Απαντήσεις στο µάθηµα των Αρχαίων Ελληνικών Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Αφού, λοιπόν, η αρετή είναι δύο ειδών, η µια διανοητική και η άλλη ηθική, η µεν διανοητική χρωστάει και τη γένεση και την αύξησή της κατά κύριο λόγο στη διδασκαλία, γι αυτό ακριβώς χρειάζεται την πείρα και τον χρόνο, ενώ η ηθική είναι αποτέλεσµα συνήθειας, από όπου έχει πάρει και το όνοµα, το οποίο παρουσιάζει µικρή διαφορά από τη λέξη έθος. Από αυτό ακριβώς (γίνεται) φανερό ότι καµιά από τις ηθικές αρετές δεν υπάρχει µέσα µας εκ φύσεως πραγµατικά, τίποτε από όσα υπάρχουν εκ φύσεως* 1 δεν µπορεί να αποκτήσει µε εθισµό µια άλλη ιδιότητα, όπως για παράδειγµα η πέτρα, που από τη φύση της πηγαίνει προς τα κάτω, δεν είναι δυνατόν να συνηθίσει να πηγαίνει προς τα πάνω, ακόµη και αν προσπαθήσει κανείς να την συνηθίσει (σ αυτό) ρίχνοντάς την χιλιάδες φορές προς τα πάνω, ούτε η φωτιά (είναι δυνατό να συνηθίσει να πηγαίνει) προς τα κάτω, ούτε τίποτε άλλο από τα πράγµατα που γεννιούνται από τη φύση τους µε µία ορισµένη ιδιότητα είναι δυνατό να συνηθίσει σε κάτι διαφορετικό. Εποµένως ούτε εκ φύσεως ούτε όµως και αντίθετα µε τη φύση µας υπάρχουν µέσα µας οι αρετές, αλλά έχουµε εµείς από τη φύση µας την ιδιότητα να τις δεχτούµε, και να τελειοποιούµαστε (σ αυτές) µε τον εθισµό. * 1 : ή κανένα πράγµα που από τη φύση του έχει κάποιες ιδιότητες Β.1 Σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη, η ηθική αρετή είναι αποτέλεσµα συνήθειας και δεν υπάρχει µέσα µας εκ φύσεως. Για τον φιλόσοφο άλλο πράγµα είναι η φυσική ιδιότητα και άλλο η ιδιότητα που αποκτάται µε τον εθισµό. Λειτουργώντας, λοιπόν, επαγωγικά, ύστερα από τα παραδείγµατα, γενικεύει λέγοντας ότι τίποτα δεν µπορεί να λειτουργήσει µε τρόπο διαφορετικό από εκείνο που ορίζει η φύση, όσο και αν κάποιος προσπαθεί γι αυτό. Έτσι περνά στο καταληκτικό συµπέρασµα της ενότητας που στηρίζεται στις εξής προκείµενες θέσεις:
α)όσα είναι εκ φύσεως, έχουν ιδιότητες που δεν είναι δυνατόν να αλλάξουν µε τη συνήθεια και µε την επανάληψη όσο και αν το προσπαθήσει κανείς. β)στην ανθρώπινη συµπεριφορά τέτοιες αλλαγές γίνονται στις ιδιότητες και στις ενέργειες των ανθρώπων, οι οποίοι αποκτούν τη χ ή την ψ ιδιότητα, την καλλιεργούν και την επαυξάνουν, δηλαδή την ηθική αρετή την αποκτούν µε τη συνήθεια και τον εθισµό. Εποµένως, η ηθική αρετή δεν είναι εκ φύσεως. Στο συµπέρασµα αυτό όµως προστίθενται ένα νέο στοιχείο «οὔτε παρά φύσιν», το οποίο επεξηγείται στην συνέχεια. Η ηθική αρετή, λοιπόν, δεν υπάρχει εκ φύσεως, αυτό όµως δε σηµαίνει ότι είναι ολότελα αποκοµµένη απ αυτή, γιατί ο άνθρωπος έχει από τη φύση ένα σχετικό µε την αρετή στοιχείο, την προδιάθεση, δηλαδή την ιδιότητα να δεχθεί την ηθική αρετή, την οποία θα καλλιεργήσει µε τη συνήθεια και θα ολοκληρωθεί. Με τη φράση «πεφυκόσι ἡμῖν δέξασθαι αὐτοῖς» δηλώνεται η σχέση της ανθρώπινης φύσης και της απόκτησης της ηθικής. Η ηθική είναι αποτέλεσµα της λειτουργίας της ψυχής και η ψυχή αποτελεί τη µορφή, ενώ το σώµα την ύλη του ανθρώπινου φυσικού όντος. Άρα, η φύση έδωσε στον άνθρωπο την ικανότητα να δεχτεί την ηθική και να την τελειοποιήσει µε τον εθισµό (τελειούµενοις διά τοῦ ἔθους). Η µετοχή «τελειουµένοις» παραπέµπει στη θεµελιώδη άποψη του Αριστοτέλη για την «ἐντελέχεια», σύµφωνα µε την οποία σε κάθε όν ενυπάρχει ο σκοπός ύπαρξής του και η δυναµική για να φτάσει στην επίτευξή αυτού του καθορισµένου από τη φύση σκοπού. Αντίθετα, στο απόσπασµα από την «Αντιγόνη» η αρετή είναι συνώνυµο της ευγενικής καταγωγής, προνόµιο που δίνεται από τη φύση µόνο στους κοινωνικά ανώτερους ανθρώπους. Σύµφωνα µε το Οµηρικό πρότυπο αγαθός, εκείνος δηλαδή που διαθέτει αρετή, ήταν εκείνος που είχε τις κατάλληλες σωµατικές και ψυχικές δυνάµεις και ιδιότητες που να τον καθιστούν αξιοθαύµαστο στον κοινωνικό του περίγυρο. Β.2 Ο Αριστοτέλης χρησιµοποιεί πολύ συχνά τους όρους «δυνάµει- ἐνεργείᾳ», πιστεύοντας ότι κάθε όν αποτελείται από δύο στοιχεία αδιαχώριστα την ύλη και τη µορφή. Η ύλη περιέχει µέσα της τη µορφή, στην αρχή «δυνάµει» και αν υπάρξουν κατάλληλες προϋποθέσεις, θα την αποκτήσει και «ἐνεργείᾳ». Για
παράδειγµα, τα µάρµαρα είναι «δυνάµει» άγαλµα αν όµως τα δουλέψει ο κατάλληλος τεχνίτης µπορεί να γίνει άγαλµα «ἐνεργείᾳ». Συγκεκριµένα, δύναµις είναι η ψυχική προδιάθεση µε την οποία µπορούµε να αισθανόµαστε τα συναισθήµατα. Σηµαίνει, επίσης τη δυνατότητα που έχει ένα πράγµα ή ένα ον να πάθει ή να κάνει κάτι, δηλαδή να συµµετέχει στα πάθη. Ο όρος δυνάµει δηλώνει την ικανότητα ενός όντος ή πράγµατος να πάρει την τελική του µορφή (να φτάσει στο τέλος του). Για παράδειγµα, ο σπόρος είναι δυνάµει φυτό, το σπέρµα είναι δυνάµει άνθρωπος. Έχουµε τρία είδη δυνάµεων: α) ἐγγενείς, οι οποίες υπάρχουν µέσα µας µε τη γέννησή µας τέτοιες είναι οι αισθήσεις, β) ἐξ ἔθους, τις οποίες αποκτούµε µε την άσκηση και γ) ἐκ µαθήσεως, τις οποίες αποκτούµε µε τη µάθηση, όπως τις τέχνες και τις εν γένει γνώσεις. Το πρώτο είδος συνδέεται µε το άλογο στοιχείο του ανθρώπου, το δεύτερο µε το άλογο και το λογικό και το τρίτο µε το λογικό (Μετά τά φυσικά, Θ 5, 1047 b 31-53). Ενώ, ἐνέργεια είναι από τους αριστοτελικούς όρους που περικλείουν ολόκληρο κόσµο εννοιών, είναι το σύνολο της διδασκαλίας του φιλοσόφου. Σηµαίνει τη µετάβαση της άµορφης ύλης από την περιοχή της δυνατότητας («ἐν δυνάµει») στην περιοχή της πραγµατικότητας στην οποία εντάσσεται χάρη στη συγκεκριµένη µορφή που της δόθηκε, σύµφωνα µε τον σκοπό του δηµιουργού. Ο όρος «ἐνεργείᾳ» σηµαίνει τη µορφή που πήρε ένα «ἐν δυνάµει όν». Σηµαίνει την αλλαγή κατάστασης ενός πράγµατος ή όντος, π.χ. από ακατέργαστο µάρµαρο, σπόρο, σπέρµα(ἐν δυνάµει όντα) σε άγαλµα, φυτό και άνθρωπο αντίστοιχα (ἐν ἐνεργείᾳ όντα). Β.3 Η απάντηση βρίσκεται στο σχολικό βιβλίο «Φιλοσοφικός Λόγος» στη σελίδα 140 («Ο Αριστοτέλης είχε την τύχη να συναντήσει.η ψυχοσύνθεση του Πλάτωνα») Β.4 φέρεσθαι συµπεριφορά, φερέφωνο δέξασθαι παραδοχή, ανάδοχος τελειουµένοις τελειοποίηση, τελειοθήρας κοµιζόµεθα µετακόµιση, κοµιστής
ἰδεῑν διορατικός, ενόραση Γ. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Περίπου τον ίδιο καιρό οι Αργείοι έκαναν εισβολή στην Φλειασία και πέφτοντας σε ενέδρα των Φλειασίων και των δικών τους εξορίστων σκοτώθηκαν γύρω στους ογδόντα. Οι Αθηναίοι όµως εξορµώντας από την Πύλο πήραν πολλά λάφυρα από τους Λακεδαιµονίους και εξαιτίας αυτού οι Λακεδαιµόνιοι, χωρίς και πάλι να καταγγείλουν τη συνθήκη, τους πολεµούσαν και έβγαλαν δηµόσια προκήρυξη όποιος από τους δικούς τους θέλει να ληστεύει τους Αθηναίους. Οι Κορίνθιοι, επίσης πολέµησαν τους Αθηναίους για κάποιες δικές τους (ιδιαίτερες) διαφορές που είχαν µεταξύ τους οι υπόλοιποι όµως Πελοποννήσιοι παρέµειναν ήσυχοι. Οι Μήλιοι στο µεταξύ µε µια νυχτερινή επίθεση κατέλαβαν το τµήµα του αθηναϊκού τείχους προς το µέρος της αγοράς που τους απέκλειε, και στη συνέχεια σκότωσαν µερικούς άνδρες (φρουρούς), και αφού έφεραν µέσα στην πόλη σιτηρά και άλλα χρειαζούµενα εφόδια όσα περισσότερα µπόρεσαν, αποσύρθηκαν και δεν έκαναν τίποτε άλλο. Γ.1.α ἔλαβον εἰληφέναι ἐπολέμουν πολέμησον ἐκήρυξαν κηρύξοι εἶλον αἱρῆσθε προσβαλόντες προσέβαλες Γ.1.β φυγάδων τῷ φυγάδι πολλήν πολύ σπονδάς τήν σπονδήν τινῶν τινάς περιτειχίσματος τῶν περιτειχισμάτων Γ.2.α ὑπό Φλειασίων εµπρόθετος προσδιορισµός του ποιητικού αιτίου στο λοχισθέντες δι αὐτό εµπρόθετος προσδιορισµός της αιτίας στο ρήµα ἐπολέμουν
αὐτοῖς αντικείμενο στο ρήμα ἐπολέμουν ἰδίων επιθετικός προσδιορισµός στο τινῶν διαφορῶν νυκτός γενική του χρόνου στο προσβαλόντες ἀναχωρήσαντες χρονική µετοχή που λειτουργεί ως επιρρηµατικός προσδιορισµός του χρόνου στο ρήµα ἡσύχαζον Γ.2.β «Οὗτοι ἔλεγον τούς ἐκ τῆς Πύλου Ἀθηναίους Λακεδαιμονίων πολλήν λείαν λαβεῖν» Τα θέµατα αναλύουν οι καθηγητές του ΜΕΘΟ ΙΚΟΥ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟΥ της Αθήνας