ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ανώνυμη Εταιρεία είναι η εμπορική κεφαλαιουχική εταιρεία με νομική προσωπικότητα και αποτελεί τον πιο εξελιγμένο τύπο εταιρείας. Το κεφάλαιό της καλείται Μετοχικό Κεφάλαιο και διαιρείται σε ίσα και μεταβιβάσιμα μερίδια, τις μετοχές. Κάθε πρόσωπο που αναλαμβάνει μετοχές γίνεται εταίρος-μέτοχος της εταιρείας και ευθύνεται μέχρι του ποσού της εισφοράς του, χωρίς να έχει καμία ευθύνη για τις εταιρικές υποχρεώσεις. Το βασικό νομοθέτημα που ρύθμισε στη χώρα μας τα θέματα της Α.Ε. είναι ο Νόμος 2190 της 5/30 Ιουνίου 1920 «περί ανωνύμων εταιρειών». Εκ του Νόμου το νομικό τύπο Ανώνυμης Εταιρείας έχουν οι τράπεζες, οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι εταιρείες επενδύσεων χαρτοφυλακίου, οι εταιρείες διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων, οι χρηματιστηριακές εταιρείες και άλλες. Τα βασικά νομικά χαρακτηριστικά των Ανωνύμων Εταιρειών είναι τα εξής: 3
1. Η ανώνυμη εταιρεία έχει νομική προσωπικότητα την οποία αποκτά με την καταχώριση έγκρισης του καταστατικού στο Μητρώο Ανωνύμων Εταιρειών. 2. Η ανώνυμη εταιρεία είναι πάντα εμπορική από το νόμο, ανεξάρτητα αν ο σκοπός της είναι η άσκηση εμπορικής δραστηριότητας ή όχι. Ως εκ τούτου οι πράξεις της είναι πάντα εμπορικές. 3. Η ανώνυμη εταιρεία έχει αμιγώς κεφαλαιουχικό χαρακτήρα. Γι αυτήν έχει κυρίως σημασία η καταβολή της εισφοράς και όχι τα πρόσωπα των μετόχων. Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις κάθε μετόχου εξαρτώνται από το ύψος της κεφαλαιακής τους συμμετοχής γι αυτό και η Α.Ε. χαρακτηρίζεται ως κεφαλαιουχική και όχι ως προσωπική. 4. Η ιδιότητα του μετόχου μεταβιβάζεται με τη μεταβίβαση του τίτλου της μετοχής. Τα πλεονεκτήματα των Ανωνύμων Εταιρειών είναι τα εξής: 1. Η ευχέρεια συγκεντρώσεως μεγάλων κεφαλαίων με τη συμμετοχή πολλών προσώπων και συγχρόνως κατανομή σε πολλούς του οποιουδήποτε επιχειρηματικού κινδύνου. 2. Η προσέλευση μικρών κεφαλαιούχων, περιορίζοντας σημαντικά τους κινδύνους από την εμπορική δραστηριότητα αφού ευθύνονται μέχρι του ποσού της εισφοράς τους. 3. Η υπόστασή της δεν επηρεάζεται ούτε από τη βούληση του κάθε μετόχου ούτε από τις μεταβολές που επέρχονται στα πρόσωπά τους (θάνατος, πτώχευση). 4. Συνήθως αναπτύσσει μεγάλο οικονομικό μέγεθος (μεγάλο ύψος κεφαλαίων, μεγάλο πλήθος εργαζομένων, υψηλή παραγωγική δραστηριότητα). Η λειτουργία της ενδιαφέρει άμεσα την εθνική οικονομία και για το λόγο αυτό η πολιτεία της παρέχει προνομιακή μεταχείριση όπως πχ. ευκολότερη χρηματοδότηση, φορολογικές ελαφρύνσεις, προνόμια, διευκολύνσεις. 1.1 ΣΥΣΤΑΣΗ ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ 4
1.1.1 Εισαγωγή Το πρώτο λογιστικό γεγονός που εμφανίζεται στα βιβλία της Ανώνυμης Εταιρείας είναι οι εγγραφές συστάσεως της. Η σύσταση της Ανώνυμης Εταιρείας εμφανίζει λογιστικά τα οικονομικά γεγονότα της Κάλυψης και της Καταβολής του Μετοχικού Κεφαλαίου. Κάλυψη είναι το γεγονός της ανάληψης της υποχρέωσης από τους Μετόχους να εισφέρουν το Μετοχικό Κεφάλαιο της Εταιρείας. Κατά συνέπεια η Ανώνυμη Εταιρεία δημιουργεί απαίτηση κατά των Μετόχων της για την εισφορά αυτή και συγχρόνως διαμορφώνει λογιστικά το Μετοχικό Κεφάλαιο. Καταβολή είναι η πραγματοποίηση της εισφοράς του Μετοχικού Κεφαλαίου, δηλαδή οι Μέτοχοι εισφέρουν περιουσιακά στοιχεία κατά κυριότητα στην Ανώνυμη Εταιρεία που η εταιρεία τα εμφανίζει ως δική της πια περιουσία, ενώ ταυτόχρονα απαλείφει την απαίτηση που με την κάλυψη είχε δημιουργήσει. Η κάλυψη του Μετοχικού Κεφαλαίου μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: με ιδιωτική σύμβαση ή με Δημόσια εγγραφή. Όμως και η καταβολή του Μετοχικού Κεφαλαίου μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: Είτε εφάπαξ δηλαδή εξ ολοκλήρου καταβολή του Μ.Κ. Είτε με δόσεις δηλαδή τμηματική καταβολή του Μ.Κ. 1.1.2 Οι προϋποθέσεις για τη σύσταση μιας ανώνυμης εταιρείας είναι κατά σειρά οι εξής: 5
α)σύνταξη καταστατικού: Σύμφωνα με το Νόμο 2190/1920 το καταστατικό είναι ένα συμβολαιογραφικό έγγραφο που αποτελεί συστατικό στοιχείο για την ίδρυση της εταιρείας και υπογράφεται από τους ιδρυτές και στο οποίο πρέπει να αναγράφονται υποχρεωτικά διατάξεις για τα εξής στοιχεία: Για την εταιρική επωνυμία και το σκοπό της εταιρείας Για την έδρα της εταιρείας Για τη διάρκειά της Για το ύψος και τον τρόπο καταβολής του μετοχικού κεφαλαίου Για το είδος των μετοχών και τον αριθμό τους, την ονομαστική τους αξία και τον τρόπο έκδοσής της Για τον αριθμό των μετοχών κάθε κατηγορίας, εάν υπάρχουν περισσότερες κατηγορίες μετοχών Για τη δυνατότητα μετατροπής ονομαστικών μετοχών σε ανώνυμες και το αντίθετο Για τη σύγκληση, τη συγκρότηση, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες του διοικητικού συμβουλίου Για τη σύγκληση, τη συγκρότηση, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες των γενικών συνελεύσεων Για τους ελεγκτές Για τα δικαιώματα των μετόχων Για τον Ισολογισμό και τη διάθεση των κερδών Για τη λύση της εταιρείας και την εκκαθάριση της περιουσίας της Το καταστατικό της ανώνυμης εταιρείας πρέπει επίσης να αναφέρει τα ατομικά στοιχεία των φυσικών ή νομικών προσώπων που υπέγραψαν το καταστατικό καθώς και το συνολικό ποσό κατά προσέγγιση όλων των δαπανών που έγιναν για τη σύσταση της εταιρείας και τη βαρύνουν. β)κάλυψη του Μετοχικού Κεφαλαίου: Ως κάλυψη του Μ.Κ. νοείται η ανάληψη από τους μετόχους της υποχρέωσης καταβολής εισφοράς ίσης με την ονομαστική αξία της μετοχής ή των μετοχών που αναλαμβάνουν. Η κάλυψη του Μ.Κ. πρέπει να είναι ολοσχερής δηλαδή να γίνει ανάληψη όλων των μετοχών από μετόχους. Η κάλυψη του Μ.Κ. μπορεί να πραγματοποιηθεί: Με σύμβαση μεταξύ των ιδρυτών, ιδιωτική άμεση κάλυψη, κατά την οποία οι μετοχές αναλαμβάνονται μόνο από τους ιδρυτές. Εδώ η εταιρεία πρέπει να έχει κατώτερο ύψος κεφαλαίου 60.000. 6
Με δημόσια εγγραφή, διαδοχική κάλυψη. Στην περίπτωση αυτή το Μ.Κ καλύπτεται μερικώς από τους ιδρυτές και μερικώς από τρίτα πρόσωπα ή αποκλειστικά από τρίτα πρόσωπα. Συγκεκριμένα μετά τη σύναψη του καταστατικού, οι ιδρυτές απευθύνουν δημόσια πρόσκληση προς το κοινό να αναλάβει το σύνολο ή το υπόλοιπο των μετοχών της Α.Ε. Η πρόσκληση αυτή δημοσιεύεται στον Τύπο και περιέχει λεπτομέρειες για τα βασικά στοιχεία της εταιρείας. Εδώ η εταιρεία πρέπει να έχει κατώτερο ύψος κεφαλαίου 300.000. γ)έγκριση του καταστατικού και παροχή αδείας από τη Δημόσια Διοίκηση προκειμένου να προστατευθεί η ασφάλεια των συναλλαγών. Αρμόδιο όργανο για έγκριση και παροχή αδείας είναι ο Υπουργός Εμπορίου ο οποίος ελέγχει μόνο τη νομιμότητα του περιεχομένου του καταστατικού και της κάλυψης του κεφαλαίου και δεν μπορεί να απορρίψει μια αίτηση προβάλλοντας λόγους σκοπιμότητας. Από το 1970, με το νομοθετικό διάταγμα για τη διοικητική αποκέντρωση, η αρμοδιότητα μετατέθηκε στους κατά τόπους αρμόδιους Νομάρχες, στη Νομαρχία των οποίων εδρεύει κάθε εταιρεία. Για ορισμένες όμως κατηγορίες εταιρειών η αρμοδιότητα έγκρισης παροχής αδείας παραμένει στον Υπουργό. δ)τήρηση διατυπώσεων δημοσιότητας: Η δημοσιότητα της Α.Ε. γίνεται με δύο μέσα: Πρώτο μέσο δημοσιότητας είναι το Μητρώο Ανωνύμων Εταιρειών στο οποίο ο Νομάρχης της έδρας καταχωρεί την απόφαση ίδρυσης της Α.Ε. οπότε και λαμβάνει τον αριθμό Μ.Α.Ε. Μετά από αυτή της την καταχώρηση η ΑΕ αποκτά νομική προσωπικότητα. Δεύτερο μέσο δημοσιότητας αποτελεί η δημοσίευση της καταχώρησης στο Μ.Α.Ε. στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως στο τεύχος Α.Ε. και Ε.Π.Ε.. Η δημοσίευση αυτή γίνεται με καταβολή παραβόλου από την εταιρεία στο Δημόσιο Ταμείο. 1.1.3 Λογιστικές εγγραφές συστάσεως Α.Ε. Α) Με ιδιωτική σύμβαση δηλαδή με κάλυψη του Μ.Κ. από τους ιδρυτές της Παράδειγμα: Έστω ότι το Μ.Κ. της Α.Ε. Χ που έχει οριστεί σε 1.000.000 αναλαμβάνεται εξ ολοκλήρου από τους ιδρυτές της και είναι 7