ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΟΔΟΥ 2013 ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 20.9.2013 COM(2013) 637 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΟΔΟΥ 2013 ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) {SWD(2013) 333 final} EL EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΟΔΟΥ 2013 ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ (Κείμενο που παρουσιάζει ενδιαφέρον για τον ΕΟΧ) 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι μεταρρυθμίσεις του ΕΧΕ ως στρατηγική συμβολή στην οικονομική μεγέθυνση και τη δημιουργία θέσεων εργασίας Οι μεταρρυθμίσεις των εθνικών συστημάτων έρευνας βρίσκονται στο επίκεντρο του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ). Τα αποτελεσματικότερα εθνικά συστήματα έρευνας, σε συνδυασμό με το πρόγραμμα πλαίσιο «Ορίζοντας 2020» που θα αποτελέσει παράδειγμα για την υλοποίηση όλων των προτεραιοτήτων του ΕΧΕ, θα συμβάλουν στην παροχή απαντήσεων για τις μελλοντικές κοινωνιακές προκλήσεις για την Ευρώπη. Η ανάγκη μεταρρυθμίσεων στον ΕΧΕ καθίσταται ακόμη πιο επιτακτική στο πλαίσιο της πρόσφατης οικονομικής και χρηματοοικονομικής κρίσης, η οποία απαιτεί άμεσες, αποδοτικές λύσεις που δημιουργούν μεγέθυνση. Όπως αναγνώρισαν όλα τα κράτη μέλη κατά τον καθορισμό του στόχου για επενδύσεις ύψους 3% του ΑΕγχΠ στην έρευνα και την ανάπτυξη, η ευρωπαϊκή έρευνα είναι καθοριστικής σημασίας για την εξασφάλιση της μελλοντικής ανταγωνιστικότητας των οικονομιών μας και για τη δημιουργία οικονομικής μεγέθυνσης. Δεδομένου ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις στην έρευνα είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη του στόχου αυτού, οι εθνικές αρχές πρέπει να μεριμνήσουν για την υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με σκοπό την αύξηση των εν λόγω επενδύσεων. Η έρευνα αποτελεί σημαντικό στοιχείο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού εξαμήνου, στο πλαίσιο της οποίας τα κράτη μέλη προσδιορίζουν τις εθνικές δημοσιονομικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Ως στρατηγική συμβολή στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» 1, και ιδίως στην έξυπνη μεγέθυνση στην Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε στις 17 Ιουλίου 2012 την ανακοίνωση με τίτλο «Μια ενισχυμένη σύμπραξη του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας για αριστεία και ανάπτυξη» 2. Απηύθυνε έκκληση για επείγουσες διαρθρωτικές αλλαγές σε ολόκληρη την Ευρώπη, στο πλαίσιο σύμπραξης μεταξύ των κρατών μελών, των ενδιαφερόμενων οργανισμών και της Επιτροπής, με στόχο την έγκαιρη εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων για την αύξηση του επιπέδου αριστείας του συστήματος δημόσιας έρευνας της Ευρώπης. Ανάγκη ισχυρής πολιτικής καθοδήγησης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού εξαμήνου Οι μεταρρυθμίσεις του ΕΧΕ πρέπει να ενταχθούν στον κύκλο διακυβέρνησης του Ευρωπαϊκού εξαμήνου, ώστε οι εθνικές πολιτικές έρευνας να καθοριστούν εντός του ευρύτερου οικονομικού πλαισίου. Όπως αναγνώρισε το Συμβούλιο 3, τα κράτη μέλη καλούνται «να ορίσουν τις απαιτούμενες εθνικές μεταρρυθμίσεις και δράσεις για την υλοποίηση του ΕΧΕ στο πλαίσιο της Ένωσης καινοτομίας, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν σε αυτά, και να παρουσιάσουν τις εν λόγω μεταρρυθμίσεις και την επακόλουθη υλοποίησή τους όταν γίνεται αναφορά στα εθνικά μέτρα για τον ΕΧΕ, ενδεχομένως στα εθνικά 1 2 3 COM(2010) 2020 τελικό. COM(2012) 392 final. C 17649/12, RECH 467, COMPET 773. EL 2 EL

προγράμματα μεταρρυθμίσεων που ξεκινούν από το Ευρωπαϊκό εξάμηνο 2013». Η εξασφάλιση ισχυρής πολιτικής καθοδήγησης σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη συμμετοχή, κατά περίπτωση, των συνδεδεμένων χωρών, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τη διαμόρφωση ενός πλήρως λειτουργικού ΕΧΕ. Το τοπίο της έρευνας και της καινοτομίας στην Ευρώπη χαρακτηρίζεται από ποικιλομορφία περιλαμβάνοντας διαφορετικές θεσμικές διαδρομές και δομές διακυβέρνησης. Τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες πρέπει να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις στα ερευνητικά τους συστήματα, σε συνάρτηση με τα ισχυρά τους σημεία και τις εθνικές τους ιδιαιτερότητες. Στον κύκλο του Ευρωπαϊκού εξαμήνου 2013, πολλά κράτη μέλη είτε έχουν ήδη συμπεριλάβει ειδικό τμήμα ΕΧΕ είτε παραπέμπουν έμμεσα στον ΕΧΕ στα οικεία εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ). Η ανακοίνωση για τον ΕΧΕ εγκρίθηκε από το Συμβούλιο 4 και επικροτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 5. Η ανάγκη αντιμετώπισης του ΕΧΕ ως «στόχο[υ] προτεραιότητας, δεδομένου ότι θα ευνοήσει την οικονομική μεγέθυνση και την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της ΕΕ, καθώς επίσης και την αριστεία στον τομέα των επιστημών, όπως και τη συνοχή μεταξύ των κρατών μελών, των περιφερειών και των κοινωνιών» αναγνωρίστηκε επίσης από την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) και από την Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) 6. Αυξημένη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων του ΕΧΕ Οι ενδιαφερόμενοι φορείς στον τομέα της έρευνας διαδραματίζουν αποφασιστικό ρόλο στη δημιουργία ισχυρής σύμπραξης για τον ΕΧΕ. Γνωρίζουν καλύτερα από όλους τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ερευνητές όσον αφορά την πρόσβαση και την πρόοδο στην ερευνητική σταδιοδρομία, καθώς και την υλοποίησή της. Ενώ τα κράτη μέλη πρέπει να δημιουργήσουν ευνοϊκές συνθήκες πολιτικής για την άνθηση του ΕΧΕ, οι οργανισμοί χρηματοδότησης της έρευνας και οι οργανισμοί που δραστηριοποιούνται στον χώρο της έρευνας πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για την υλοποίηση του ΕΧΕ στο πλαίσιο των καθημερινών δραστηριοτήτων τους. Οι πέντε ενδιαφερόμενοι ευρωπαϊκοί οργανισμοί έρευνας, με τους οποίους η Επιτροπή υπέγραψε κοινή δήλωση και στη συνέχεια τέσσερα μνημόνια συμφωνίας και μία μονομερή δήλωση, την ίδια ημέρα με την έκδοση της ανακοίνωσης για τον ΕΧΕ 7, δεσμεύθηκαν να ζητήσουν από τα μέλη τους να σημειώσουν σημαντική πρόοδο στα σχετικά πεδία προτεραιότητας του ΕΧΕ έως το τέλος του 2013 και να υποβάλουν συνοπτική έκθεση προόδου έως τον Δεκέμβριο του 2013. Η Επιτροπή δημιούργησε μια πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για την παρακολούθηση της υλοποίησης των δεσμεύσεων, την ανταλλαγή πληροφοριών και την αντιμετώπιση ζητημάτων κοινού ενδιαφέροντος. Η πρώτη έκθεση προόδου για τον ΕΧΕ Στην έκθεση προόδου 2013 για τον ΕΧΕ παρουσιάζονται για πρώτη φορά η επισκόπηση του πολιτικού πλαισίου, οι δράσεις που έχουν αναληφθεί και τα πρώτα επιτεύγματα στα 28 κράτη 4 5 6 7 Ό. π. Τάσσεται επίσης υπέρ της «παρακολούθηση[ς] της προόδου του ΕΧΕ παράλληλα με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, καθώς και [του] συντονισμ[ού] από υψηλά ιστάμενους του Συμβουλίου [ ]». Συνεδρίαση της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας της 19ης Ιουνίου 2012. EESC INT/662-CES2075-2012_00_00_TRA_AC και ΕΕ 2013/C 62/4. EARTO, EUA, LERU, NordForsk, Science Europe. Το επόμενο έτος προσχώρησε στη σύμπραξη με μονομερή δήλωση και ο οργανισμός CESAER. EL 3 EL

μέλη, καθώς και σε ορισμένες συνδεδεμένες χώρες 8. Το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την παρούσα έκθεση και φέρει τον τίτλο «ERA Facts and Figures» (Στοιχεία και αριθμοί για τον ΕΧΕ) περιλαμβάνει τεκμηριωμένες πληροφορίες, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σχετικά με τις προτεραιότητες του ΕΧΕ. Παρέχει τη βάση αναφοράς για την ενδελεχή αξιολόγηση προόδου του ΕΧΕ που θα διενεργηθεί το 2014. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και η χάραξη πολιτικής στον ΕΧΕ μπορούν να βασιστούν μόνο σε ένα ισχυρό σύστημα παρακολούθησης, το οποίο θα παρέχει ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τις εθνικές πολιτικές και την εφαρμογή τους από οργανισμούς χρηματοδότησης και από οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στο πεδίο της έρευνας. Ο μηχανισμός παρακολούθησης του ΕΧΕ αποτελεί εξελισσόμενη διαδικασία που διαμορφώνεται σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και τους ενδιαφερόμενους οργανισμούς. Θα επέλθουν περαιτέρω βελτιώσεις, μεταξύ άλλων στη μεθοδολογία και την ποιότητα των δεδομένων. 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΈΚΘΕΣΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΧΕ: ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ Σε ένα πλαίσιο συνεχών πιέσεων επί των εθνικών προϋπολογισμών Ε&Α, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις του ΕΧΕ αναμένεται να συνδράμουν στην αποδοτικότερη χρήση των περιορισμένων πόρων και, κατά συνέπεια, στη μεγιστοποίηση της απόδοσης των επενδύσεων στην έρευνα, αυξάνοντας παράλληλα την αποτελεσματικότητά της σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ Η ανταγωνιστική χρηματοδότηση της έρευνας συμβάλλει στην αποδοτικότητα των δημόσιων χρηματοδοτικών πόρων που επενδύονται στον τομέα της έρευνας. Ο ανταγωνισμός, ο οποίος εξασφαλίζεται είτε μέσω ανοικτών προσκλήσεων υποβολής προτάσεων είτε μέσω της διάθεσης χρηματοδοτικών πόρων βάσει επιδόσεων, επιφέρει σε κάθε περίπτωση οργανωτικές αλλαγές και ενισχύει την ποιότητα και την παγκόσμια αναγνώριση των ιδρυμάτων και των ερευνητών τους. Το ποσοστό της ανταγωνιστικής χρηματοδότησης και της θεσμικής χρηματοδότησης βάσει επιδόσεων καταγράφει ανοδική πορεία στην Ευρώπη. Ομοίως, τα κράτη μέλη εφαρμόζουν στην πλειονότητά τους όλο και περισσότερο τις βασικές αρχές διεθνών αξιολογήσεων από ομοτίμους 9, ενώ αρκετά κράτη μέλη απευθύνονται σε αλλοδαπούς ομότιμους αξιολογητές στην προσπάθειά τους να διασφαλίσουν μεγαλύτερη ανεξαρτησία στις αξιολογήσεις ή να αυξήσουν το επίπεδο των εγχώριων προτύπων, προσαρμόζοντας παράλληλα τη σχετική διαδικασία στις ιδιαιτερότητες του πεδίου και του εθνικού πλαισίου 10. Το ίδιο ισχύει επίσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπου η διεθνής εμπειρογνωμοσύνη ομοτίμων συνιστά τη βασική αρχή για τη διάθεση χρηματοδότησης στα προγράμματα πλαίσια (ΠΠ). Μολονότι η αναλογία μεταξύ ανταγωνιστικής και μη ανταγωνιστικής χρηματοδότησης αποτελεί ζήτημα εθνικής επιλογής, η ανταγωνιστική χρηματοδότηση και οι θεσμικές αξιολογήσεις βάσει επιδόσεων πρέπει να αποτελέσουν τον πυρήνα των αποφάσεων χρηματοδότησης της έρευνας στα κράτη μέλη, με την εφαρμογή των βασικών αρχών της διεθνούς αξιολόγησης από ομοτίμους. 8 9 10 Εκπονήθηκε ανάλυση 3 συνδεδεμένων χωρών (Ελβετία, Ισλανδία και Νορβηγία) βάσει των εθελοντικών συνεισφορών τους. http://ec.europa.eu/research/era/docs/en/voluntary_guidelines.pdf. Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (CSWD) με τίτλο «ERA Facts and Figures» (Στοιχεία και αριθμοί για τον ΕΧΕ), σ. 8. EL 4 EL

ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ Η Ευρώπη χρειάζεται κρίσιμη μάζα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση μειζόνων προκλήσεων και για τη βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων πόρων στην Ευρώπη. Μέσω των κοινών δραστηριοτήτων παρέχεται η δυνατότητα ενεργοποίησης της διασυνοριακής συμπληρωματικότητας με στόχο την αποφυγή της αλληλοεπικάλυψης προσπαθειών, την αξιοποίηση συνεργειών και τη διεξαγωγή ερευνών μεγάλης κλίμακας που δεν μπορούν να υλοποιηθούν από κάθε χώρα ξεχωριστά. Το πρόγραμμα πλαίσιο της ΕΕ αποτελεί το ισχυρότερο μέσο για τη στήριξη της διακρατικής συνεργασίας ερευνητικών ομάδων μεταξύ των κρατών μελών και των συνδεδεμένων χωρών 11. Σημαντικό είναι επίσης το στοιχείο ότι ενισχύει τον διακρατικό συντονισμό εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων μέσω των διαφόρων μηχανισμών συντονισμού του δικτύου ERA-NET. Το 7ο ΠΠ παρείχε στήριξη σε νέες πρωτοβουλίες μεγάλης κλίμακας: Δρομολογήθηκαν 5 πρωτοβουλίες δυνάμει του άρθρου 185, μία από τις οποίες εξασφαλίζει τη συμμετοχή και των 28 κρατών μελών. Τον Ιούλιο του 2013 η Επιτροπή πρότεινε τη διεύρυνση και την ενίσχυση των εν λόγω πρωτοβουλιών, με την κινητοποίηση συνολικού ποσού ύψους περίπου 3 500 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων περίπου 1 400 εκατ. ευρώ μέσω του προγράμματος «Ορίζοντας 2000» 12, και Από το 2009 δρομολογήθηκαν 10 πρωτοβουλίες κοινού προγραμματισμού. Πέντε από τις εν λόγω πρωτοβουλίες έχουν πλέον ενταχθεί στα στρατηγικά θεματολόγια έρευνας, ενώ για επτά από αυτές είτε έχουν ήδη προκηρυχθεί κοινές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων είτε έχει προγραμματιστεί η προκήρυξή τους. Επιπλέον, διάφοροι μείζονες διακυβερνητικοί οργανισμοί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη στήριξη της διακρατικής συνεργασίας μέσω του συντονισμού και της χρηματοδότησης της έρευνας σε ενδοευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Για παράδειγμα, με την παροχή ισχυρής στήριξης από τα κράτη μέλη τους, οι ευρωπαϊκοί διακυβερνητικοί ερευνητικοί οργανισμοί 13 που είναι μέλη του EIROforum παρέχουν ορισμένες από τις καλύτερες ερευνητικές υποδομές παγκοσμίως. Η εναρμόνιση των αναγκών της επιστημονικής κοινότητας με τη στήριξη των κρατών μελών αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχία του EIROforum. Οργανισμοί χρηματοδότησης της έρευνας από διάφορα κράτη μέλη έχουν συνάψει διμερείς ή πολυμερείς συμφωνίες ή ακολουθούν ειδικά πρότυπα διακρατικής συνεργασίας, όπως η διαδικασία του επικεφαλής οργανισμού («Lead-Agency procedure») 14. Ωστόσο, οι περισσότερες από τις εν λόγω πρωτοβουλίες ακολουθούν την προσέγγιση «από τη βάση προς την κορυφή» και είναι περιορισμένου μεγέθους. Μη λαμβανομένης υπόψη της χρηματοδότησης από το πρόγραμμα πλαίσιο και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, για τη διακρατική έρευνα στην Ευρώπη δαπανάται λιγότερο από το 1% της εθνικής δημόσιας χρηματοδότησης στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης, ενώ ο αριθμός των πρωτοβουλιών που αποσκοπούν στην ενισχυμένη διαλειτουργικότητα των εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων παραμένει σχετικά περιορισμένη 15. 11 12 13 14 15 Από τη χρηματοδοτική συνεισφορά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά την περίοδο 2007-2012, τα κράτη μέλη έλαβαν περίπου 29,4 δισεκατομμύρια ευρώ και οι συνδεδεμένες χώρες 2,9 δισεκατομμύρια ευρώ. COM(2013) 494 final. CERN, EFDA-JET, EMBL, ESA, ESO, ESRF, European XFEL και ILL. Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (CSWD) με τίτλο «ERA Facts and Figures» (Στοιχεία και αριθμοί για τον ΕΧΕ), σ. 10 και 11. Μελέτη με θέμα τα κοινά και ανοικτά ερευνητικά ευρωπαϊκά προγράμματα (Joint & Open Research European Programmes, JOREP) που εκπονήθηκε το 2013 για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. EL 5 EL

Προκειμένου να αυξηθεί η απήχηση της έρευνας με τους περιορισμένους δημόσιους πόρους που είναι διαθέσιμοι για τη χρηματοδότηση της έρευνας, καθίσταται επιτακτική όχι μόνο η ενεργοποίηση διακρατικής χρηματοδότησης, αλλά κυρίως η στρατηγική ευθυγράμμιση των διαφόρων πηγών εθνικής και άλλης χρηματοδότησης σε επίπεδο ΕΕ. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν εγκρίνει εθνικές στρατηγικές, στις οποίες λαμβάνονται υπόψη οι κοινές προτεραιότητες που έχουν συμφωνηθεί στο πρόγραμμα πλαίσιο «Ορίζοντας 2020» ή στο στρατηγικό θεματολόγιο έρευνας των πρωτοβουλιών κοινού προγραμματισμού στις οποίες συμμετέχουν. Ωστόσο, το ποσοστό ευθυγράμμισης είναι υπερβολικά χαμηλό για την επίλυση των μειζόνων κοινωνιακών προκλήσεων που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρώπη. Είναι σκόπιμο τα κράτη μέλη να ευθυγραμμίσουν καλύτερα τα εθνικά προγράμματα έρευνας με στόχο την εφαρμογή των από κοινού συμφωνημένων κοινών στρατηγικών θεματολογίων έρευνας στο πλαίσιο του κοινού προγραμματισμού. Πρέπει επίσης να βελτιώσουν τη διαλειτουργικότητα μεταξύ των εθνικών προγραμμάτων ώστε να διευκολυνθεί η διασυνοριακή συνεργασία των προγραμμάτων. Χάρη στην εφαρμογή κοινού προγράμματος από τα κράτη μέλη, περισσότεροι ερευνητές μπορούν πλέον να συνεργάζονται στο πλαίσιο διακρατικών ερευνητικών δραστηριοτήτων που χρηματοδοτούνται με εθνικούς πόρους με στόχο την αντιμετώπιση μειζόνων κοινωνιακών προκλήσεων, όπως καταδεικνύεται για παράδειγμα στην περίπτωση των ευρωπαϊκών συνασπισμών ενεργειακής έρευνας του σχεδίου ΣΕΤ 16. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ Πρόσφατες δραστηριότητες χαρτογράφησης 17 κατέδειξαν την ύπαρξη υψηλού αριθμού ερευνητικών υποδομών σε ολόκληρη την Ευρώπη παρέχοντας μια πιο διαφανή εικόνα του τοπίου. Από την παρακολούθηση του ΕΧΕ αποδεικνύεται επίσης ότι οι όροι για τη διασυνοριακή πρόσβαση σε ερευνητικές υποδομές δεν αναφέρονται πάντα ούτε εναρμονίζονται μεταξύ των κρατών μελών. Κρίνεται αναγκαία η διασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας ως προς τους όρους διακρατικής πρόσβασης σε ερευνητικές υποδομές. Το πρόγραμμα πλαίσιο «Ορίζοντας 2020» θα συνεχίσει τις προσπάθειες ενοποίησης και ανοίγματος των υφιστάμενων βασικών ερευνητικών υποδομών πανευρωπαϊκού και περιφερειακού ενδιαφέροντος σε όλους τους ευρωπαίους ερευνητές, τόσο από την ακαδημαϊκή κοινότητα όσο και από τη βιομηχανία, καθώς και τις προσπάθειες εξασφάλισης της βέλτιστης χρήσης και της κοινής τους ανάπτυξης. Το Ευρωπαϊκό Στρατηγικό Φόρουμ Ερευνητικών Υποδομών (ESFRI) αποτελεί επιτυχές παράδειγμα στρατηγικού μέσου για την επίτευξη της επιστημονικής ενοποίησης στην Ευρώπη. Από κοινού, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη σημειώνουν πρόοδο στην υλοποίηση της δέσμευσης της Ένωσης καινοτομίας για την ολοκλήρωση ή τη δρομολόγηση, έως το 2015, του 60% των 48 υποδομών προτεραιότητας, όπως προσδιορίστηκαν το 2010 από το ESFRI. Η αυξημένη χρήση του κανονισμού της Κοινοπραξίας Ευρωπαϊκής Ερευνητικής Υποδομής (ERIC) για τη σύσταση ερευνητικών υποδομών συνιστά ενδεικτικό παράδειγμα ενός μέσου που οδηγεί σε περισσότερο συγκρίσιμες δομές διακυβέρνησης και σαφέστερους όρους πρόσβασης. Οι εθνικές χρηματοδοτικές δεσμεύσεις εξακολουθούν να είναι καίριας σημασίας για τη στήριξη ενός μακροπρόθεσμου οράματος και για τη συμμετοχή σε παγκόσμιες ερευνητικές υποδομές ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, πολύ περισσότερο μάλιστα σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Σχεδόν τα δύο τρίτα των κρατών μελών έχουν καταρτίσει εθνικούς χάρτες πορείας 16 17 COM(2007) 723 τελικό. Π.χ. «Research Infrastructures in ERA» (Οι ερευνητικές υποδομές στον ΕΧΕ), ESF Member Organisation Forum, Μάρτιος 2013. EL 6 EL

για τις ερευνητικές υποδομές 18, οι οποίοι συμβάλλουν στην αποκατάσταση του κατακερματισμένου του τοπίου των ερευνητικών υποδομών στην Ευρώπη. Ωστόσο, υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης όσον αφορά την εναρμόνιση με τον χάρτη πορείας του ESFRI. Το πρόγραμμα πλαίσιο «Ορίζοντας 2020» θα συνεχίσει να διευκολύνει και να στηρίζει την προετοιμασία, την υλοποίηση, τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα και την αποτελεσματική λειτουργία των ερευνητικών υποδομών που προσδιορίζονται από το ESFRI, καθώς και άλλων ερευνητικών υποδομών παγκοσμίου επιπέδου. Τα κράτη μέλη πρέπει να μεριμνήσουν για την άρση των χρηματοδοτικών, διαχειριστικών και πολιτικών φραγμών στην ανάπτυξη και την υλοποίηση ερευνητικών υποδομών. Πρέπει να εναρμονίσουν τους χάρτες πορείας για τις ερευνητικές υποδομές και να συντονίσουν την κατάρτισή τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καταρτίσει χάρτη για τη διασυνοριακή πρόσβαση σε ερευνητικές υποδομές, καθώς και για τη χρήση τους, με σκοπό την εξασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας και εναρμονισμένων όρων διακρατικής πρόσβασης στις ερευνητικές υποδομές. ΑΝΟΙΚΤΗ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ Μια πραγματικά ανοικτή και ελκυστική ευρωπαϊκή αγορά εργασίας για τους ερευνητές συνιστά καθοριστικό παράγοντα για την ολοκλήρωση του ΕΧΕ. Η ανοικτή, διαφανής και αξιοκρατική διαδικασία προσλήψεων παρέχει στα ερευνητικά συστήματα τη δυνατότητα επιλογής από την ευρύτερη δυνατή δεξαμενή ταλέντων, επιτρέποντας με τον τρόπο αυτό τη δημιουργία αριστείας και την προώθηση της κινητικότητας. Περισσότερα από 200 πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα δραστηριοποιούνται δυναμικά στον τομέα της «Αριστείας ανθρωπίνων πόρων στην έρευνα» και η πλειονότητα εξ αυτών βρίσκονται στο στάδιο επανεξέτασης των διαδικασιών προσλήψεων που εφαρμόζουν. Η χρήση της δικτυακής πύλης θέσεων εργασίας EURAXESS για την ανακοίνωση ερευνητικών θέσεων σε ολόκληρη την ΕΕ αποτελεί εξίσου σημαντικό βήμα προόδου και έχει συνδράμει στην αντιστοίχιση της προσφοράς και της ζήτησης σε διασυνοριακό επίπεδο. Εντούτοις, οι αρχές της ανοικτής πρόσληψης εκτείνονται μακράν πέραν του δικαιώματος ενημέρωσης και υποβολής αιτήσεων για θέσεις εργασίας. Περίπου το 40% των ερευνητών της ΕΕ ανέφεραν ότι «δεν είναι ικανοποιημένοι» με τις πρακτικές ανοικτών προσλήψεων στα ιδρύματα στα οποία εργάζονται. Σε ορισμένες χώρες, το ποσοστό αυτό υπερέβαινε το 50% 19. Το 2012 σημειώθηκε αύξηση των αποκλίσεων μεταξύ των κρατών μελών ως προς τις επιδόσεις καινοτομίας. Σε αυτό το πλαίσιο, και σε συνδυασμό με τις περικοπές των προϋπολογισμών για ερευνητικές δραστηριότητες στις χώρες που πλήττονται περισσότερο από τη χρηματοοικονομική κρίση, οι ανοικτές προσλήψεις και η επαγγελματική ανέλιξη αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία στο πλαίσιο της δημιουργίας των κατάλληλων συνθηκών για περισσότερο ισόρροπη ανάπτυξη σε ολόκληρη την Ευρώπη. Απαιτούνται συντονισμένες προσπάθειες εκ μέρους των κρατών μελών και των ιδρυμάτων, ώστε να διασφαλιστεί ότι όλες οι ερευνητικές θέσεις υπόκεινται σε ανοικτές, διαφανείς και αξιοκρατικές πρακτικές προσλήψεων. Μεταξύ των κρατών μελών εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές όσον αφορά τη δυνατότητα μεταφοράς υποτροφιών και την πρόσβαση σε εθνικές υποτροφίες. Ελάχιστα κράτη μέλη 18 19 Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (CSWD) με τίτλο «ERA Facts and Figures» (Στοιχεία και αριθμοί για τον ΕΧΕ), σ. 12. Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (CSWD) με τίτλο «ERA Facts and Figures» (Στοιχεία και αριθμοί για τον ΕΧΕ), σ. 17. EL 7 EL

αναφέρουν ότι στους εθνικούς μηχανισμούς χρηματοδότησης προβλέπεται η δυνατότητα μεταφοράς υποτροφιών. Η πρόσβαση αλλοδαπών σε εθνικές επιχορηγήσεις και υποτροφίες συχνά παρεμποδίζεται, με εξαίρεση τις περιπτώσεις στις οποίες η εν λόγω χρηματοδότηση εξυπηρετεί συμφέροντα του εθνικού ερευνητικού συστήματος. Παρότι έχουν δρομολογηθεί αρκετές πρωτοβουλίες 20, ο αντίκτυπός τους παραμένει περιορισμένος σε ολόκληρη την ΕΕ. Τα κράτη μέλη πρέπει να άρουν τους φραγμούς που εμποδίζουν την εφαρμογή της πρόσβασης σε εθνικές υποτροφίες και της δυνατότητας μεταφοράς των εν λόγω υποτροφιών, ενώ οι οργανισμοί χρηματοδότησης οφείλουν να εντείνουν τη συνεργασία τους ώστε να διευκολυνθεί η σχετική διαδικασία. Οι ταχείες διαδικασίες μετανάστευσης μπορούν να αποτελέσουν αποφασιστικό παράγοντα στην προσέλκυση κορυφαίων ταλέντων παγκοσμίου επιπέδου στην Ευρώπη. Τον Μάρτιο του 2013, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση αναδιατύπωσης 21 της «οδηγίας για την επιστημονική βίζα», η οποία θα ορίζει σαφέστερες προθεσμίες για τη λήψη αποφάσεων εκ μέρους των εθνικών αρχών σχετικά με τις αιτήσεις και θα παρέχει στους ερευνητές περισσότερες δυνατότητες κινητικότητας και πρόσβασης στην αγορά εργασίας μετά τη διαμονή τους. Στην Ευρώπη, παρότι το ποσοστό των ερευνητών που απασχολούνται στη βιομηχανία είναι σχετικά χαμηλό, διαπιστώνεται αύξηση του αριθμού των διδακτορικών σπουδαστών. Παρά το γεγονός ότι ο χαρακτήρας των διδακτορικών σπουδών παρουσιάζει διαφοροποιήσεις και μεγαλύτερος αριθμός αποφοίτων ξεκινούν την επαγγελματική σταδιοδρομία τους εκτός της ακαδημαϊκής κοινότητας, πολλοί απόφοιτοι δεν είναι άρτια προετοιμασμένοι για την αγορά εργασίας. Σε αρκετά κράτη μέλη παρατηρείται πρόοδος, παρά το γεγονός ότι εξακολουθεί να υφίσταται η πρόκληση της προσέγγισης, χρηματοδότησης και βιωσιμότητας, καθώς και της δέσμευσης της βιομηχανίας για κατάρτιση διδακτορικού επιπέδου, ιδίως όσον αφορά την υιοθέτηση όλων των αρχών της καινοτόμου κατάρτισης διδακτορικού επιπέδου, οι οποίες εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο 22. Επιπλέον, πολλά κράτη μέλη κάνουν ορθή χρήση των πόρων από τα διαρθρωτικά ταμεία για τη στήριξη της κατάρτισης διδακτορικών σπουδαστών. Τα κράτη μέλη, οι οργανισμοί χρηματοδότησης της έρευνας και οι οργανισμοί που δραστηριοποιούνται στον τομέα της έρευνας παροτρύνονται να προωθήσουν την ευρύτερη υιοθέτηση των αρχών της καινοτόμου κατάρτισης διδακτορικού επιπέδου, μεταξύ άλλων μέσω της χρήσης, κατά περίπτωση, των πόρων από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία και επενδυτικά ταμεία. Προκειμένου να διευκολύνει την ευρύτερη συμμετοχή στον ΕΧΕ, η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση «εδρών ΕΧΕ» στο πλαίσιο του προγράμματος πλαισίου «Ορίζοντας 2020», ώστε να παρέχεται στήριξη σε πανεπιστημιακά και άλλα ιδρύματα για την εξασφάλιση του απαιτούμενου επιπέδου ερευνητικής αριστείας για την ανταγωνιστικότητά τους σε διεθνές επίπεδο. Δυνάμει του 7ου ΠΠ προκηρύχθηκε πιλοτική πρόσκληση υποβολής προτάσεων, στην οποία ανταποκρίθηκαν περισσότερα από 100 ιδρύματα. ΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΚΑΙ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ Η ευρωπαϊκή έρευνα συνεχίζει να πλήττεται από σημαντικές απώλειες και αναποτελεσματική αξιοποίηση εξαιρετικά ειδικευμένων γυναικών, καθώς και από απουσία της διάστασης του 20 21 22 Ήτοι οι πρωτοβουλίες «Money follows Researcher» (Τα χρήματα ακολουθούν τον ερευνητή) και «Money follows Cooperation Line» (Τα χρήματα ακολουθούν τη συνεργασία). http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/e-library/documents/policies/immigration/study-ortraining/docs/students_and_researchers_proposal_com_2013_151_en.pdf. Συμπεράσματα του Συμβουλίου για τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, Νοέμβριος 2011, http://register.consilium.europa.eu/pdf/el/11/st16/st16746.el11.pdf. EL 8 EL

φύλου στο περιεχόμενο της έρευνας. Αν και ο αριθμός των γυναικών αποφοίτων διδακτορικών σπουδών έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία έτη σχεδόν σε όλους τους τομείς, οι γυναίκες στην έρευνα εξακολουθούν να αποτελούν μειονότητα και ο αριθμός των γυναικών επικεφαλής ιδρυμάτων στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι εξαιρετικά χαμηλός 23. Από πλευράς πρωτοβουλιών πολιτικής, η εικόνα που παρουσιάζουν τα κράτη μέλη παραμένει εξαιρετικά ετερογενής. Η ισότητα των φύλων ρυθμίζεται εν γένει στο επίπεδο των γενικών διατάξεων σχετικά με την αγορά εργασίας. Ελάχιστα κράτη μέλη φαίνεται να διαθέτουν ειδικές διατάξεις για τη διασφάλιση της ισότητας των φύλων εντός του οικείου νομικού πλαισίου στον τομέα της έρευνας. Στα μισά κράτη μέλη έχουν θεσπιστεί κίνητρα για την ενθάρρυνση των γυναικών να ακολουθήσουν επιστημονική σταδιοδρομία και στηρίζουν τις επιστημονικές σταδιοδρομίες γυναικών. Λιγότερα είναι τα κράτη μέλη που θέτουν στόχους ειδικά για την ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων σε ομάδες και επιτροπές. Ακόμη λιγότερα είναι όσα ενθαρρύνουν τα ιδρύματα να καταρτίσουν και να εφαρμόσουν προγράμματα για την ισότητα των φύλων 24. Ελάχιστη έμφαση δίδεται από τα κράτη μέλη στην ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε εθνικά ερευνητικά προγράμματα, παρότι η ορθή αντιμετώπιση των αναγκών, της συμπεριφοράς και της νοοτροπίας, τόσο των γυναικών όσο και των ανδρών, μπορεί να ενισχύσει την ποιότητα και το κύρος των αποτελεσμάτων της έρευνας και της καινοτομίας. Τα κράτη μέλη πρέπει να θέσουν σε εφαρμογή ολοκληρωμένες στρατηγικές διαρθρωτικών αλλαγών για την εξάλειψη των διαφορών μεταξύ των φύλων στο πλαίσιο των ερευνητικών ιδρυμάτων και προγραμμάτων. Δυνάμει του 7ου ΠΠ, η Επιτροπή χρηματοδότησε την κατάρτιση και την υλοποίηση προγραμμάτων για την ισότητα των φύλων στο πλαίσιο οργανισμών που δραστηριοποιούνται στο πεδίο της έρευνας. Το 2013 θα δρομολογηθεί το δίκτυο ERA-NET GENDERNET για τη στήριξη της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και των συνδεδεμένων χωρών. Βάσει του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει να παρέχει στήριξη στις διαρθρωτικές αλλαγές ερευνητικών ιδρυμάτων. Σε σύγκριση με το 7ο ΠΠ, στα διάφορα στάδια του προγράμματος πλαισίου «Ορίζοντας 2020» θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη συστηματική επιχειρησιακή λειτουργία της ισότητας των φύλων και της διάστασης του φύλου στο περιεχόμενο της έρευνας και της καινοτομίας. ΒΕΛΤΙΣΤΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ Ανοικτή πρόσβαση σε αποτελέσματα ερευνών που χρηματοδοτούνται από δημόσιους φορείς Οι γνώσεις είναι θεμελιώδους σημασίας στον ΕΧΕ. Οι γνώσεις που χρηματοδοτούνται από δημόσιους φορείς πρέπει να τίθενται στη διάθεση των ερευνητών και του ιδιωτικού τομέα, με στόχο την ενίσχυση της γνωσιακής βάσης, τη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων και την προώθηση καινοτόμων λύσεων για τις κοινωνιακές προκλήσεις. Η απεριόριστη και δωρεάν πρόσβαση σε δημοσιεύσεις υποστηρίζεται από αυξανόμενο αριθμό πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και οργανισμών χρηματοδότησης σε ολόκληρη 23 24 Στοιχεία «She Figures» του 2012: οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 46% των αποφοίτων διδακτορικών σπουδών της ΕΕ, το 33% των ερευνητών και το 20% του ανώτερου πανεπιστημιακού προσωπικού η άνιση εκπροσώπηση των φύλων είναι εντονότερη στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, όπου μόνο το 15,5% των γυναικών είναι επικεφαλής ιδρυμάτων και το 10% των πρυτάνεων ΑΕΙ είναι γυναίκες. http://ec.europa.eu/research/science-society/document_library/pdf_06/she-figures-2012_en.pdf. Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (SWD) με τίτλο «ERA Facts and Figures» (Στοιχεία και αριθμοί για τον ΕΧΕ), σ. 20. EL 9 EL

την Ευρώπη. Σχεδόν όλα τα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει νομικούς και διοικητικούς όρους για τη στήριξη της ανοικτής πρόσβασης σε δημοσιεύσεις, ενώ ορισμένα από αυτά προωθούν επίσης την ανοικτή πρόσβαση σε δεδομένα 25. Είναι σκόπιμο τα κράτη μέλη να εξακολουθήσουν να καταβάλλουν προσπάθειες για την υλοποίηση της ανοικτής πρόσβασης σε δημοσιεύσεις και να συνεχίσουν τις εργασίες για τη θέσπιση κατάλληλου πλαισίου πολιτικής για την ανοικτή πρόσβαση σε δεδομένα, συνεκτιμώντας τα ζητήματα δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ), ιδίως στην περίπτωση της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στην έρευνα. Το πρόγραμμα πλαίσιο «Ορίζοντας 2020» αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, διότι καθιστά υποχρεωτική την ανοικτή πρόσβαση σε ερευνητικές δημοσιεύσεις για τη χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας σε επίπεδο ΕΕ. Η ψηφιακή διάσταση του ΕΧΕ Τα ψηφιακά μέσα είναι ουσιαστικής σημασίας για τη δημιουργία γνώσεων, για την πρόσβαση σε γνώσεις και για τη μεταφορά τους. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν λάβει ήδη μέτρα για την προώθηση του ψηφιακού ΕΧΕ, με στόχο την απρόσκοπτη ηλεκτρονική πρόσβαση σε πόρους, υπηρεσίες και συνεργασίες στον τομέα της έρευνας 26. Όλα τα κράτη μέλη πρέπει να μεριμνήσουν για τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών με σκοπό τη στήριξη: της απρόσκοπτης ηλεκτρονικής πρόσβασης σε ψηφιακές υπηρεσίες έρευνας για τη συνεργασία, τη μηχανογράφηση επιστημονικών πληροφοριών και την πρόσβαση σε αυτές ενιαίες ηλεκτρονικές ταυτότητες για τους ερευνητές, οι οποίες διευκολύνουν τη διασυνοριακή πρόσβαση των ερευνητών σε υπηρεσίες και πόρους καθώς και εναρμονισμένων πολιτικών πρόσβασης και χρήσης για ηλεκτρονικές υποδομές και ψηφιακές υπηρεσίες έρευνας για την παροχή της δυνατότητας σε πολυεθνικές κοινοπραξίες έρευνας να αναπτύσσουν συνεργασίες με δημόσιους και ιδιωτικούς εταίρους. Μεταφορά γνώσεων και ανοικτή καινοτομία Η μεταφορά γνώσεων αποτελεί βασικό τομέα του ΕΧΕ στον οποίο οι κυβερνήσεις και οι ενδιαφερόμενοι φορείς δραστηριοποιούνται ιδιαίτερα ενεργά, λαμβάνοντας υπόψη τον καίριο ρόλο που διαδραματίζει στην οικονομία, ιδίως στο πλαίσιο της οικονομικής ανάκαμψης. Παρότι οι προσπάθειες στήριξης στα κράτη μέλη είναι αξιέπαινες, τα εθνικά μέτρα εξακολουθούν να είναι κατακερματισμένα, στοιχείο που παρεμποδίζει, με τη σειρά του, τη ανοικτή καινοτομία συνολικά και την αποτελεσματικότητα της μεταφοράς γνώσεων σε εθνικό επίπεδο 27. Οι στρατηγικές που παρέχουν δομή, κινητοποιούν, διευκολύνουν και, ως εκ τούτου, εξασφαλίζουν τη συμβολή της δημόσιας έρευνας στην ανοικτή καινοτομία και στη μεταφορά γνώσεων καλούνται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία της γνώσης. Τα κράτη μέλη πρέπει να προσδιορίσουν, να εφαρμόσουν και να αξιολογήσουν περαιτέρω εθνικές στρατηγικές για τη μεταφορά γνώσεων, με στόχο την επίτευξη της διαρθρωτικής και πολιτιστικής αλλαγής στο σύστημα έρευνας και καινοτομίας και, κατά συνέπεια, την αύξηση του οικονομικού και κοινωνικού αντικτύπου της έρευνας. Ο βαθμός διασύνδεσης μεταξύ της επιστήμης και της πολιτικής στον τομέα της καινοτομίας παρουσιάζει συνεχή αύξηση. Όλο και περισσότερες επιστημονικές γνώσεις παράγονται με 25 26 27 Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (CSWD) με τίτλο «ERA Facts and Figures» (Στοιχεία και αριθμοί για τον ΕΧΕ), σ. 22. Ό. π., σ. 25. Ό. π., σ. 23. EL 10 EL

δυναμικό συνεργατικό τρόπο, στοιχείο που οδηγεί, με τη σειρά του, σε καινοτομία μείζονος χρησιμότητας και μειώνει το κόστος συναλλαγής. Προκειμένου να στηρίξει τη διαδικασία αυτή, η Επιτροπή καταρτίζει επί του παρόντος ολοκληρωμένη προσέγγιση πολιτικής για την ανοικτή καινοτομία και τη μεταφορά γνώσεων και θα διενεργήσει σχετική διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς. ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ Η εξωτερική διάσταση του ΕΧΕ 28 είναι συνυφασμένη με την ανάπτυξή του. Τα επιτεύγματα του ΕΧΕ στη συγκέντρωση πόρων και στη δημιουργία κρίσιμης μάζας, στην ευχερέστερη εξασφάλιση της μεταφοράς και της κυκλοφορίας γνώσεων, καθώς και στην εδραίωση ανοικτής αγοράς εργασίας για τους ερευνητές, θα συμβάλει στην καθιέρωση της Ευρώπης ως ελκυστικού τόπου για διακινούμενους ερευνητές σε παγκόσμια κλίμακα και για επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία. Ο καλύτερος συντονισμός των εθνικών πολιτικών θα επιτρέψει την αποτελεσματικότερη και συνεκτικότερη εκπροσώπηση της ευρωπαϊκής έρευνας και καινοτομίας στο διεθνές προσκήνιο και θα ενισχύσει την προβολή και τον αντίκτυπό της. Το στοιχείο αυτό θα ενισχύσει, με τη σειρά του, την επιρροή της Ευρώπης στη διαμόρφωση κοινών αρχών (π.χ. στους τομείς της ερευνητικής ακεραιότητας, της αξιολόγησης από ομοτίμους, της προώθησης της ισότητας των φύλων και της διάστασης του φύλου στην έρευνα, των σταδιοδρομιών στην έρευνα, των ΔΔΙ και της ανοικτής πρόσβασης σε δημοσιεύσεις έρευνας που χρηματοδοτείται από δημόσιους πόρους), με στόχο τη διευκόλυνση της διεθνούς συνεργασίας στην έρευνα και την καινοτομία και τη δημιουργία ισότιμων όρων διεθνούς ανταγωνισμού. 3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΠΟΜΕΝΑ ΒΗΜΑΤΑ Η έκθεση προόδου 2013 καταδεικνύει ότι η υλοποίηση του θεματολογίου του ΕΧΕ είναι καθοριστικής σημασίας για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας, καθώς και για τη συμβολή στην έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Ωστόσο, καταδεικνύει επίσης ότι το ευρωπαϊκό τοπίο στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας εξακολουθεί να είναι κατακερματισμένο και εντοπίζει φραγμούς που εμποδίζουν την Ευρώπη να απολαμβάνει πλήρως τα οφέλη ενός ενοποιημένου ΕΧΕ στον οποίο οι ερευνητές, οι επιστημονικές γνώσεις και οι τεχνολογίες κυκλοφορούν ελεύθερα 29. Προς τον σκοπό αυτό, είναι σημαντικό τα κράτη μέλη να τηρούν πλήρως τις προτεραιότητες του ΕΧΕ, δεδομένου ότι εξακολουθούν να αποτελούν τους πρωταρχικούς παράγοντες για την εφαρμογή των βασικών μεταρρυθμίσεων του ΕΧΕ στα οικεία εθνικά συστήματα έρευνας. Το Ευρωπαϊκό εξάμηνο αποτελεί ισχυρό μέσο για τα κράτη μέλη όσον αφορά την ένταξη των προτεραιοτήτων του ΕΧΕ με συνεκτικό τρόπο στο ευρύτερο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούν στην αύξηση των επενδύσεων για την έρευνα και την καινοτομία και στην οικονομική ανάκαμψη. Ενόψει της στρατηγικής και περισσότερο τεκμηριωμένης αλληλεπίδρασης με τα κράτη μέλη, το Συμβούλιο επιβεβαίωσε τον ρόλο της επιτροπής του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ERAC) στη δημιουργία του ΕΧΕ 30 και την παροχή πληροφοριών στις ετήσιες εκθέσεις της Επιτροπής, καθώς και την πλήρη αξιοποίηση συνεργειών με το ευρωπαϊκό εξάμηνο. Για τον λόγο αυτό, η συνέχιση και, εφόσον παραστεί ανάγκη, η ενίσχυση της παρεχόμενης στήριξης 28 29 30 COM(2012) 497, http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/intm/137346.pdf. Άρθρο 179 της ΣΛΕΕ. Απόφαση του Συμβουλίου, της 31ης Μαΐου 2013, σχετικά με το συμβουλευτικό έργο του ΕΧΕ. EL 11 EL

από τα κράτη μέλη στον μηχανισμό παρακολούθησης είναι καίριας σημασίας για τη διαμόρφωση της καλύτερης δυνατής βάσης ενόψει της πλήρους αξιολόγησης προόδου το 2014. Στο πλαίσιο της ενισχυμένης σύμπραξης του ΕΧΕ, η αλληλεπίδραση μεταξύ των εθνικών αρχών και των ενδιαφερόμενων φορέων πρέπει να εδραιωθεί καλύτερα και να οριστεί με σαφήνεια στην πλειονότητα των κρατών μελών. Οι ενδιαφερόμενοι οργανισμοί έρευνας που υπέγραψαν την κοινή δήλωση με την Επιτροπή πρέπει να αποτελέσουν παράδειγμα αλληλεπίδρασης μεταξύ των ίδιων και των μελών τους προς την κατεύθυνση του ΕΧΕ. Αναμένεται να υποβάλουν έκθεση σχετικά με την πρόοδο που έχουν σημειώσει έως το τέλος του τρέχοντος έτους, να ενισχύσουν τη συνεργασία τους και, κατά περίπτωση, να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την ανάληψη κοινών δράσεων με σκοπό τη στήριξη του ΕΧΕ. Η Επιτροπή θα επιδιώξει να ενισχύσει τη συνεισφορά της στον ΕΧΕ μέσω του προγράμματος πλαισίου «Ορίζοντας 2020», το οποίο, παράλληλα με την εθνική δημόσια χρηματοδότηση της έρευνας που είναι διαθέσιμη στα 28 κράτη μέλη και στις συνδεδεμένες χώρες, θα αποτελέσει έναν από τους σημαντικούς πυλώνες για τη δημιουργία του ΕΧΕ. Εξίσου σημαντική είναι η ενσωμάτωση του θεματολογίου του ΕΧΕ από τα κράτη μέλη στη χρήση των πόρων από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία. Η ευθύνη για τη συμβολή στον δημόσιο διάλογο πολιτικής σχετικά με τον ΕΧΕ και την υλοποίησή του εναπόκειται στην Επιτροπή, η οποία θα συνεχίσει να στηρίζει την αμοιβαία μάθηση και την ανταλλαγή ορθής πρακτικής μεταξύ των κρατών μελών, να μεριμνά για την καλύτερη κατανόηση και εκτίμηση των εθνικών πολιτικών έρευνας και καινοτομίας στο ευρύτερο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού εξαμήνου για τις επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία και για την οικονομική ανάπτυξη 31. Η παροχή στήριξης για την ολοκλήρωση του ΕΧΕ από το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την ΕΟΚΕ και την ΕτΠ εξακολουθεί να είναι ζωτικής σημασίας για την εξασφάλιση γεφυρών επικοινωνίας με την κοινότητα των ενδιαφερόμενων φορέων εν γένει, τα εθνικά κοινοβούλια και τις περιφέρειες. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα λάβει μέριμνα για τη διατήρηση κατάλληλου διοργανικού διαλόγου. Το 2014 θα διενεργηθεί πλήρης αξιολόγηση προόδου, ούτως ώστε να διαπιστωθεί εάν η ενισχυμένη σύμπραξη του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας για αριστεία και ανάπτυξη αποδείχθηκε επαρκής για την ολοκλήρωση του ΕΧΕ, όπως ζήτησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 32. 31 32 Το 2013 πραγματοποιήθηκαν σεμινάρια αμοιβαίας μάθησης με θέμα την ανταγωνιστική χρηματοδότηση και τη συνέργεια μεταξύ των διαρθρωτικών ταμείων και του προγράμματος «Ορίζοντας 2020». Ένα σεμινάριο το οποίο θα πραγματοποιηθεί με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπεται να εξετάσει εθνικές στρατηγικές που αποσκοπούν στην κατάρτιση επαρκούς αριθμού ερευνητών για την επίτευξη των εθνικών στόχων Ε&Α. EUCO 2/1/11. EL 12 EL