Υ π ο σ τ ή ρ ι ξ η μ ο ν ό δ ρ ο μ ω ν μ ε τ α δ ό σ ε ω ν δ ι α λ έ ξ ε ω ν α π ό α π ό σ τ α σ η.
Τίτλος Στοιχεία Συντάκτη Υποστήριξη μονόδρομων μεταδόσεων από απόσταση. Μανώλης Ζουράρης, Πανεπιστήμιο Κρήτης Δρ. Παντελής Μπαλαούρας, Βανέσσα Σκιαδέλλη Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εκδότης Ακαδημαϊκό Διαδίκτυο GUnet Ημερομηνία Δεκέμβριος 2005 Έκδοση 1.0 Πνευματικά Δικαιώματα Ακαδημαϊκό Διαδίκτυο GUnet
Πίνακας Περιεχομένων ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ...4 1. ΖΩΝΤΑΝΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ...6 1.1 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΑΝΑΓΚΗ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΕΙ...6 1.1.1 Δυνατότητες...6 1.1.2 Οργάνωση μεταδόσεων...7 1.1.2.1 ΒΗΜΑ 1ο. Καθορισμός σεναρίου υλοποίησης...9 1.1.2.2 ΒΗΜΑ 2ο. Σχεδιάγραμμα υλοποίησης. Καταγραφή εξοπλισμού...10 1.1.2.3 ΒΗΜΑ 3ο. Καθορισμός ομάδας εργασίας...13 1.1.2.4 ΒΗΜΑ 4ο. Προετοιμασία εξυπηρετητών. Ανακοινώσεις...14 1.1.2.5 ΒΗΜΑ 5ο. Δοκιμές...15 1.1.2.6 ΒΗΜΑ 6ο. Μετάδοση...16 1.2 ΧΩΡΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ (ΣΕΝΑΡΙΑ ΚΑΙ ΠΕΤΥΧΗΜΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ)...17 1.2.1.1 Υπολογιστικό σύστημα...19 1.2.1.2 Λογισμικό...19 1.2.1.3 Δίκτυο δεδομένων...19 1.2.2 Περιγραφή εξοπλισμού...20 1.2.2.1 Καλώδια και απολήξεις βίντεο...20 1.2.2.2 Καλώδια και απολήξεις ήχου...21 1.2.2.3 Εξοπλισμός ήχου...22 1.2.2.4 Εξοπλισμός εικόνας...23 1.2.2.5 Υπολογιστικός εξοπλισμός και κάρτες βίντεο...25 1.2.3 Ζωντανή μετάδοση από αίθουσα τηλε-εκπαίδευσης...26 1.2.3.1 Σήμα βίντεο...27 1.2.3.2 Σήμα ήχου...27 1.2.3.3 Συνδέσεις...27 1.2.4 Ζωντανή μετάδοση από αίθουσα διδασκαλίας...29 1.2.4.1 Σήμα βίντεο...29 1.2.4.2 Σήμα ήχου...30 1.2.4.3 Συνδέσεις...30 1.2.5 Ζωντανή μετάδοση από χώρο συνεδρίου...30 1.2.5.1 Σήμα βίντεο...31 1.2.5.2 Σήμα ήχου...31 1.2.5.3 Συνδέσεις...32 1.2.6 Ζωντανή μετάδοση από γραφείο...32 1.3 ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ...33 1.3.1 Πιλοτική μετάδοση διαλέξεων από αίθουσα διδασκαλίας...33 1.3.2 Ερωτηματολόγια και απαντήσεις...34 1.3.3 Ανάλυση των αποτελεσμάτων...38 1.4 ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ...39
1.4.1 Που μπορούν να απευθυνθούν τα μέλη ΔΕΠ για τεχνική αρωγή σχετικά με τη μετάδοση....39 1.4.1.1 ΕΔΕΤ...40 1.4.1.2 GUnet /ΚΥηΜΑ...40 1.5 ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ...41 1.5.1 Σε ποιο χώρο πρέπει να κινείται ο εισηγητής...41 1.5.2 Χρήση διαφανειών...41 1.5.3 Χρήση ηλεκτρονικού πίνακα, π.χ. πως σβήνετε στον πίνακα...41 1.5.4 Ερωτήσεις από τους απομακρυσμένους φοιτητές...42 1.5.5 Έλεγχος πρόσβασης...43 1.6 ΣΚΗΝΟΘΕΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ...43 1.6.1 Πόσες κάμερες/μικρόφωνα απαιτούνται...43 1.6.1.1 Αίθουσα διδασκαλίας...43 1.6.1.2 Αίθουσα τηλεκπαίδευσης...44 1.6.1.3 Χώρος συνεδρίου...45 1.6.1.4 Γραφείο...46 1.6.2 Που εστιάζουν οι κάμερες κατά περίπτωση...46 1.6.3 Πως μεταδίδονται οι διαφάνειες...46 5
1. Ζ ω ν τ α ν ή μ ε τ ά δ ο σ η 1.1 Περιγραφή υπηρεσίας ανάγκη που καλύπτει Με την ανάπτυξη των δικτύων δεδομέων, του διαθέσιμου εύρους των ιδρυμάτων και κατ επέκταση των χρηστών καθώς και την ωρίμανση των συστημάτων και εφαρμογών που εξυπηρετούν υπηρεσίες μετάδοσης βίντεο και ήχου πάνω από δίκτυα δεδομένων, αυξήθηκαν και οι απαιτήσεις ανάγκες για την παροχή και υποστήριξη προηγμένων υπηρεσιών προς τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας. Με τον όρο προηγμένες υπηρεσίες αναφερόμαστε σε υπηρεσίες όπως: η υποστήριξη ζωντανών μεταδόσεων εκδηλώσεων από τους χώρους ενός ιδρύματος (π.χ αίθουσες διδασκαλίας, συναντήσεων, γραφείου, κα), η παραγωγή οπτικοακουστικού υλικού, η διαμόρφωση και διάθεσή του μέσω διαδικτύου και γενικότερα υπηρεσίες που έρχονται να υποστηρίξουν τις δραστηριότητες της σύγχρονης και ασύγχρονης τηλε-εκπαίδευσης. Η υπηρεσία των ζωντανών μεταδόσεων ανήκει στην ομάδα των υπηρεσιών της σύγχρονης τηλε-εκπαίδευσης. Ο εκπαιδευτής μεταφέρει την διάλεξη του προς ένα σύνολο εκπαιδευομένων και «θεατών» που επεκτείνεται και πέρα από τον φυσικό χώρο της αίθουσας που ο ίδιος βρίσκεται με την βοήθεια του διαδικτύου και την υπηρεσία μεταφορά βίντεο. Η διάλεξη μπορεί να παρακολουθείται ταυτόχρονα και από «εξωτερικούς» συμμετέχοντες που μπορεί να βρίσκονται σε άλλα σημεία του ιδρύματος αλλά και εκτός αυτού σε άλλα ιδρύματα σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου. Με την χρήση της υπηρεσίας αυτής δίνεται η δυνατότητα στους εκπαιδευτές και κατ επέκταση στα ιδρύματα να έχουν καλύτερη διάχυση της γνώσης και να προβάλλουν άμεσα το ακαδημαϊκό και ερευνητικό τους έργο προς την παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα. Άμεσο αποτέλεσμα από την χρήση της υπηρεσίας είναι και ο εμπλουτισμός του διαθέσιμου πολυμεσικού εκπαιδευτικού υλικού βίντεο μέσω της καταγραφής των εκδηλώσεων. 1.1.1 Δυνατότητες Οι δυνατότητες που δίνονται από την υπηρεσία είναι: Ζωντανές μεταδόσεις: Τακτικών διαλέξεων εξαμήνου. Η ζωντανή μετάδοση του μαθήματος γίνεται σε κάθε εβδομαδιαία διάλεξη.
Ειδικών διαλέξεων. Η μετάδοση γίνεται μόνο σε κάποιες συγκεκριμένες διαλέξεις της σειράς των μαθημάτων όπου υπάρχει ενδιαφέρον από την καθηγητή να το μεταδώσει ή λόγω ειδικών καλεσμένων που έρχονται για να καλύψουν ένα συγκεκριμένο θέμα. Συνεδρίων. Παρακολούθηση μεταδόσεων απομακρυσμένων χρηστών Η παρακολούθηση μπορεί να γίνεται ελεύθερα ή με έλεγχο πρόσβασης ώστε να είναι συγκεκριμένο το κοινό που θα παρακολουθεί σε κάθε περίπτωση την κάθε μετάδοση. Επικοινωνία ακροατών θεατών. Οι απομακρυσμένοι συμμετέχοντες θα μπορούν να επικοινωνούν με τον ομιλητή μέσω εργαλείων όπως «chat» για να μπορούν να έχουν κάποια πιο ενεργή συμμετοχή εάν αυτό είναι επιθυμητό. Παραγωγή υλικού βίντεο Καταγραφή των εκδηλώσεων καθώς αυτές μεταδίδονται ώστε στην συνέχεια αφού επεξεργασθούν να αποτελέσουν τμήμα του συνολικού υλικού που μπορεί να έχει ο εκπαιδευτής στην διάθεσή του προς κάθε ενδιαφερόμενο. Το υλικό αυτό θα μπορεί να διατεθεί ηλεκτρονικά μέσω διαδικτύου μέσω του συστήματος ασύγχρονης τηλε-εκπαίδευσης σε συνδυασμό με την υπηρεσία βίντεο. 1.1.2 Οργάνωση μεταδόσεων Πρώτη και σημαντική ενέργεια στην οργάνωση μιας εκδήλωσης ζωντανής μετάδοσης αποτελεί η επικοινωνία με τον ενδιαφερόμενο ώστε γίνει σαφές τι ακριβώς θέλει να μεταδώσει και τι είναι εφικτό με τον εξοπλισμό που έχει στην διάθεσή του ο τεχνικός που θα υποστηρίξει την εκδήλωση. Ο τεχνικός πρέπει να έχει μια συνάντηση με τον ενδιαφερόμενο για να καταγράψει την πληροφορία που τον ενδιαφέρει ως προς τα εξής: Την ημερομηνία και διάρκεια εκδήλωσης Την αίθουσα από την οποία θα γίνει η μετάδοση 7
Το υλικό του αιτούντος που πρέπει να μεταδοθεί, ηλεκτρονική παρουσίαση, διαφάνειες, φωτογραφίες, αντικείμενα, βίντεο σε DVD ή VHS, ηχητικά μηνύματα, από PC ή από κασετόφωνο, κλπ Τον τρόπο κίνησης εκπαιδευτή κατά την διάρκεια του μαθήματος Εάν επιθυμεί επικοινωνία με τους απομακρυσμένους εκπαιδευόμενους Τον τρόπο εμφάνισης των διαφανειών και του ομιλούντα κατά την διάρκεια της μετάδοσης. Ποιοι θα είναι οι τελικοί αποδέκτες. Ίσως χρειαστεί να γίνει πρόβλεψη για παροχή ποιότητας υπηρεσίας προς συγκεκριμένους αποδέκτες ιδρύματα ώστε να υπάρχει καλύτερη παρακολούθηση την συγκεκριμένη ομάδα. Σε τι μορφή θέλει να έχει το τελικό υλικό βίντεο ο εκπαιδευτής και που θέλει να το χρησιμοποιήσει (πχ παραγωγή τίτλου DVD). Η επιλογή αυτή επηρεάζει κάποιες αποφάσεις που θα πάρει ο τεχνικός σχετικά με τον εξοπλισμό που πρόκειται να χρησιμοποιήσει κατά την μετάδοση και την καταγραφή της εκδήλωσης. Καθορισμός δοκιμών με συμμετοχή του καθηγητή ώστε να αξιολογήσει κατά πόσο οι λύσεις που προσφέρονται από τους τεχνικούς σε διάφορα θέματα είναι αποδεκτές τόσο ως προς την απόδοση αλλά και στην εκπαιδευτική διαδικασία. Με την επικοινωνία του κάθε ενδιαφερόμενου συμπληρώνεται η αντίστοιχη αίτηση και ξεκινάει η διαδικασία ενημέρωσης και προετοιμασίας της ομάδας των τεχνικών που πρόκειται να εξυπηρετήσουν την εκδήλωση. Υπόδειγμα αίτησης μπορεί να βρεθεί στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι. Οι τεχνικοί που πρέπει να ενημερωθούν είναι: Ομάδα τεχνικών που υποστηρίζουν μεταδόσεις μέσω διαδικτύου Ο διαχειριστής δικτύου για: τις ημερομηνίες που θα γίνουν οι μεταδόσεις ώστε να υπάρχει άμεση κάλυψη από τεχνικούς για τυχόν προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν στο δίκτυο. Την πρόσβαση στους εξυπηρετητές βίντεο για την αντιμετώπιση έκτακτων προβλημάτων Την ενεργοποίηση των δικτυακών παροχών στην αίθουσα που θα γίνει η εκδήλωση Η τεχνική υπηρεσία του κτιρίου για την παροχή ρεύματος σε σημεία που χρειάζεται να εγκατασταθεί ο εξοπλισμός. Επίσης θα μπορεί να λύσει 8
προβλήματα που αφορούν τον φωτισμό της αίθουσας, πχ έγκαιρη αλλαγή προβληματικών φωτιστικών σωμάτων. Αναλυτικότερα παρουσιάζεται η διαδικασία για την οργάνωση ζωντανών μεταδόσεων 1.1.2.1 ΒΗΜΑ 1ο. Καθορισμός σεναρίου υλοποίησης. Καθορισμός σεναρίου υλοποίησης με τον υπεύθυνο της αίτησης. Προγραμματίζεται επίσκεψη στον χώρο της εκδήλωσης ώστε ο τεχνικός να εξετάσει τις δυνατότητες του χώρου σχετικά με την τοποθέτηση του εξοπλισμού, τον φωτισμό, δικτυακές συνδέσεις, παροχές ρεύματος. Ο υπεύθυνος παρουσιαστής παρουσιάζει τον τρόπο που θα γίνει η εκπαίδευση παρουσίαση, που θα κινούνται οι παρουσιαστές και πως θα παρουσιάζουν το υλικό τους. Το υλικό που θα χρησιμοποιηθεί θα γίνει γνωστό προς τον τεχνικό. Είναι σημαντικό να γνωρίζει ο τεχνικός αν το περιεχόμενο της παρουσίασης βρίσκεται σε ηλεκτρονική παρουσίαση ή είναι ένα σύνολο από αντικείμενα που θα δείχνει κάθε φορά ο εκπαιδευτής. Στην κάθε περίπτωση χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση από τον τεχνικό και την διαδικασία καταγραφής από την βίντεο κάμερα για την μετάδοση της. Ο τεχνικός θα πρέπει να συζητήσει τους τυχόν περιορισμούς που μπορεί να παρουσιάζει η αίθουσα τόσο δομικά αλλά και σε σχέση με την κάμερα και τον φωτισμό ώστε να καταλήξουν στο σενάριο χρήσης που έχει το καλύτερο αποτέλεσμα. Στο τέλος της επίσκεψης τόσο ο εκπαιδευτής όσο και ο τεχνικός θα έχει μια πολύ καλή άποψη για το πως θα είναι στημένος ο εξοπλισμός και που θα μπορεί να κινηθεί κατά την διάρκεια της μετάδοσης ώστε να έχει το καλύτερο οπτικό αποτέλεσμα για την μετάδοση βίντεο. Έχοντας καλή άποψη για τον χώρο και για τις απαιτήσεις της εκδήλωσης ο τεχνικός πρέπει να προχωρήσει σε ένα καλό σχεδιασμό όλων των ενεργειών που πρόκειται να ακολουθήσουν και αφορούν την προετοιμασία του εξοπλισμού, της ομάδας των τεχνικών καθώς, την προετοιμασία των συστημάτων που θα εξυπηρετήσουν την εκδήλωση. 9
1.1.2.2 ΒΗΜΑ 2ο. Σχεδιάγραμμα υλοποίησης. Καταγραφή εξοπλισμού Στην περίπτωση που η εκδήλωση θα γίνει σε χώρους που δεν υπάρχουν εγκατεστημένες υποδομές βίντεο και ήχου όπως οι αίθουσες τηλε-εκπαίδευσης, αλλά σε απλές αίθουσες διδασκαλίας ή αμφιθέατρα θα πρέπει να γίνει ένα σχεδιάγραμμα τοποθέτησης και συνδεσμολογίας του εξοπλισμού. Η συνδεσμολογία είναι απαραίτητη ώστε να είναι εύκολη τόσο η σύνδεση του εξοπλισμού καθώς και η αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων. Εικ. 1 Παράδειγμα σχεδιαγράμματος και λίστας ενεργειών Επίσης καταγράφεται και ο εξοπλισμός που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί ώστε να δοκιμασθεί για την καλή λειτουργία του. 10
Στον επόμενο πίνακα βρίσκονται οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν για την προετοιμασία μιας εκδήλωσης ζωντανής μετάδοσης. Ο πίνακας παρουσιάζει ένα σύνολο από ενέργειες που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μην χρειάζονται να γίνουν. Γενικά καλύπτει αρκετές περιπτώσεις και μπορεί ο κάθε τεχνικός να αυξήσει ή να μειώσει τις επιλογές του. Χρονοδιάγραμμα ενεργειών για την Εκδήλωση της... «...» Ενέργειες 1. Καταγραφή Εξοπλισμού a. Σύστημα τηλεδιάσκεψης b. Σύστημα μικροφώνων i. Μίκτης ii. Ενσύρματο μικρόφωνο iii. Ασύρματο μικρόφωνο iv. Μπαταρίες ασύρματου μικρ. c. Σύστημα Κωδικοποίησης i. Υπολογιστής ii. Κάρτα καταγραφής βίντεο iii. Διαθέσιμη χωρητικότητα d. Βίντεο Κάμερα i. Στήριξη κάμερας ii. τηλεχειριστήριο e. Βίντεο εγγραφής + τηλεχειριστήριο f. DVD Εγγραφής + τηλεχειριστήριο g. Κασέτες εγγραφής VHS Ποσότητα ( ) h. DVD δίσκους Ποσότητα ( ) i. Τηλεόραση Μόνιτορ j. Προβολικό i. Επεκτάσεις VGA k. Καλωδιώσεις i. S-VIDEO Ποσότητα ( ) Μέτρα ( ) ii. S-VIDEO Ποσότητα ( ) Μέτρα ( ) iii. Composite Ποσότητα ( ) Μέτρα ( ) iv. Composite Ποσότητα ( ) Μέτρα ( ) v. Ήχου RCA Ποσότητα ( ) Μέτρα ( ) vi. Ήχου RCA Ποσότητα ( ) Μέτρα ( ) l. Αυτοκόλλητη χαρτοταινία στήριξης καλωδίων m. Επεκτάσεις ρεύματος - Πολύπριζα n. Καλώδια δικτύου o. Μπαταρίες (συσκευών Χρονοδιάγραμμα 11
τηλεχειρισμού)!! 2. Επικοινωνία με a. Ομάδα δικτύου για ενεργοποίηση πριζών b. Ομάδα δικτύων για την ημερομηνία της εκδήλωσης c. Τεχνική υπηρεσία για επεμβάσεις στην αίθουσα 3. Δοκιμές Εξοπλισμού a. Δοκιμή Συστήματος Τηλεδιάσκεψης i. Σύνδεση με εξωτερικές συσκευές ii. Σύνδεση μέσω IP iii. Σύνδεση μέσω ISDN b. Δοκιμή Προβολικού c. Δοκιμή συστήματος Κωδικοποίησης d. Δοκιμή Βίντεο κάμερας και συνδέσεις e. Δοκιμή συσκευών βίντεο εγγραφής και αναπαραγωγής 4. Διαμόρφωση εξοπλισμού και συστημάτων a. Ενεργοποίηση Παροχών Δικτύου και Τηλεφώνου i. Βασικών DATA ii. Τηλεφώνου iii. Εφεδρικών b. Διαμόρφωση Κωδικοποίησης (Video Stream) c. Διαμόρφωση Video Server για την μετάδοση d. Δοκιμή συνδέσμων μετάδοσης e. Βίντεο ανακοινώσεων για την αναγγελία της εκδήλωσης f. Βίντεο ανακοινώσεων για τα διαλείμματα της μετάδοσης g. Βίντεο εξυπηρετητή για την καταγραφή στατιστικών 5. Ανακοινώσεις a. Στην σελίδα του μαθήματος ιδρύματος 12
b. Στο GUNET c. Στο ΕΔΕΤ d. Στο ΠΣΔ 6. Μεταφορά Εξοπλισμού στο χώρο της εκδήλωσης a. Δοκιμή σεναρίου b. Δοκιμή μεταδόσεων 7. Τελική Εγκατάσταση Εξοπλισμού a. Εγκατάσταση Εξοπλισμού στην τελική του θέση b. Δοκιμές 8. Ημέρα Παρουσίασης a. Εκκίνηση Μετάδοσης b. Τεχνικοί για την παρακολούθηση Video Server. Επέμβαση σε περίπτωση ανάγκης. c. Διαχείριση Δικτύου. (τεχνικοί) d. Σύστημα Μετάδοσης - Κωδικοποίησης Καταγραφής (τεχνικοί) 1.1.2.3 ΒΗΜΑ 3ο. Καθορισμός ομάδας εργασίας Ο καθορισμός της ομάδας εργασίας πρέπει να ορισθεί άμεσα ώστε να δεσμευθεί ο χρόνος των τεχνικών που θα υποστηρίξουν την εκδήλωση. Η ομάδα εργασίας θα έχει πλήρη ενημέρωση για την εκδήλωση και θα γνωρίζει το πλάνο ενεργειών με το χρονοδιάγραμμα και την ανάθεση ενεργειών. Κάθε τεχνικός ενημερώνεται για την αρμοδιότητα που έχει αναλάβει για την περίοδο της προετοιμασίας αλλά και για την ημέρα της εκδήλωσης. Ο υπεύθυνος τεχνικός θα παρακολουθεί το χρονοδιάγραμμα και θα φροντίζει για την σωστή εφαρμογή των ενεργειών και την επίλυση τυχόν προβλημάτων. 13
1.1.2.4 ΒΗΜΑ 4ο. Προετοιμασία εξυπηρετητών. Ανακοινώσεις Για την ζωντανή μετάδοση θα πρέπει να ετοιμασθούν ο ή οι εξυπηρετητές βίντεο μέσω των οποίων θα μεταδοθούν οι εκδηλώσεις. Θα πρέπει να είναι γνωστό το IP που θα έχει ο κωδικοποιητής (video encoder) για να δηλωθεί στον video server. Το IP ίσως χρειαστεί να γνωστοποιηθεί και στην ομάδα δικτύων για την παροχή ποιότητας υπηρεσίας κατά την διάρκεια της εκδήλωσης. Με την καθορισμό των ρυθμίσεων του εξυπηρετητή βίντεο δημιουργείται ο σύνδεσμος της μετάδοσης που μπορεί να αναρτηθεί στον δικτυακό τόπο όπου ανακοινώνεται η εκδήλωση. Η ανακοίνωση πρέπει να δίνει πληροφορίες για τον τρόπο παρακολούθησης της μετάδοσης, τις εφαρμογές που πρέπει να υπάρχουν και τις τυχόν ρυθμίσεις που πρέπει να κάνει ο χρήστης στο σύστημά του. Στην περίπτωση που ο χρήστης δεν έχει τον συγκεκριμένο αναπαραγωγέα πολυμέσων (media player) πρέπει να του δίνεται ένας σύνδεσμος από το οποίο θα τον «κατεβάσει» στο σύστημά του. Επίσης πρέπει να υπάρχει ενημέρωση για τις ώρες έναρξης και λήξης της μετάδοσης. Προτείνεται να υπάρχει βίντεο που θα παρουσιάζει το πρόγραμμα των παρουσιάσεων και θα εμφανίζεται μέσω του link της μετάδοσης. Με τον τρόπο αυτό οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να έχουν εκτός της ενημέρωσης και μια «γρήγορη» επιβεβαίωση ότι το σύστημά τους είναι έτοιμο να προβάλει το βίντεο της μετάδοσης. Το βίντεο αυτό μπορεί να γίνει απλά με την εναλλαγή δύο εικόνων με το ενημερωτικό κείμενο όπως εμφανίζεται στην επόμενη εικόνα. 14
Εικ. 2 Παράδειγμα ενημερωτικού βίντεο Παρόμοια σύντομα ενημερωτικά βίντεο μπορούν να δημιουργηθούν για τα διαλείμματα των μεταδόσεων. Η κωδικοποίηση του βίντεο θα γίνει σε ρυθμούς μετάδοσης που έχουν αποφασιστεί από κοινού με τον παρουσιαστή, για την περίπτωση συγκεκριμένων απαιτήσεων, ή γίνεται με συγκεκριμένους ρυθμούς μετάδοσης για να καλύψουν τους περισσότερους χρήστες. Η μετάδοση μπορεί να υποστηρίζει και multicast αρκεί βέβαια να το υποστηρίζει ο εξυπηρετητής και να έχουν γίνει οι απαραίτητες ρυθμίσεις ενεργοποίησης. Στον εξυπηρετητή θα πρέπει να γίνουν επίσης και οι ρυθμίσεις για την καταγραφή των στατιστικών κίνησης της συγκεκριμένης ροής βίντεο. 1.1.2.5 ΒΗΜΑ 5ο. Δοκιμές Στις δοκιμές πρέπει να συμμετέχει (αν αυτό είναι εφικτό) και ο υπεύθυνος εκπαιδευτής ώστε να του παρουσιαστεί η τελική προτεινόμενη λύση για την οργάνωση της μετάδοσης και να καταλήξουν σε ένα αποδεκτό σενάριο. Ο εκπαιδευτής θα πρέπει να μείνει ικανοποιημένος ότι το περιεχόμενο της παρουσίασης ο ήχος και η εικόνα του θα μεταδίδεται κανονικά. 15
Οι δοκιμές αφορούν και την δικτυακή υποδομή. Πρέπει να δοκιμασθούν οι δικτυακές παροχές της αίθουσας σε σχέση με την μετάδοση. Θα πρέπει να στηθεί ένας επιτραπέζιος ή φορητός Η/Υ και να γίνει σύνδεση με τον video server για μια δοκιμαστική μετάδοση. Στην περίπτωση που υπάρχει και τηλεδιάσκεψη θα πρέπει να γίνει δοκιμαστική σύνδεση από την αίθουσα με το απομακρυσμένο ο και να δοκιμαστεί μέρος του σεναρίου που θα υλοποιηθεί κατά την εκδήλωση. Οι τεχνικοί που θα υποστηρίξουν την μετάδοση θα πρέπει να παρευρίσκονται στις δοκιμές για να γνωρίσουν όλες τις λεπτομέρειες τις εκδήλωσης. 1.1.2.6 ΒΗΜΑ 6ο. Μετάδοση Την ημέρα της μετάδοσης όλη η ομάδα θα πρέπει να βρίσκεται στην αίθουσα για το στήσιμο του εξοπλισμού. Ο εξοπλισμός πρέπει να στηθεί όσο το δυνατόν ενωρίτερα της εκδήλωσης ώστε να γίνουν τελικές δοκιμές και να αντιμετωπιστούν άμεσα τυχόν προβλήματα. Ο κάθε τεχνικός ετοιμάζει τα συστήματα που έχει υπό την αρμοδιότητά του και ενημερώνει για την σωστή σύνδεσή τους. Δοκιμάζονται τα ηχητικά συστήματα για την αποφυγή βόμβου μέχρι και την εισαγωγή του ηχητικού σήματος στον κωδικοποιητή βίντεο. Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιεί μπαταρίες (πχ ασύρματα μικρόφωνα) θα πρέπει να πάρει νέες μπαταρίες που θα κρατήσουν όλη την διάρκεια της μετάδοσης. Ο εξυπηρετητής βίντεο ετοιμάζεται και μεταδίδει την ροή που λαμβάνει από τον κωδικοποιητή. Ελέγχεται ότι η μετάδοση φτάνει μέσω των διαθέσιμων συνδέσμων της σχετικής ανακοίνωσης. Στις συσκευές βίντεο ή DVD πρέπει να τοποθετηθούν αντίστοιχα μέσα εγγραφής, κασέτα ή DVD. Η συσκευή εγγραφής βίντεο είναι απαραίτητη κατά τις ζωντανές μεταδόσεις τόσο για την καταγραφή της εκδήλωσης σε αποθηκευτικό μέσο εκτός του υπολογιστή που 16
κάνει την κωδικοποίηση και μετάδοση. Η ποιότητα είναι πολύ καλύτερη από την κωδικοποιημένη που συνήθως είναι 320Χ240. Επίσης αποτελεί ασφαλέστερη μέθοδος δημιουργίας αντιγράφων της μετάδοσης που δεν εξαρτάται από το σύστημα κωδικοποίησης. Σε περίπτωση βλάβης του συστήματος κωδικοποίησης η ροή καταγραφής συνεχίζει χωρίς προβλήματα στις συσκευές εγγραφής δημιουργώντας έτσι ένα ποιοτικό αντίγραφο της εκδήλωσης για περαιτέρω χρήση. 1.2 Χώροι μετάδοσης (Σενάρια και πετυχημένα παραδείγματα) Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται ο εξοπλισμός που απαιτείται για την πραγματοποίηση ζωντανών μεταδόσεων παρουσιάζοντας σενάρια που καλύπτουν διαφορετικούς χώρους από τους οποίους μπορεί να οργανωθούν σχετικές εκδηλώσεις. Συγκεκριμένα θα παρουσιαστούν τα εξής σενάρια: Ζωντανή μετάδοση από αίθουσα διδασκαλίας Ζωντανή μετάδοση από αίθουσα τηλε-εκπαίδευσης Ζωντανή μετάδοση από χώρο συνεδρίου Ζωντανή μετάδοση από το γραφείο Για το κάθε σενάριο θα παρουσιαστεί ο απαιτούμενος εξοπλισμός, ο τρόπος διασύνδεσης του και οι δικτυακές απαιτήσεις. Σε κάθε σενάριο ο τεχνικός που αναλαμβάνει την υποστήριξη της μετάδοσης θα πρέπει να έχει πλήρη γνώση του εξοπλισμού και των δυνατοτήτων του. Θα πρέπει επίσης να γνωρίζει: τον σκοπό της μετάδοσης και τους υποψήφιους θεατές. το υλικό των παρουσιάσεων τι έχει συμφωνηθεί με τους διοργανωτές σχετικά με το στήσιμο των ομιλητών, την εναλλαγή μεταξύ ομιλητών, διαφανειών και άλλου υλικού παρουσίασης την συμμετοχή τοπικού ακροατηρίου και την βίντεο κάλυψή τους την ύπαρξη συμμετοχών μέσω τηλεδιάσκεψης. Συνήθως οι αίθουσες τηλεεκπαίδευσης περιλαμβάνουν συστήματα τηλεδιάσκεψης μέσω των οποίων 17
συμμετέχουν ενεργά απομακρυσμένοι χρήστες και είναι απαραίτητο να εμφανίζονται και αυτοί στο βίντεο της ζωντανής μετάδοσης. Μια απλή παρατήρηση, που είναι σημαντικό να την έχουμε υπό όψη κατά την παρουσίαση των σεναρίων, είναι ότι ο σταθμός που αναλαμβάνει την κωδικοποίηση έχει συνδεθεί με ένα σήμα βίντεο και ένα σήμα ήχου. Η παρατήρηση αυτή μας βοηθάει στο να εξασφαλίσουμε καταρχήν τις συσκευές που θα μας δίνουν αυτά τα σήματα. Αν υπάρχουν περισσότερες από μία κάμερες και πηγές ήχου τότε αυξάνεται η πολυπλοκότητα της μετάδοσης και απαιτείται να υπάρχουν οι κατάλληλες συσκευές που θα την εξυπηρετήσουν ώστε να καταλήξουμε να έχουμε ένα σήμα (πχ καλώδιο RCA) για τον ήχο και ένα για το βίντεο (πχ composite). Το επόμενο σχήμα παρουσιάζει την γενική λογική διάταξη των βασικών συσκευών που χρειάζονται σε μια ζωντανή μετάδοση και την παρακολούθηση. Χώρος μετάδοσης Θεατές Πηγή ήχου Πηγή βίντεο Modem Encoder PC INTERNET ISDN Data Center Broaband Videoserver Εικ. 3 απλή διάταξη ζωντανής μετάδοσης. 18
1.2.1.1 Υπολογιστικό σύστημα Το υπολογιστικό σύστημα που θα αναλάβει την κωδικοποίηση θα πρέπει να είναι τελευταίας τεχνολογίας και να διαθέτει τα παρακάτω: Επεξεργαστής Μνήμη RAM Σκληρός δίσκος Κάρτα ήχου Κάρτα καταγραφής βίντεο Παροχή εισόδου firewire DVD εγγραφής Κάρτα δικτύου 100/1000 Τουλάχιστον 3 GHz Τουλάχιστον 1 GB Τουλάχιστον 80 GB Απαραίτητη Απαραίτητη και απαιτείται να είναι συμβατή με την εφαρμογή κωδικοποίησης (windows media encoder, real producer) Επιθυμητό Απαραίτητο Απαραίτητη 1.2.1.2 Λογισμικό Στον υπολογιστή θα πρέπει να είναι εγκατεστημένο το λογισμικό που θα κάνει την κωδικοποίηση βίντεο και ήχου (πχ windows media encoder, real producer). 1.2.1.3 Δίκτυο δεδομένων Ο υπολογιστικός εξοπλισμός δέχεται δύο σήματα (βίντεο και ήχο) και απαιτεί μια μόνο σύνδεση προς το δίκτυο δεδομένων. Προτείνεται η σύνδεση να είναι της τάξης των 100Mbps που συνήθως σε χώρους ακαδημαϊκών ιδρυμάτων προσφέρεται. Βέβαια η κωδικοποίηση του βίντεο είναι πολύ χαμηλότερη συνήθως 250 350 Kbps για μονή ροή και περίπου 550 Kbps για τρεις ροές βίντεο προς τον βίντεο εξυπηρετητή, οπότε και μια «καθαρή» σύνδεση που προσφέρει εύρος 1 Mbps upload μπορεί να εξυπηρετήσει. Προτείνονται όμως τα 100 Mbps (όπου αυτό προσφέρεται για ασφάλεια). 19
1.2.2 Περιγραφή εξοπλισμού Στην παράγραφο αυτή θα γίνει μια σύντομη παρουσίαση του εξοπλισμού που συνήθως χρησιμοποιείται σε ζωντανές μεταδόσεις. Στον εξοπλισμό περιλαμβάνονται συσκευές βίντεο, ήχου και υπολογιστικά συστήματα καθώς και οι τύποι καλωδίων που χρησιμοποιούνται για την διασύνδεση τους. 1.2.2.1 Καλώδια και απολήξεις βίντεο DV Firewire S-Video Composite RCA απόληξη Composite BNC απόληξη RCA σε BNC μετατροπέας BNC σε RCA μετατροπέας 20
1.2.2.2 Καλώδια και απολήξεις ήχου RCA RCA απόληξη RCA σε RCA XLR XLR σε Jack Καρφί Jack Μικρό Καρφί σε RCA 21
Καρφί Jack Μεγάλο 6,5mm 1.2.2.3 Εξοπλισμός ήχου Μίκτης ήχου και κανάλι εισαγωγής και ελέγχου πηγής εισόδου Μικρόφωνο ενσύρματο χειρός Ασύρματο μικρόφωνο πέτου με δυνατότητα προσαρμογής του δέκτη σε κάμερα 22
Ασύρματο μικρόφωνο χειρός Τρίποδο μικροφώνου Βάση μικροφώνου επιτραπέζια 1.2.2.4 Εξοπλισμός εικόνας Video switcher 23
Πολλαπλές είσοδοι από σύστημα τηλεδιάσκεψης Κάμερα και τρίποδο Προτείνεται κάμερα με 3 CCD Έξοδοι βίντεο κάμερας αναλογικού και ψηφιακού σήματος Κάμερα αίθουσας pan & tilt 24
Κάμερα κειμένων Μόνιτορ παρακολούθησης ή απλή τηλεόραση Web camera 1.2.2.5 Υπολογιστικός εξοπλισμός και κάρτες βίντεο Φορητός υπολογιστής με firewire interface 25
Σύνδεση κάμερας με υπολογιστή μέσω DV Υπολογιστής γραφείου και συνδέσεις για ψηφιακό βίντεο firewire, αναλογικό βίντεο & κάρτας ήχου Καλώδια από κάρτα καταγραφής βίντεο 1.2.3 Ζωντανή μετάδοση από αίθουσα τηλε-εκπαίδευσης 26
Το συγκεκριμένο σενάριο είναι το πιο εύκολο στην υλοποίηση για τον απλό λόγο ότι σε μια αίθουσα τηλε-εκπαίδευσης υπάρχει ήδη εγκατεστημένος το σύνολο του απαιτούμενου εξοπλισμού και διαθέτει το δωμάτιο ελέγχου στο οποίο συγκεντρώνονται όλα τα σήματα ήχου και βίντεο. Έχοντας συγκεντρωμένα όλα τα σήματα στο δωμάτιο ελέγχου και συγκεκριμένα τον ήχο σε κονσόλα μίκτη ήχου και το βίντεο σε ένα video-switcher μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις εξόδους που χρειαζόμαστε ώστε να συνδεθούν στον υπολογιστικό εξοπλισμό ο οποίος θα κωδικοποιεί βίντεο και ήχο για την μετάδοση. 1.2.3.1 Σήμα βίντεο Από τον εγκατεστημένο εξοπλισμό θα πρέπει να επιλεγεί η πηγή που θα προσφέρει το σήμα βίντεο και που θα καλύπτει το σενάριο που έχει συζητηθεί με τους διοργανωτές. Από την επιλεγμένη μοναδική σύνδεση βίντεο θα πρέπει να περνάνε όλες οι δυνατές επιλογές που έχουν σχεδιαστεί από τον «σκηνοθέτη» της εκδήλωσης για την καλύτερη υλοποίηση του σεναρίου. Σε μια αίθουσα τηλε-εκπαίδευσης υπάρχουν περισσότερες από μια πηγές βίντεο (κάμερες κοινού, εγγράφων) οι οποίες συγκεντρώνονται είτε σε βίντεο επιλογέα (video switcher) ή σε σύστημα τηλεδιάσκεψης που υποστηρίζει πολλές εισόδους βίντεο και δίνουν μία έξοδο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ζωντανή μετάδοση. Υπάρχει βέβαια και η περίπτωση χρήσης κάμερας (πιθανότατα καλύτερης ποιότητας) που είναι εκτός του εγκατεστημένου εξοπλισμού της αίθουσας και ίσως θα πρέπει να συνδεθεί στο υπολογιστικό σύστημα χωρίς την διαμεσολάβηση κάποιου switcher. Στην τελευταία σύνδεση δεν θα μπορούμε να έχουμε εναλλαγές μεταξύ άλλων βίντεο πηγών. Η κάμερα προτείνεται να είναι με 3 CCD για την καλύτερη δυνατή ποιότητα. 1.2.3.2 Σήμα ήχου Με την ίδια σκέψη επιλέγουμε και την συσκευή που θα μα δίνει το μοναδικό σήμα ήχου που θα χρησιμοποιηθεί για την μετάδοση. Συνήθως ο μίκτης ήχου είναι η καλύτερη επιλογή λόγω του ότι συγκεντρώνονται σε αυτόν όλα τα μικρόφωνα (ενσύρματα και ασύρματα) της αίθουσας καθώς και άλλων πηγών ήχου όπως υπολογιστής παρουσιαστή, συσκευές βίντεο (VHS, DVD) κ.α. 1.2.3.3 Συνδέσεις Προηγουμένως έχουν παρουσιαστεί πίνακες με φωτογραφίες του εξοπλισμού που αναφέρονται στα σχήματα ως βοήθημα κατά την διάρκεια των συνδέσεων. 27
Εικ. 4 σύνδεση με χρήση βίντεο επιλογέα Εικ. 5 σύνδεση με χρήση DV κάμερας 28
Στις ρυθμίσεις του προγράμματος κωδικοποίησης θα πρέπει να γίνεται η επιλογή για τοπική αποθήκευση (Local archiving). Επίσης θα πρέπει να ενεργοποιηθεί και η εγγραφή αντιγράφου στον βίντεο εξυπηρετητή (video server archiving) Στα σχήματα εμφανίζεται και το DVD εγγραφής ως μονάδα αποθήκευσης ασφαλείας. 1.2.4 Ζωντανή μετάδοση από αίθουσα διδασκαλίας Η μετάδοση από χώρο διδασκαλίας παρουσιάζει αρκετούς περιορισμούς σε σχέση με την αίθουσα τηλε-εκπαίδευσης με βασικότερο λόγο ότι δεν υπάρχουν υποδομές για την εξυπηρέτηση τέτοιων εκδηλώσεων. Οι αίθουσες είναι, συνήθως, σχεδιασμένες απλά για την υποστήριξη διαλέξεων χωρίς την χρήση ηλεκτρονικού εξοπλισμού και ίσως χωρίς δικτυακές υποδομές. Πρέπει λοιπόν να εξασφαλιστεί τουλάχιστον μία δικτυακή παροχή στην αίθουσα από την οποία πρόκειται να γίνει η μετάδοση. Το θετικό σχετικά με την δικτυακή παροχή είναι ότι η αίθουσα βρίσκεται σε ακαδημαϊκό χώρο και υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να είναι διαθέσιμη εύκολα σύνδεση μεγάλου εύρους. Επίσης θα πρέπει να έχει εξασφαλιστεί το ελάχιστο του εξοπλισμού που απαιτείται για την υλοποίηση της απλής διάταξης για την ζωντανή μετάδοση και αυτό θα περιλαμβάνει: Κάμερα και τρίποδο Μικρόφωνο ενσύρματο ή ασύρματο κάμερας (προτειμότερο) και μπαταρίες για το ασύρματο Υπολογιστικό σύστημα Συσκευή εγγραφής βίντεο (DVD ή VHS) Καλώδια βίντεο και ήχου Καλώδιο δικτύου 1.2.4.1 Σήμα βίντεο Η κάμερα θα προσφέρει το σήμα βίντεο και προτείνεται να γίνει χρήση DV (firewire) προς το υπολογιστικό σύστημα. Το DV περνάει ψηφιακή εικόνα και ήχο από το ίδιο καλώδιο οπότε έχουμε λιγότερα καλώδια και ταυτόχρονα την καλύτερη δυνατή ποιότητα που μπορεί να δώσει η κάμερα. Το σήμα βίντεο προς την συσκευή εγγραφής βίντεο θα είναι S-Video ή composite, με προτίμηση στο ποιοτικότερο S-Video. 29
Ο ήχος προς την συσκευή εγγραφής βίντεο θα είναι μέσω των RCA εξόδων της κάμερας. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στον φωτισμό της αίθουσας που πρέπει να βοηθάει στην καλύτερη λήψη από την κάμερα. Η κάμερα πρέπει να τοποθετηθεί σε τρίποδο που θα ρυθμιστεί να είναι στο ύψος του παρουσιαστή ώστε να μην εγγράφει υπό γωνία. 1.2.4.2 Σήμα ήχου Το ηχητικό σήμα το παίρνουμε μέσω ενσύρματου ή ασύρματου μικροφώνου. Προτείνεται το ασύρματο μικρόφωνο το οποίο θα προσαρμόζεται πάνω στην κάμερα. Η κάμερα θα πρέπει να προσφέρει και ρυθμίσεις για την ένταση του μικροφώνου. 1.2.4.3 Συνδέσεις 1.2.5 Ζωντανή μετάδοση από χώρο συνεδρίου Η μετάδοση από χώρο συνεδρίου δεν διαφέρει ιδιαίτερα από τον χώρο διδασκαλίας. Η σημαντική διαφορά τους είναι στις δικτυακές δυνατότητες του συνεδριακού χώρου που πρέπει να διερευνηθούν, πολύ πριν την εκδήλωση, ώστε να γίνει γνωστό τι δυνατότητες 30
προσφέρονται. Οι δικτυακές απαιτήσεις μιας μετάδοσης, όπως αναφέραμε και προηγούμενα, είναι άμεσα συνδεδεμένες με τον ρυθμό μετάδοσης της ροής βίντεο που θέλουμε να προσφέρουμε. Ένα θετικό στην συγκεκριμένη μετάδοση είναι ότι σε συνεδριακούς χώρους συνηθίζεται η χρήση μικροφωνικής εγκατάστασης οπότε και λύνεται ένα θέμα της παροχή ποιοτικού σήματος ήχου. Πρέπει να όμως να υπάρχει το καλώδιο που θα συνδέσει την μικροφωνική του χώρου με την κάμερα της μετάδοσης. Τέτοιο καλώδιο είναι συνήθως κατηγορίας XLR σε καρφί. Για τον εξοπλισμό ισχύει ότι και στο σενάριο της αίθουσας διδασκαλίας 1.2.5.1 Σήμα βίντεο Η κάμερα θα προσφέρει το σήμα βίντεο και προτείνεται να γίνει χρήση DV (firewire) προς το υπολογιστικό σύστημα. Το DV περνάει ψηφιακή εικόνα και ήχο από το ίδιο καλώδιο οπότε έχουμε λιγότερα καλώδια και ταυτόχρονα την καλύτερη δυνατή ποιότητα που μπορεί να δώσει η κάμερα. Το σήμα βίντεο προς την συσκευή εγγραφής βίντεο θα είναι S-Video ή composite, με προτίμηση στο ποιοτικότερο S-Video. Ο ήχος προς την συσκευή εγγραφής βίντεο θα είναι μέσω των RCA εξόδων της κάμερας. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στον φωτισμό της αίθουσας που πρέπει να βοηθάει στην καλύτερη λήψη από την κάμερα. Η κάμερα πρέπει να τοποθετηθεί σε τρίποδο που θα ρυθμιστεί να είναι στο ύψος του παρουσιαστή ώστε να μην εγγράφει υπό γωνία. 1.2.5.2 Σήμα ήχου Το ηχητικό σήμα το παίρνουμε μέσω της μικροφωνικής της αίθουσας. 31
1.2.5.3 Συνδέσεις XLR 1.2.6 Ζωντανή μετάδοση από γραφείο Η μετάδοση από τον χώρο του γραφείου είναι η απλούστερη μορφή μετάδοσης ανάλογα βέβαια και με την ποιότητα που θέλουμε να έχουμε το αποθηκευμένο βίντεο υλικό. Αν ακολουθήσουμε το σενάριο του χώρου διδασκαλίας τότε έχουμε πολύ καλή ποιότητα τόσο στην μετάδοση αλλά και στο αποθηκευμένο υλικό. Μπορούμε όμως να υλοποιήσουμε μια μετάδοση χαμηλότερων απαιτήσεων μόνο με τον εξοπλισμό που είναι διαθέσιμος στο γραφείο. Οι απαιτήσεις σε υπολογιστικό εξοπλισμό παραμένουν οι ίδιες αν υπάρχει απαίτηση για μετάδοση πολλαπλής ροής βίντεο (multi bit rate video stream). Αν δεν απαιτείται πολλαπλή ροή τα χαρακτηριστικά του υπολογιστικού εξοπλισμού μπορούν να μειωθούν. Επεξεργαστής Μνήμη RAM Σκληρός δίσκος Κάρτα ήχου Τουλάχιστον 2 GHz Τουλάχιστον 512 GB Τουλάχιστον 80 GB Απαραίτητη 32
Κάρτα καταγραφής βίντεο Παροχή εισόδου firewire DVD εγγραφής Κάρτα δικτύου 100/1000 Web camera Μικρόφωνο Επιθυμητή Επιθυμητή Επιθυμητή Απαραίτητη Απαραίτητη Απαραίτητο Το λογισμικό παραμένει το ίδιο. Στην συγκεκριμένη μετάδοση η σύνδεση είναι απλούστερη μια και όλα γίνονται στο υπολογιστικό σύστημα που κάνει την κωδικοποίηση. Το βίντεο σήμα έρχεται από την web camera που συνδέεται μέσω της θύρας USB στο σύστημα και ο ήχος έρχεται από το μικρόφωνο που συνδέεται στην κάρτα ήχου. Η δικτυακή σύνδεση πρέπει να είναι το λιγότερο 10/100 Mbps. 1.3 Ανταπόκριση φοιτητών Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται μία έρευνα σχετική με την ανταπόκριση των φοιτητών σε πιλοτικές μεταδόσεις διαλέξεων από μία αίθουσα διδασκαλίας του Τμήματος Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΠΑ. Συγκεκριμένα, γίνεται συνοπτική περιγραφή της υπηρεσίας, δίνονται τα ερωτηματολόγια και οι απαντήσεις των φοιτητών και τέλος, γίνεται ανάλυση των αποτελεσμάτων. 1.3.1 Πιλοτική μετάδοση διαλέξεων από αίθουσα διδασκαλίας. Το Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών σε συνεργασία με το Κέντρο Λειτουργίας και Διαχείρισης Δικτύου του Πανεπιστημίου Αθηνών παρέχει πιλοτικά τη ζωντανή μετάδοση των διαλέξεων που πραγματοποιούνται σε μία συγκεκριμένη αίθουσα διδασκαλίας του τμήματος. Η ποιότητα των μεταδόσεων είναι κατάλληλη τόσο για Dialup χρήστες που συνδέονται μέσω modem από το σπίτι τους όσο και για ADSL χρήστες. Για τη μετάδοση χρησιμοποιείται ο VoD εξυπηρετητής του Εθνικού Δικτύου Έρευνας και 33
Τεχνολογίας (ΕΔΕΤ). Λεπτομέρειες μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα http://lessons.di.uoa.gr. Οι μεταδόσεις είναι διαθέσιμες στις παρακάτω 4 διατάξεις. Ο φοιτητής μπορεί να επιλέξει την κατάλληλη ανάλογα με το μέσο παρουσίασης που χρησιμοποιείται από τον εκάστοτε ομιλητή. 1. Βίντεο/ήχος και πίνακας 2. Βίντεο/ήχος και παρουσιάσεις 3. Βίντεο/ήχος, πίνακας και παρουσιάσεις 4. Μόνο βίντεο/ήχος Η διάταξη 3 είναι και η πιο πλούσια όσον αφορά στην παρουσίαση του εκπαιδευτικού υλικού, καθώς πέρα από την εικόνα και τον ήχο του ομιλητή παρουσιάζονται τόσο τα περιεχόμενα της παρουσίασης στον Η/Υ, ανεξάρτητα από το λογισμικό που χρησιμοποιεί ο ομιλητής, όσο και τα όσα γράφει στο λευκοπίνακα μέσω ενός ηλεκτρονικού συστήματος. Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε αφορούσε στη ζωντανή μετάδοση των διαλέξεων από την αίθουσα Α, 15 διαφορετικών μαθημάτων του τμήματος Πληροφορικής του εαρινού εξαμήνου 2005. Όλα τα μαθήματα που πραγματοποιήθηκαν στο εξάμηνο αυτό μεταξύ 9.00-20.00 μεταδίδονταν ζωντανά. Ο συνολικός αριθμός ωρών μετάδοσης ήταν 600 (10 ώρες την ημέρα επί 5 ημέρες ανά εβδομάδα για 12 εβδομάδες) και ο μέσος αριθμός επισκέψεων από τους φοιτητές ήταν 78 φοιτητές ανά ημέρα. 1.3.2 Ερωτηματολόγια και απαντήσεις Στον Πίνακα Β απεικονίζονται οι ερωτήσεις του ερωτηματολογίου και τα αποτελέσματα που έχουν προκύψει από τις απαντήσεις των φοιτητών. Για τις απαντήσεις τους οι φοιτητές έπρεπε να ακολουθήσουν την κλίμακα του Πίνακα Α. ΠΙΝΑΚΑΣ Α Κλίμακα απαντήσεων Καθόλου Λίγο Μέτρια Αρκετά Πολύ 1 2 3 4 5 ΠΙΝΑΚΑΣ Β Αποτελέσματα Ερωτηματολογίου Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας θα επιθυμούσα 1. να επικοινωνώ άμεσα με τον διδάσκοντα 3,5 2. να απαντώ άμεσα στις ερωτήσεις του διδάσκοντα 2,785714286 3. να θέτω άμεσα τα δικά μου ερωτήματα προς τον εισηγητή 3,964285714 34
4.να στείλω e-mail στον εισηγητή με τις απορίες ή τις απόψεις μου 3,678571429 5.να συζητήσω τις απόψεις με άλλους συμφοιτητές μου 2,821428571 6.να χρησιμοποιώ το web ή το mail για να ανταλλάξω πληροφορίες με τους 3,214285714 συμφοιτητές μου O εισηγητής. 7.χρησιμοποίησε τον ηλεκτρονικό πίνακα για να γράψει 3,678571429 8.ένοιωθε άνετα με τη μετάδοση της διάλεξης στο Διαδίκτυο 3,607142857 9.χρησιμοποίησε τεχνικές μη λεκτικής επικοινωνίας (εκφράσεις προσώπου, 2,357142857 κινήσεις των χεριών) για να προσελκύσει την προσοχή μου Σε γενικές γραμμές 10. η μετάδοση διδασκαλίας από απόσταση μου προσέφερε τη δυνατότητα να παρακολουθήσω μαθήματα που αλλιώς θα έχανα 4,535714286 11. η παρακολούθηση μέσω βίντεο είναι φτωχή σε σχέση με την πρόσωπο με 2,535714286 πρόσωπο διδασκαλία 12. η έλλειψη της φυσικής παρουσίας του εισηγητή με επηρέασε αρνητικά κατά 2 την παρακολούθηση του μαθήματος 13. απουσίαζε το κλίμα της προσωπικής επαφής που χαρακτηρίζει μια 2,464285714 συμβατική τάξη 14. ο εισηγητής δεν με έβλεπε και αυτό με έκανε να αισθάνομαι πιο άνετα 2,857142857 15. η διδασκαλία ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες μου 3,928571429 16. προτιμώ τη διδασκαλία μέσω βίντεο παρά την παρακολούθηση στο 2,75 αμφιθέατρο 17. η παρακολούθηση στον Η/Υ δεν βοηθούσε τη συγκέντρωση μου κατά την 2 παρακολούθηση Μέρος 3ο - Αξιολόγηση Τεχνικών Χαρακτηριστικών 3.1. Σημειώστε τον αριθμό που αντιπροσωπεύει την άποψή σας για το πόσο: Η εικόνα 18. ήταν καθαρή και τα χρώματα ζωντανά 3,107142857 19. μπορούσα να δω καθαρά τις εκφράσεις του προσώπου του εισηγητή 2,178571429 20. το μέγεθος του παραθύρου προβολής της αίθουσας επέτρεπε την εύκολη 3,107142857 παρακολούθηση του μαθήματος 21. υπήρχε καθυστέρηση κατά την απόδοση των κινήσεων του εισηγητή 2,892857143 (κίνηση καρέ καρέ) 22. ο φωτισμός δεν ήταν επαρκής 2,107142857 23. μπορούσα να δω πεντακάθαρα τις διαφάνειες και το εκπαιδευτικό υλικό 3,607142857 24. το μέγεθος του παραθύρου προβολής του εκπαιδευτικού υλικού ήταν 3,285714286 ικανοποιητικό 25. το μέγεθος του παραθύρου προβολής του πίνακα μου επέτρεπε στο να δω 3,285714286 καθαρά τι έγραφε ο εισηγητής Ο ήχος 26. ήταν καθαρός και καθιστούσε εύκολη την παρακολούθηση του μαθήματος 4,035714286 27. η έντασή του ήταν ικανοποιητική 4,25 35
28. διαπίστωσα διακοπές και καθυστέρηση στη μετάδοσή του 1,821428571 29. θόρυβοι προερχόμενοι από την αίθουσα κατέστησαν δύσκολη την 1,607142857 παρακολούθηση 30. πολλές φορές οι μικροφωνισμοί δυσκόλευαν την παρακολούθηση του 1,428571429 μαθήματος 31. η μετάδοση ήχου και εικόνας ήταν απόλυτα συγχρονισμένα 3,285714286 Ως προς τη σκηνοθεσία 32. η χρησιμοποίηση μιας κάμερας ήταν αρκετή για την μετάδοση 3,678571429 ικανοποιητικής εικόνας 33. η θέση της κάμερας ήταν ικανοποιητική για την απόδοση κατάλληλης 3,785714286 εικόνας από την αίθουσα του εισηγητή 34. η κάμερα εστίαζε στον διδάσκοντα 3,642857143 35. το εύρος λήψης της κάμερας επέτρεπε την κάλυψη όλου του χώρου της 2,357142857 κάθε αίθουσας Η γνώμη μου είναι ότι 36. θα μου άρεσε περισσότερο το Πανεπιστήμιο αν όλες οι παραδόσεις θα ήταν 3,75 online 37. η παρακολούθηση μέσω βίντεο είναι χαμένος χρόνος 1,178571429 38. προτιμώ να παρακολουθώ αποκλειστικά τα μαθήματα μέσω βίντεο 2,25 39. έμεινα πολύ ευχαριστημένος από αυτή την εμπειρία 4,178571429 40. ανυπομονώ να παρακολουθήσω μαθήματα μέσω υπολογιστή και στο 3,928571429 μέλλον 41. είναι χρήσιμη η καταγραφή του μαθήματος ώστε να είναι διαθέσιμο και μετά 4,678571429 το τέλος της διάλεξης Οι επόμενοι πίνακες, απεικονίζουν τις απαντήσεις σε ανοικτές ερωτήσεις, οι οποίες διαφωτίζουν τους λόγους οι οποίοι λειτούργησαν ενισχυτικά ή αποτρεπτικά στην παρακολούθηση των διαλέξεων από απόσταση. Μέρος 4ο - Ανοικτές Ερωτήσεις 4.1. Μείνατε ικανοποιημένοι από την παρακολούθηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας από απόσταση; 1 Αρκετά ικανοποιημένος, αν και υπάρχουν αρκετά περιθώρια βελτίωσης. 2 Ναι, καλύφθηκα με αυτά που παρακολούθησα. 3 Ναι, πάρα πολύ! Εξαιρετικά χρήσιμη υπηρεσία 4-5 Ναι, αλλά θα προτιμούσα να έχει καλύτερη εικόνα και το κυριότερο να καταγράφεται το μάθημα έτσι ώστε να είναι διαθέσιμο και μετά την διάλεξη 6 Αρκετά. 7 Πολύ ικανοποιημένη 8 Μέτρια 9-10 Ναι. 11 ΝΑΙ 36
12 Αρκετά ικανοποιημένος. Η ευκρίνεια δεν ήταν καλά και η μετάδοση του βίντεο καθυστερούσε πολλές φορές τώρα τελευταία. 13 Κάποια προβληματάκια αλλά σε τελική ανάλυση: Αρκετά Ικανοποιημένος!!! 14 Πολύ αφού κέρδισα πάρα πολλές ώρες (που μπόρεσα να διαθέσω όχι μόνο στον ύπνο αλλά και στο διάβασμα) και γλίτωσα τη φασαρία της Α. 15 Σχετικά ναι, το πρόβλημα ήταν ότι δεν είχα πολύ ενδιαφέρον λόγω της απόστασης αλλά και του ότι αν ήθελα να ρωτήσω κάτι δε θα μπορούσα 16-17 ναι 18 Έμεινα πολύ ευχαριστημένος. 19 Ναι, σε πολύ μεγάλο βαθμό 20 Αρκετά. Θα ήμουν απόλυτα ικανοποιημένος, αν υπήρχε έστω και σχετική επικοινωνία με το διδάσκοντα. 21 Ναι, αλλά επειδή δεν μεταδίδονταν τα Σήματα και Συστήματα αναγκαζόμουν να μην το εκμεταλλεύομαι όσο θα έπρεπε. 22 Ναι 23 Ναι. 24 Σε γενικές γραμμές ναι. 25 Αρκετά 26 Ναι, βοήθησε πολύ για την παρακολούθηση μαθημάτων που αλλιώς μάλλον θα τα έχανα. 27 Αρκετά. 28 Ναι 4.2. Ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους παρακολούθησες μαθήματα μέσω βίντεο; 1 Όταν δε μπορούσα να πάω στη σχολή λόγω κωλύματος ή υποχρεώσεων 2 Αδυναμία να προσέλθω στη σχολή. 3 Έλλειψη χρόνου μεγάλη απόσταση Πανεπιστημίου - οικίας 4-5 Δεν προλάβαινα να πάω σχολή. 6 Ευκολία, κόστος μετακινήσεων από και προς το πανεπιστήμιο. 7 Γιατί εργάζομαι και δεν μπορώ να παραβρίσκομαι στα μαθήματα 8 Δεν προλάβαινα να πάω στη σχολή λόγω ή ήταν αδύνατο λόγω καιρού ή ασθένειας. 9 Όταν είχα πρόβλημα να παρακολουθήσω από κοντά, ήμουν άρρωστος, είχα μόνο 2 ώρες μάθημα 10 Δεν προλάβαινα κάποια μαθήματα. 11 ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΠΑΩ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ 12 Δεν έχω πρωινό ξύπνημα, είναι πιο βολικό. Δεν με περιορίζουν οι κανόνες της παρακολούθησης στην αίθουσα. 13 Ήμουν στο 3ο έτος και χρωστούσα ένα μάθημα από το δεύτερο εξάμηνο. Οι ώρες όμως αυτού του μαθήματος δεν ήταν συνεχόμενες με αυτές των μαθημάτων που παρακολουθούσα στο τρέχον εξάμηνο. Προτιμούσα λοιπόν να κάθομαι σπίτι και να παρακολουθώ το μάθημα μέσω video, από το πηγαίνω στην σχολή και μετά να έχω κενό 3 ή και 4 ωρών ώστε να ξεκινήσω επόμενο μάθημα. Επίσης μια μέρα της εβδομάδας ήταν το μοναδικό μάθημα που είχα για εκείνη την ημέρα οπότε από το να πάω στην σχολή για δυο ώρες συν να φάω άλλες δυο ώρες στις μετακινήσεις με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς καθόμουν σπίτι και έβλεπα το μάθημα και εκμεταλλευόμουν τον χρόνο μου πιο αποδοτικά. 37
Κερδισμένος χρόνος Πρόβλημα θέσεων στην αίθουσα διδασκαλίας 14 Φασαρία στην αίθουσα διδασκαλίας, ανετότατη παρακολούθηση από το σπίτι Άνεση να κάνω ότι θέλω κατά τη διδασκαλία, να πάω για ένα ποτήρι νερό, να ψάξω κάτι σχετικό με το αντικείμενο της διδασκαλίας στο internet ή στη βιβλιοθήκη μου. 15 Δε μπορούσα κάποιες μέρες να πάω στη σχολή. 16-17 Μικρές αίθουσες σε σχέση με τον αριθμό των φοιτητών, πιο ήσυχα και άνετα στο σπίτι. 18 Μένω αρκετά μακριά και επιπλέον νιώθω πιο οικεία να παρακολουθώ το μάθημα απ το σπίτι μου. 19 Κάποιες ημέρες ήθελα να παρακολουθήσω μαθήματα από προηγούμενα εξάμηνα και οι ώρες δεν ήταν καθόλου ευνοϊκές ώστε να παρακολουθήσω και του τρέχοντος δικού μου εξαμήνου (π.χ. κενά τεσσάρων ή πέντε ωρών!) 20 Μένω μακριά, και δύο μέρες την εβδομάδα είχα από ένα δίωρο μάθημα μονάχα. Ήταν μεγάλη ανακούφιση μπροστά στην ταλαιπωρία και το κόστος χρόνου του να ανέβω στη σχολή μόνο για δύο ώρες 21 Λόγω δουλειάς. 22 Λόγω δουλειάς, έλλειψη χρόνου να προλάβω να πάω στη σχολή 23 Έλλειψη χρόνου, πολύωρο πρόγραμμα, άνετη παρακολούθηση με δικούς μου «όρους» 24 25 26 Πολλές φορές το πρόγραμμα δεν είναι κατάλληλο για να πάει κάποιος στη σχολή, πχ αν υπάρχουν μεγάλα κενά μεταξύ μαθημάτων, ή έχουμε μόνο 2 ώρες, οπότε κάποιος θέλει περισσότερη ώρα να πάει και να γυρίσει σπίτι του. Έλλειψη χρόνου κυρίως. Ακόμα παρακολούθησα μαθήματα που αλλιώς θα έχανα. Καταρχάς η κοσμοσυρροή που επικρατεί στα πρώτα μαθήματα και οι γεμάτες αίθουσες. Ύστερα η έλλειψη χρόνου και όρεξης για να έρθω στο πανεπιστήμιο, και η άνεση και χαλαρότητα που προσφέρει το μάθημα από το σπίτι.. Και τέλος η περιέργεια. 27 Κούραση, προσωπικά προβλήματα, προβλήματα υγείας, σπατάλη ωρών για να φτάσω στην Πανεπιστημιούπολη. 28 Πρώτον κάποια μαθήματα που δήλωσα συνέπιπταν την ίδια ώρα και όπως καταλαβαίνετε το ένα το έγραφα μέσω βίντεο και το άλλο το παρακολουθούσα live. Δεύτερον, έλλειψη χρόνου για να παραβρεθώ στο αμφιθέατρο λόγω φόρτου εργασίας (εργασίες διάβασμα). Τρίτον αστάθμητοι παράγοντες (συγκοινωνίες, κακός προγραμματισμός κ.α.) που σε μια υποθετική περίπτωση θα μου στερούσαν την παρακολούθηση της (ίσως εξαιρετικά κρίσιμης!...) παράδοσης του μαθήματος από τον καθηγητή(στο αμφιθέατρο), τώρα διαγράφονται και ζω χωρίς άγχος λόγω της ύπαρξης του βίντεο. 1.3.3 Ανάλυση των αποτελεσμάτων Από τις ερωτήσεις 36-41 προκύπτει η θετική άποψη των φοιτητών για την παρακολούθηση διαλέξεων από απόσταση. Ο κύριος λόγος οφείλεται στο γεγονός ότι μπορούσαν να παρακολουθήσουν μαθήματα που αλλιώς θα έχαναν. Επισήμαναν ότι θα ήταν περισσότερο ικανοποιημένοι εάν: 38
Μπορούσαν να θέτουν άμεσα ερωτήσεις στους εισηγητές. Οι εισηγητές έκαναν περισσότερη χρήση μη λεκτικών εκφράσεων, όπως κινήσεις χεριών, εκφράσεις προσώπου και διακύμανση της έντασης της φωνής. Μεταδίδονταν και άλλα μαθήματα πέρα από αυτά της αίθουσας Α. Ήταν δυνατή η καταγραφή των μαθημάτων ώστε να μπορούν να ανατρέξουν ξανά στο υλικό. Όσον αφορά στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της μετάδοσης, προκύπτει μέτρια ικανοποίηση για την ποιότητα της μεταδιδόμενης εικόνας και του μεγέθους της, ομοίως και για τις διαφάνειες, ενώ η ικανοποίηση για την ποιότητα του ήχου ήταν αρκετά καλή. 1.4 Τεχνική Υποστήριξη Στην ενότητα αυτή αναφέρεται που μπορούν να απευθυνθούν τα μέλη ΔΕΠ προκειμένου να λάβουν τεχνική υποστήριξη αν θέλουν να πραγματοποιήσουν ζωντανή μετάδοση των διαλέξεων τους. 1.4.1 Που μπορούν να απευθυνθούν τα μέλη ΔΕΠ για τεχνική αρωγή σχετικά με τη μετάδοση. Αν ένα μέλος ΔΕΠ επιθυμεί να προγραμματίσει τη ζωντανή μετάδοση μιας διάλεξης από ένα αμφιθέατρο ή μία αίθουσα διδασκαλίας, τότε θα πρέπει: 1. Να απευθυνθεί στο τεχνικό προσωπικό του τμήματος ή του ιδρύματός του για να φροντίσουν για τον εξοπλισμό της αίθουσας. Το τεχνικό προσωπικό θα πρέπει να ακολουθήσει τις οδηγίες εγκατάστασης του απαραίτητου εξοπλισμού και λογισμικού στην αίθουσα καθώς και τις οδηγίες για τη μετάδοση μέσω των διαθέσιμων εξυπηρετητών του ιδρύματος, του ΕΔΕΤ ή του GUnet. 2. Το τεχνικό προσωπικό του τμήματος ή το μέλος ΔΕΠ να επικοινωνήσει με το ΚΛΔΔ του ιδρύματός του, προκειμένου να διαπιστώσει εάν παρέχεται η εν λόγω υπηρεσία. Σε περίπτωση που το ίδρυμα δεν παρέχει την εν λόγω υπηρεσία, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ζητήσει μέσω των τεχνικών του ΚΛΔΔ τη συνδρομή του ΕΔΕΤ και του GUnet. Η δυνατότητα παροχής της εν λόγω υπηρεσίας αναπτύσσεται στην επόμενη ενότητα. Η χρήση των εξυπηρετητών μετάδοσης βίντεο του ΕΔΕΤ και του GUnet είναι ελεύθερη. 39
1.4.1.1 ΕΔΕΤ Το ΕΔΕΤ υποστηρίζει τη ζωντανή μετάδοση διαλέξεων και εκδηλώσεων για όλους τους φορείς του. Προκειμένου, να χρησιμοποιήσετε την υπηρεσία αυτή του ΕΔΕΤ θα πρέπει να απευθυνθείτε στο ΚΛΔΔ του ιδρύματός σας. Κάθε ΚΛΔΔ έχει ή δικαιούται να λάβει κωδικό για να αιτηθεί μία ζωντανή μετάδοση. Ο υπεύθυνος τεχνικός του ΚΛΔΔ του ιδρύματός σας θα αναλάβει την αίτηση για εσάς. Από εσάς απαιτείται, πέρα από την επικοινωνία, να διαθέσετε πληροφορίες που αφορούν τη διάλεξής σας. Οι πληροφορίες αυτές απαιτούνται για την υπηρεσία ανακοίνωσης της μετάδοσης στις σελίδες του ΕΔΕΤ. Προκειμένου να ενημερωθείτε για την παροχή της εν λόγω υπηρεσίας από το ΕΔΕΤ και να βρείτε τις αναλυτικές οδηγίες, ανατρέξτε στο δικτυακό τόπο των υπηρεσιών μετάδοσης εικονοροών του ΕΔΕΤ http://vod.grnet.gr. 1.4.1.2 GUnet /ΚΥηΜΑ Σε περίπτωση που υπάρχει τεχνικό πρόβλημα με τον εξυπηρετητή του ΕΔΕΤ, εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο εξυπηρετητής του GUnet. Επίσης, το GUnet, έχει εκδώσει οδηγίες προς τεχνικούς, που αφορούν τους τρόπους υποστήριξης της μετάδοσης των διαφανειών και του πίνακα με το εκπαιδευτικό υλικό πέρα από το βίντεο των διαλέξεων. Προκειμένου να ενημερωθείτε για την παροχή της εν λόγω υπηρεσίας από το GUnet ανατρέξτε στο δικτυακό τόπο http://mc.gunet.gr. 40
1.5 Οδηγίες για καθηγητές Τι πρέπει να προσέχουν όταν η διάλεξή τους μεταδίδεται ζωντανά Στην ενότητα αυτή αναφέρονται οδηγίες προς τους καθηγητές εισηγητές των οποίων η διάλεξη μεταδίδεται ζωντανά. 1.5.1 Σε ποιο χώρο πρέπει να κινείται ο εισηγητής Ο εισηγητής θα πρέπει να κινείται μέσα σε μία συγκεκριμένη ζώνη την οποία θα του υποδείξουν οι τεχνικοί υποστήριξης. Η κίνηση μέσα στη ζώνη διασφαλίζει ότι είναι στην εμβέλεια των μικροφώνων και της κάμερας. Συνήθως, καθώς τα μικρόφωνα είναι τοποθετημένα πάνω στο έδρανο του καθηγητή, ο εισηγητής θα πρέπει να παραμένει πίσω από το έδρανο. Καθώς το μικρόφωνο, δε θα λαμβάνει τις ερωτήσεις των φοιτητών, ο εισηγητής θα πρέπει να επαναλαμβάνει την ερώτηση ώστε να την ακούν και οι από απόσταση φοιτητές και στη συνέχεια να τις απαντά. 1.5.2 Χρήση διαφανειών Σε περίπτωση που κατά τη διάρκεια της διάλεξης χρησιμοποιείται Η/Υ από τον καθηγητή, θα πρέπει να συνεννοηθεί ο εισηγητής με τους τεχνικούς για τον τύπο του λογισμικού που θα χρησιμοποιηθεί. Υπάρχει τεχνική λύση η οποία επιτρέπει να αποστέλλονται στους απομακρυσμένους φοιτητές τα περιεχόμενα της οθόνης του Η/Υ, ανεξάρτητα από το λογισμικό που χρησιμοποιεί ο εισηγητής αρκεί το περιεχόμενο να είναι στατική εικόνα (δηλαδή όχι βίντεο και ήχος). 1.5.3 Χρήση ηλεκτρονικού πίνακα, π.χ. πως σβήνετε στον πίνακα Σε περίπτωση που χρησιμοποιείται ο κλασσικός λευκοπίνακας με μαρκαδόρους τότε είναι δυνατή η χρήση μίας ηλεκτρονικής συσκευής η οποία μετατρέπει τα περιεχόμενα του κλασσικού πίνακα σε ηλεκτρονική μορφή με αποτέλεσμα να είναι δυνατή η μετάδοση τους στους απομακρυσμένους φοιτητές. Είναι πολύ σημαντικό ο εισηγητής να είναι εξοικειωμένος με τη βασική χρήση του ηλεκτρονικού πίνακα, την οποία ο τεχνικός θα πρέπει να του επιδείξει. Η χρήση είναι πολύ απλή, αλλά ο εισηγητής θα πρέπει να έχει υπόψη του τα παρακάτω: - Να χρησιμοποιεί σωστά τους μαρκαδόρους και να ακούει το χαρακτηριστικό ήχο που εκπέμπει η θήκη του μαρκαδόρου. Αυτός ο ήχος επιβεβαιώνει ότι ο 41
ηλεκτρονικός πίνακας λαμβάνει σωστά τα σήματα και ότι ότι γράφεται στον πίνακα αντιγράφεται με ακρίβεια στον ηλεκτρονικό πίνακα. - Όταν ο εισηγητής θέλει να σβήσει κάτι από τον πίνακα, να χρησιμοποιεί τον ειδικό «ηλεκτρονικό σπόγγο» και να ελέγχει στην οθόνη του Η/Υ το αποτέλεσμα της πράξης του. - Όταν ο εισηγητής θέλει να σβήσει όλο τον πίνακα και να γράψει εκ νέου, επιπλέον του ειδικού «ηλεκτρονικού σπόγγου» θα πρέπει να πατά και το πλήκτρο σβησίματος της ηλεκτρονικής συσκευής, καθώς και να ελέγχει την οθόνη του Η/Υ. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται ότι όντως στον ηλεκτρονικό πίνακα θα φαίνονται μόνο τα νέα περιεχόμενα και ότι αυτά δε θα παρουσιάζονται πάνω στα προηγούμενα. Πρέπει να σημειωθεί ότι υφίσταται ένα μικρό πρόβλημα συγχρονισμού μεταξύ του βίντεο και των διαφανειών ή του πίνακα, με την έννοια ότι πρώτα αλλάζουν τα περιεχόμενα της διαφάνειας και του πίνακα και μετά ακούγονται τα σχόλια του εισηγητή. Το πρόβλημα αυτό, όπως έχει δείξει η έρευνα που παρουσιάστηκε στην προηγούμενη ενότητα, δεν είναι κρίσιμο κατά την άποψη των φοιτητών. 1.5.4 Ερωτήσεις από τους απομακρυσμένους φοιτητές Όπως αναφέρθηκε, οι τεχνολογίες των ζωντανών μεταδόσεων, επιτρέπουν τη μονόδρομη επικοινωνία μεταξύ εισηγητή και φοιτητών. Οι απομακρυσμένοι φοιτητές δε μπορούν να ρωτήσουν κάτι, και αυτό είναι το σημαντικότερο μειονέκτημα της ζωντανής μετάδοσης στη χρήση της για σύγχρονη τηλεκπαίδευση. Το μειονέκτημα αυτό μπορεί να ξεπεραστεί με τη συμπληρωματική χρήση ενός περιβάλλοντος το οποίο επιτρέπει την υποβολή γραπτών ερωτήσεων. Για παράδειγμα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ασύγχρονη πλατφόρμα e-class του GUnet προκειμένου ο εισηγητής να ορίσει το μάθημα του, εάν δεν το έχει ήδη κάνει. Ενεργοποιώντας τη δυνατότητα για «κουβέντα» ή τις ερωτήσεις, οι απομακρυσμένοι φοιτητές θα μπορούν να του θέτουν ερωτήσεις. Ο εισηγητής, μπορεί να απαντά στις ερωτήσεις σε συγκεκριμένα χρονικά σημεία της διάλεξής του ή στο τελευταίο πεντάλεπτο της κάθε διάλεξης, επαναλαμβάνοντας πάντα την ερώτηση προκειμένου να την ακούσουν όλοι οι φοιτητές που συμμετέχουν στη διαδικασία της εκπαίδευσης. Είναι λοιπόν στην ευχέρεια του εισηγητή το εάν και πως θα οργανώσει την υποβολή ερωτήσεων από τους απομακρυσμένους φοιτητές. 42
1.5.5 Έλεγχος πρόσβασης Τεχνικά είναι δυνατός ο έλεγχος πρόσβασης στη μετάδοση μίας διάλεξης με τη χρήση κωδικών. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε μετάδοση μπορεί να οριστεί ένας κωδικός πρόσβασης, ο οποίος ανακοινώνεται στους φοιτητές. Κάθε φορά που ένας φοιτητής συνδέεται πρέπει να χρησιμοποιήσει τον συγκεκριμένο κωδικό. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται ότι μόνο οι συγκεκριμένοι φοιτητές θα μπορούν να βλέπουν τη διάλεξη. 1.6 Σκηνοθετικά και τεχνικά θέματα Στην ενότητα αυτή αναπτύσσονται θέματα που σχετίζονται με την τεχνική και τη σκηνοθετική κάλυψη των ζωντανών μεταδόσεων. Συγκεκριμένα, αναπτύσσονται τα παρακάτω θέματα: - Πόσες κάμερες και μικρόφωνα απαιτούνται από τους παρακάτω διακριτούς χώρους: o αίθουσα διδασκαλίας o αίθουσα τηλεκπαίδευσης o χώρο συνεδρίου o γραφείο - Που εστιάζουν οι κάμερες κατά περίπτωση - Πως μεταδίδονται οι διαφάνειες 1.6.1 Πόσες κάμερες/μικρόφωνα απαιτούνται 1.6.1.1 Αίθουσα διδασκαλίας Στην περίπτωση ζωντανής μετάδοσης διαλέξεων από μία αίθουσα διδασκαλίας ή ένα αμφιθέατρο, μία κάμερα και ένα μικρόφωνο αρκούν. Η κάμερα θα πρέπει να καλύπτει τη ζώνη που κινείται ο ομιλητής, συνήθως μία ζώνη πίσω από το έδρανο και μπροστά από τον πίνακα. Η κάμερα μπορεί είτε να είναι σταθερή ή τύπου Pan-Tilt-Zoom και ελεγχόμενη από απόσταση μέσω σύνδεσής σε θύρα Η/Υ ή/και λογισμικό ελέγχου. Στη δεύτερη περίπτωση, ένας τεχνικός θα μπορεί να ελέγχει τι ακριβώς μεταδίδει η κάμερα. Η κάμερα θα πρέπει να εστιάζει όσο το δυνατόν πιο κοντά στον εισηγητή, πάντα όμως να καλύπτει τον πίνακα (ή πίνακες) που γράφει ο εισηγητής και το χώρο που κινείται. Αντίθετα, δεν είναι απαραίτητο να καλύπτει και το χώρο όπου προβάλλονται οι 43