα Κέντρα Σηλεπικοινωνιών, που λαμβάνουν και διαχειρίζονται τα σήματα κινδύνου από τους ραδιοφάρους κινδύνου. Όλα τα ανωτέρω συνηγορούν στην ορθή συνολική εκτίμηση του συμβάντος και την γρήγορη ανταπόκριση όσων είναι επιφορτισμένοι να ενεργήσουν. Πέραν αυτών, κάθε Λιμενική Αρχή είναι ένα μικρό κέντρο έρευνας διάσωσης με μονάδες, επικοινωνίες, σχέδια εκτάκτου ανάγκης, σχεδιασμένα για τις ιδιαιτερότητες της περιοχής δικαιοδοσίας τους. Σο έτος 2009, 5218 άτομα βοηθήθηκαν από το ΕΚΕΔ σε σύνολο 1399 περιστατικών. Επιπρόσθετα και στα πλαίσια υποχρεωτικής ενσωμάτωσης Κοινοτικών Οδηγιών και Διεθνών υμβάσεων μετά από κάθε ναυτικό ατύχημα μία ομάδα εξειδικευμένων διερευνητών μεταβαίνει στο τόπο του ναυτικού ατυχήματος, με σκοπό την διερεύνηση των συμπτωματικών παραγόντων και των αιτιών που οδήγησαν σε αυτό και κατ επέκταση στην εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων και υποβολής προτάσεων για την λήψη διορθωτικών μέτρων σε νομοθετικό πλαίσιο και την αποφυγή παρόμοιων ναυτικών ατυχημάτων στο μέλλον. Ναυτικό Ατύχημα, όμως σημαίνει ενδεχόμενα και θαλάσσια ρύπανση. 5
Η ΓΓΑΝ μεριμνά ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότερη προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος δια της πρόληψης περιστατικών ρύπανσης της θάλασσας από πετρέλαιο και άλλες επιβλαβείς ουσίες, στην καταπολέμηση περιστατικών ρύπανσης της θάλασσας και των ακτών της χώρας μας από πλοία και χερσαίες πηγές, θέτοντας σε κίνδυνο τα συμφέροντα των θιγόμενων τοπικών κοινωνιών, καθώς και για τη λήψη κατάλληλων νομοθετικών μέτρων με βάση την εθνική, κοινοτική και διεθνή νομοθεσία. Σο ΤΠτΠ/ΓΓΑΝ, μέσω της Διεύθυνσης Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος (ΔΠΘΠ), αποσκοπεί: 1) τη διασφάλιση της απαραίτητης υποδομής για την αντιμετώπιση κυρίως ατυχηματικών περιστατικών πρόκλησης ρύπανσης της θάλασσας, με απώτερο στόχο την προστασία των παράκτιων ζωνών των νησιών και μητροπολιτικών περιοχών, όπου παρατηρείται αυξημένη δραστηριότητα στους τομείς του τουρισμού, των θαλάσσιων μεταφορών κ.λ.π. 2) τη πλήρη ετοιμότητα άμεσης επέμβασης έτσι ώστε να εξασφαλισθεί η έγκαιρη κινητοποίηση ανταπόκριση, για την αποτελεσματική καταπολέμηση περιστατικών ρύπανσης της θάλασσας και των ακτών, 3) την προστασία των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών, όπως των παράκτιων περιοχών του καταλόγου Natura 2000 (τόποι κοινοτικής σημασίας) 4) τη συμμόρφωση της χώρας μας με την Διεθνή ύμβαση OPRC 1990 (Oil Pollution Response Convention 1990) για την ετοιμότητα, συνεργασία και αντιμετώπιση της ρύπανσης της θάλασσας από πετρέλαιο. Η Ελλάδα, έχει «Κυρώσει τη Διεθνή ύμβαση για την ετοιμότητα, συνεργασία και αντιμετώπιση της ρύπανσης της θάλασσας από πετρέλαιο, 1990 (OPRC 90)», ενώ έχει θεσπίσει με το Π.Δ. 11/2002 το «Εθνικό χέδιο Έκτακτης Ανάγκης για την αντιμετώπιση περιστατικών ρύπανσης από πετρέλαιο και άλλες επιβλαβείς ουσίες» κατ εξουσιοδότηση του οποίου εγκρίθηκαν και υφίστανται σύγχρονα Σοπικά χέδια Έκτακτης Ανάγκης για την αντιμετώπιση περιστατικών ρύπανσης σε όλες τις Λιμενικές Αρχές τις χώρας. 6
ε περίπτωση εκδήλωσης περιστατικού ρύπανσης ή ενδεχόμενου κινδύνου διαφυγής πετρελαίου /επιβλαβών ουσιών στο θαλάσσιο περιβάλλον, εφαρμόζονται αναλόγως του επιπέδου (προβλέπονται τρία (3) επίπεδα) του περιστατικού, το τοπικό ή το περιφερειακό (συνδυασμός τοπικών) ή το εθνικό σχέδιο αντιμετώπισης περιστατικού έκτακτης ανάγκης από τις Λιμενικές Αρχές ή την Κεντρική Τπηρεσία του ΤΠτΠ/ΓΓΑΝ (ΔΠΘΠ). Κατ εφαρμογή του βασικού Νόμου «Περί Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος» έχουν ιδρυθεί 24 Περιφερειακοί ταθμοί Καταπολέμησης Ρύπανσης (ΠΚΡ) σε αντίστοιχες Λιμενικές Αρχές με γνώμονα την κατά το δυνατό αρτιότερη γεωγραφική κάλυψη της Επικράτειας και με στόχο την άμεση αντιμετώπιση της ρύπανσης της θάλασσας στις πλέον ευαίσθητες περιοχές, όπως αυτές που παρουσιάζουν συχνή διέλευση πλοίων και αυξημένη πιθανότητα πρόκλησης ρύπανσης. Οι ταθμοί έχουν στελεχωθεί με εκπαιδευμένο προσωπικό και έχουν εφοδιασθεί με τα απαραίτητα μέσα, εξοπλισμό και υλικά απορρύπανσης ώστε να επαυξάνεται η ετοιμότητα άμεσης επέμβασης με επιδιωκόμενο σκοπό να εξασφαλίζεται έγκαιρη επιχειρησιακή κινητοποίηση, ανταπόκριση και αποτελεσματικότητα στην καταπολέμηση περιστατικών ρύπανσης της θάλασσας και των ακτών. Επίσης, όλες οι Λιμενικές Αρχές της Χώρας εφοδιάζονται με σύγχρονο εξοπλισμό και υλικά για την αντιμετώπιση περιστατικών ρύπανσης της θάλασσας, με βάση τον υφιστάμενο σχεδιασμό και τις ιδιαιτερότητες των περιοχών ευθύνης τους. Επισημαίνεται ότι ο εξοπλισμός και τα μέσα του ΤΠτΠ/ΓΓΑΝ χρησιμοποιούνται στο βαθμό που είναι αναγκαίο για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ρύπανσης, αφού κατά το νόμο υπεύθυνος για την καταπολέμηση αυτής είναι ο υπαίτιος πρόκλησής της. την περίπτωση αδυναμίας αντιμετώπισης ο υπαίτιος υποχρεούται να προσλαμβάνει και να χρησιμοποιεί εξειδικευμένα συνεργεία που διαθέτουν τα αναγκαία μέσα-εξοπλισμό καθώς και 7
έμπειρο προσωπικό. Οι εργασίες καταπολέμησης της ρύπανσης, εκτελούνται πάντοτε υπό την εποπτεία της Λιμενικής Αρχής και του ΤΠτΠ/ΓΓΑΝ/ΔΠΘΠ. Σο ΤΠτΠ/ΓΓΑΝ διαθέτει έντεκα (11) απορρυπαντικά σκάφη που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση ρύπανσης της θάλασσας από πετρέλαιο, ήτοι πέντε (05) σκάφη πολλαπλής χρησιμότητας και έξι (06) αμιγώς απορρυπαντικά σκάφη. Παράλληλα, το ΤΠτΠ/ΓΓΑΝ διαθέτει τρία (03) δικινητήρια αεροσκάφη και τέσσερα (04) μονοκινητήρια αεροσκάφη που επιτηρούν στα πλαίσια των τακτικών περιπολιών τους τον Ελληνικό θαλάσσιο χώρο, ενώ σε περίπτωση σοβαρού περιστατικού ρύπανσης συνδράμουν στην επιτήρηση, συντονισμό και εποπτεία των εργασιών απορρύπανσης. Εκ των ανωτέρω σκαφών τα τρία (03) δικινητήρια είναι εφοδιασμένα με συστήματα επιτήρησης / ταυτοποίησης IR, UV και SLAR. Εκτός των ανωτέρω, το ΤΠτΠ/ΓΓΑΝ διαθέτει και συμβατικό εξοπλισμό και υλικά απορρύπανσης που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση ρύπανσης της θάλασσας, ο οποίος είναι μεταξύ άλλων: πλωτά φράγματα, εξοπλισμός και αναλώσιμα υλικά απορρύπανσης [απορροφητικά υλικά, Χημικές Διασκορπίστηκες Ουσίες (Χ.Δ.Ο.) (φιλικές προς το περιβάλλον) εγκεκριμένου τύπου, κ.α.]. Ληφθεί υπόψη ότι, παραμένουν σε ετοιμότητα ικανοποιητικά αποθέματα για να αποσταλούν, οπουδήποτε απαιτηθεί συμπληρωματικά, στην Κεντρική Αποθήκη Τλικών Απορρύπανσης (Κ.Α.Τ.Α.) στην Ελευσίνα. Ο σχεδιασμός του ΤΠτΠ/ΓΓΑΝ/ΔΠΘΠ στον τομέα του εξοπλισμού για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος εστιάζεται στην διασφάλιση της διαθεσιμότητας της απαραίτητης υποδομής η οποία, παράλληλα με τη διοργάνωση ανά διετία διευρυμένων περιφερειακών ασκήσεων καταπολέμησης ρύπανσης σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (EMSA: European Maritime Safety Agency), διασφαλίζουν την μέγιστη επιχειρησιακή ετοιμότητα, την άμεση ανταπόκριση, με σκοπό την αποτελεσματική αντιμετώπιση των περιστατικών της ρύπανσης της θάλασσας ανά την ελληνική επικράτεια. 8