ΔΙΑΛΕΞΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΟΥ10 ου ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη

ΔΙΑΛΕΞΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΟΥ10 ου ΕΞΑΜΗΝΟΥ 2015-2016 ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη 18.4.2016 Νικολέτα Τάσιου Νοσοκομειακός Φαρμακοποιός Ε.Σ.Υ. M.Sc., M.Sc. Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας

ΟΡΙΣΜΟΙ ΥΓΕΙΑ: «Η κατάσταση πλήρους σωματικής, νοητικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς η απουσία νόσου ή αναπηρίας.»("health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity.") (καταστατικό Π.Ο.Υ, Ν. Υόρκη,1946) Δημόσιο, κοινωνικό αγαθό με καταναλωτικό και ταυτόχρονα, επενδυτικό χαρακτήρα. (Δρίζης και συν.,1992)

ΟΡΙΣΜΟΙ ΦΑΡΜΑΚΟ αναμφισβήτητα κυρίαρχος ο ρόλος του στην διατήρηση της ΥΓΕΙΑΣ στην πρόληψη, στην διάγνωση, την βελτίωση ή αντιμετώπιση των ψυχικών και σωματικών ασθενειών

ΦΑΡΜΑΚΟ : α) κάθε ουσία ή συνδυασμός ουσιών που εμφανίζεται να έχει θεραπευτικές ή προφυλακτικές ιδιότητες για τις ασθένειες ανθρώπων, ή β) κάθε ουσία ή συνδυασμός ουσιών που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ή να χορηγηθεί σε ανθρώπους, με σκοπό να αποκατασταθούν, να διορθωθούν ή να τροποποιηθούν φυσιολογικές λειτουργίες με την άσκηση φαρμακολογικής, ανοσολογικής ή μεταβολικής δράσης, είτε να γίνει ιατρική διάγνωση. ΦΕΚ59/τΒ - 24.1.2006

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ είναι η επιστήμη και η τέχνη που έχει ως αντικείμενο τη μελέτη και την παρασκευή του ΦΑΡΜΑΚΟΥ, προς το σκοπό διάθεσής του και χρήσης, απ αυτόν που το έχει ανάγκη. ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ: είναι η Φαρμακευτική που ασκείται με την παροχή υπηρεσιών στα σύγχρονα νοσηλευτικά ιδρύματα, με σκοπό την κάλυψη των πάσης φύσεως φαρμακευτικών αναγκών τους, τόσο σε υπηρεσίες οργάνωσης και διοίκησης, όσο και σε υπηρεσίες κλινικής φαρμακευτικής και φαρμακευτικής τεχνολογίας. (Π.Δ. 108/93)

ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ είναι ο επιστήμονας λειτουργός της ΥΓΕΙΑΣ, ο κάτοχος της ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ γνώσης και φιλοσοφίας ικανός να παρέχει τη φαρμακευτική φροντίδα. Ο ειδικός στο φάρμακο Ο υπεύθυνος για την παρασκευή και τη διακίνησή του Ο ειδικός στον έλεγχο και στη ορθολογική του χρήση

ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ Η ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ είναι μία επιστήμη προσανατολισμένη στον ασθενή Το Φαρμακείο αποτελεί την πύλη στην Πρωτοβάθμια Περίθαλψη Ερωτήσεις που ο ασθενής δεν κάνει στο γιατρό Η επαφή ασθενούς και Φαρμακοποιού περιλαμβάνει συμβουλευτικές και επικοινωνιακές πτυχές των οποίων η «εκμετάλλευση» παίζει κυρίαρχο ρόλο στην προσανατολισμένη στο άτομο προαγωγή υγείας

ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΙΑΤΡΟΣ ΠΑΡΟΝ ΙΑΤΡΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ Rx ΕΛΕΓΧΟΣ Rx ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΑΘΕΣΗ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ

ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ Εξειδικευμένη Γνώση στο Φάρμακο Rx Επικοινωνιακές Δεξιότητες Δεξιότητες Παρακολούθησης της Φαρμακευτικής Εξέλιξης

ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ Φαρμακοποιός στην ανώτατη εκπαίδευση Ερευνητής Φαρμακοποιός Φαρμακοποιός Φαρμακείου Κοινότητας Φαρμακοποιός σύμβουλος επί θεμάτων υγείας και φαρμάκου Φαρμακοποιός επί της ενημέρωσης για τα φάρμακα ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΣ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ Κλινικός Φαρμακοποιός Φαρμακοποιός Βιομηχανίας Πυρηνικός Φαρμακοποιός Φαρμακοποιός Ογκολογίας Φαρμακοποιός επί διαδικαστικών θεμάτων Φαρμακοποιός κτηνιατρικών φαρμάκων Φαρμακοποιός υπεύθυνος καλλυντικών και παραφαρμακευτικών προϊόντων

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΣ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ ΓΝΩΣΕΙΣ Διοικητικής οργάνωσης, διαχείρισης και μέριμνας Φάρμακα-Δραστικές Ουσίες-Δράση-Ενδείξεις Αντενδείξεις-Παρενέργειες-Χρήσεις Συνταγοτεχνία-Μορφοποίηση-Διαλυτότητες-Παρασκευή Γαληνικών κ.α.-ραδιοφάρμακα-κυτταροτοξικά Κανόνες Συνταγογράφησης-Παρακολούθησης Συνταγών- Ορθή πρακτική στη διακίνηση του Φαρμάκου Κλινικής Φαρμακευτικής και Νοσολογικής Κίνησης και Λειτουργίας-Φαρμακευτικά Ιστορικά Μεθόδους υγειονομικής εκπαίδευσης-κατάρτισης εκπαιδευόμενων Σχετικά με Ερευνητική Δραστηριότητα Οδηγός συμπεριφοράς - Επικοινωνιακές δεξιότητες

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ Η Νοσοκομειακή Φαρμακευτική έχει τις ρίζες της κάπου μακριά στη σκλαβωμένη Ελλάδα Έως το 1960: Τα μισά Νοσοκομεία της Αθήνας και όχι μόνο ήταν Ν.Π.Ι.Δ. Τα υπόλοιπα ήταν Ν.Π.Δ.Δ. του Ν.Δ. 2592/53 Φαρμακεία Νοσοκομείων: -υπηρεσίες με ανεξάρτητες αρμοδιότητες -τμήματα της Διοικητικής Υπηρεσίας του Νοσοκομείου.

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ 1983 ΦΕΚ 143/Α/07.10.1983 ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ Αποτελεί τον Ιδρυτικό Νόμο του Ε.Σ.Υ. Η περίθαλψη που πραγματοποιείται με δαπάνες του Δημοσίου και των Ασφαλιστικών Οργανισμών και Ταμείων διακρίνεται σε εξωνοσοκομειακή (ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ) που παρέχεται από τα Κέντρα Υγείας, τα Περιφερειακά Ιατρεία τους και τα Εξωτερικά Ιατρεία των Νοσοκομείων και σε νοσοκομειακή (ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ) που παρέχεται από τα Νοσοκομεία.

Το Νοσοκομείο λοιπόν αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του Ε.Σ.Υ. Κάθε Νοσοκομείο οργανώνεται και λειτουργεί σύμφωνα με τον ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ του. Η έκδοση, αναμόρφωση και τροποποίησή του γίνεται με Υπουργικές Αποφάσεις στα πλαίσια του Νόμου. Κάθε Νοσοκομείο απαρτίζεται από τρεις Υπηρεσίες: α)ιατρικη β)νοσηλευτικη γ)διοικητικη

ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΜΕΙΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ

ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ Καθιστά υποχρεωτική τη λειτουργία Νοσοκομειακού Φαρμακείου σε όλα τα Δημόσια Νοσοκομεία Εντάσσει το Νοσοκομειακό Φαρμακείο ως τμήμα του Εργαστηριακού Τομέα της Ιατρικής Υπηρεσίας

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ Το Νοσοκομειακό Φαρμακείο ιδρύεται υποχρεωτικά, σε κάθε Νοσοκομείο λειτουργεί και εξυπηρετεί αποκλειστικά τους νοσηλευόμενους ασθενείς, καθώς και αυτούς που προσέρχονται στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών και όσων από τις κείμενες διατάξεις δικαιούνται φαρμακευτική περίθαλψη από το Νοσοκομειακό Φαρμακείο.

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ 1993- Π.Δ. 108 ΦΕΚ50/7.4.1993 ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ, ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ Κατόπιν επίμονου και πάγιου αιτήματος της ΠΕΦΝΙ για αναθεώρηση και προσαρμογή στα Ευρωπαϊκά πρότυπα 2014-ΝΟΜΟΣ 4316 ΦΕΚ270/24.12.2014 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β -ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΙ Άρθρο 5 & 6-Νοσοκομειακοί Φαρμακοποιοί τη Απομάκρυνση διαχείρισης υγειονομικού υλικού από Φαρμακευτική Διαχείριση.

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ - ΕΛΛΑΔΑ 15 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΗΜΕΡΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΥ ΗΜΕΡΑ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ Αθήνα 1971 5 ο ετήσια εκπαιδευτική συνάντηση 280 Αμερικανών Νοσοκομειακών Φαρμακοποιών, μέλη της Αμερικανικής Εταιρείας Νοσοκομειακών Φαρμακοποιών 18.5.1976 καταρτίζεται και επικυρώνεται το καταστατικό της Π.Ε.Φ.Ν.Ι. με ιδρυτικό μέλος και Πρόεδρο τον Κ. Μελισσαράτο 16-18 Οκτωβρίου 1986 πραγματοποιείται το Πρώτο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Σεμινάριο Νοσοκομειακών Φαρμακοποιών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών στην Αθήνα. Αίτημα της Π.Ε.Φ.Ν.Ι. η δημιουργία ειδικού επιστημονικού φορέα Νοσοκομειακής Φαρμακευτικής στο Υπουργείο Υγείας. Π.Δ. 112/89 Άρθρο 7 παρ.1 εδ.γ ΦΕΚ Τα 49/10.2.89 δημιουργείται Τμήμα Νοσοκομειακής Φαρμακευτικής στη Διεύθυνση Φαρμάκων και Φαρμακείων του Υπουργείου Υγείας με αναφερόμενο το Υπηρεσιακό του αντικείμενο Π.Δ. 106/2014 ΦΕΚ 173/28.8.2014 που είναι το Τμήμα Νοσοκομειακής Φαρμακευτικής στη Διεύθυνση Φαρμάκων και Φαρμακείων του Υπουργείου Υγείας; Από τότε μέχρι σήμερα

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ - ΕYΡΩΠΗ

HOSPITAL PHARMACY is the health care service, which comprises the art, practice, and profession of choosing, preparing, storing, compounding, and dispensing medicines and medical devices, advising healthcare professionals and patients on their safe, effective and efficient use. (EAHP)

ΕΑΗΡ (Ευρωπαϊκή Ένωση Νοσοκομειακών Φαρμακοποιών) Κοινότητα των Εθνικών Ενώσεων των Νοσοκομειακών Φαρμακοποιών Η σύνθεσή της αυξάνεται κάθε χρόνο και εκπροσωπεί τα συμφέροντα των Νοσοκομειακών Φαρμακοποιών σε 31 χώρες όλης της Ευρώπης. 6 Μαρτίου 1972 εκπρόσωποι από έξι Ευρωπαϊκές χώρες υπέγραψαν το πρώτο καταστατικό στη Χάγη της Ολλανδίας. Πρώτος πρόεδρος ο Γάλλος Marcel Lebas και τα πρώτα μέληχώρες:βέλγιο, Βρετανία, Δανία, Γαλλία, Ολλανδία, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Μετά την προσάρτηση της Ιρλανδίας και της Ισπανίας το 1973 ακολούθησαν οι Νορβηγία, Ελλάδα, Αυστρία, Σουηδία και Ελβετία.

Ποιοι είναι οι στόχοι της ΕAHP; Να αναπτύξει τη Νοσοκομειακή Φαρμακευτική και να δημιουργήσει μία κοινή πολιτική στο Φαρμακευτικό Τομέα της Ευρώπης. Να εργαστεί για την προώθηση της θέσης και του ρόλου των Φαρμακοποιών στα Νοσοκομεία Να προασπίζεται τα συμφέροντα των Νοσοκομειακών Φαρμακοποιών στα κράτη-μέλη της Ένωσης με τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης Να προωθεί τη συνεργασία με άλλες επαγγελματικές οργανώσεις «Hospital Pharmacists making the difference in medication use»

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ Λειτουργεί μετά από άδεια που χορηγείται από την Διεύθυνση Υγείας της Οικείας Νομαρχίας 1. σχετική αίτηση της Διοίκησης του Νοσοκομείου 2. Έλεγχος των χώρων εγκαταστάσεως και της τήρησης των προδιαγραφών που καθορίζονται για την συγκρότηση και οργάνωσή του από το Π.Δ. 108/93

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ Επιθεωρείται και ελέγχεται σύμφωνα με τις ισχύουσες κάθε φορά διατάξεις περί επιθεωρήσεως Φαρμακείων και λειτουργεί σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ. και του οργανισμού του νοσοκομείου.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ Χορηγεί τα φάρμακα με ατομική συνταγή, εφαρμόζοντας όπου είναι εφικτό και το σύστημα των εξατομικευμένων δόσεων για φαρμακευτική αγωγή 24ώρου. Επίσης χρησιμοποιεί το γενικό συνταγολόγιο για την χορήγηση φαρμάκων γενικής χρήσης.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ Διευθύνεται από αδειούχο Φαρμακοποιό, ο οποίος υπέχει προσωπική διαχειριστική και νομική ευθύνη. Είναι υπόλογος για την άσκηση της νοσοκομειακής φαρμακευτικής, την καλή λειτουργία του νοσοκομειακού φαρμακείου, την τήρηση της ισχύουσας εν γένει φαρμακευτικής νομοθεσίας και την εφαρμογή των οικονομικών διατάξεων και των διαχειριστικών κανόνων που διέπουν τα Νοσηλευτικά Ιδρύματα.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ Κατανομή εγκαταστάσεων και τα απαραίτητα όργανα, σκεύη και εξοπλισμός Η σύνθεση του προσωπικού και οι αρμοδιότητες της κάθε ειδικότητας Οι αρμοδιότητες του Φαρμακευτικού Τμήματος Το συνταγογραφούμενο και διακινούμενο υλικό καθώς και ο τρόπος προμήθειας και χορήγησής του Τα τηρούμενα αρχεία και παραστατικά Η κατανομή της διαχείρισης του Φαρμακευτικού ή Λοιπού Υλικού (Φαρμακευτικού Υλικού- Χημικού υλικού και Οινοπνεύματος Ναρκωτικών κλπ) Οι διαδικασίες σύμφωνα με την κείμενη Νομοθεσία για την προμήθεια, τη φύλαξη και την διακίνηση των ειδών καθώς και η διαχείριση των ληξιπρόθεσμων. ΠΔ.108/1993

ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ Προμήθεια,αποθήκευση συντήρηση και διάθεση στα διάφορα τμήματα του Νοσοκομείου και στους λοιπούς δικαιούχους φαρμάκων και λοιπού υλικού, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. Διαχείριση υλικών Την Παρασκευή και διάθεση παρεντερικών και άλλων στείρων και μη στείρων παρασκευασμάτων Τον έλεγχο της προς εξέταση συνταγογραφίας, προς αποφυγή φαρμακευτικών σφαλμάτων Την εφαρμογή κατάλληλων συστημάτων διάθεσης και γενικώς διακίνησης και παρακολούθησης του υλικού, για την ασφαλή χορήγηση και χρήση του από τους αρρώστους και την καλή φύλαξη και συντήρησή του στα διάφορα νοσηλευτικά και άλλα τμήματα του Νοσοκομείου.

ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ συνέχεια Τον έλεγχο των αιτούμενων ποσοτήτων υλικού από τα διάφορα τμήματα του Νοσοκομείου, με βάση τις ανάγκες λειτουργίας τους. Την εφαρμογή υπηρεσιών κλινικής φαρμακευτικής με παροχή της αναγκαίας φαρμακευτικής πληροφόρησης Τη συμβουλευτική ενημέρωση για τη σωστή χρήση των φαρμάκων και των διαφόρων συσκευών υλικών αρμοδιότητας του φαρμακείου, με συμβολή όπου χρειάζεται για την καλύτερη σχεδίαση των διαφόρων σχημάτων ειδικής φαρμακοθεραπείας, με παρακολούθηση και αξιολόγηση της φαρμακευτικής δράσης των φαρμάκων Τη διακίνηση για τη Διεξαγωγή Κλινικών Δοκιμών Φαρμάκων, σύμφωνα με τις ισχύουσες κάθε φορά διατάξεις Τη συμβολή στην καθιέρωση της σωστής, επωφελέστερης για τον ασθενή και οικονομικά συμφέρουσας φαρμακευτικής πολιτικής

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ Το Νοσοκομειακό Φαρμακείο στελεχώνεται από το κατωτέρω προσωπικό: Του κλάδου ΠΕ- Νοσοκομειακών Φαρμακοποιών Του κλάδου ΔΕ- Βοηθών Φαρμακείου Του κλάδου ΔΕ- Διοικητικού Του κλάδου ΔΕ- Προσωπικού Η/Υ Του κλάδου ΤΕ- Τεχνολόγων ή/ και ΔΕπαρασκευαστών (σε νοσοκομεία με ΚΜΔΦ) Όλοι εκτελούν τις εργασίες της υπηρεσίας σύμφωνα με τις αρμοδιότητες που υπεύθυνα τους αναθέτει ο Διευθυντής Φαρμακοποιός.

ΜΕ ΤΙ ΑΣΧΟΛΕΙΤΑΙ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ Ο ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟΣ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ;

Η Σύγχρονη πραγματικότητα Τα Συστήματα Υγείας διαθέτουν περιορισμένους πόρους και αυτοί θα πρέπει να κατανέμονται και να χρησιμοποιούνται όσο το δυνατό καλύτερα για τη βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας στους ασθενείς.

Διοικητική Οργάνωση και Διαχείριση Συνεργασία με τους συναδέλφους εντός του Νοσοκομειακού Φαρμακείου αλλά και με ομάδες υγειονομικών πολλαπλών καθηκόντων και με στελέχη λήψης αποφάσεων. Ανάπτυξη κριτηρίων και συστημάτων αξιολόγησης ώστε να τίθενται προτεραιότητες αναφορικά με τις δράσεις του Νοσοκομειακού Φαρμακείου Συνεργασία με αρμόδια στελέχη του Νοσοκομείου για την ανάπτυξη του πλάνου απασχόλησης του ανθρώπινου δυναμικού προς το σκοπό εφαρμογής επίβλεψης και βελτίωσης της προδιαγεγραμμένης ασκούμενης φαρμακευτικής πολιτικής. Πολλαπλασιαστικός παράγοντας στην απόδοση των ανθρώπων στην εργασία και όχι περιοριστικός. Επιδίωξη το 100% της παραγωγικότητας. Εμπλοκή στο σχεδιασμό και στην εξειδίκευση των παραμέτρων για την εφαρμογή και αξιολόγηση των μηχανογραφικών πληροφορικών συστημάτων που αφορούν τις διαδικασίες φαρμάκων Γνώση της Εθνικής Φαρμακευτικής Νομοθεσίας, Ορθής Πρακτικής και Διοικητικών Διαδικασιών

Διαδικασία «φαρμακευτικού εφοδιασμού» Εμπλοκή στην περίπλοκη διαδικασία της προμήθειας των φαρμάκων αλλά και άλλων υλικών. -διαφανείς διαδικασίες προμήθειας Ευθύνη για όλα τα στάδια προμήθειας και διανομής -παραγγελία -παραλαβή -αποθήκευση & συντήρηση -προετοιμασία -χορήγηση Εφαρμογή Νοσοκομειακού Συνταγολογίου

Διαδικασία επιλογής: Παρακολούθηση των στατιστικών δεδομένων για κάλυψη των αναγκών στο Νοσοκομείο ανάλογα με τη ζώνη στην οποία αυτό ανήκει. - Α ΖΩΝΗ: 20 ημερών αποθέματα - Β ΚΑΙ & Γ ΖΩΝΗ:30 ημερών αποθέματα Λόγω της κατά περιόδους ανακοστολόγησης των φαρμάκων, οι παραγγελίες πρέπει να περιορίζονται στις απολύτως απαραίτητες αφού όμως πάντα εκτιμηθεί ο χρόνος κάλυψης των αναγκών με τα υπάρχοντα αποθέματα

Διαδικασία προμήθειας: Παραγγελία κατευθείαν στις Φαρμακευτικές Εταιρείες Κύριο λόγο η δραστική ουσία Το φθηνότερο επωφελέστερο γεννόσημο φάρμακο Με βάση τα ιδιοσκευάσματα που έχουν κατακυρωθεί με ειδική τιμή μέσω σύμβασης από την Επιτροπή Προμηθειών Υγείας. Όταν δεν υπάρχει διαθέσιμο γεννόσημο όπως στα πρωτότυπα σπανίων παθήσεων ή στα φάρμακα υψηλού κόστους οι παραγγελίες πραγματοποιούνται με βάση τον εβδομαδιαίο προγραμματισμού αναγκών των νοσηλευτικών τμημάτων ή εξωτερικών ασθενών. Με βάση το Νοσοκομειακό Συνταγολόγιο Παραγγελία σκευασμάτων που δεν συμπεριλαμβάνονται στο Νοσοκομειακό Συνταγολόγιο για την ασφαλή φροντίδα μεμονωμένων ασθενών ( αίτηση εισαγωγής σκευάσματος)

Διαδικασία αποθήκευσης Επισήμανση με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η ταυτότητα των φαρμάκων Μέριμνα για την ακεραιότητα των συσκευασιών πριν την ορθή χορήγησή τους Συντήρηση σύμφωνα με τις προδιαγραφές του φύλλου οδηγιών του φαρμάκου Υποστήριξη και χρήση συστημάτων που επιτρέπουν την ανιχνευσιμότητα όλων των φαρμάκων που διατίθενται από το Φαρμακείο Σκοπός η ελάττωση του κινδύνου αλλοίωσης του φαρμάκου από το στάδιο την προμήθειας έως τη χορήγηση στον ασθενή Ο Νοσοκομειακός Φαρμακοποιός είναι υπεύθυνος και για τα αποθέματα των φαρμάκων που φυλάσσονται στους χώρους των κλινικών του Νοσοκομείου και επιβάλλεται ο τακτικός έλεγχος και σε αυτές.

Διαδικασία χορήγησης Φαρμάκων Δωρεάν χορήγηση Φαρμάκων σε ασθενείς με βιβλιάριο ασθενείας οικονομικής αδυναμίας -Βαρύνει αποκλειστικά τον κρατικό προϋπολογισμό. -Προσέρχονται μία φορά τον μήνα στα Τακτικά Εξωτερικά Ιατρεία του Νοσοκομείου και τα φάρμακα που συνταγογραφούνται και χορηγούνται δεν ξεπερνούν την αγωγή ενός μήνα. -Ο συνταγογράφος ιατρός καλύπτει τον ασθενή με σκευάσματα που συμπεριλαμβάνονται στο Νοσοκομειακό Συνταγολόγιο. -Παροχή υπηρεσιών Συμβουλευτικής Φαρμακευτικής καθώς το μορφωτικό επίπεδο κάποιων σε συνδυασμό με τις ειδικές παθήσεις υποδεικνύει την ανάγκη για αναλυτικές επεξηγήσεις επί της χορηγούμενης αγωγής. -Πρόγραμμα ασφαλούς χορήγησης φαρμάκων.

Διαδικασία χορήγησης Φαρμάκων Χορήγηση φαρμάκων ασφαλισμένους εξωτερικούς ασθενείς ασφαλισμένους του ΕΟΠΥΥ για φάρμακα υψηλού κόστους -Ατομική Ηλεκτρονική Συνταγή για φάρμακα θεραπείας σοβαρών ασθενειών Χορήγηση φαρμάκων σε νοσηλευόμενους ασθενείς -Τα φάρμακα χορηγούνται με ατομική συνταγή και σε εξατομικευμένες δόσεις, για κάλυψη 24ώρου (ή 2-3 το πολύ ημέρες). -Συνήθως χορηγούνται με μηχανογραφημένες συνταγές που στην πλειονότητα των περιπτώσεων καταχωρούνται μέσω on-line συστημάτων μεταξύ κλινικών και φαρμακευτικού τμήματος.

Διαδικασία χορήγησης Φαρμάκων Ειδικές κατηγορίες πρόσβασης σε Νοσοκομειακά Φάρμακα Χορήγηση φαρμάκων εκτός εγκεκριμένων ενδείξεων (OFF LABEL) - Αφορά φάρμακα που κυκλοφορούν ήδη στην αγορά για άλλες όμως εγκεκριμένες ενδείξεις - Η χορήγηση πραγματοποιείται κατόπιν έκδοσης έγκρισης από τον ΕΟΦ, και με τη σύμφωνη γνώμη του ασφαλιστικού φορέα του ασθενούς που θα τοαποζημιώσει. Χορήγηση φαρμάκων πρώιμης πρόσβασης - Ομαδικά ή ατομικά ασθενείς μπορούν να έχουν δωρεάν πρόσβαση σε φάρμακα που κυκλοφορούν επίσημα σε άλλες χώρες με τις ίδιες ενδείξεις αλλά όχι και στη χώρα μας. - Προϋπόθεση είναι η έγκριση του ΕΟΦ, του ασφαλιστικού τους φορέα αλλά και του αρμόδιου προμηθευτή που το εισάγει από το εξωτερικό και το προμηθεύει στον ασθενή δωρεάν. Χορήγηση φαρμάκων Κλινικών Μελετών

Παρασκευή και Μορφοποίηση σκευασμάτων Ευθύνη για φάρμακα που χρειάζονται παρασκευή ή μορφοποίηση στο Εργαστήριο Να αξιολογεί τους κινδύνους της όλης διαδικασίας ώστε να καθορίσει τις συνθήκες της άριστης παρασκευής του -έλεγχος εγκαταστάσεων και σκευών-οργάνων, ελαχιστοποίηση επιμόλυνσης -γνώσεις φαρμακοτεχνίας -γνώσεις ορθής επισήμανσης -διασφάλιση ποιότητας για τα φάρμακα που ετοιμάζονται ή παρασκευάζονται στο φαρμακείο

Συμμετοχή σε Επιτροπές: Επιτροπή Φαρμάκων Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνησης Επιτροπή Ενδονοσοκομειακών Λοιμώξεων Επιτροπή Διαχείρισης Αποβλήτων Επιτροπή Ασφάλειας και Υγιεινής Επιτροπή Διαχείρισης Κρίσεως στο Νοσοκομείο Επιστημονικό Συμβούλιο Ογκολογικό Συμβούλιο Ομάδα Υποστήριξης Θρέψης του Νοσοκομείου

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Γνωμοδοτεί για κάθε θέμα που σχετίζεται με την παροχή φαρμακευτικής περίθαλψης στους νοσηλευόμενους και τους εξωτερικούς ασθενείς του Νοσοκομείου. Εξετάζει και εισηγείται προς τη Διοίκηση του Νοσοκομείου τα αιτήματα εισαγωγής των Διευθυντών των Κλινικών ή διαγραφής φαρμάκων από το Νοσοκομειακό συνταγολόγιο Δημιουργία Νοσοκομειακού Συνταγολογίου/ Μέριμνα για την τακτική ανανέωσή του με κριτήριο την κλινική αποτελεσματικότητα την ασφάλεια και το κόστος Εισήγηση και κατάρτιση κανόνων ορθής συνταγογράφησης εντός του Νοσοκομείου. Εισήγηση της επωφελέστερης για τον ασθενή και οικονομικά συμφέρουσας φαρμακευτικής πολιτικής για το Νοσοκομείο Οργάνωση επιστημονικών και επιμορφωτικών εκδηλώσεων με τη συμμετοχή ειδικών επιστημόνων για θέματα Νοσοκομειακής Φαρμακευτικής περίθαλψης Εφαρμογή των κείμενων διατάξεων (νομοθεσίας, εγκυκλίων,κ.λ.π.) που έχουν να κάνουν με το ΝοσοκομειακόΦάρμακο

Νοσοκομειακό Συνταγολόγιο Απαραίτητη η καθιέρωσή του στο Νοσοκομείο Μία από τις σημαντικότερες υποχρεώσεις της Επιτροπής Φαρμάκων είναι η σύνταξή του. Μέσο πληροφόρησης των γιατρών επί των φαρμάκων που έχουν επιλεγεί για χρήση στο Νοσοκομείο Επιλογή των φαρμακευτικών ιδισκευασμάτων με βάση την αντικειμενική αξιολόγηση των θεραπευτικών δυνατοτήτων τους, της ασφάλειας και του κόστους τους με επιστημονικά κριτήρια ώστε να εισαχθεί στο Νοσοκομειακό Συνταγολόγιο. Συμβολή στην μείωση των νοσοκομειακών δαπανών: - μέσω αντικατάστασης πρωτοτύπων από γεννόσημα και - με ελεγχόμενη εφαρμογή πολιτικής εκπτώσεων από Προμηθευτές Ανώτατος αριθμός φαρμάκων με την ίδια δραστική ;

Η προάσπιση της Δημόσιας Υγείας απαιτεί την ανάπτυξη και συνταγογράφηση ασφαλών, αποτελεσματικών φαρμάκων με το λιγότερο κόστος για το υγειονομικό σύστημα Πλήρης Ανάπτυξη Μελέτες σε 100 300 Ασθενείς (Φάση II) Ανάλυση Κλινικών Δεδομένων Σύνθεση Υποψήφιου Φαρμάκου Δοκιμασίας σε 3 10,000 Ασθενείς (ΦάσηIII) Άδεια Κυκλοφορίας Έγκριση Διεξοδικές μελέτες Ασφάλειας Μελέτες σε Υγιείς Υποψήφιους (Φάση I) Ερευνητική Ανάπτυξη Απόφαση Ερευνητικής Ομάδας Σύνθεση του Μορίου Επιλογή Ανάπτυξη Μορφής Υποψήφιος Πρώτες μελέτες Ασφάλειας Ανακάλυψη Ο δρόμος είναι μακρύς!

Συμμετοχή στις Κλινικές Μελέτες εξασφαλίζει την τήρηση των απαιτούμενων διαδικασιών για την διακίνηση των φαρμάκων των κλινικών μελετών σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία Με ευθύνη του κυρίου Ερευνητή Ιατρού και κατόπιν ενημέρωσης του ΕΟΦ και της χορηγού εταιρείας, ασθενείς (ενυπόγραφη πληροφορημένη συναίνεση συμμετοχής) που επιλέγονται και πληρούν τα κριτήρια μιας κλινικής μελέτης εγκεκριμένης από τον ΕΟΦ και το ΔΣ του Νοσοκομείου, μπορούν να ενταχθούν σε αυτή και να λαμβάνουν μέσω του ερευνητικού πρωτοκόλλου δωρεάν τα φάρμακά τους. Το πρόγραμμα χορηγήσεων του Φαρμάκου του ασθενή καθορίζεται από το πρωτόκολλο της μελέτης. Η Νομοθεσία ορίζει πως τα φάρμακα των ερευνητικών πρωτοκόλλων φυλάσσονται και διακινούνται από το Νοσοκομειακό Φαρμακοποιό.

Αρμοδιότητες Νοσοκομειακού Φαρμακοποιού στην Κλινική Μελέτη Ενεργός συμμετοχή στην κλινική μελέτη Ορθή παραλαβή, αποθήκευση και συντήρηση και φύλαξη του φαρμάκου Διανομή- χορήγηση του φαρμάκου στους ασθενείς Παροχή πληροφόρησης για τη σωστή χρήση του ερευνητικού φαρμάκου Διασφάλιση της τήρησης των κανόνων Ορθής Κλινικής Πρακτικής κατά τη διεξαγωγή της μελέτης Αναφορά ανεπιθύμητων συμβαμάτων και ενεργειών Καταμέτρηση και Επιστροφή και του συνόλου των αποθεμάτων του Φαρμάκου της Μελέτης

Έλεγχος των συνταγών Σε όλες τις δραστηριότητες εντός του Νοσοκομείου που σχετίζονται με το φάρμακο θα πρέπει να διεκπεραιώνονται επιτυχώς τα επτά σωστά σημεία: Ο σωστός ασθενής Το σωστό φάρμακο Η σωστή δόση Η σωστή οδός χορήγησης Ο σωστός χρόνος Οι σωστές πληροφορίες και Η σωστή συμπλήρωση του φακέλου του ασθενούς Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΚΥΡΗΞΗ ΓΙΑ ΤΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ

Έλεγχος των συνταγών Επιβεβλημένη ενέργεια γιατί έτσι διασφαλίζεται η ποιότητα στις διαδικασίες χρήσης των φαρμάκων εντός του Νοσοκομείου και η ασφάλεια του ασθενούς. Όλες οι συνταγές ελέγχονται και αξιολογούνται το συντομότερο δυνατό Έννοια του επείγοντος-εφόσον το επιτρέπει η κλινική κατάσταση του ασθενούς, η αξιολόγηση της αγωγής πρέπει να προηγείται της χορήγησης του φαρμάκου Κλινικές Επισημάνσεις πρέπει να εκφράζονται γιατί μπορεί να οδηγήσουν σε βελτιωτικές παρεμβάσεις Συνταγογράφηση εντός εγκεκριμένων ενδείξεων σύμφωνα με το επίσημο φύλλο οδηγιών του φαρμάκου Στο πλαίσιο της ορθολογικής χρήσης αντιβιοτικών όπου απαιτείται το Ειδικό Έντυπο προωθημένων Αντιβιοτικών Παρακολούθηση κατευθυντηρίων οδηγιών και θεραπευτικών πρωτοκόλλων. Εφαρμόζονται;

Συμβουλευτικός ρόλος Συμμετοχή σε όλα τα σημεία παροχής φροντίδας στον ασθενή επηρεάζοντας αποφασιστικά τη λήψη αποφάσεων αναφορικά με τη θεραπευτική του αγωγή. Μέλος της «διεπιστημονικής ομάδας πολλαπλών καθηκόντων» η οποία στηρίζει τον ασθενή. Διαθέτουν την αναγκαία πληροφορία για τις κλινικές επιλογές φαρμάκων, για ενδείξεις, αντενδείξεις, παρενέργειες, αλληλεπιδράσεις, αλλεργίες καθώς και για χρήση φαρμάκων εκτός εγκεκριμένων ενδείξεων. Παρακολουθεί το θεραπευτικό αποτέλεσμα ώστε εφόσον χρειαστεί να συμβάλει στην τροποποίηση της αγωγής συνεργαζόμενος με τον ασθενή το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και άλλους υγειονομικούς. Στόχος η βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας της αγωγής του ασθενούς.

Μονάδα Διάλυσης Κυτταροστατικών Φαρμάκων Ειδικός χώρος με κατάλληλη διαμόρφωση και εξοπλισμό, αυτονομία, εύκολη πρόσβαση στους θαλάμους νοσηλείας Επιλογή του κατάλληλου διαλύτη Συγκέντρωση των χημειοθεραπευτικών που προορίζονται για συγκεκριμένο άρρωστο Έλεγχος σωστής εκτελέσεως της συνταγής και τοποθέτηση των διαλυμάτων σε σάκο που να προστατεύει απ το φως Φύλαξη των φαρμάκων στο ψυγείο αν καθυστερεί η χορήγησή τους. Χρόνος μεταξύ παρασκευής του διαλύματος του κυτταροστατικού φαρμάκου και της έναρξης της χορήγησης. ΠΡΟΣΟΧΗ! Συλλογή των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν και απόρριψή Καθαριότητα του εσωτερικού του Θ.Ν.Ρ. Πρότυπα ποιότητας Φαρμακευτικής υπηρεσίας στην Ογκολογία (QuapoS 4)

Εκπαιδευτικό έργο-έρευνα Στους προπτυχιακούς φοιτητές Φαρμακευτικής είναι υποχρεωτική η τρίμηνη τουλάχιστον άσκηση στο Νοσοκομειακό Φαρμακείο Φοιτητές Βοηθοί Φαρμακείων από Ιδιωτικά ή Δημόσια ΙΕΚ η άλλα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Αξιολόγηση του έργου των Νοσοκομειακών Φαρμακοποιών; Ενεργός συμμετοχή στην έρευνα και στις σχετικές επακόλουθες δημοσιεύσεις, ιδιαίτερα στο πεδίο της Νοσοκομειακής Φαρμακευτικής ΔΕΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΕΙ ΜΟΝΟ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΕΤΑΙ! Παρακολούθηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε όλα τα στάδια της καριέρας τους. -Ουσιώδης η ύπαρξη ενός πλαισίου στήριξης

Ειδικότητα Νοσοκομειακής Φαρμακευτικής Συζητείται ήδη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και αποτελεί Ευρωπαϊκό δεδομένο. Στο σύνολο των 27 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης 18 χώρες έχουν θεσμοθετήσει την ειδικότητα της Νοσοκομειακής Φαρμακευτικής ενώ οι υπόλοιπες όχι Η Ελλάδα δυστυχώς ακόμη υστερεί! Διαθέτουν την Ειδικότητα: 1. Αγγλία 2. Αυστρία 3. Βέλγιο 4. Γαλλία 5. Γερμανία 6. Δανία 7. Ιρλανδία 8. Ισπανία 9. Ιταλία 10. Ολλανδία 11. Ουγγαρία 12. Πολωνία 13. Πορτογαλία 14. Σλοβακία 15. Σλοβενία 16. Σουηδία 17. Τσεχία 18. Φινλανδία

Η Ελληνική πραγματικότητα

Η Ευρώπη προχωρά και η Ελλάδα ακολουθεί ρυθμούς τουρκοκρατίας

Δυο Ευρωπαϊκά Νοσοκομειακά Φαρμακεία!

Δυο Ευρωπαϊκά Νοσοκομειακά Φαρμακεία! Γενικό Νοσοκομείο «ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ» στη Θεσσαλονίκη Γενικό Νοσοκομείο «GEORGES POMPIDES» στο Παρίσι - 900 ανεπτυγμένες κλίνες - Προσωπικό Νοσοκομειακού Φαρμακείου 12 άτομα - Νοσοκομειακοί Φαρμακοποιοί: 5 άτομα - Ολοήμερη 24ωρη λειτουργία: όχι - Οι κλινικές διαθέτουν αποθέματα φαρμάκων : ναι - Τμήμα φαρμα/κής πληροφόρησης :όχι - Μ.Κ.Δ.Φ. μόνο για το παιδοογκολογικό τμήμα - Διακινούνται έγγραφα οποιασδήποτε μορφής - 5 έτη σπουδών, μη θεσμοθετημένη ειδικότητα - Χωρίς χρήση προσωπικής κάρτας και κωδικών - Οι συνταγές ελέγχονται μία προς μία για κάθε ασθενή - Χορηγούν τα φάρμακα για τους ασθενείς σε ατομικές δόσεις αλλά δεν τα ετοιμάζουν. - 780 ανεπτυγμένες κλίνες - Προσωπικό Νοσοκομειακού Φαρμακείου 102 άτομα - Νοσοκομειακοί Φαρμακοποιοί: 24 άτομα - Ολοήμερη 24ωρη λειτουργία: ναι - Οι κλινικές διαθέτουν αποθέματα φαρμάκων : όχι - Τμήμα φαρμα/κής πληροφόρησης :ναι - Μονάδα ανασύστασης κυτταροστατικών φαρμάκων και παρεντερικών διαλυμάτων και ελέγχου αυτών - Paperless Hospital!!! - 6 έτη σπουδών, 4 έτη εσωτερικής παραμονής στο Νοσοκομείο για απόκτηση της ειδικότητας του Νοσοκομειακού Φαρμακοποιού κατόπιν εξετάσεων - Χρήση προσωπικής κάρτας και κωδικών - Οι συνταγές ελέγχονται με πρόγραμμα υπολογιστή για ασυμβασίες - Ετοιμάζουν ατομικές δόσεις φαρμάκων για τους ασθενείς

Σημερινά Δεδομένα Συνολο 100 Νοσοκομεία του Ε.Σ.Υ. Μόνο 230 Νοσοκομειακοί Φαρμακοποιοί (1 Φαρμακοποιός για 300 κλίνες περίπου). Σε 50 Νοσοκομεία μόνο ένας Φαρμακοποιός Υπάρχουν επαρχιακά Νοσοκομεία χωρίς κανένα φαρμακοποιό! Διαχειριστές για το 2016 510 εκ. φαρμακευτική δαπάνη.

Προβληματισμοί σχετικά με; Υποστελέχωση των Νοσοκομειακών Φαρμακείων Βαθμολογική/Μισθολογική Εξέλιξη Κάθε Νοσοκομειακό Φαρμακείο χαρακτηρίζεται από μια «ιδιαίτερη» διαφορετικότητα Εκσυγχρονισμός-Αναβάθμιση Πληροφοριακών Συστημάτων Αναβάθμιση των παρεχόμενων Φαρμακευτικών υπηρεσιών Ολοήμερη λειτουργία Νοσοκομειακού Φαρμακείου; «Άνευ τούτου ουδεν έστι γενέσθαι των δεόντων»

Τι χρειάζεται; ΟΙ ΕΠOΧΕΣ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΕΣ αλλά. Ο Ρ Α Μ Α

Σημαντικές διευθύνσεις αναζήτησης στο διαδίκτυο: http://www.pefni.gr http://www.eof.gr http://www.ifet.gr http://www.moh.gov.gr http:/www.sfee.gr http://www.ema.europa.eu http://www.who.int http://www.eahp.eu http://www.ispor.org http://www.fip.org http://www.esop.li http://clinicalphar.com

Σας Ευχαριστώ!