Διανοητική, βιομηχανική και εμπορική ιδιοκτησία

Διανοητική, βιομηχανική και εμπορική ιδιοκτησία Ως διανοητική ιδιοκτησία ορίζεται το σύνολο των αποκλειστικών δικαιωμάτων τα οποία χορηγούνται στα πνευματικά δημιουργήματα. Χωρίζεται σε δύο σκέλη: στη βιομηχανική ιδιοκτησία, αφενός, η οποία περιλαμβάνει τις εφευρέσεις (διπλώματα ευρεσιτεχνίας), τα σήματα, τα βιομηχανικά σχέδια και υποδείγματα και τις γεωγραφικές ενδείξεις και στα δικαιώματα δημιουργού, αφετέρου, τα οποία καλύπτουν τα λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά έργα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ασκεί προ πολλού ενεργό πολιτική στον τομέα αυτό, η οποία αποσκοπεί στην εναρμόνιση της νομοθεσίας μεταξύ των κρατών μελών. Αφότου τέθηκε σε ισχύ η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το 2009, η ΕΕ διαθέτει ρητώς αρμοδιότητα επί θεμάτων που αφορούν τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (Άρθρο 118). Νομική βάση Άρθρα 114 και 118 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Στόχοι Τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ), καίτοι διεπόμενα από διαφορετικές εθνικές νομοθεσίες, αποτελούν επίσης αντικείμενο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Σύμφωνα με το άρθρο 118 της ΣΛΕΕ, στο πλαίσιο της εγκαθίδρυσης και της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, αποφασίζοντας σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία, θεσπίζουν μέτρα για τη δημιουργία ευρωπαϊκών τίτλων ΔΔΙ, ώστε να εξασφαλισθεί ενιαία προστασία των δικαιωμάτων αυτών στο εσωτερικό της Ένωσης, και για τη δημιουργία κεντρικών καθεστώτων έγκρισης, συντονισμού και ελέγχου στο επίπεδο της Ένωσης. Η νομοθετική δραστηριότητα της Ένωσης στον εν λόγω τομέα συνίσταται κυρίως στο να εναρμονίζει ορισμένες ειδικές πτυχές των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, μέσω της δημιουργίας ενός ενιαίου ευρωπαϊκού συστήματος, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του κοινοτικού σήματος και των κοινοτικών σχεδίων και υποδειγμάτων και όπως θα συμβεί σύντομα με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Επιτεύγματα Α. Νομοθετική εναρμόνιση 1. Σήματα, σχέδια και υποδείγματα Στις 25 Φεβρουαρίου 2014 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε την πρόταση για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 207/2009 για το κοινοτικό σήμα, που αποσκοπεί στην απλοποίηση και την επικαιροποίηση της σχετικής με το σήμα νομοθεσίας, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ΕΕ, και στο να καταστεί η καταχώρηση του σήματος στην ΕΕ ολιγότερο δαπανηρή, ταχύτερη, πιο αξιόπιστη και προβλέψιμη, αυξάνοντας ταυτόχρονα τη νομική ασφάλεια για τους κατόχους εμπορικών σημάτων. Η προτεινόμενη δέσμη μέτρων Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση - 2016 1

περιλαμβάνει: αναδιατύπωση της οδηγίας αριθ. 2008/95/ΕΚ περί σημάτων η οποία αποσκοπεί στην προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών περί σημάτων αναθεώρηση του κανονισμού αριθ. 207/2009/ΕΚ για το κοινοτικό σήμα, ο οποίος επίσης περιέχει διατάξεις σχετικά με το Γραφείο Εναρμόνισης στο πλαίσιο της Εσωτερικής Αγοράς και αναθεώρηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2869/95 της Επιτροπής σχετικά με τα πληρωτέα προς το εν λόγω Γραφείο. Η έγκριση του σχεδίου κανονισμού εκκρεμεί ακόμα. Η οδηγία 98/71/ΕΚ της 13ης Οκτωβρίου 1998 εναρμονίζει τις εθνικές νομοθεσίες περί νομικής προστασίας των σχεδίων και των υποδειγμάτων. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 6/2002 της 12ης Δεκεμβρίου 2001 (όπως τροποποιήθηκε) θεσπίζει ένα κοινοτικό σύστημα για την προστασία των σχεδίων και των υποδειγμάτων. Η απόφαση 2006/954/ΕΚ του Συμβουλίου της 18ης Δεκεμβρίου 2006 και ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1891/2006 του Συμβουλίου της 18ης Δεκεμβρίου 2006 επιδιώκουν τη σύνδεση του συστήματος καταχώρισης των σχεδίων ή υποδειγμάτων της ΕΕ με το διεθνές σύστημα καταχώρισης των βιομηχανικών σχεδίων ή υποδειγμάτων του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας. 2. Δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας α Δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας Η οδηγία 2001/29/ΕΚ της 22ας Μαΐου 2001 για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας προσαρμόζει τη νομοθεσία σχετικά με το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα στις τεχνολογικές εξελίξεις και, κυρίως, στην κοινωνία της πληροφορίας. Ωστόσο, το ισχύον κείμενο της ΕΕ χρήζει επειγόντως αναθεώρησης. Λόγω των εκπληκτικά γοργών εξελίξεων που έχουν λάβει χώρα στον ψηφιακό κόσμο από το 2001, είναι πλέον παρωχημένο και έχει παύσει να αντιστοιχεί στο σημερινό ψηφιακό τοπίο. Δεν υπάρχει ακόμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση εναρμονισμένη νομοθεσία για το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησία και τούτο έχει ως αποτέλεσμα νομική ανασφάλεια τόσο για τα άτομα όσο και για τις επιχειρήσεις. Στις 14 Σεπτεμβρίου 2016, η Επιτροπή δημοσίευσε δέσμη πρωτοβουλιών και εγγράφων σχετικά με το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας. Πρόκειται για μια πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή ενιαία αγορά (COM(2016)0593), την πρόταση κανονισμού για τον καθορισμό κανόνων σχετικά με την άσκηση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων που ισχύουν για ορισμένες επιγραμμικές μεταδόσεις ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών και αναμεταδόσεις τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών προγραμμάτων (COM(2016)0594), και την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με τίτλο «Προώθηση δίκαιης, αποτελεσματικής και ανταγωνιστικής ευρωπαϊκής οικονομίας βασισμένης στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας εντός της ψηφιακής ενιαίας αγοράς» (COM(2016)0592), μια εκτίμηση επιπτώσεων σχετικά με τον εκσυγχρονισμό των κανόνων της ΕΕ περί πνευματικής ιδιοκτησίας (SWD(2016)301) και μια αξιολόγηση της οδηγία 93/83/ΕΟΚ του Συμβουλίου περί συντονισμού ορισμένων κανόνων όσον αφορά το δικαίωμα του δημιουργού και τα συγγενικά δικαιώματα που εφαρμόζονται στις δορυφορικές ραδιοτηλεοπτικές μεταδόσεις και την καλωδιακή αναμετάδοση (SWD(2016)309). β Εκμετάλλευση των δικαιωμάτων Οι κύριες νομικές πράξεις στον εν λόγω τομέα είναι οι εξής: Οδηγία 92/100/ΕΟΚ της 19ης Νοεμβρίου 1992, σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα των προϊόντων της διανοίας, η οποία καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε, με σκοπό την κωδικοποίηση, από την οδηγία 2006/115/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση - 2016 2

και του Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 2006 σχετικά με το δικαίωμα εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού έργων και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική ιδιοκτησία στον τομέα των προϊόντων της διανοίας Οδηγία 93/83/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 27ης Σεπτεμβρίου 1993 σχετικά με τις δορυφορικές ραδιοτηλεοπτικές μεταδόσεις και την καλωδιακή αναμετάδοση και Οδηγία 2001/84 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Σεπτεμβρίου 2001, σχετικά με το δικαίωμα παρακολούθησης υπέρ του δημιουργού ενός πρωτότυπου έργου τέχνης. γ Διάρκεια προστασίας του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και ορισμένων συγγενικών δικαιωμάτων Η διάρκεια των δικαιωμάτων αυτών είναι 70 έτη (βλ. οδηγία 2006/116/ΕΚ όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 2011/77/ΕΕ). δ Τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών και οι βάσεις δεδομένων Η Οδηγία 91/250/ΕΟΚ επιβάλλει στα κράτη μέλη να προστατεύουν τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών και τις βάσεις δεδομένων μέσω του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, εφόσον θεωρούνται λογοτεχνικά έργα κατά την έννοια της σύμβασης της Βέρνης για την προστασία των λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων. Αφού τροποποιήθηκε πλειστάκις, η οδηγία κωδικοποιήθηκε από την οδηγία 2009/24/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Η οδηγία 96/9/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Μαρτίου 1996 προβλέπει τη νομική προστασία των βάσεων δεδομένων, ορίζοντας αυτές ως «συλλογή έργων, δεδομένων ή άλλων ανεξάρτητων στοιχείων, διευθετημένων κατά συστηματικό ή μεθοδικό τρόπο και ατομικώς προσιτών με ηλεκτρονικά μέσα ή κατ' άλλον τρόπο». Η οδηγία ορίζει ότι οι βάσεις δεδομένων προστατεύονται τόσο από το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, που καλύπτει το πνευματικό δημιούργημα, όσο και από ένα δικαίωμα ειδικής φύσεως, που προστατεύει την επένδυση (χρημάτων, ανθρωπίνων πόρων, προσπάθειας και ενέργειας) στην απόκτηση, τον έλεγχο ή την παρουσίαση του περιεχομένου μιας βάσης δεδομένων. ε Εταιρείες συλλογικής διαχείρισης Για την διάδοση του περιεχομένου που προστατεύεται από δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικά δικαιώματα και συναφείς υπηρεσίες απαιτείται αδειοδότηση από τους διάφορους κατόχους δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων. Οι δικαιούχοι αναθέτουν τα δικαιώματά τους σε μια εταιρεία συλλογικής διαχείρισης η οποία διαχειρίζεται τα δικαιώματα αυτά για λογαριασμό τους. Οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης πρέπει να συνεχίσουν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προώθηση της ποικιλομορφίας των πολιτιστικών εκδηλώσεων, δίνοντας τη δυνατότητα πρόσβασης στην αγορά στα μικρότερα και ελάχιστα δημοφιλή ρεπερτόρια, αλλά και παρέχοντας κοινωνικές, πολιτιστικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες στους δικαιούχους τους και στο κοινό. Στις 26 Φεβρουαρίου 2014, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν την Οδηγία 2014/26/ EΕ για τη συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων καθώς και τη χορήγηση πολυεδαφικών αδειών για επιγραμμικές χρήσεις μουσικών έργων στην εσωτερική αγορά. Σκοπός της οδηγίας είναι ο καθορισμός απαιτήσεων που ισχύουν για τους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης προκειμένου να διασφαλίσουν υψηλό επίπεδο διακυβέρνησης, οικονομικής διαχείρισης, διαφάνειας και λογοδοσίας. Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης να ενεργούν με γνώμονα το βέλτιστο συμφέρον των δικαιούχων των οποίων τα δικαιώματα εκπροσωπούν και να μην Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση - 2016 3

επιβάλλουν υποχρεώσεις οι οποίες δεν είναι αντικειμενικά αναγκαίες για την προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των δικαιούχων ή για την αποτελεσματική διαχείριση των δικαιωμάτων αυτών. Σύμφωνα με την οδηγία, οι δικαιούχοι έχουν το δικαίωμα να εξουσιοδοτούν οργανισμό συλλογικής διαχείρισης της επιλογής τους να διαχειρίζεται τα δικαιώματα, τις κατηγορίες δικαιωμάτων ή τα είδη έργων και άλλα αντικείμενα της επιλογής τους, για τις επικράτειες της επιλογής τους, ανεξάρτητα από το κράτος μέλος ιθαγένειας, κατοικίας ή εγκατάστασης είτε του οργανισμού συλλογικής διαχείρισης είτε του δικαιούχου. Οι εταιρείες συλλογικής διαχείρισης υποχρεούνται να διαχειρίζονται τα δικαιώματα, αυτά εκτός εάν έχουν αντικειμενικά δικαιολογημένους λόγους να αρνηθούν τη διαχείριση. Οι δικαιούχοι θα πρέπει να μπορούν να αναθέτουν τη διαχείριση των δικαιωμάτων τους σε ανεξάρτητες οντότητες διαχείρισης. Πρόκειται για εμπορικές οντότητες που διαφέρουν από τις εταιρείες συλλογικής διαχείρισης, μεταξύ άλλων, επειδή δεν ανήκουν ή δεν ελέγχονται από κατόχους δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. 3. Διπλώματα ευρεσιτεχνίας Ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας είναι ένας νομικός τίτλος που μπορεί να χορηγηθεί για οποιαδήποτε εφεύρεση τεχνικού χαρακτήρα, εφόσον είναι νέα, περιλαμβάνει εφευρετική δραστηριότητα και μπορεί να εφαρμοστεί βιομηχανικά. Το δίπλωμα αυτό παρέχει στον κάτοχό του το δικαίωμα να αποτρέπει τρίτους από το να πραγματοποιούν, να χρησιμοποιούν ή να πωλούν αυτήν την εφεύρεση χωρίς έγκριση. Χάρη στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας οι εταιρείες ενθαρρύνονται να κάνουν τις αναγκαίες επενδύσεις στην καινοτομία και να παρέχουν κίνητρα σε άτομα και σε επιχειρήσεις ώστε να αφιερώνουν πόρους στην έρευνα και την ανάπτυξη. Στην Ευρώπη οι τεχνικές εφευρέσεις μπορούν να προστατεύονται είτε με εθνικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα οποία χορηγούνται από τις αρμόδιες εθνικές αρχές, είτε με ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα οποία χορηγούνται κεντρικά από το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (ΕΓΔΕ). Το ΕΓΔΕ είναι εκτελεστικός κλάδος διεθνούς οργανισμού, που σήμερα περιλαμβάνει 38 συμβαλλόμενα κράτη. Η ίδια η ΕΕ δεν είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Γραφείου Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας. Μετά από έτη συζητήσεων μεταξύ των κρατών μελών, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν, το 2012, δύο κανονισμούς που παρέχουν τη νομική βάση για ένα Ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας με ενιαία ισχύ (ενιαίο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας). Μέσω της ενιαίας δέσμης μέτρων για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας η νομοθεσία της ΕΕ αποσκοπεί να προσφέρει ενιαία προστασία και να θεσπίσει ένα ενιαίο δικαστήριο για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Κατόπιν της επιβεβαίωσης από το Δικαστήριο της δέσμης μέτρων για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, στις υποθέσεις C-146/13 και C-147/13 (Ισπανία κατά Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορούσαν την ενισχυμένη συνεργασία για τη δημιουργία ενιαίου καθεστώτος προστασίας των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας) ο δρόμος είναι πλέον ελεύθερος για ένα πραγματικά ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Το προηγούμενο καθεστώς θα συνυπάρχει με το νέο σύστημα, έως ότου ιδρυθεί το Ενιαίο Δικαστήριο για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, με έδρες στο Παρίσι, στο Λονδίνο και στο Μόναχο. Το ενιαίο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, μετά τη χορήγησή του από το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας, θα παρέχει ομοιόμορφη προστασία με ίσα αποτελέσματα σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Οι επιχειρήσεις θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν την προστασία των εφευρέσεών τους σε όλες τις χώρες της ΕΕ με ένα ενιαίο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Θα μπορούν επίσης να διεκδικούν και να προστατεύουν τα ενιαία διπλώματα ευρεσιτεχνίας με μία Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση - 2016 4

μόνη δικαστική προσφυγή στο ΕΓΔΕ. Τούτο θα ενοποιήσει το σύστημα και θα συμβάλει στην εξοικονόμηση των δαπανών μετάφρασης. Το ενιαίο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας θα καταστεί διαθέσιμο αφ' ης στιγμής 13 κράτη μέλη, μεταξύ των οποίων το ΗΒ, η Γαλλία και η Γερμανία επικυρώσουν τη συμφωνία για το ΕΓΔΕ, αν και αυτό δεν αναμένεται πριν το 2016. Αντίθετα από ό,τι ισχύει για όλα τα εθνικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας που χορηγεί το Ευρωπαϊκό Γραφείο Ευρεσιτεχνίας, το ενιαίο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας δεν θα απαιτεί επικύρωση από κάθε κράτος μέλος χωριστά. Ενώ η προστασία του εμπορικού απορρήτου δεν ορίζεται πάντα ως δικαίωμα διανοητικής ιδιοκτησίας, η πρακτική της τήρησης εμπιστευτικών πληροφοριών ισχύει εδώ και πολλούς αιώνες. Νομικά μέσα για την προστασία του εμπορικού απορρήτου, είτε ορίζεται είτε όχι ως μέρος των ΔΔΙ, υπάρχουν σε πολλές χώρες. Το επίπεδο προστασίας που παρέχεται στις εμπιστευτικές πληροφορίες δεν μπορεί να συγκριθεί με άλλους τομείς του νόμου περί διανοητικής ιδιοκτησίας, όπως είναι τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα εμπορικά σήματα. Οι διαφορές από τη μία χώρα στην άλλη σε ό,τι αφορά την προστασία του εμπορικού απορρήτου και την υιοθετούμενη προσέγγιση είναι μεγαλύτερες απ' ό,τι σε άλλους τομείς της νομοθεσίας περί δικαιωμάτων διανοητικής διαδικασίας. Το νομοθετικό πλαίσιο μοιάζει με μωσαϊκό. Το 2013, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση οδηγίας για την προστασία της τεχνογνωσίας και των επιχειρηματικών πληροφοριών που δεν αποκαλύπτονται (εμπορικό απόρρητο) κατά της παράνομης απόκτησης, χρήσης και αποκάλυψής τους. Η εγκριθείσα τον Απρίλιο 2016 πρώτη ανάγνωση τροποποίησε ουσιαστικά την πρόταση της Επιτροπής. Καταπολέμηση της παραποίησης Καθώς οι διαφορές μεταξύ των εθνικών συστημάτων επιβολής κυρώσεων δυσχεραίνουν την αποτελεσματική καταπολέμηση της παραποίησης και της πειρατείας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, ως πρώτο βήμα, ενέκριναν την οδηγία 2004/48/ΕΚ σχετικά με την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Η οδηγία αποσκοπεί στην ενίσχυση της καταπολέμησης της πειρατείας και της παραποίησης μέσω της προσέγγισης των εθνικών νομοθεσιών προκειμένου να διασφαλιστεί υψηλό, ισοδύναμο και ομοιογενές επίπεδο προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας στην εσωτερική αγορά. Η οδηγία 2004/48/ ΕΚ προβλέπει αποκλειστικά μέτρα, διαδικασίες και αποζημίωση στο πλαίσιο του αστικού και διοικητικού δικαίου. Στη συνέχεια, η Επιτροπή πρότεινε την έγκριση διατάξεων σχετικά με την επιβολή ποινικών κυρώσεων. Οι διατάξεις αυτές αναμένεται να συμπληρώσουν την οδηγία 2004/48/ΕΚ, ενισχύοντας τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της παραποίησης και της πειρατείας. Β. Η θεωρία της «εξάντλησης» των δικαιωμάτων α Ορισμός Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, ο κάτοχος δικαιώματος βιομηχανικής ή εμπορικής διανοητικής ιδιοκτησίας που προστατεύεται από τη νομοθεσία ενός κράτους μέλους δεν μπορεί να επικαλεστεί την εν λόγω νομοθεσία για να αντιταχθεί «στην εισαγωγή ή την εμπορία ενός προϊόντος το οποίο διετέθη στην αγορά άλλου κράτους μέλους». Η θεωρία αυτή είναι εφαρμόσιμη σε όλα τα πεδία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας. β Όρια Η θεωρία της εξάντλησης των ενωσιακών δικαιωμάτων δεν ισχύει στην περίπτωση εμπορίας ενός παραποιημένου προϊόντος ή προϊόντων που έχουν τεθεί σε κυκλοφορία εκτός του Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση - 2016 5

Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (Άρθρο 6 της Συμφωνίας για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου ΤRΙΡS). Το 1999, το Δικαστήριο, με την απόφασή του στην υπόθεση Sebago Inc. και Ancienne Maison Dubois & Fils SA κατά GB-Unic SA (C-173/98) έκρινε ότι δεν επιτρέπεται στα κράτη μέλη να προβλέπουν στις εθνικές νομοθεσίες τους την εξάντληση των δικαιωμάτων σήματος όσον αφορά προϊόντα που έχουν τεθεί σε κυκλοφορία σε τρίτη χώρα. Γ. Πρόσφατη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Το 2012, το Δικαστήριο επιβεβαίωσε, με την υπόθεση SAS (C-406/10) ότι, σύμφωνα με την οδηγία 91/250 προστατεύεται μόνον η έκφραση ενός προγράμματος ηλεκτρονικών υπολογιστών ενώ οι ιδέες και οι αρχές στις οποίες στηρίζονται η λογική, οι αλγόριθμοι και οι γλώσσες προγραμματισμού δεν προστατεύονται με την οδηγία αυτή (παράγραφος 32 της απόφασης). Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι ούτε οι λειτουργικές δυνατότητες ενός προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή ούτε η γλώσσα προγραμματισμού και o μορφότυπος αρχείων δεδομένων που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο ενός προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή για την εκμετάλλευση ορισμένων λειτουργιών του συνιστούν μορφή εκφράσεως του προγράμματος αυτού, κατά την έννοια του άρθρου 1, παράγραφος 2, της οδηγίας 91/250 (παράγραφος 39). Με την απόφασή του στην υπόθεση C-160/15 GS Media BV v Sanoma Media Netherlands BV, το Δικαστήριο δηλώνει ότι «πρέπει, όταν η τοποθέτηση σε ιστότοπο ενός υπερσυνδέσμου προς έργο ελευθέρως διαθέσιμο σε άλλον ιστότοπο πραγματοποιείται από πρόσωπο το οποίο, πράττοντας τούτο, δεν επιδιώκει κερδοσκοπικό σκοπό, να λαμβάνεται υπόψη η περίσταση ότι το πρόσωπο αυτό δεν γνωρίζει, και δεν μπορεί ευλόγως να γνωρίζει, ότι το οικείο έργο είχε δημοσιευθεί στο διαδίκτυο χωρίς την άδεια του κατόχου των δικαιωμάτων δημιουργού». ΜΕ την απόφασή του στην υπόθεση C-484/14 της 15ης Σεπτεμβρίου 2016, το Δικαστήριο κρίνει ότι «η δωρεάν διάθεση του ( ) ασύρματου δικτύου Wi-Fi στο κοινό, αποτελεί «υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας» κατά την έννοια της πρώτης ως άνω διατάξεως όταν πραγματοποιείται από τον συγκεκριμένο παρέχοντα πρόσβαση προκειμένου να διαφημιστούν προϊόντα ή υπηρεσίες που πωλεί ή παρέχει ο ίδιος» επιβεβαιώνοντας ότι, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, ο πάροχος υπηρεσίας που παρέχει πρόσβαση σε δίκτυο επικοινωνιών, δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος. Κατά συνέπεια, ο κάτοχος του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας δεν δικαιούται να ζητήσει αποζημίωση, με την αιτιολογία ότι το δίκτυο χρησιμοποιήθηκε από τρίτους για προσβολή των δικαιωμάτων του. Η διασφάλιση της σύνδεσης με το διαδίκτυο μέσω κωδικού πρόσβασης εξασφαλίζει την ισορροπία μεταξύ, αφενός, των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας των δικαιούχων και, αφετέρου, της επιχειρηματικής ελευθερίας των παρόχων πρόσβασης, καθώς και την ελευθερία πληροφόρησης των χρηστών του δικτύου. Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Στα διάφορα ψηφίσματά του για τα ΔΔΙ και, συγκεκριμένα, για τη νομική προστασία των βάσεων δεδομένων, των βιοτεχνολογικών εφευρέσεων και των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, το Κοινοβούλιο έχει ταχθεί υπέρ της προοδευτικής εναρμόνισης των δικαιωμάτων αυτών. Επιπλέον, αντιτάχθηκε στην χορήγηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας για μέλη του ανθρωπίνου σώματος. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει παρομοίως ταχθεί κατά της κατοχύρωσης με διπλώματα ευρεσιτεχνίας των εφευρέσεων που μπορούν να εφαρμοστούν σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, θέλοντας να αποφύγει την παρεμπόδιση της διάδοσης της καινοτομίας και να παράσχει ελεύθερη πρόσβαση στις ΜΜΕ στο λογισμικό που δημιουργείται από τους μείζονες διεθνείς φορείς ανάπτυξης λογισμικού. Αναμένονται νέες προκλήσεις, μεταξύ των οποίων ζητήματα σε σχέση με τις απρόβλεπτες τεχνολογικές εξελίξεις. Μια σημαντική νέα Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση - 2016 6

πρόκληση μπορεί να είναι η προστασία της ιδιωτικής ζωής και η ασφάλεια των λογισμικών, συγκεκριμένα τίθεται το ερώτημα κατά πόσο το ελεύθερο και ανοιχτού κώδικα λογισμικό είναι όντως ασφαλέστερο του λογισμικού αποκλειστικής εκμετάλλευσης. Τον Φεβρουάριο του 2014 το Κοινοβούλιο ενέκρινε ένα πολύ αμφιλεγόμενο ψήφισμα ιδίας πρωτοβουλίας σχετικά με τα τέλη ιδιωτικών αντιγράφων (το δικαίωμα παραγωγής ιδιωτικών αντιγράφων νομίμως κτηθέντος περιεχομένου), καθώς η ψηφιακή αντιγραφή έχει προσλάβει μείζονα οικονομική σημασία συνεπεία της τεχνολογικής προόδου. Το Κοινοβούλιο διαδραμάτισε επίσης πολύ σημαντικό ρόλο στο σχέδιο συνθήκης του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ) όσον αφορά τις εξαιρέσεις από το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας για τα άτομα με προβλήματα όρασης. Τα ΔΔΙ αποτελούν θέμα των συζητήσεων με τις ΗΠΑ σχετικά με τη Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ) και έχει σημειωθεί πρόοδος ως προς τον εντοπισμό των βασικών ζητημάτων που πρέπει να συζητηθούν. Μέχρι σήμερα, οι συζητήσεις παραμένουν διερευνητικές (π.χ. χωρίς ουσιαστικές διαπραγματεύσεις), μολονότι οι ΗΠΑ πρότειναν μια διάρθρωση για το κείμενο του κεφαλαίου αυτού, η οποία θα επέτρεπε τη διευθέτηση ενός περιορισμένου αριθμού προβλημάτων που ενδιαφέρουν και τα δύο μέρη. Udo Bux 10/2016 Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση - 2016 7