Φωτ./Photo: Π. Δενδρινός/ MOm - P. Dendrinos/MOm

Το πρόγραμμα «Αλόννησος χωρίς πλαστικές σακούλες» υλοποιείται από το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS και τη MOm/ Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας, με τη συνεργασία του Δήμου Αλοννήσου και τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Thalassa. Φωτ./Photo: Π. Δενδρινός/ MOm - P. Dendrinos/MOm

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα 3 Σελίδα 4 Σελίδες 5-6 Σελίδες 7-10 Σελίδες 11-12 Σελίδες 13-15 Σελίδα 16-17 Γιατί ένα έργο σαν το «Αλόννησος χωρίς πλαστικές σακούλες» Οι φορείς υλοποίησης Χαιρετισμός του Δήμαρχου Αλοννήσου Δράσεις κι επιδράσεις στο νησί της Αλοννήσου Καλές πρακτικές για τη μείωση/κατάργηση της πλαστικής σακούλας Surfrider Foundation Europe: μια διεθνής "φωνή" ενάντια στην πλαστική σακούλα Η επόμενη μέρα 2

Γιατί ένα έργο σαν το «Αλόννησος χωρίς πλαστικές σακούλες» Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων αποτελεί προστατευόμενη θαλάσσια περιοχή από το 1992 και το πρώτο Θαλάσσιο Πάρκο της Ελλάδας. Είναι το σπίτι ενός πολύ σημαντικού ποσοστού του παγκόσμιου πληθυσμού της Μεσογειακής φώκιας, αλλά και πολλών άλλων απειλούμενων θαλάσσιων ειδών και σπάνιας υποθαλάσσιας χλωρίδας. Έτσι, το Πάρκο αποτελεί ιδανικό πόλο έλξης για τους λάτρεις του εναλλακτικού τουρισμού, της κατάδυσης, της φωτογραφίας και της παρατήρησης σπάνιων ειδών. Τα ιδιαίτερα αυτά χαρακτηριστικά της Αλοννήσου ήταν ένας από τους λόγους επιλογής του νησιού από το Ίδρυμα Thalassa για την υλοποίηση του Προγράμματος «Αλόννησος χωρίς Πλαστικές Σακούλες». Αλλά βέβαια, καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισαν η πρότερη εκδήλωση ενδιαφέροντος του Δήμου Αλοννήσου και η αυξημένη ευαισθησία και κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας σε σχέση με την προστασία του απαράμιλλου φυσικού κάλους του νησιού. Η αρχή λοιπόν έγινε με το πρόγραμμα αυτό και η προσπάθεια του Ιδρύματος Thalassa συνεχίζεται με παράλληλες δράσεις θαλάσσιας προστασίας, όπως για παράδειγμα την παραχώρηση του ταχύπλοου σκάφους «Κίμωλος» στον Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου για τις ανάγκες φύλαξης αλλά και συμμετοχής του σε ερευνητικά προγράμματα. Ένας από τους στόχους του ιδρύματος είναι τα «Γαλάζια Νησιά» και η Αλόννησος, ως το πρώτο νησί που «εξόρισε» την πλαστική σακούλα, θα μπορούσε να αναδειχθεί ως παράδειγμα προς μίμηση. Και μάλιστα αυτό φαίνεται να συμβαίνει ήδη, όπως διαπιστώσαμε από τη συμμετοχή πολλών εκπροσώπων Δημοτικών Αρχών από τη Σκιάθο, τη Σίφνο, τη Σύρο, τη Σίκινο, τη Σαντορίνη και τη Χίο που βρέθηκαν στην Ημερίδα της 30/9/2016 στο Μέγαρο του ΟΛΠ για να συζητήσουν, να διερευνήσουν και να κάνουν άλλο ένα βήμα προς την κατεύθυνση αυτή. Ευχή μας είναι η τοπική κοινωνία που υποδέχθηκε και στήριξε το πρόγραμμα αυτό με ιδιαίτερο ζήλο από την αρχή, τώρα, έχοντάς το κάνει πια «κτήμα της» να συνεχίσει να το υποστηρίζει ενεργά και στο μέλλον. Βέρα Αλεξανδροπούλου Αντιπρόεδρος Δ.Σ. Ίδρυμα Thalassa 3

Φορείς υλοποίησης του Έργου Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS ξεκίνησε το 1990 ως μια περιβαλλοντική οργάνωση μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, από μία ομάδα ανθρώπων αποφασισμένων να παρέμβουν στα περιβαλλοντικά προβλήματα της χώρας μας, της Μεσογείου και της Ευρώπης γενικότερα. Σήμερα, αποτελεί μια οργάνωση με χιλιάδες υποστηρικτές σε όλη την Ελλάδα, με παρεμβάσεις και συνεργασίες σε τοπικό, εθνικό και Ευρω-Μεσογειακό επίπεδο. Ασκεί τεκμηριωμένη κριτική στις μη βιώσιμες πρακτικές και πολιτικές. Πιέζει για λύσεις σε συνεργασία με τους πολίτες. Επεξεργάζεται προτάσεις για βιωσιμότητα, αξιοποιώντας την εμπειρία και τις καλές πρακτικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Προωθεί τον διάλογο και τη συνεργασία που βασίζεται σε κοινούς στόχους με όλους τους κοινωνικούς εταίρους. Επιδιώκει τη συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση των αποφάσεων που τους αφορούν, μέσα από καινοτόμες και αποτελεσματικές διαδικασίες. Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS θέτει ως προτεραιότητα το ζήτημα της προστασίας του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος και παρεμβαίνει σε θέματα ελληνικής και διεθνούς πολιτικής επικαιρότητας, συνεργάζεται με δημόσιους φορείς, την αυτοδιοίκηση, με ερευνητικά και επιστημονικά κέντρα, με κοινωνικούς εταίρους, ενώ είναι ενεργό μέλος πολλών διεθνών δικτύων ΜΚΟ. Ο στόχος των δράσεών του είναι διττός: η ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και εμπλοκή των κοινωνικών φορέων και της Κοινωνίας των Πολιτών, καθώς και η παράλληλη διαμόρφωση πολιτικών για την ολοκληρωμένη, ορθολογική και βιώσιμη διαχείριση του ανεκτίμητου φυσικού μας πλούτου. MΟm Η MΟm, είναι ελληνική, Μη Κυβερνητική Περιβαλλοντική Οργάνωση εθνικής εμβέλειας. Ιδρύθηκε το 1988 και έκτοτε έχει συνεχή παρουσία σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, ως μία από τις πιο δραστήριες και αξιόπιστες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις της Ελλάδας. Σκοπός της MOm είναι η προστασία των ελληνικών θαλασσών μέσω της προστασίας της απειλούμενης με εξαφάνιση μεσογειακής φώκιας. Σήμερα η MOm έχει περισσότερους από 8.500 υποστηρικτές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, και είναι από το 1996 μέλος της Παγκόσμιας Ένωσης για την Προστασία της Φύσης. Η MOm είναι επίσημα αναγνωρισμένο επιστημονικό ίδρυμα σύμφωνα με τη διεθνή σύμβαση CITES (αρ. πρωτ: 89670/1427/12-3-2007 / κωδ: GR 003), ενώ όλες της οι δράσεις επιστημονικής έρευνας, διάσωσης και περίθαλψης πραγματοποιούνται με τις σχετικές άδειες από τις αρμόδιες εθνικές αρχές. 4

Χαιρετισμός του Δήμαρχου Αλοννήσου Σε μια εποχή κατάπτωσης βασικών αξιών, η προστασία του περιβάλλοντος και, ειδικά των θαλασσών, αναδεικνύεται σε μείζον ζήτημα πολιτισμού. Η Ελλάδα, λόγω της μορφολογίας της και της γεωγραφικής της θέσης, πέρα από ένδοξη Ιστορία διαθέτει και μοναδική Φύση, στοιχεία που αμφότερα έχουν ανάγκη διαφύλαξης και ανάδειξης. Όπως υπερασπιζόμαστε την ιστορική μας καταβολή οφείλουμε να προστατεύσουμε τον αέρα που αναπνέουμε, το νερό που πίνουμε και το έδαφος που πατάμε. Όπως υπερηφανευόμαστε για το παρελθόν, πρέπει να μεριμνούμε και για το παρόν. Η εποχή μας ταλανίζεται ανάμεσα στη χρήση και την κατάχρηση. Η οπισθοδρόμηση όμως δεν αποτελεί τη λύση για την αντιμετώπιση της κατάχρησης. Η έλλειψη δεν μπορεί να είναι το αντίδοτο της υπερκατανάλωσης. Οι χιτώνες δεν θα μας σώσουν από τους παγετώνες. Χρειαζόμαστε τον πολιτισμό. Χρειαζόμαστε την τεχνολογία. Χρειαζόμαστε τη βελτίωση των συνθηκών ζωής μας. Χρειαζόμαστε όμως όσα εμείς επινοήσαμε για να καλυτερέψουμε τη διαβίωσή μας να τα κάνουμε συμμάχους και όχι αντιπάλους μας. Να λειτουργούν προς όφελός μας και όχι σε βάρος μας. Οι θάλασσές μας αποτελούν κομμάτι της ανεκτίμητης κληρονομιάς μας. Και όπως κάθε πολύτιμο που κληρονομεί κανείς, έχουν ανάγκη από σεβασμό και προστασία. Ειδικά εμείς οι νησιώτες το ζούμε, το αντιλαμβανόμαστε και το εκτιμούμε. Γι αυτό και στην Αλόννησο, Δήμος και κάτοικοι κάναμε την πρωτοπορία με την κατάργηση της πλαστικής σακούλας. Αυτή δεν ήταν η μοναδική μας πρωτοβουλία. Ήδη, από το 2012, καθιερώσαμε την ανακύκλωση σε χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο, πλαστικό, λαμπτήρες, λάδια μαγειρικής, λάδια μηχανών, ηλεκτρικές συσκευές, ελαστικά, παλιά αυτοκίνητα, παλιοσίδερα και μπαταρίες. Και όλα αυτά έπειτα από συστηματική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των κατοίκων. Από τους μαθητές των σχολείων μέχρι τους μεγάλους. Από τους επαγγελματίες μέχρι και τους επισκέπτες. Σίγουρα τίποτα δεν είναι εύκολο να αλλάξει τις συνήθειες της καθημερινότητας. Και δεν είναι θέμα απροθυμίας. Είναι θέμα αντίληψης των κινδύνων που μέσα από την άγνοιά μας, μπορεί να προκαλέσουμε, πέρα από τον τόπο και στην υγεία μας. Χρειάζεται πείσμα, συνέπεια και υπομονή. Χρειάζεται πειθώ και επιχειρήματα. Χρειάζεται χρόνος. Το καταφέραμε. Και είμαστε περήφανοι που το καταφέραμε όλοι μαζί. Και είμαστε ακόμα πιο 5

περήφανοι που το αναγνωρίζουν οι τουρίστες που μας επιλέγουν για τις διακοπές τους. Γιατί αποδεικνύουμε μέσα από τις ενέργειές μας ότι διαθέτουμε και Φύση και Πολιτισμό. Η φύση είναι δεδομένη. Τον πολιτισμό τον δείχνουμε στην πράξη και με την περιβαλλοντική ευαισθησία μας. Γιατί πιστεύουμε ότι μόνο έτσι θα δείξουμε ότι προερχόμαστε από γενιές που μετέδωσαν τη γνώση. Μόνο έτσι θα διασώσουμε όσα κληρονομήσαμε και από τα οποία, άλλωστε, σήμερα αποζούμε. Πέτρος Βαφίνης Δήμαρχος Αλοννήσου 6

Δράσεις κι επιδράσεις στο νησί της Αλοννήσου Πόσο εύκολο είναι να αλλάξει ένα ολόκληρο νησί παγιωμένες, καθημερινές συνήθειες ετών; Τι χρειάζεται για να πρωτοπορήσει και να γίνει παράδειγμα προς μίμηση; Η απάντηση βρίσκεται στις ολοκληρωμένες, στοχευμένες και συνεχείς δράσεις σε συνδυασμό με την αγαστή συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων, που πίστεψαν ότι η Αλόννησος μπορεί και πρέπει να «αλλάξει σελίδα», απομακρύνοντας την πλαστική σακούλα από τις καταναλωτικές της πρακτικές. Εθελοντικοί καθαρισμοί ευαισθητοποίησης Η διαδικασία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας υπήρξε διαρκής, εντατική και σε πολλαπλά επίπεδα. Στόχος της δεν ήταν απλά η ανάδειξη των ανυπολόγιστων συνεπειών της πλαστικής σακούλας στα θαλάσσια οικοσυστήματα, αλλά και η παράλληλη προστασία του περιβαλλοντικού πλούτου της Αλοννήσου, η «σφυρηλάτηση» οικολογικής συνείδησης σε κατοίκους και επισκέπτες και η ενδυνάμωση του «πράσινου» προφίλ του νησιού. Στο πλαίσιο αυτό εντάχθηκαν οι συμβολικοί καθαρισμοί που πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 2015 και τον Ιούλιο του 2016 και είχαν ως βασικό πεδίο το Εθνικό Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων (ΕΘΠΑΒΣ). Συνολικά υλοποιήθηκαν 11 καθαρισμοί: 8 σε παραλίες της Νήσου Περιστέρας, 1 στην παραλία Πλανήτης της Κυρά Παναγιάς, 1 στην παραλία Τσουκαλιά και 1 στην παραλία Στενή Βάλα. Κοινός τόπος των παραπάνω καθαρισμών, στους οποίους συμμετείχαν εθελοντές, μαθητές, πολίτες και εκπρόσωποι των φορέων υλοποίησης του προγράμματος, ήταν η δεσπόζουσα παρουσία του πλαστικού στο συνολικό ρυπαντικό φορτίο των ακτών. Παράλληλα, διαπιστώθηκε η έντονη «κινητικότητα» των απορριμμάτων, καθώς παρατηρήθηκε τεράστια ποσότητα από αυτά ακόμα και στις παραλίες της Περιστέρας που δεν είναι εύκολα και μαζικά προσβάσιμες. 7

Περιβαλλοντική εκπαίδευση Οι δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης δεν περιορίστηκαν, βέβαια, στις ακτές μπήκαν και στις σχολικές τάξεις. Με βάση τη σταθερή πεποίθηση ότι η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αποτελεί αναγκαίο όρο κάθε προοπτικής βιωσιμότητας, τον Απρίλιο του 2016 πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις στα σχολεία της Αλοννήσου και ενημερώθηκαν όλοι οι μαθητές σχετικά με τα θαλάσσια απορρίμματα, με ιδιαίτερη έμφαση στις επιπτώσεις της πλαστικής σακούλας στο περιβάλλον. Οι παρουσιάσεις στα σχολεία ήταν προσαρμοσμένες στο ηλικιακό επίπεδο των μαθητών και συνοδεύονταν με αντίστοιχες βιωματικές δράσεις. Στο πλαίσιο αυτό, οι μαθητές Δημοτικού συμμετείχαν σε εργαστήριο κατασκευής της δικής τους πάνινης τσάντας, ούτως ώστε να ενστερνιστούν με τρόπο βιωματικό τα οφέλη της υιοθέτησής της σε αντικατάσταση της πλαστικής. Αντίστοιχα, οι μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου πήραν μέρος σε εργαστήριο διαβούλευσης, στο πλαίσιο του οποίου κατέθεσαν το όραμα και τις προτάσεις τους για τη συνέχιση και επέκταση της πρωτοβουλίας, πέρα από την τυπική διάρκεια του προγράμματος, εισφέροντας το δικό τους στίγμα στο περιβαλλοντικό μέλλον του νησιού τους. Οι επισκέψεις στα σχολεία της Αλοννήσου πλαισιώθηκαν από επιμορφωτικό σεμινάριο σε εκπαιδευτικούς του νησιού, με στόχο την περαιτέρω ενίσχυσή τους στο πεδίο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με άξονα τα θαλάσσια απορρίμματα και ειδικότερα την πλαστική σακούλα και κατ επέκταση την ολιστική και ολοκληρωμένη προσέγγιση της συγκεκριμένης θεματικής. Συμμετοχικές διαδικασίες Η επιτυχημένη υλοποίηση του έργου «Αλόννησος χωρίς πλαστικές σακούλες» εδράζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην σχεδόν πάνδημη απήχησή του. Η τοπική κοινωνία του νησιού «αγκάλιασε» με ενθουσιασμό την πρωτοβουλία, χάρη στην αποφασιστικότητα της δημοτικής αρχής, αλλά και τις στοχευμένες συμμετοχικές δράσεις του έργου, που έκαναν τους πολίτες της 8

Αλοννήσου, ενημερωμένους συμμέτοχους στην προοπτική απεξάρτησης από την πλαστική σακούλα και μετάβασης σε ένα, περιβαλλοντικά, πιο βιώσιμο μέλλον. Η αρχή έγινε το καλοκαίρι του 2015, οπότε και διανεμήθηκαν στους κατοίκους και επιχειρηματίες της Αλοννήσου ειδικά διαμορφωμένα ερωτηματολόγια, που στόχο είχαν μια πρώτη ανατροφοδότηση και αποτύπωση των απόψεων και συνηθειών τους σε σχέση με την πλαστική σακούλα και την ιδέα μεταστροφής της Αλοννήσου σε «νησί χωρίς πλαστικές σακούλες». Το επόμενο βήμα ήρθε με την πρακτική προώθηση της πρωτοβουλίας και τη διανομή πάνινων τσαντών σε όλα τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις του νησιού. Η συγκεκριμένη δράση πραγματοποιήθηκε την 1η Δεκεμβρίου 2015, ημερομηνία που σηματοδότησε και την επίσημη κατάργηση της πλαστικής σακούλας στην Αλόννησο. Παράλληλα με τη διανομή των πάνινων τσαντών, η δημοτική αρχή, οι φορείς υλοποίησης του έργου, εθελοντές και μαθητές του νησιού προώθησαν ενημερωτικό υλικό και συζήτησαν με κατοίκους και καταστηματάρχες, προκειμένου να τους ενημερώσουν για τα πολλαπλά οφέλη της συγκεκριμένης προσπάθειας, αλλά και να αφουγκραστούν τις ανησυχίες και τις επιφυλάξεις τους σε σχέση με τις δρομολογούμενες αλλαγές. Οι πολίτες της Αλοννήσου βρέθηκαν στο επίκεντρο των δράσεων του έργου και στη διάρκεια της Ανοιχτής Συζήτησης με τίτλο Ζώντας χωρίς πλαστική σακούλα που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2016 και τους έδωσε τη δυνατότητα όχι μόνο να ενημερωθούν για την πρόοδο του προγράμματος, αλλά κυρίως να καταθέσουν, μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες, την εμπειρία τους από την κατάργηση της πλαστικής 9

σακούλας και τις προτάσεις τους για τα επόμενα βήματα της προσπάθειας. H εφαρμογή εργαλείων και μεθοδολογιών δομημένων συμμετοχικών διαδικασιών είχε την «τιμητική» της και στις δράσεις που υλοποιήθηκαν τον Ιούλιο του 2016, συμπεριλαμβάνοντας αυτή τη φορά, εκτός από τους κατοίκους, και επισκέπτες του νησιού. Με σύμμαχο τον καλό καιρό, η δράση αυτή τη φορά υλοποιήθηκε σε εξωτερικό χώρο και πιο συγκεκριμένα στο λιμάνι της Αλοννήσου. Με τη βοήθεια διαδραστικών πινάκων οι συμμετέχοντες κατέθεσαν τις εντυπώσεις τους από την εφαρμογή των μέτρων περιορισμού της πλαστικής σακούλας, αλλά και τις προτάσεις τους για τη βελτιστοποίηση της πρωτοβουλίας οι οποίες συνέκλιναν στην ανάγκη διεύρυνσης της κατάργησης πλαστικής σακούλας και στην υιοθέτηση και από άλλες περιοχές του καλού παραδείγματος της Αλοννήσου. «Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός» και με βάση τη δυναμική εκκίνηση που έγινε στην Αλόννησο, έχουμε κάθε λόγο να ευελπιστούμε ότι το μέλλον της διαγράφεται λαμπρό και χωρίς πλαστικές σακούλες. Σίγουρα, όμως, απαιτείται συνέχιση των δράσεων και σταθερή προσήλωση στην προσπάθεια, ούτως ώστε τα μέχρι τώρα εντυπωσιακά αποτελέσματα να εδραιωθούν και να αποτελέσουν την απαρχή για μια γενικότερη στροφή του νησιού σε ένα βιώσιμο μέλλον. 10

Καλές πρακτικές για τη μείωση/κατάργηση της πλαστικής σακούλας Οι εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των κοινωνιών, συνδυαστικά ή όχι απαραίτητα με τη λήψη μέτρων για τον περιορισμό ή/ και την κατάργηση της πλαστικές σακούλας, αποτελεί παγκόσμια πρακτική. Οι καλές πρακτικές εστιάζονται είτε απλά στην ενημέρωση πολιτών και φορέων για τις επιπτώσεις της πλαστικής σακούλας στο περιβάλλον, καλώντας τους να λάβουν δράση βγάζοντας την πλαστική σακούλα από τη ζωή τους είτε ενσωματώνουν και πλάνα δράσεων, νομοθετικά σχήματα, διατάγματα και κυβερνητικές αποφάσεις για τη μείωση ή/ και την κατάργησή της. Πολλές χώρες της ευρωπαϊκής και αμερικανικής ηπείρου έχουν προβεί σε πρωτοβουλίες και αποφάσεις για τη μείωση της πλαστικής σακούλας, με απώτερο στόχο την κατάργησή της. Ενδεικτικά αναφέρονται το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Δανία, η Γερμανία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Βουλγαρία, όπως επίσης και περιοχές των Η.Π.Α. και του Καναδά. Όσον αφορά στη δική μας «γειτονιά», άξια αναφοράς είναι η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2015/720/EC (29/4/2015), η οποία αποσκοπεί στη μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς, καλώντας τα κράτη-μέλη να προβούν στην ενσωμάτωσή της στην εθνική νομοθεσία έως τις 27/11/2016, με τη λήψη μέτρων για τη σταθερή μείωση της κατανάλωσης λεπτών πλαστικών σακουλών μεταφοράς στο έδαφός τους. Εντυπωσιακό, ωστόσο, είναι ότι σε αυτόν τον «χορό», λόγο δεν έχουν μόνο οι αναπτυγμένες αλλά και οι αναπτυσσόμενες χώρες. 11

Πολλές χώρες της αφρικανικής ηπείρου έχουν προβεί σε λήψη μέτρων κατάργησης της πλαστικής σακούλας, με εξέχουσα περίπτωση αυτήν της Ρουάντα, η οποία ήδη χαρακτηρίζεται από οκταετή επιτυχή εφαρμογή κατάργησης της πλαστικής σακούλας, ενώ μικρότερα ή μεγαλύτερα βήματα προ της ίδια κατεύθυνση έχουν γίνει και στην Ερυθραία, το Καμερούν, το Μαρόκο, την Ουγκάντα, την Τανζανία κ.α. Αντίστοιχα, και στην Ασία, δεν είναι λίγες οι χώρες, που έχουν ξεκινήσει τοπικές ή πιο γενικευμένες πρωτοβουλίες ενάντια στην πλαστική σακούλα, όπως η Μανίλα, η Ινδία, η Μαλαισία, το Μπαγκλαντές, οι Φιλιππίνες κ.ά. Κοιτώντας λίγο πιο μακριά και πιο ανοιχτά από την κοντινή γειτονιά μας, εύκολα διαπιστώνουμε ότι η σοβαρότητα του προβλήματος της πλαστικής σακούλας δεν αποτελεί πλέον κενό γράμμα στις επιστημονικές έρευνες, αλλά αναγνωρίζεται από την πλειονότητα των κρατών, τα οποία υιοθετούν μέτρα για τον περιορισμό του. Σίγουρα, όμως, κανένα μέτρο δεν μπορεί ουσιαστικά να αλλάξει κάτι, αν δε συνοδεύεται και από την αλλαγή των συνηθειών μας. Η ενδελεχής και σε βάθος ενημέρωση είναι το «κλειδί» για την αλλαγή της συμπεριφοράς μας, για την απεμπλοκή μας από παγιωμένες συνήθειες ετών και για την τελική μεταστροφή του ρόλου μας από κομμάτι του προβλήματος σε συμμέτοχους και μέρος της λύσης. 12

Surfrider Foundation Europe: σακούλα μια διεθνής "φωνή" ενάντια στην πλαστική Το ίδρυμα Surfrider είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που δραστηριοποιείται στο πεδίο της προστασίας του θαλάσσιου και υδατικού περιβάλλοντος: των λιμνών, των ποταμών κ.λπ., των ωκεανών, των ακτών και των χρηστών τους. Συστάθηκε το 1984 από ντόπιους σέρφερ της Καλιφόρνια και σήμερα συγκεντρώνει το ενδιαφέρον μεγάλου αριθμού ανθρώπων που αναλαμβάνουν δράση για την προστασία της θάλασσας. Το Surfrider αποτελεί μια διεθνή οργάνωση, με παρουσία και στις 5 ηπείρους. Λειτουργεί στη λογική της οργάνωσης από τη βάση και διαθέτει πάνω από 9.000 μέλη στην Ευρώπη και 36 τοπικά παραρτήματα -ομάδες εθελοντών σε τοπικό επίπεδο σε 14 χώρες στην Ευρώπη. Σήμερα η δράση του Surfrider Foundation Europe επικεντρώνεται σε 6 θεματικές: θαλάσσιες μεταφορές και υποδομές, παράκτια ανάπτυξη, ποιότητα του νερού και υγεία, φυσική κληρονομιά, θάλασσα και κλίμα, θαλάσσια απορρίμματα. Γιατί μια εκστρατεία ενάντια στην πλαστική σακούλα μίας χρήσης Οι πλαστικές σακούλες χρησιμοποιούνται για λίγα λεπτά, αλλά παραμένουν και μολύνουν το περιβάλλον για αιώνες. Ο εθισμός των κοινωνιών στις πλαστικές σακούλες είναι προφανής: σύμφωνα με δεδομένα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο μέσος Ευρωπαίος χρησιμοποιεί 200 περίπου πλαστικές σακούλες το χρόνο. Έχει υπολογιστεί, ότι από αυτές 8 δισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες, ετησίως, καταλήγουν στο περιβάλλον. Οι πλαστικές σακούλες έχουν καταστροφικές συνέπειες για τη θαλάσσια ζωή: θαλάσσιοι οργανισμοί πεθαίνουν από κατάποση πλαστικού ή λόγω παγίδευσης σε πλαστικά απορρίμματα, με τον συνολικό αριθμό οργανισμών που επηρεάζονται να ανέρχεται στους 260. Αυτή η ρύπανση μπορεί δυνητικά να επηρεάσει και την ανθρώπινη υγεία, καθώς τα πλαστικά και οι χημικές ουσίες που περιέχονται σε αυτά εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα. Η ρυπαντική συνεισφορά των πλαστικών σακουλών αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο. Το 2015, οι πλαστικές σακούλες, σύμφωνα με μετρήσεις των εθελοντών μας, ήταν ανάμεσα στα 3 συνηθέστερα αντικείμενα στο υδατικό περιβάλλον. Από αυτή 13

την άποψη, η απαγόρευση των πλαστικών σακουλών μίας χρήσης αποτελεί την πιο αποτελεσματική πολιτική, καθώς μειώνει δραστικά την κατανάλωσή τους και παράλληλα διαθέτει τη δυναμική να ενθαρρύνει μια αλλαγή συμπεριφοράς προς επαναχρησιμοποιούμενες εναλλακτικές συσκευασίες. Από διαβούλευση που πραγματοποιήθηκε στην Ευρώπη το 2011, προέκυψε ότι πάνω από το 70% των Ευρωπαίων πολιτών, υποστηρίζουν την απαγόρευση των αναλώσιμων πλαστικών σακουλών. Καθορίσαμε τρεις άξονες δράσης για την επίτευξη του στόχου μας: να επηρεάσουμε τις πολιτικές σε Ευρωπαϊκό και τοπικό επίπεδο, να κινητοποιήσουμε στο πεδίο πολίτες, καταστηματάρχες και τοπικές αρχές και να «επιστρατεύσουμε» τα μέλη και τους υποστηρικτές του Surfrider. Η Ευρωπαϊκή εκστρατεία του Surfrider Foundation Europe Το Surfrider Foundation Europe, στο πλαίσιο του προγράμματός του για τα απορρίμματα, ξεκίνησε το 2011 την εκστρατεία «Απαγορεύστε την πλαστική σακούλα», στοχοποιώντας μία από τις βασικότερες πηγές ρύπανσης των θαλασσών: την πλαστική σακούλα μίας χρήσης. Η εκστρατεία «Απαγορεύστε την πλαστική σακούλα» ξεκίνησε το 2011 με τη δράση «Οι πλαστικές σακούλες δεν εμφανίζονται αυτόματα», που απευθυνόταν στους καταστηματάρχες και συνεχίστηκε το 2013 με μια εκστρατεία άσκησης πίεσης για την απαγόρευση των αναλώσιμων πλαστικών σακουλών σε Ευρωπαϊκή κλίμακα. Το Surfrider Foundation Europe πρότεινε στους πολίτες να στείλουν μια καρτ-ποστάλ στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως ψήφισμα, με το οποίο να ζητούν την απαγόρευση της πλαστικής σακούλας μίας χρήσης. Τον Νοέμβριο του 2013, το ψήφισμα αυτό παραδόθηκε στον Ευρωπαίο Επίτροπο για το Περιβάλλον Janez Potocnik, υπογεγραμμένο από πάνω από 22.500 πολίτες, από 26 χώρες. Λίγους μήνες μετά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε μέτρα για τη μείωση της κατανάλωσης πλαστικών σακουλών. Μετά την έκδοση της οδηγίας, η εκστρατεία έχει επικεντρωθεί σε όλους τους 14

φορείς που εμπλέκονται στην κατανάλωση πλαστικών σακουλών: τους πολίτες, τους καταστηματάρχες, τους τοπικούς και εθνικούς φορείς λήψης αποφάσεων. Συγκεκριμένα στους πολίτες δόθηκε η δυνατότητα, μέσα από την παροχή ενημερωτικής ιστοσελίδας και διαδυκτιακών εργαλείων, να ζητάνε ηλεκτρονικά από τις πόλεις, του Δήμους και τους καταστηματάρχες την αποφυγή χρήσης πλαστικών σακουλών. Η εκστρατεία διαδόθηκε, επίσης, με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και μέσα από τη διοργάνωση δημόσιων εκδηλώσεων από παραρτήματα του Surfrider στην Ευρώπη. Κάθε χρόνο, με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας χωρίς πλαστική σακούλα ενδυναμώνονται κινητοποιήσεις/δράσεις, σε συνεργασία με ΜΚΟ από όλο τον κόσμο. Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Surfrider Foundation Europe στο http://www.surfrider.eu/en/ban-the-bag/ 15

Η Επόμενη Μέρα Η επιτυχημένη έκβαση των δράσεων του προγράμματος «Αλόννησος χωρίς πλαστικές σακούλες» και η θετικότατη ανταπόκριση της τοπικής κοινωνίας, αρχών και επαγγελματιών του νησιού δημιούργησαν πρόσφορο έδαφος για την επερχόμενη υιοθέτηση της πολιτικής της ΕΕ από την Ελληνική Πολιτεία, τον Νοέμβριο του 2016, για την ουσιαστική μείωση της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης σε τοπικό επίπεδο, με την κατηγορηματική δέσμευση του συνόλου των φορέων για την ολοκληρωτική απαγόρευση της χρήσης της μακροπρόθεσμα. Είναι σίγουρο ότι ακόμα και αν η πλήρης απαγόρευση της χρήσης της λεπτής πλαστικής σακούλας δεν επέλθει άμεσα και μόνιμα στη συγκεκριμένη περιοχή, η ουσιαστική μείωση, που σημειώθηκε αρχής γενομένης από την υλοποίηση του προγράμματος και μετά, θα έχει αναμφισβήτητα θετικό αντίκτυπο στο παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον της Αλοννήσου. Το παράδειγμα της Αλοννήσου ήδη αποτελεί «φάρο» καλής πρακτικής για τον τρόπο υλοποίησης παρεμφερών δράσεων σε αντίστοιχες περιοχές στην ελληνική επικράτεια. Όπως προέκυψε κι από την Ημερίδα «ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΑΚΟΥΛΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Υφιστάμενη κατάσταση, προκλήσεις και καλά παραδείγματα», περιοχές που έχουν ξεκινήσει και προβάλλονται διεθνώς ως εναλλακτικοί προορισμοί με ενισχυμένο το φιλοπεριβαλλοντικό προφίλ τους, υλοποιούν πρωτοβουλίες ενημέρωσης και εφαρμογής πρακτικών μείωσης της λεπτής σακούλας μιας χρήσης, αξιοποιώντας την εμπειρία και τα απότοκα του προγράμματος της Αλοννήσου, όπως επίσης και τη μεταξύ τους δικτύωση και ανατροφοδότηση, υπό το πρίσμα, μάλιστα, της εφαρμογής της σχετικής Οδηγίας της ΕΕ τους προσεχείς μήνες. 16

Επιπλέον, τέτοιου είδους πρωτοβουλίες θα εντατικοποιήσουν την έρευνα με σκοπό να διαπιστωθούν ποιοτικά και ποσοτικά οι επιπτώσεις της πλαστικής σακούλας, αλλά και άλλων πλαστικών απορριμμάτων στον ελληνικό θαλάσσιο χώρο. Ανάλογες προσπάθειες θα ενισχύσουν την ευαισθητοποίηση του κοινού για το συγκεκριμένο ζήτημα, θα διευκολύνουν την προσπάθεια της Πολιτείας στην υιοθέτηση της σχετικής πολιτικής από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, αλλά ταυτόχρονα θα τη δεσμεύσουν για να υποστηρίξει τη συνέχιση της έρευνας με σκοπό να εξεταστεί η βιωσιμότητα του μέτρου, η προσαρμογή των επαγγελματιών σε αυτό και φυσικά η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής του αναφορικά με τη μείωση των αρνητικών συνεπειών της πλαστικής σακούλας στο παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον. Οι συνέργειες μεταξύ φορέων, αρχών και πολιτών θα πρέπει να μην είναι αποσπασματικές, αλλά να διέπονται από συνέχεια και συμπληρωματικότητα στο περιεχόμενό τους. Παρόλο που το πρόγραμμα «Αλόννησος χωρίς πλαστικές σακούλες» επικεντρώθηκε στη θεματική μείωσης της λεπτής πλαστικής σακούλας μιας χρήσης, μεγαλύτερη προσπάθεια και έμφαση πρέπει να δοθεί γενικότερα στη μείωση της χρήσης και άλλων πλαστικών ειδών που, εν δυνάμει, αποτελούν απορρίμματα στο θαλάσσιο χώρο της χώρας. Ο λόγος για τις πλαστικές σακούλες μεταφοράς φρούτων και λαχανικών, καθώς και για τα είδη και συσκευασίες φαγητού μιας χρήσης, όπως πλαστικά ποτήρια, πιάτα και μαχαιροπήρουνα, που συμβάλλουν επιπρόσθετα στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος και δη του θαλάσσιου. Η συγκριμένη προσπάθεια πρέπει να είναι διττή στη φύση της. Αφενός η Πολιτεία με πρωτοβουλίες, θα πρέπει σταδιακά να συμπεριλάβει αντίστοιχα προϊόντα στη νομοθεσία, και αφετέρου οι ιδιωτικοί φορείς θα πρέπει να κεφαλαιοποιήσουν την επόμενη περίοδο σε αντίστοιχες δράσεις ενημέρωσης με στόχο τη μείωση πλαστικών συσκευασιών και συγκεκριμένα γύρω από το τρίπτυχο μείωση-επαναχρησιμοποίηση-ανακύκλωση (3R: Reduce-reuse- recycle). 17

Cartes postales απ την Αλόννησο! 18

«Το πρόγραμμα «Αλόννησος χωρίς πλαστικές σακούλες» υλοποιείται από το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS και τη MOm/ Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας, με τη συνεργασία του Δήμου Αλοννήσου και τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Thalassa».