ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. Ειδικές συστάσεις σχετικά με τις έμμεσες δράσεις του 7ου ΠΠ ΕΥΡΑΤΟΜ και η απάντηση της Επιτροπής. στην

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2016) 5 final ANNEX 1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ειδικές συστάσεις σχετικά με τις έμμεσες δράσεις του 7ου ΠΠ ΕΥΡΑΤΟΜ και η απάντηση της Επιτροπής στην ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Για την απάντηση στην έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου σχετικά με την εκ των υστέρων αξιολόγηση του έβδομου προγράμματος-πλαισίου {SWD(2016) 1 final} {SWD(2016) 2 final} EL EL

2 ΕΙΔΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΜΜΕΣΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ 7ΟΥ ΠΠ ΕΥΡΑΤΟΜ ΚΑΙ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ 1 Συστάσεις σχετικά με το σκεπτικό: Πρέπει να εντοπιστούν συνέργειες μεταξύ της έρευνας στο πεδίο της σχάσης και στο πεδίο της σύντηξης, και πρέπει να εξασφαλιστεί συνέχεια των βραχυπρόθεσμων και των μακροπρόθεσμων στόχων στο πεδίο της πυρηνικής έρευνας. Η Επιτροπή θα πρέπει να εστιάσει την έρευνα στις πιο ελπιδοφόρες προηγμένες πυρηνικές τεχνολογίες. Η Επιτροπή συμφωνεί ότι οι συνέργειες μεταξύ της έρευνας στο πεδίο της σύντηξης και της έρευνας στο πεδίο της σχάσης αυξάνονται, καθώς οι τεχνολογίες σύντηξης σημειώνουν πρόοδο προς την επίτευξη του απώτατου στόχου, της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Υπάρχουν σημαντικές συνέργειες στους τομείς της ασφάλειας, των υλικών, της απαγωγής θερμότητας και του λογισμικού τηλεχειρισμού και μοντελοποίησης είναι απαραίτητη περαιτέρω πρόοδος σε αυτούς τους τομείς για τον Διεθνή Θερμοπυρηνικό Πειραματικό Αντιδραστήρα (International Thermonuclear Experimental Reactor - ITER) και τα μελλοντικά συστήματα επίδειξης των τεχνολογιών σύντηξης και σχάσης. Η Επιτροπή τονίζει ότι τα εξαμηνιαία προγράμματα εργασίας της Ευρατόμ επικεντρώνονται στην υλοποίηση των στόχων που καθορίστηκαν από το Συμβούλιο στο πρόγραμμα έρευνας και εκπαίδευσης της Ευρατόμ , δηλαδή στη βελτίωση της πυρηνικής ασφάλειας, της προστασίας από έκνομες ενέργειες και της ακτινοπροστασίας, όπως επίσης επικεντρώνονται στη δυνητική συμβολή των πυρηνικών τεχνολογιών στη μακροπρόθεσμη απεξάρτηση του ενεργειακού συστήματος από τις πηγές άνθρακα. Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι, σύμφωνα με τον κανονισμό 1314/2013 του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα έρευνας και εκπαίδευσης της Ευρατόμ ( ), η έρευνα στο πεδίο της σχάσης πρέπει να στηρίξει την ασφαλή λειτουργία των υφιστάμενων και των μελλοντικών συστημάτων αντιδραστήρων και των εγκαταστάσεων κύκλου καυσίμων. Αυτό θα συντελέσει στην τήρηση των υψηλότερων προτύπων ασφάλειας, προστασίας, διαχείρισης αποβλήτων και μη διάδοσης από τα κράτη μέλη. Θα βοηθήσει επίσης την ΕΕ να διατηρήσει την τεχνολογική της πρωτοκαθεδρία στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, μεταξύ άλλων μέσω του ITER, ώστε να διασφαλίσει την ενεργειακή και τεχνολογική ανεξαρτησία της. Σύμφωνα με τις συστάσεις σχετικά με το σκεπτικό, η Επιτροπή, κατά το πρόγραμμα εργασιών της Ευρατόμ , έχει ήδη δρομολογήσει οριζόντια θέματα έρευνας στους τομείς των υλικών και της διαχείρισης του τριτίου. Επιπλέον, η Επιτροπή: θα προτείνει την επέκταση της οριζόντιας προσέγγισης στα επόμενα προγράμματα εργασίας, αλλά και θα ενθαρρύνει τις επιστημονικές κοινότητες που εργάζονται στους τομείς της σχάσης και της σύντηξης να συντονίσουν τους ερευνητικούς τους στόχους και να εκπονήσουν οδικούς χάρτες για την έρευνα σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος θα συνεχίσει να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη και τις τεχνολογικές πλατφόρμες για τη σχάση να αναπτύξουν περαιτέρω τους οδικούς χάρτες και τις πρωτοβουλίες τους σε κοινά ευρωπαϊκά προγράμματα, τα οποία θα χρησιμεύσουν ως σημαντικό υπόβαθρο για τον καθορισμό των μελλοντικών προτεραιοτήτων της Ευρατόμ και κατά συνέπεια θα διασφαλίσουν τη μετάβαση από τους βραχυπρόθεσμους στους μακροπρόθεσμους στόχους για την πυρηνική έρευνα θα εξακολουθήσει να στηρίζει την έρευνα για τις μελλοντικές γενιές των πυρηνικών τεχνολογιών προκειμένου να διατηρηθεί η εμπειρογνωσία σε θέματα πυρηνικής ασφάλειας και η συναφής τεχνολογική πρωτοκαθεδρία. 1 Για τον κατάλογο των 32 συστάσεων, παρακαλείστε να ανατρέξετε στην έκθεση της ειδικής ομάδας υψηλού επιπέδου της Ευρατόμ. 2

3 Συστάσεις εφαρμογής: Η λειτουργία της κοινής επιχείρησης Joint European Torus (JET) θεωρείται μία από τις κύριες συμβολές της Ευρατόμ στον ITER. Η Ευρατόμ θα πρέπει να συνεχίσει να στηρίζει τις τεχνολογικές πλατφόρμες για τη σχάση, να αναπτύσσει συνεργασίες μεταξύ της πυρηνικής και της μη πυρηνικής έρευνας και να εξασφαλίζει την τακτική επικαιροποίηση των οδικών χαρτών έρευνας. Θα πρέπει να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ νεοεισερχόμενων και καθιερωμένων φορέων έρευνας και να περιοριστεί η γραφειοκρατία για τις αιτήσεις έργων. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι η εγκατάσταση JET συμβάλλει σημαντικά στην επιτυχία του ITER και, ως εκ τούτου, στην επίτευξη του τελικού στόχου, της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από σύντηξη. Η χρηματοδότηση της λειτουργίας και της εκμετάλλευσης της JET αποτελεί σημαντικό μέρος του προγράμματος έρευνας και εκπαίδευσης της Ευρατόμ ( ). Η δυνατή χρηματοδότηση της JET για τα έτη πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της απόφασης του Συμβουλίου για το μελλοντικό πρόγραμμα έρευνας της Ευρατόμ για τα εν λόγω δύο έτη. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι οι τεχνολογικές πλατφόρμες σχάσης διαδραματίζουν απαραίτητο ρόλο για την επίτευξη μακροπρόθεσμων ερευνητικών στόχων και την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών κοινών πρωτοβουλιών προγραμματισμού. Η Επιτροπή παραμένει προσηλωμένη στη διατήρηση της επιστημονικής αριστείας ως βασικού κριτηρίου για τη χορήγηση στήριξης από το πρόγραμμα Ευρατόμ. Ωστόσο, η Επιτροπή παρατηρεί επίσης διαφορές στο επίπεδο συμμετοχής των κρατών μελών στις προτάσεις έργων στο πρόγραμμα για τη σχάση. Τα κοινά ερευνητικά προγράμματα θα πρέπει επίσης να στηρίζουν τη μετάδοση και τη διάδοση της εμπειρογνωσίας. Οι προσπάθειες αυτές ενισχύουν την αριστεία της ΕΕ στις εφαρμογές που σχετίζονται με τη σχάση, ιδίως στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας και της διαχείρισης των ραδιενεργών αποβλήτων, και παράλληλα ενθαρρύνουν την κατάθεση νέων ιδεών, για παράδειγμα από τη σκοπιά των κοινωνικών και των ανθρωπιστικών επιστημών. Επιπλέον, αντιμετωπίζονται οι ερευνητικές ανάγκες των νέων κρατών μελών μέσω ειδικής έρευνας όπως, για παράδειγμα, η έρευνα για την ασφάλεια διαφοροποίησης των καυσίμων για αντιδραστήρες VVER. Με τα μέτρα απλούστευσης που καθιερώθηκαν κατά το 7ο ΠΠ Ευρατόμ έχει μειωθεί ο διοικητικός φόρτος για τους αιτούντες και έχει διευκολυνθεί η πρόσβαση σε πληροφορίες σε σύγκριση με το 6ο ΠΠ. Σύμφωνα με τις συστάσεις εφαρμογής, η Επιτροπή πρότεινε ήδη, το 2014, τρόπους για τον περιορισμό της άνισης συμμετοχής στο πρόγραμμα σχάσης, με την εισαγωγή μέτρων που ευνοούν την εξάπλωση της αριστείας και τη διεύρυνση της συμμετοχής, με βάση την ανταλλαγή επιστημονικού προσωπικού, την από κοινού χρήση του εξοπλισμού και την υποστήριξη των εθνικών σημείων επαφής. Επιπλέον, η Επιτροπή: Κατά την προετοιμασία της πρότασης για το πρόγραμμα Ευρατόμ , θα εξετάσει την επιστημονική συμβολή της JET στην επιτυχία του ITER. Σημαντική συμβολή στο θέμα αυτό θα παράσχει η ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος έρευνας και εκπαίδευσης της Ευρατόμ ( ), η οποία θα διενεργηθεί το 2016 με τη βοήθεια ομάδας ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων. Θα συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με τις τεχνολογικές πλατφόρμες για τη σχάση, αν και χρηματοδοτική στήριξη θα παρέχεται μόνο βάσει ανταγωνιστικών προσκλήσεων υποβολής 3

4 προτάσεων και για συγκεκριμένες δραστηριότητες, όπως η ανάπτυξη οδικών χαρτών και η στήριξη της συνεργασίας ανάμεσα στις πλατφόρμες για την αντιμετώπιση διατομεακών προκλήσεων. Θα βελτιώσει περαιτέρω, προς όφελος των ερευνητών, τον χρόνο που απαιτείται για την καταβολή της επιχορήγησης και τις συναφείς διαδικασίες. Συστάσεις για τα επιτεύγματα: Στο πρόγραμμα σύντηξης της Ευρατόμ θα πρέπει να εφαρμοστεί ο οδικός χάρτης για τη σύντηξη και η εστίασή του να αφορά περισσότερο την έρευνα στο πεδίο των υλικών σε συνεργασία με μη πυρηνικούς επιστημονικούς κλάδους. Στο πλαίσιο της έρευνας Ευρατόμ θα πρέπει να διασφαλιστεί η διατήρηση και η ανάπτυξη δεξιοτήτων. Κατά την έρευνα της Ευρατόμ στο πεδίο της σχάσης θα πρέπει να δωθεί μεγαλύτερη έμφαση στους προηγμένους κύκλους καυσίμου και τις τεχνολογίες διαχωρισμού και μεταστοιχείωσης, προκειμένου να μειωθεί η επιβάρυνση των εγκαταστάσεων γεωλογικής αποθήκευσης. Η έρευνα της Ευρατόμ στο πεδίο της ακτινοπροστασίας πρέπει να συνδεθεί με το πρόγραμμα-πλαίσιο «Ορίζοντας 2020» για την ιατρική έρευνα και να χειριστεί στον τομέα της ιατρικής τα οφέλη και τους κινδύνους από τις αναδυόμενες πυρηνικές τεχνολογίες. Ενόψει των σημερινών και των μελλοντικών προτεραιοτήτων, θα πρέπει να μελετηθεί το ενδεχόμενο επανεξέτασης της υποδομών σχάσης. Ο οδικός χάρτης για τη σύντηξη είναι ένα από τα κύρια στοιχεία της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ανάπτυξη της σύντηξης ως αξιόπιστης επιλογής για την εμπορική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας χωρίς ανθρακούχες εκπομπές, περίπου από τα μέσα του αιώνα. Το 2014, η Επιτροπή υπέγραψε πενταετή συμφωνία επιχορήγησης με την «Ευρωπαϊκή Κοινοπραξία για την ανάπτυξη της πυρηνικής σύντηξης» (EUROfusion), η οποία πλέον υλοποιεί κοινό πρόγραμμα σύμφωνα με τον εν λόγω οδικό χάρτη. Ο οδικός χάρτης για τη σύντηξη αναφέρεται εκτενώς στην έρευνα στο πεδίο των υλικών, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του κοινού προγράμματος. Το πρόγραμμα Ευρατόμ αναγνωρίζει επίσης τη σημασία της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Ο οδικός χάρτης για τη σύντηξη και το κοινό πρόγραμμα έχουν ήδη ως προτεραιότητα την κατάρτιση μιας νέας γενιάς επιστημόνων και μηχανικών ειδικευμένων στη σύντηξη, προκειμένου αυτοί να προετοιμάζονται για την εκμετάλλευση του ITER και τη μελέτη και την κατασκευή του αντιδραστήρα επίδειξη για πυρηνική σύντηξη (DEMO). Ομοίως, στο πρόγραμμα για τη σχάση, η εκπαίδευση και η κατάρτιση αποτελούν παραδοσιακά το επίκεντρο εξειδικευμένων δράσεων με προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Η εκπαίδευση και η κατάρτιση είναι επίσης βασικό συστατικό των ευρύτερων συνεργατικών έργων. Σε ό,τι αφορά την έρευνα στους προηγμένους κύκλους καυσίμου και τις τεχνολογίες διαχωρισμού και μεταστοιχείωσης, η μείωση της διάρκειας ζωής των ραδιενεργών αποβλήτων μέσω των εν λόγω διεργασιών ενισχύει την πυρηνική ασφάλεια και συμβάλλει έτσι στον γενικό στόχο του προγράμματος Ευρατόμ. Προηγούμενες δράσεις στο πρόγραμμα σχάσης της Ευρατόμ επικεντρώθηκαν στην ταχεία ανάπτυξη και αξιοποίηση των ιατρικών τεχνολογιών που χρησιμοποιούν ιοντίζουσα ακτινοβολία και τις ιδιαίτερες προκλήσεις που εγείρουν όσον αφορά την ακτινοπροστασία των ασθενών και του ιατρικού προσωπικού. Οι υποδομές της έρευνας στο πεδίο της σχάσης, όπως οι αντιδραστήρες και τα εργαστήρια υψηλής ραδιενέργειας, διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στην ασφαλή λειτουργία των πυρηνικών συστημάτων, για τον συνεχή εφοδιασμό με ιατρικά ραδιοϊσότοπα, και στη διατήρηση της ευρωπαϊκής επιστημονικής αριστείας και των δεξιοτήτων στις πυρηνικές 4

5 τεχνολογίες. Στο πλαίσιο του προγράμματος Ευρατόμ για την περίοδο , η Επιτροπή έχει επίσης δρομολογήσει διάφορες δράσεις για την αντιμετώπιση των πλέον πιεστικών ζητημάτων σχετικά με τις ερευνητικές υποδομές στο πεδίο της σχάσης: την ασφάλεια του εφοδιασμού των καυσίμων για τους ερευνητικούς αντιδραστήρες και τα ιατρικά ραδιοϊσότοπα, όπως το μολυβδαίνιο-99, και τη διαθεσιμότητα επαρκούς ικανότητας ακτινοβόλησης με νετρόνια για δοκιμές σε υλικά και άλλες εφαρμογές. Σύμφωνα με τις συστάσεις για τα επιτεύγματα, στην πρόσκληση υποβολής προτάσεων του 2015, η Επιτροπή δρομολόγησε δράσεις σχετικές με την ασφάλεια των νέων προσεγγίσεων στη διαχείριση του κύκλου του καυσίμου και των ραδιενεργών αποβλήτων και με την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία τους. Επιπλέον, η Επιτροπή: θα παρακολουθεί την εφαρμογή του οδικού χάρτη για την έρευνα στον τομέα της σύντηξης θα συνεργαστεί με την κοινοπραξία EUROfusion για να εξασφαλιστεί η εφαρμογή της κατάλληλης μακροπρόθεσμης στρατηγικής για την ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων στην έρευνα στον τομέα της σύντηξης και για την επιτυχία του ITER θα επεκτείνει την έρευνα στον τομέα των καινοτόμων μεθόδων ακτινοπροστασίας προκειμένου να συμβάλει στη βελτίωση της προστασίας των ασθενών και του προσωπικού στις καθημερινές ιατρικές πρακτικές θα συνεργαστεί με τα ενδιαφερόμενα μέρη του τομέα της έρευνας και τα κράτη μέλη προκειμένου να αξιοποιηθούν οι συνέργειες ανάμεσα στην έρευνα της Ευρατόμ στο πεδίο της ακτινοπροστασίας και σε άλλα ενωσιακά προγράμματα ιατρικής έρευνας, με στόχο την ανάπτυξη κοινών ερευνητικών δράσεων σχετικά με πτυχές των ιατρικών πρακτικών που σχετίζονται με την ακτινοπροστασία, καθώς και σχετικά με καινοτόμα πυρηνικά φάρμακα, στα οποία μεταξύ άλλων συγκαταλέγονται και τα αναξιοποίητα προς το παρόν ραδιοϊσότοπα. 5