Ευρωπαϊκή σύνθεση των εκθέσεων της υφιστάµενης κατάστασης και εκτίµησης των αναγκών επαγγελµατοποίησης των εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε εγκατάλειψη στη Γαλλία, στην Ιταλία, στη Ρουµανία, στην Ελλάδα, στη Σλοβενία, στη Λετονία και στη Νορβηγία relais plus 1
relais plus 2
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...5 Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής σύνθεσης των εκθέσεων της υφιστάµενης κατάστασης και εκτίµησης των αναγκών επαγγελµατοποίησης των εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε οµάδες σε κατάσταση εγκατάλειψης...6 I. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ «RELAIS PLUS»...9 1.1. To γενικό πλαίσιο...9 1.2. Ο σκοπός...9 1.3. Οι οµάδες και οι τοµείς στόχοι. Οι έννοιες «εγκατάλειψη» και «σχέση βοήθειας».10 1.4. Η κατανοµή των ρόλων στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης...12 1.5. Η διάρθρωση των οµάδων εργασίας...14 II. Η ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ RELAIS PLUS...17 2.1. Η βάση της µεθοδολογίας...17 2.2. Η Προσέγγιση εξιοτήτων (Π ), κεντρικός άξονας του σχεδίου....18 III. ΤΑ ΠΑΡΑ ΟΤΕΑ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ...19 IV. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ...23 4.1. Η µεταφορά από το Relais στο Relais Plus...23 4.2. Η οργάνωση της εργασίας για την επεξεργασία της έκθεσης...24 4.2.1. Παρουσίαση της οµάδας εργασίας, της εµπειρίας της και της θέσης της σε σχέση µε την προβληµατική του σχεδίου...24 4.2.2. υσκολίες και παράδοξα κατά τη διαδικασία συλλογής της πληροφορίας από τις οµάδες-στόχους....25 4.3. Οι πηγές και τα εργαλεία συλλογής πληροφοριών...26 V. ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ...27 5.1. Ευρωπαϊκό πλαίσιο της κοινωνικής προστασίας...28 5.1.1. Η προστασία των παιδιών και των εφήβων...29 5.1.2. Η προστασία των ηλικιωµένων...30 5.2. Στατιστικά στοιχεία...32 5.3. Φαινόµενα και διαδικασίες µε σχετικό αντίκτυπο...37 5.3.1. Οι µακροπρόθεσµες προκλήσεις της γήρανσης του πληθυσµού...37 5.3.2. Υπογεννητικότητα...38 5.3.3. Μετανάστευση...39 5.3.4. Οικονοµική κρίση...40 VI. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...41 6.1. Η προσέγγιση των εννοιών...41 6.1.1. Οι ηλικιακές οµάδες των πληθυσµών-στόχων: Παιδιά και έφηβοι, ηλικιωµένοι...41 relais plus 3
6.1.2. Η εγκατάλειψη: Παιδιά, έφηβοι και ηλικιωµένοι σε κατάσταση εγκατάλειψης...43 6.1.3. Η σχέση βοήθειας...48 6.1.4. Παιδιά και ενήλικοι «ευάλωτοι» ή «σε κίνδυνο»...50 6.2. Το νοµικό και πολιτικό πλαίσιο...51 6.2.1. Γενική νοµοθεσία...51 6.2.2. Νοµική προστασία των παιδιών...52 6.2.3. Συστήµατα κοινωνικής προστασίας...53 6.2.4. Νοµική προστασία και συστήµατα κοινωνικής πρόνοιας για τα ηλικιωµένα άτοµα 57 6.2.5. ιεθνείς πολιτικές µε επιρροές σε εθνικό επίπεδο...62 6.2.6. Κοινωνικές και οικονοµικές πολιτικές για την υποστήριξη της οικογένειας...64 Γαλλία...65 Ελλάδα...67 Ιταλία...69 Λετονία...71 Ρουµανία...73 Σλοβενία...76 Επισκόπηση του σκανδιναβικού προτύπου κοινωνικής προστασίας...77 6.2.7. Μία προσπάθεια πραγµατιστικής ερµηνείας των πολιτικών και των συστηµάτων κοινωνικής προστασίας: οι κοινωνικές δαπάνες...78 6.3. Τυπολογία των επαγγελµάτων που παρεµβαίνουν στις οµάδες-στόχους και η προσφορά εκπαίδευσης...83 6.3.1. Η λίστα των επαγγελµάτων που επελέγησαν από κάθε χώρα ως «επαγγέλµατακλειδιά»:...84 6.3.2. Η προσφορά εκπαίδευσης...86 VII. ΙΑΓΝΩΣΗ ΑΝΑΓΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ...92 7.1. Η λίστα των απαραίτητων προς ανάπτυξη δεξιοτήτων...92 7.2. Ανάγκες εκπαίδευσης Αποτελέσµατα της έρευνας στους επαγγελµατίες...95 7.3. Ανάπτυξη συµπληρωµατικών δεξιοτήτων στο πλαίσιο του Relais Plus :...102 VIII. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...105 relais plus 4
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αυτό το έγγραφο συντάχθηκε µεταξύ του Ιουνίου και του Σεπτεµβρίου του 2010 µε στόχο να διαµορφωθεί σε ένα τελικό κείµενο και µετά τη συµβολή των εταίρων του σχεδίου. Κατά το τελευταίο τρίµηνο του έτους 2010, πραγµατοποιήθηκαν κάποιες αλλαγές, λαµβάνοντας υπόψη τις υποδείξεις των εταίρων. Η Ευρωπαϊκή σύνθεση εντάσσεται στο πλαίσιο ενός αρχικού πιλοτικού σχεδίου µεταφοράς καινοτοµίας Leonardo da Vinci (Transfer of innovation) µε τίτλο RELAIS, και προέκυψε κατά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης των εργασιών του νέου σχεδίου RELAIS PLUS που υλοποιήθηκαν από τον Οκτώβριο του 2009 µέχρι το τέλος Αυγούστου του 2010. Οι χώρες που συµµετείχαν στην υλοποίηση της Ευρωπαϊκής σύνθεσης είναι οι εξής: Relais : Γαλλία, Ρουµανία, Ιταλία Relais Plus : Γαλλία, Ρουµανία, Λετονία, Σλοβενία, Ελλάδα και Νορβηγία. Το παρόν κείµενο στηρίχθηκε στις παρακάτω πηγές: στις εκθέσεις που πραγµατοποιήθηκαν ήδη στη Γαλλία, στη Ρουµανία και στην Ιταλία στο πλαίσιο του αρχικού σχεδίου Relais, στις 3 νέες εκθέσεις εκτίµησης αναγκών επαγγελµατοποίησης της Σλοβενίας, της Ελλάδας και της Λετονίας, στα στοιχεία και τις πηγές που προσέθεσε ο νέος συνεργάτης, η Νορβηγία, στη σύνθεση που είχε ήδη υλοποιηθεί στο πλαίσιο του σχεδίου RELAIS. Για να συµπεριληφθούν στην παρούσα σύνθεση οι πληροφορίες που παρουσιάζουν τα βασικά σηµεία εξέλιξης των χωρών οι οποίες συµµετείχαν και στο αρχικό σχέδιο RELAIS, ζητήθηκε από τους αντίστοιχους εταίρους (Γαλλία και Ρουµανία) η επικαιροποίησή τους. Μία σηµαντική πηγή πληροφοριών που χρησιµοποιήθηκε σε αυτήν την ευρωπαϊκή σύνθεση προέρχεται από τις επίσηµες δηµοσιεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, µελέτες, προβλέψεις και στατιστικά δεδοµένα που είναι διαθέσιµα από την EUROSTAT. Οι πηγές αυτές αναφέρονται στη βιβλιογραφία. Η χρησιµοποίηση αυτών των πληροφοριών είναι πολλαπλός: Για να συµπληρωθούν τα δεδοµένα που συγκεντρώθηκαν από τις 6 συµµετέχουσες χώρες στο σχέδιο RELAIS PLUS, Για να αντισταθµιστεί (εν µέρει) η έλλειψη της υλοποίησης του σχεδίου στην Ιταλία, Για να προσδιοριστούν οι τάσεις και οι κατευθύνσεις της ανάπτυξης για µία περίοδο µεγαλύτερη από αυτή που προβλέπεται στα σχέδια, Για να είναι δυνατή η σύγκριση των δεδοµένων µε εκείνα άλλων χωρών της ΕΕ και µε το µέσο όρο κάθε περιοχής, Για να είναι δυνατή η σύγκριση των αποτελεσµάτων των σχεδίων Relais µε τα αποτελέσµατα άλλων µελετών, relais plus 5
Για να χρησιµοποιηθούν συγκρίσιµα εθνικά γενικά στατιστικά δεδοµένα και ανάλογες προβλέψεις, καθώς προέρχονται από έναν αξιόπιστο στατιστικό φορέα (EUROSTAT) ενώ παράλληλα έχουν το πλεονέκτηµα της χρησιµοποίησης µίας µόνο µεθοδολογίας ή και πολλών συµβατών µεθοδολογιών. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής σύνθεσης των εκθέσεων της υφιστάµενης κατάστασης και εκτίµησης των αναγκών επαγγελµατοποίησης των εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε οµάδες σε κατάσταση εγκατάλειψης Στο πλαίσιο του σχεδίου RELAIS PLUS, η παρούσα ευρωπαϊκή σύνθεση αποτελεί το δεύτερο κατά σειρά παραδοτέο. Το κείµενο αυτό δεν αντικαθιστά τις αντίστοιχες εθνικές εκθέσεις, οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση της υλοποίησής του, αλλά αποτελεί ένα συµπληρωµατικό εργαλείο το οποίο επιτρέπει: την ευκολότερη συνδυαστική µελέτη των τριών εθνικών εκθέσεων, οι οποίες παρήχθησαν στο πλαίσιο του σχεδίου Relais Plus, την επικαιροποίηση έστω και µερική των τριών αντίστοιχων εθνικών εκθέσεων που δηµιουργήθηκαν στο πλαίσιο του σχεδίου Relais1, τη συνδυαστική µελέτη των έξι εθνικών εκθέσεων των δυο σχεδίων Relais 1 και Relais Plus για την υφιστάµενη κατάσταση και εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε οµάδες σε κατάσταση εγκατάλειψης. Η ευρωπαϊκή σύνθεση και οι τρεις εθνικές εκθέσεις αποτελούν τα κείµενα στα οποία αναφέρονται όλα τα µεταγενέστερα παραδοτέα του σχεδίου Relais Plus και, συγκεκριµένα, τα παρακάτω παραδοτέα, τα οποία συνδυάζουν στοιχεία από όλες τις χώρες και αφορούν υπερεθνικές αναλύσεις: Ο οδηγός ποιοτικής φροντίδας και καλών πρακτικών (R4), ο οδηγός ασφαλούς άσκησης της σχέσης βοήθειας (R7), το φιλµ DVD: η σχέση βοήθειας στην Ευρώπη (R8), το CDROM: η σχέση βοήθειας στην Ευρώπη (R9). Στην πρόταση του σχεδίου που είχε υποβληθεί για χρηµατοδότηση, ως κύριοι χρήστες του συγκεκριµένου παραδοτέου υποδεικνύονται οι εξής: οι εκπαιδευτές του κοινωνικού τοµέα, οι επαγγελµατίες που ανήκουν στα κοινωνικά επαγγέλµατα και που παρεµβαίνουν στις οµάδες-στόχους του σχεδίου, τα άτοµα που αναζητούν εργασία. Στους παραπάνω θα µπορούσαµε να προσθέσουµε τα άτοµα που έχουν αναλάβει ένα ρυθµιστικό ρόλο, ένα ρόλο λήψης αποφάσεων και εφαρµογής σε τοπικό, εθνικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο και στα οποία η ευρωπαϊκή σύνθεση µπορεί να προσφέρει σηµαντικά σηµεία αναφοράς για τις τρεις οµάδες-στόχους. Οι 6 χώρες στις οποίες πραγµατοποιήθηκαν οι µελέτες και αναλύσεις του σχεδίου αντιπροσωπεύουν ένα υπολογίσιµο ποσοστό (άνω του 22%) του συνόλου των 27 χωρών της ΕΕ 1, των διαφόρων γεωγραφικών περιοχών, και µε κοινωνικές, ιστορικές και οικονοµικές πραγµατικότητες που αντικατοπτρίζουν την ποικιλία που συναντάται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σε γεωγραφικό επίπεδο, παρατηρείται η εντονότερη συµµετοχή των νότιων και 1 Εάν αναφέρουµε τον πληθυσµό των 6 χωρών στο σύνολο του πληθυσµού της ΕΕ των 27, το ποσοστό αυξάνει σηµαντικά προς το 1/3 (32,2%), σύµφωνα µε τα δεδοµένα της EUROSTAT για το 2007. relais plus 6
µεσογειακών χωρών, αλλά και µε το σχέδιο RELAIS PLUS η τάση για εξισορρόπηση προς την κεντρική, την ανατολική και τη δυτική Ευρώπη. Υπό αυτές τις συνθήκες, η επιτυχία του σχεδίου θα µπορούσε να συµβάλλει: Σε εθνικό επίπεδο: o Στην καλύτερη κατανόηση των προβληµάτων τα οποία αντιµετωπίζουν οι τρεις κατηγορίες πληθυσµών που έχουν υποστεί εγκατάλειψη. o Στον προσδιορισµό των τάσεων και στον εντοπισµό των πιθανών εξελίξεων. o Στη σύγκριση της πραγµατικότητας της κάθε χώρας µε την αντίστοιχη των άλλων χωρών που συµµετέχουν στο σχέδιο και στην εύρεση λύσεων ή την αποφυγή πιθανών λαθών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο: o Στη εναρµόνιση των κοινωνικών πολιτικών και των πρακτικών κοινωνικής παρέµβασης. o Στην εναρµόνιση της αρχικής και της συνεχιζόµενης εκπαίδευσης στον συγκεκριµένο τοµέα-στόχο του σχεδίου (διαδικασία σε πλήρη εξέλιξη και µε σηµαντικά σηµεία αναφοράς όπως τη Μπολόνια, το Ευρωπαϊκό Σύστηµα Πιστοποίησης για Επαγγελµατική Εκπαίδευση και Κατάρτιση -The European Credit system for Vocational Education and Training ECVET, κτλ.) o Τέλος, σε µία ενιαία απάντηση στις κοινές προκλήσεις: οικονοµικές, δηµογραφικές, κοινωνικές, πολιτισµικές. Προκειµένου να ανταποκριθεί το παρόν κείµενο στους συγκεκριµένους ρόλους, δεν περιορίσαµε τον όρο της σύνθεσης σε αυτόν της: Πνευµατικής δραστηριότητας µε στόχο τη συνένωση πολλών εννοιών σε ένα οργανωµένο σύνολο 2, αλλά του προσδώσαµε µια έννοια «πιο γενναιόδωρη», αυτή της «επεξεργασίας µιας συνολικής οπτικής που ταξινοµεί τις επιµέρους απόψεις που έχουν καταγραφεί µετά τη λεπτοµερή ανάλυση και εξέταση των διαφόρων διαστάσεων του θέµατος». Αυτή η επιλογή βασίζεται στην προσπάθεια να αποκτηθεί περισσότερη «προστιθέµενη αξία», η οποία συµπληρώνει τις πληροφορίες και τα αποτελέσµατα της ανάλυσης που προέκυψαν από τα παραδοτέα των σχεδίων RELAIS και RELAIS PLUS και αποτέλεσαν την αφετηρία της επεξεργασίας της ευρωπαϊκής σύνθεσης. Σύµφωνα µε τη δική µας προσέγγιση, η προστιθέµενη αξία έχει αποδοθεί µε τον ακόλουθο τρόπο: Το κείµενο παρουσιάζει τις οπτικές 3 νέων χωρών (εκείνων της µεταφοράς), συµπληρώνοντας εκείνες των προηγούµενων τριών του σχεδίου RELAIS, καθώς και την νορβηγική οπτική. Ουσιαστικά, αν η ευρωπαϊκή σύνθεση του RELAIS ταυτίζεται µε την περιγραφή της κατάστασης στις 3 χώρες, το συγκεκριµένο παραδοτέο αναφέρεται σε συνολικά 6 χώρες συν τη σκανδιναβική οπτική (η Νορβηγία θεωρείται µερικά αντιπροσωπευτική της σκανδιναβικής οπτικής). Η παρούσα συνθετική έκθεση περιλαµβάνει στατιστικές και σχετικές πληροφορίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και κυρίως εκείνες που προέρχονται από την EUROSTAT. 2 Grand dictionnaire terminologique : http://www.granddictionnaire.com/btml/fra/r_motclef/index1024_1.asp relais plus 7
Η χρησιµοποίηση επίσηµων στατιστικών στοιχείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλεται σε διάφορους λόγους: o Στην ανάγκη σύγκρισης δεδοµένων χρησιµοποιώντας ένα ενιαίο σύνολο (εκείνο της κοινότητας) δεικτών και µεθόδων µέτρησης. o Στην ανάγκη συµπλήρωσης δεδοµένων που περιγράφονται στις εθνικές εκθέσεις. o Στην ανάγκη επικαιροποίησης στατιστικών και άλλων δεδοµένων για τις τρεις χώρες του σχεδίου RELAIS. o Στην προσπάθεια να χρησιµοποιηθούν τα πιο πρόσφατα διαθέσιµα στοιχεία, καθώς η ανάλυσή µας έχει πραγµατοποιηθεί σε ένα δυναµικό οικονοµικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο, για την κάθε χώρα ξεχωριστά, αλλά και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Παράλληλα µε τη συµπληρωµατική αναφορά στατιστικών δεδοµένων, το ίδιο κίνητρο οδήγησε τους συγγραφείς της Ευρωπαϊκής Σύνθεσης στην επέκταση της βιβλιογραφικής αναζήτησης σε πληροφορίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο: εκθέσεις, µελέτες, αναλύσεις, στρατηγικές, προβλέψεις, επίσηµα έγγραφα, αλλά και κείµενα επιστηµονικού χαρακτήρα. Έτσι η Συνθετική Έκθεση επιτρέπει µία διεύρυνση της έρευνας στις χώρες των σχεδίων RELAIS και RELAIS PLUS, µε την ποιότητα της ανάλυσης να έχει βελτιωθεί σηµαντικά. Ανεξάρτητα από τις αρχικές προθέσεις και την προσέγγισή µας, το παρόν κείµενο έχει ορισµένους περιορισµούς. Οι περιορισµοί αυτοί οφείλονται σε διάφορους παράγοντες: α. Παράγοντες που έχουν σχέση µε το πλαίσιο της έρευνας: η πραγµατικότητα της κάθε χώρας συγκρίνεται µόνο εν µέρει µε την αντίστοιχη άλλων χωρών, η ατελής δυνατότητα σύγκρισης των εθνικών εκθέσεων, η γρήγορη εξέλιξη και µόνο εν µέρει προβλέψιµη των διαφόρων διαστάσεων που αναλύονται, κτλ. οι δυσκολίες κατά τη διαδικασία επαλήθευσης των πολυάριθµων πηγών όλων των πληροφοριών του παρόντος κειµένου. β. Παράγοντες που σχετίζονται µε τη διαδικασία συγγραφής: η απώλεια του νοήµατος σε ορισµένες περιπτώσεις λόγω των επαναλαµβανόµενων µεταφράσεων, η αναπόφευκτη υποκειµενικότητα κάθε «εργασίας συγγραφής». Μπορούµε εκτός των ανωτέρω να αναφέρουµε και άλλους περιορισµούς όπως: εδοµένα που, αν και σωστά κατά την υλοποίηση των ερευνών πεδίου και τη βιβλιογραφική ανασκόπηση, δεν είναι πλέον επίκαιρα. Υποκειµενικές ερµηνείες και προβλέψεις/προγνωστικά των συντακτών της συνθετικής έκθεσης, οι οποίες µπορούν να καταργηθούν από τις µεταγενέστερες διευκρινίσεις ή εξελίξεις. Χρησιµοποίηση στην ανάλυση µίας κοινωνικής και πολιτισµικής πραγµατικότητας δεδοµένων, αξιών, σηµείων αναφοράς ενός διαφορετικού πολιτισµικού και κοινωνικού χώρου, που µπορεί να οδηγήσει σε ερµηνευτικά λάθη. Το γεγονός ότι αυτοί οι περιορισµοί και οι κίνδυνοι που αυτοί εµπεριέχουν ελήφθησαν υπόψη κατά τη διάρκεια της ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής σύνθεσης δεν σηµαίνει απαραίτητα και την εξάλειψή τους. relais plus 8
I. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ «RELAIS PLUS» 1.1. To γενικό πλαίσιο Η δηµιουργία του σχεδίου RELAIS PLUS προέκυψε από τρεις διαπιστώσεις. Στις µέρες µας, όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν να αντιµετωπίσουν µία συνεχή αύξηση του αριθµού των περιπτώσεων εγκατάλειψης. Πρόκειται για καταστάσεις που αφορούν σε κάθε ηλικία και πιο συγκεκριµένα στα παιδιά, τους εφήβους και τους ηλικιωµένους. Οι άνθρωποι που εργάζονται µε αυτές τις διαφορετικές οµάδες απαρτίζονται εν µέρει από εθελοντές ή µισθωτούς χωρίς κατάλληλα προσόντα, οι οποίοι ασκούν το λειτούργηµά τους µε ένα τρόπο περισσότερο διαισθητικό παρά βασισµένοι στην ουσιαστική γνώση. Παράλληλα, ο αριθµός τους είναι ανεπαρκής. Τα εκπαιδευτικά προγράµµατα δε λαµβάνουν επαρκώς υπόψη τις ιδιοµορφίες που παρουσιάζουν οι ξεχωριστές περιπτώσεις εγκατάλειψης. Για τη διασφάλιση µίας αξιοπρεπούς ζωής από κάθε άποψη, είναι απαραίτητη η ανάπτυξη και/ή η παγίωση (ποιοτικά και ποσοτικά) µία σχέσης βοήθειας µε αυτούς τους διαφορετικούς πληθυσµούς. Αυτός είναι και ο γενικός στόχος του σχεδίου. Ακόµα και αν η ανάγκη είναι κοινή στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το πλαίσιο και τα αίτια των περιπτώσεων εγκατάλειψης είναι διαφορετικά και περίπλοκα (πολιτικά και κοινωνικο-οικονοµικά προβλήµατα, καθώς και η διάλυση του οικογενειακού, κοινωνικού και πολιτισµικού ιστού, η οποία δεν αποτελεί αποκλειστικότητα των «φτωχών» χωρών). Για να γίνει δυνατή η κάλυψη αυτής της ανάγκης, είναι απαραίτητη, µέσω της εκπαίδευσης, η επαγγελµατοποίηση των κοινωνικών λειτουργών και των άλλων επαγγελµατιών στις κοινωνικές υπηρεσίες, οι οποίοι παρέχουν ήδη µία σχέση βοήθειας, καθώς και η αύξηση του αριθµού τους, επιτρέποντας την πρόσβαση σε αυτά τα επαγγέλµατα σε άτοµα που ζητούν εργασία και διαθέτουν το απαραίτητο προφίλ. Για το λόγο αυτό, υπάρχουν ήδη ορισµένα εργαλεία και προγράµµατα κατάρτισης για τα επαγγέλµατα που ασχολούνται µε τη σχέση βοήθειας, τα οποία έχουν σχεδιαστεί στη Γαλλία, στην Ιταλία και στη Ρουµανία στο πλαίσιο του σχεδίου Leonardo da Vinci RELAIS n o F/01/B/P/PP/118049. 1.2. Ο σκοπός Ο ειδικός στόχος του σχεδίου αφορά στη µεταφορά των προϊόντων (εφαρµογών) του RELAIS σε τρεις ακόµα χώρες (Ελλάδα, Σλοβενία και Λετονία), λαµβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητές τους στον αγώνα κατά του κοινωνικού αποκλεισµού και υπέρ της ανάπτυξης µίας «σχέσης βοήθειας» προσθέτοντας µία νέα νορβηγική οπτική και µε µία εξωτερική γερµανική αξιολόγηση. relais plus 9
Το σχέδιο επιτρέπει την ανάπτυξη ενός συνόλου εργαλείων εκπαίδευσης και προγραµµάτων κατάρτισης σύµφωνα µε τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Αυτό το σύνολο θα είναι διαθέσιµο σε 4 γλώσσες (γαλλικά, ελληνικά, σλοβενικά, λετονικά) σε έντυπη µορφή καθώς και σε µία ταινία DvD και σε ένα CDRom, ενώ για ορισµένες εφαρµογές, θα διατεθεί σε 7 γλώσσες (αγγλικά, γερµανικά και ρουµανικά εκτός αυτών που προαναφέρθηκαν). Απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς οργανισµούς και, σε ευρύτερη κλίµακα, στις δοµές και το προσωπικό που απασχολείται στον κοινωνικό τοµέα, καθώς και στον τοµέα της υγείας. 1.3. Οι οµάδες και οι τοµείς στόχοι. Οι έννοιες «εγκατάλειψη» και «σχέση βοήθειας». Οι οµάδες στις οποίες απευθύνεται το σχέδιο RELAIS PLUS είναι τα άτοµα που έχουν βρεθεί σε καταστάσεις εγκατάλειψης (παιδιά, έφηβοι, ηλικιωµένοι) στην Ευρώπη και, πιο συγκεκριµένα, στις 7 συµµετέχουσες χώρες. Η έννοια «εγκατάλειψη» θα πρέπει να ορίζεται ανάλογα µε την κοινωνική οµάδα στην οποία αυτή αναφέρεται. Οι ορισµοί που χρησιµοποιούνται από τις συνεργαζόµενες χώρες είναι οι εξής: Για τους νέους µπορεί να περιλαµβάνει: τα ορφανά παιδιά, τους νέους που αποµακρύνθηκαν από την οικογένειά τους λόγω κακοποίησης ή έλλειψης εκπαίδευσης, εκείνους που απορρίφθηκαν από την οικογένειά τους. Οι ηλικιακές οµάδες που διακρίνονται είναι: από 0 µέχρι 14 ετών για τα παιδιά και από 14 µέχρι 18 για τους εφήβους. Όσον αφορά στα ηλικιωµένα άτοµα (άνω των 65 ετών) µπορεί να περιλαµβάνει: εξαρτώµενα άτοµα τα οποία έχουν εγκαταλειφθεί από την οικογένειά τους ή δεν έχουν οικογένεια και η ασθένεια από την οποία υποφέρουν και/ή τα γηρατειά δεν τους επιτρέπουν να ζουν µε αυτονοµία. Μπορεί επίσης να περιλαµβάνει περιθωριοποιηµένα άτοµα και/ή εκείνα που έχουν αποκλειστεί από την κοινωνική ζωή. Οι τοµείς-στόχοι του σχεδίου RELAIS PLUS είναι οι ακόλουθοι: Ο τοµέας της υγείας και ο κοινωνικός τοµέας και, πιο συγκεκριµένα, των κοινωνικών υπηρεσιών (οι κοινωνικοί λειτουργοί και οι άλλοι επαγγελµατίες που παρέχουν φροντίδα σε οµάδες που έχουν περιέλθει σε κατάσταση εγκατάλειψης), Ο τοµέας της εκπαίδευσης και κατάρτισης, Ο τοµέας των προσωπικών υπηρεσιών, στον οποίο το ποσοστό των εργασιακών θέσεων έχει αυξηθεί κατά 6% από τον ένα χρόνο στον άλλο στην Ευρώπη. Εκείνοι που θα χρησιµοποιήσουν τελικά τα αποτελέσµατα του σχεδίου στις συµµετέχουσες χώρες και γενικότερα στην Ευρώπη είναι: relais plus 10
Οι οργανισµοί κατάρτισης (εκπαιδευτές), Τα σχολεία και τα πανεπιστήµια (καθηγητές), Ιδρύµατα απασχόλησης και κατάρτισης (σύµβουλοι, αναλυτές και φορείς χάραξης πολιτικής και λήψης αποφάσεων), Οι κοινωνικές υπηρεσίες (µε τους κοινωνικούς επαγγελµατίες που φροντίζουν τις οµάδες που έχουν περιέλθει σε κατάσταση εγκατάλειψης και που θα επωφεληθούν από την επαγγελµατική κατάρτιση), Οι οµοσπονδίες των εργοδοτών, Οι οργανισµοί που εκπροσωπούν τους εργαζοµένους, προκειµένου να κρίνουν τις αλλαγές περιεχοµένου και τις λεπτοµέρειες των δραστηριοτήτων, Εκείνοι που ζητούν εργασία, νέοι και ενήλικες και οι οποίοι µπορούν να καταρτιστούν επαρκώς στην άσκηση κοινωνικών επαγγελµάτων που αναλαµβάνουν τη φροντίδα των οµάδων-στόχων. Το επαγγελµατικό τους προφίλ θα καθοριστεί σύµφωνα µε τα επαγγελµατικά εγχειρίδια και τα εγχειρίδια κατάρτισης που θα προσαρµοστούν κατάλληλα και θα µεταφερθούν στις νέες χώρες του σχεδίου κατά τη διάρκειά του. Με τον όρο «σχέση βοήθειας», σύµφωνα µε το RELAIS PLUS, εννοείται µία σχέση στην οποία ο ένας τουλάχιστον από τους δύο πρωταγωνιστές επιδιώκει να βοηθήσει τον άλλον στην ανάπτυξη, στην ωριµότητα, σε µία καλύτερη λειτουργία και στην µεγαλύτερη ικανότητα να αντιµετωπίζει τη ζωή µε απόλυτη ανεξαρτησία και αυτονοµία, στο πλαίσιο µίας ευρωπαϊκής πολιτικής προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, υποστήριξης και προστασίας των ατόµων σε διάφορες περιπτώσεις εγκατάλειψης. Αυτά τα άτοµα, νέοι ή ενήλικες, έχουν ανάγκη µίας ηθικής, συναισθηµατικής, ψυχολογικής, ιατρικής, λογιστικής, οικονοµικής και νοµικής υποστήριξης, στην οποία βασίζεται και η σχέση βοήθειας. Όπως προαναφέρθηκε ακόµα και αν η ανάγκη είναι κοινή στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το πλαίσιο και τα αίτια των περιπτώσεων εγκατάλειψης είναι διαφορετικά και περίπλοκα (πολιτικά και κοινωνικο-οικονοµικά προβλήµατα καθώς και η διάλυση του οικογενειακού, κοινωνικού και πολιτισµικού ιστού, η οποία δεν αποτελεί αποκλειστικότητα των «φτωχών» χωρών). Οι ορισµοί που χρησιµοποιούνται από τους συµµετέχοντες δεν καλύπτουν εξ ίσου όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, και αυτό για λόγους κοινωνικοπολιτικούς και πολιτισµικούς. Ο βαθµός κοινωνικής ένταξης των διαφορετικών οµάδων σε καταστάσεις εγκατάλειψης, καθώς και ο βαθµός της παρεχόµενης φροντίδας διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Εκείνο που διακρίνει τους επαγγελµατίες του κοινωνικού τοµέα στην Ευρώπη είναι το είδος της σχέσης που διατηρούν µε τα άτοµα που αντιµετωπίζουν δύσκολες καταστάσεις, σύµφωνα πάντοτε µε τις πολιτικές που επιβάλλονται από κάθε χώρα. relais plus 11
1.4. Η κατανοµή των ρόλων στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης Οι στόχοι του σχεδίου, το είδος των δραστηριοτήτων θα υλοποιηθούν για την επίτευξή τους, η ποικιλοµορφία των κοινωνικών οµάδων και των τοµέων-στόχων, των χρηστών και των επωφελούµενων, ο αριθµός αλλά και η συµπληρωµατικότητα των συνεργατών και των οργανισµών υποστήριξης απαιτούν µία σωστά δοµηµένη οργάνωση και µία αυστηρή διοίκηση. Αυτό ακριβώς αποτέλεσε και το αντικείµενο συζήτησης µεταξύ των συνεργατών οι οποίοι συµφώνησαν στον παρακάτω τρόπο λειτουργίας: Επιλογή ενός φορέα «Προωθητή του σχεδίου» ο οποίος είναι επιφορτισµένος µε το διοικητικό και οικονοµικό συντονισµό του. Επιλογή ενός φορέα µε τον ρόλο του «Γενικού συντονιστή» ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για το γενικό και τον επιστηµονικό συντονισµό. Επιλογή, σε κάθε χώρα εκτός από τη Γερµανία και τη Νορβηγία, ενός φορέα «Υπεύθυνου της σειράς» ο οποίος θα σχετίζεται µε τον υπεύθυνο του σχεδίου. Θα είναι υπεύθυνος για το συντονισµό των συνεργατών υποστήριξης, το συντονισµό των εργασιών έρευνας, προσαρµογής, διάδοσης και µεταφοράς στη χώρα του. Επιλογή ενός φορέα µε το ρόλο του «Επιστηµονικού συµβούλου» ο οποίος θα αποτελεί το σηµείο αναφοράς για τη σχέση βοήθειας της κάθε µιας από τις 3 πληθυσµιακές οµάδες σε κατάσταση εγκατάλειψης. Αυτό κρίθηκε απαραίτητο λόγω των ιδιαιτεροτήτων κάθε οµάδας. Θα είναι υπεύθυνος για τη σύνθεση των επαγγελµατικών εγχειριδίων (επαγγελµάτων-κατάρτισης) και των προγραµµάτων κατάρτισης για τη σχέση βοήθειας, τα οποία θα έχουν πραγµατοποιηθεί στις 3 χώρες που επωφελούνται της µεταφοράς του σχεδίου. Θα καθοδηγούν την κατάρτιση των εκπαιδευτών µεταφοράς. Επιλογή ενός φορέα µε τον ρόλο του «Μονίµου εξωτερικού Αξιολογητή» του τρόπου λειτουργίας του σχεδίου, των χρησιµοποιούµενων µεθόδων, των αποτελεσµάτων που προκύπτουν και συγκεκριµένα, των προϊόντων που σχεδιάζονται και της αξιολόγησής τους. Με στόχο µια αντικειµενική αξιολόγηση, επιλέχθηκε ένας οργανισµός από κάποια άλλη χώρα (Γερµανία) και όχι από χώρα που πρόκειται να αναλάβει ή ήδη έχει επιφορτιστεί µε την ευθύνη των εργασιών. Ο οργανισµός αυτός θα είναι υπεύθυνος και για τον ποιοτικό έλεγχο. Με τον τρόπο αυτόν, το σχέδιο θα ωφεληθεί παράλληλα και από την αγγλοσαξονική οπτική. Επιλογή ενός φορέα από τη Σκανδιναβία, ο οποίος θα είναι επιφορτισµένος µε την παροχή µία επιπρόσθετης τεχνογνωσίας που θα συµπληρώνει εκείνη του αρχικού σχεδίου Relais που αποτελεί το αντικείµενο µεταφοράς. Θα αναδείξει τα σκανδιναβικά προϊόντα που σχετίζονται µε το σχέδιο Relais και µε το πρότυπο της κοινωνικής εργασίας σε αυτή τη χώρα. Γι αυτό το ρόλο επελέγη ένας νορβηγικός οργανισµός. relais plus 12
Πίνακας κατανοµής των ρόλων Ρόλος Χώρα Γαλλία Ρουµανία Γερµανία Νορβηγία Ελλάδα Λετονία Σλοβενία Προωθητής του σχεδίου TEI Γενικός συντονιστής GIP FIPAG* Yπεύθυνος συντονιστής σε κάθε χώρα (συντονισµός των οµάδων και των παραδοτέων στη κάθε χώρα) GIP FIPAG* As. PARTENER GIDL* από κοινού Πανεπιστήµιο UAIC * TEI Πανεπιστήµιο της Liepaja Ινστιτούτο A. TRSTENJAKA Επιστηµονικός σύµβουλος (υπεύθυνος της µεταφοράς) Παιδιά Έφηβοι Ηλικιωµένοι GIP FIPAG* Πανεπιστήµιο UAIC * As. PARTENER GIDL* Φορέας επωφελούµενος της µεταφοράς TEI Πανεπιστήµιο της Liepaja Ινστιτούτο A. TRSTENJAKA Φορέας αξιολόγησης PRO INNOVATION Φορέας µιας τεχνογνωσίας συµπληρωµατικής του σχεδίου RELAIS * αρχικοί εταίροι του σχεδίου RELAIS Ινστιτούτο NOVA relais plus 13
1.5. Η διάρθρωση των οµάδων εργασίας Οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων και ο τρόπος οργάνωσης των εργασιών στο πλαίσιο του σχεδίου είναι οι εξής: ηµιουργία µίας «Επιτροπής Συντονισµού και αξιοποίησης των αποτελεσµάτων» αποτελούµενης από τον προωθητή του σχεδίου, το γενικό συντονιστή, τους υπευθύνους συντονιστές, τον αξιολογητή και τον εµπειρογνώµονα από τη Σκανδιναβία, δηλαδή συνολικά 9 άτοµα µε δικαίωµα ψήφου. Το πρόγραµµα δραστηριοτήτων προβλέπει τις συναντήσεις αυτής της Επιτροπής Συντονισµού στην οποία προεδρεύει ο υπεύθυνος του σχεδίου. Ωστόσο, θα µπορεί να συνεδριάζει όποτε κρίνεται αναγκαίο, κατόπιν απαιτήσεως της πλειοψηφίας των µελών της. Ο ρόλος της θα είναι: Να επικυρώνει τις κατευθύνσεις του σχεδίου. Να επαναπροσδιορίζει, αν χρειαστεί, τις καθορισµένες εργασίες στο ετήσιο λειτουργικό πρόγραµµα. Να διευθετεί και να αµβλύνει κάθε σύγκρουση µεταξύ των εταίρων. Να ελέγχει την υλοποίηση και τα αποτελέσµατα του σχεδίου και να διασφαλίζει την ποιότητα και τον καινοτόµο χαρακτήρα τους, καθώς και την αξιοποίησή τους. Σε κάθε συνεδρίαση της συντονιστικής επιτροπής που γίνεται σε µια χώρα µπορούν να συµµετέχουν πρόσωπα που έχουν έναν υπεύθυνο ρόλο στους τοµείς ενδιαφέροντος του σχεδίου σε αυτήν τη χώρα, άτοµα που έχουν θεσµικό ρόλο και κοινωνικοί εταίροι µε συµβουλευτικό ρόλο. ηµιουργία σε όλες τις χώρες των εταίρων (µε εξαίρεση τη Γερµανία και τη Νορβηγία) µίας «οµάδας στήριξης» η οποία θα αποτελείται το ελάχιστον από τον υπεύθυνο συντονιστή, έναν ειδικό επιστήµονα «παιδικής ηλικίας», έναν ειδικό επιστήµονα «εφηβείας», έναν ειδικό επιστήµονα «τρίτης ηλικίας», 3 εκπροσώπους κοινωνικών υπηρεσιών που ο καθένας είναι αρµόδιος για κάθε οµάδα-στόχο του σχεδίου, 3 εκπροσώπους που προέρχονται από φορείς θεσµικούς, διοικητικούς ή των τοπικών αρχών που είναι υπεύθυνοι για τη χρηµατοδότηση των κοινωνικών υπηρεσιών ή/και των υπηρεσιών κατάρτισης, καθώς και 2 εκπροσώπους κοινωνικών εταίρων. Την οµάδα στήριξης συντονίζει ο υπεύθυνος συντονιστής, ο οποίος ενηµερώνει την επιτροπή συντονισµού του σχεδίου για την πορεία της υλοποίησης των εργασιών. Η οµάδα στήριξης συνεδριάζει 3 φορές το χρόνο και αποστολή της είναι ο συντονισµός των εργασιών και η επικύρωση και αξιοποίηση των αποτελεσµάτων. Καθορίζει τη λίστα των µελών των ερευνητικών οµάδων. Η βασική της σύνθεση καθορίζεται από τον υπεύθυνο συντονιστή σε κάθε χώρα. Τα µέλη αυτών των οµάδων επιλέγονται µεταξύ των συνεργαζόµενων εταίρων ( σιωπηρούς ). Η δηµιουργία της οµάδας στήριξης µπορεί να πραγµατοποιηθεί κατά την εκκίνηση του σχεδίου. Σύσταση σε 3 χώρες (Ελλάδα, Σλοβενία και Λετονία) και για κάθε οµάδα που βρίσκεται σε κατάσταση εγκατάλειψης µίας «ερευνητικής οµάδας». Κάθε µία από τις 9 οµάδες αποτελείται από τον υπεύθυνο συντονιστή της, έναν ειδικό relais plus 14
επιστήµονα της σχετικής οµάδας, 2 εκπαιδευτές και 2 επαγγελµατίες του κοινωνικού τοµέα. Αυτές οι οµάδες έχουν ως αποστολή τους, µε αφετηρία µία κοινή µεθοδολογία, να συµµετάσχουν στις διαδικασίες διάγνωσης των αναγκών και να προσαρµόσουν τα επαγγελµατικά εγχειρίδια (επαγγελµάτων-κατάρτισης) και τα εκπαιδευτικά προγράµµατα στις ιδιαιτερότητες της χώρας. Αυτές οι οµάδες, οι οποίες συνεδριάζουν όσες φορές χρειαστεί, έχουν ως επικεφαλής τον υπεύθυνο συντονιστή της οµάδας στήριξης. Η διάρθρωση των διαφορετικών οµάδων εργασίας παρουσιάζεται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα: relais plus 15
- Η Επιτροπή Συντονισµού - Οι 5 οµάδες στήριξης - Οι 9 ερευνητικές οµάδες - Οι σιωπηλοί εταίροι Προωθητής TEI (Ελλάδα) ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ Γενικός συντονιστής Αξιολογητής Σκανδιναβός σύµβουλος GIP FIPAG (Γαλλία) PRO INNOVATION (Γερµανία) ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ NOVA (Νορβηγία) Χώρα Γαλλία Ρουµανία Ελλάδα Λετονία Σλοβενία Υπεύθυνος συντονιστής GIP FIPAG As. PARTENER Πανεπιστήµιο UAIC TEI Πανεπιστήµιο της Liepaja Ινστιτούτο A. TRSTENJAKA 5 οµάδες στήριξης (ο συντονιστής, 3 εκπαιδευτές, 3 επαγγελµατίες, 3 χρηµατοδότες, 2 κοινωνικοί εταίροι 9 ερευνητικές οµάδες (ο συντονιστής, 1 ειδικός επιστήµονας, 2 εκπαιδευτές, 2 επαγγελµατίες παιδιά έφηβοι ηλικιωµένοι παιδιά έφηβοι ηλικιωµένοι παιδιά έφηβοι ηλικιωµένοι relais plus 16
II. Η ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ RELAIS PLUS 2.1. Η βάση της µεθοδολογίας Η µεταφορά ή µετάδοση καινοτοµίας που είναι ο στόχος του σχεδίου RELAIS PLUS, διακρίνεται σε διάφορα είδη µεταφοράς : Γεωγραφική µεταφορά: Πρόκειται για ένα σχέδιο Μεταφοράς Καινοτοµίας (από τη Γαλλία και τη Ρουµανία) προς την Ελλάδα, τη Σλοβενία και τη Λετονία, και όχι για τη συνέχιση του έργου του αρχικού σχεδίου RELAIS 1 που περιελάµβανε 2 χώρες επιπλέον και 8 άλλους εταίρους που δεν συµµετέχουν πλέον στο παρόν σχέδιο. Αυτή η µεταφορά θα επιτευχθεί µε την προσαρµογή των ήδη υπαρχόντων εργαλείων στις ιδιαιτερότητες των 3 νέων χωρών εταίρων, µε µία νέα αγγλοσαξονική οπτική. Στόχος θα είναι η δηµιουργία µίας νέας ευρωπαϊκής σύνθεσης την οποία θα µοιράζονται 7 χώρες της Βόρειας και Νότιας, υτικής και Ανατολικής Ευρώπης. Η προσαρµογή και η αξιοποίηση των αποτελεσµάτων του σχεδίου RELAIS στη Γαλλία και στη Ρουµανία θα συνεχιστεί µεν αλλά υπό τις παρούσες συνθήκες, εκτός αυτού του σχεδίου µεταφοράς καινοτοµίας, µε ίδιους πόρους και µε την κατάλληλη υποστήριξη διαφόρων χρηµατοδοτικών φορέων. Μεθοδολογική µεταφορά: Με την ευκαιρία αυτού του σχεδίου µεταφοράς καινοτοµίας, τίθεται και το ζήτηµα της ανάπτυξης µίας κοινής εκπαιδευτικής κουλτούρας µεταξύ των χωρών εταίρων η οποία θα βασίζεται στην ίδια προσέγγιση, την «Προσέγγιση εξιοτήτων» ή Π ( l' Approche Par Compétences APC). Αυτή η κοινή παιδαγωγική κουλτούρα, που κατευθύνει την προσπάθεια και το ενδιαφέρον της ευρωπαϊκής κοινότητας στον τοµέα της κατάρτισης, βασίζεται στην έρευνα για την εύρεση της καλύτερης δυνατής αντιστοιχίας µεταξύ εκπαίδευσης και απασχόλησης. Σταδιακά, η Π έχει δοµηθεί γύρω από µία µεθοδολογία η οποία, µε βάση τις οικονοµικές ανάγκες, αναπτύσσει εκπαιδευτικούς µηχανισµούς µε στόχο την κάλυψη αυτών ακριβώς των αναγκών. Η ακολουθία είναι η εξής: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ. Το σχέδιο θα επιτρέπει σε όλους τους εταίρους, και ιδιαίτερα σε εκείνους της Ανατολικής Ευρώπης, να µοιραστούν το ίδιο όραµα σχετικά µε το σκοπό της εκπαίδευσης. Τοµεακή µεταφορά: Μία από τις δραστηριότητες του σχεδίου περιλαµβάνει, στο διαγνωστικό στάδιο, τον προσδιορισµό των διαφόρων νοµικών και νοµοθετικών πλαισίων σχετικά µε την προστασία των ατόµων σε κάθε συµµετέχουσα χώρα. Η µελέτη και τα ευρήµατα που σχετίζονται µε την προβληµατική της εγκατάλειψης µπορούν να αποτελέσουν το αντικείµενο µιας µεταφοράς σε άλλους τοµείς: στο νόµο, τη δικαιοσύνη, την πρόληψη, τη διαµεσολάβηση. Η µεταφορά καινοτοµίας µπορεί να αποδειχτεί χρήσιµη και σε πολυάριθµα επαγγέλµατα άλλων τοµέων όπως η υγεία στην οποία η σχέση βοήθειας είναι έντονα παρούσα επιπλέον, η οργάνωση της εκπαίδευσης µε βάση τις δεξιότητες και η γενικότερη τεχνογνωσία του σχεδίου µπορούν να µεταφερθούν σε οποιονδήποτε άλλο τοµέα. relais plus 17
Για την επίτευξη αυτής της µεταφοράς κρίθηκαν απαραίτητα τα παρακάτω: Ο προσδιορισµός των εµποδίων στην ανάπτυξη της σχέσης βοήθειας στις διάφορες χώρες. Η προσαρµογή και µεταφορά µίας εκπαιδευτικής µεθοδολογίας για την οργάνωση και καθοδήγηση των οργανισµών κατάρτισης και των φορέων εκπαίδευσης/απασχόλησης, µε στόχο την επαγγελµατοποίηση των επαγγελµατιών των κοινωνικών υπηρεσιών (κοινωνικά επαγγέλµατα) που είναι υπεύθυνοι της σχέσης βοήθειας. Η προώθηση µίας προσφοράς εκπαίδευσης προσαρµοσµένης και αναθεωρηµένης, η οποία ενσωµατώνει τις ιδιαιτερότητες της οµάδας στην οποία αναφέρεται, σαν µέσο ανάπτυξης της σχέσης βοήθειας, σύµφωνα πάντα µε τις εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές αλληλεγγύης. Η ορθότερη αντίληψη και κατανόηση των ζητηµάτων που σχετίζονται µε την εγκατάλειψη καθώς και ο σωστότερος προσδιορισµός του δικτύου των φορέων παρέµβασης. Η εµπέδωση των γνώσεων και η διευκόλυνση της επίλυσης των προβληµάτων που προκύπτουν στον τοµέα αυτό. 2.2. Η Προσέγγιση εξιοτήτων (Π ), κεντρικός άξονας του σχεδίου. Οι εκπαιδευτές έχουν σταδιακά αναπτύξει µία προσέγγιση «αντιµετώπισης της κατάρτισης σαν µοχλό της οικονοµικής απόδοσης» πρόκειται περί της Προσέγγισης εξιοτήτων. Η Π αποτελεί µία προσέγγιση, µία οπτική, έναν αγωγό ο οποίος δίνει νόηµα στις πρακτικές κατάρτισης. Αυτός ο κεντρικός άξονας αφορά στη διάρθρωση των υφιστάµενων επαγγελµατικών δραστηριοτήτων, στην αντιστοιχία τους σε συγκεκριµένο επάγγελµα και στην κατάρτιση των ασκούντων αυτό το επάγγελµα, έτσι ώστε τα αποτελέσµατα την εκπαίδευσης να µετατραπούν σε αποτελέσµατα στο χώρο εργασίας. Πώς µπορεί να οργανωθεί η εκπαίδευση µε βάση το επάγγελµα; Οι επαγγελµατικές δραστηριότητες, ό,τι προϋποθέτουν όσον αφορά στις γνώσεις, στον τρόπο υλοποίησης και στις δεξιότητες. Οι µαθησιακές δραστηριότητες, τα οφέλη που προσφέρουν. Πώς µπορεί να διασφαλιστεί η αποτελεσµατικότητα της εκπαίδευσης; Αυτός ο κεντρικός άξονας, η Π, υπήρξε η αιτία της δηµιουργίας µίας νέας κατηγορίας δεξιοτήτων των εκπαιδευτών: αυτή της τεχνογνωσίας της κατάρτισης. relais plus 18
Ο ορισµός της τεχνογνωσίας της διαδικασίας κατάρτισης (l ingénierie de formation) που έχει υιοθετηθεί στο σχέδιο είναι ο ακόλουθος: «Ένα σύνολο τεχνικών µεθόδων που εφαρµόζονται στη διαδικασία κατάρτισης». Ο στόχος της ανάλυσης είναι µία οργάνωση, µία υπηρεσία. Η τεχνογνωσία της διαδικασίας κατάρτισης αποτελεί, εποµένως, ένα σύνολο εργαλείων, µεθόδων και διαδοχικών βηµάτων που έχουν ως στόχο: Την ανάλυση και µελέτη του ζητήµατος των ανθρωπίνων πόρων ενός οργανισµού απασχόλησης. Τη µετάφραση αυτής της προβληµατικής σε ανάγκες εκπαίδευσης. Τον προσδιορισµό των προϋποθέσεων υπό τις οποίες αυτή η εκπαίδευση µπορεί να αποδειχθεί αποτελεσµατική για την κάλυψη των αναγκών. Την εκτίµηση κατά πόσο οι ενέργειες που πραγµατοποιήθηκαν έφεραν αποτελέσµατα όσον αφορά το εξεταζόµενο ζήτηµα. Τη λήψη διορθωτικών µέτρων, εφόσον κάτι τέτοιο κριθεί αναγκαίο. Μέσα στα πλαίσια της µεταφοράς καινοτοµίας, χρειάστηκαν και ζητήθηκαν οι µεθοδολογίες της τεχνογνωσίας της διαδικασίας κατάρτισης κατά την εφαρµογή της Προσέγγισης εξιοτήτων. III. ΤΑ ΠΑΡΑ ΟΤΕΑ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ Το σχέδιο επιτρέπει την ανάπτυξη ενός συνόλου εργαλείων εκπαίδευσης και προγραµµάτων κατάρτισης σύµφωνα µε τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Αυτό το σύνολο είναι διαθέσιµο σε 4 γλώσσες (γαλλικά, ελληνικά, σλοβενικά, λετονικά) σε έντυπη µορφή καθώς και σε µία ταινία DvD και σε ένα CDRom, ενώ για ορισµένες εφαρµογές, θα διατεθεί σε 7 γλώσσες (αγγλικά, γερµανικά και ρουµανικά εκτός αυτών που προαναφέρθηκαν). Απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς οργανισµούς και, σε ευρύτερη κλίµακα, στις δοµές και το προσωπικό που απασχολείται στον κοινωνικό τοµέα, καθώς και στον τοµέα της υγείας. Όλα τα αποτελέσµατα θα είναι προσβάσιµα και µέσα από τον ιστότοπο του σχεδίου www.relaisplus.eu. Η λίστα των παραδοτέων και η κωδικοποίησή τους είναι η παρακάτω: NO. ΤΙΤΛΟΣ ΚΩ ΙΚΟΣ 1 1.1 Υφιστάµενη κατάσταση & εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των 1_GR_fr εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα γαλλικά). 1.2 Υφιστάµενη κατάσταση & εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των 1_GR_gr εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα ελληνικά). 1.3 Υφιστάµενη κατάσταση & εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των 1_LV_fr εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Λετονία (στα γαλλικά). relais plus 19
1.4 Υφιστάµενη κατάσταση & εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των 1_LV_lv εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Λετονία (στα λετονικά). 1.5 Υφιστάµενη κατάσταση & εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των 1_SL_fr εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα γαλλικά). 1.6 Υφιστάµενη κατάσταση & εκτίµηση των αναγκών επαγγελµατοποίησης των 1_SL_sl εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα σλοβενικά) 2 2 Ευρωπαϊκή σύνθεση της υφιστάµενης κατάστασης & εκτίµησης των αναγκών 2_EU_fr επαγγελµατοποίησης των εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Γαλλία, Ιταλία, Ρουµανία, Ελλάδα, Σλοβενία, Λετονία και Νορβηγία (στα γαλλικά). 2 Ευρωπαϊκή σύνθεση της υφιστάµενης κατάστασης & εκτίµησης των αναγκών 2_EU_gr επαγγελµατοποίησης των εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Γαλλία, Ιταλία, Ρουµανία, Ελλάδα, Σλοβενία, Λετονία και Νορβηγία (στα ελληνικά). 2 Ευρωπαϊκή σύνθεση της υφιστάµενης κατάστασης & εκτίµησης των αναγκών 2_EU_lv επαγγελµατοποίησης των εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Γαλλία, Ιταλία, Ρουµανία, Ελλάδα, Σλοβενία, Λετονία και Νορβηγία (στα λετονικά). 2 Ευρωπαϊκή σύνθεση της υφιστάµενης κατάστασης & εκτίµησης των αναγκών 2_EU_sl επαγγελµατοποίησης των εµπλεκοµένων στη σχέση βοήθειας µε παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Γαλλία, Ιταλία, Ρουµανία, Ελλάδα, Σλοβενία, Λετονία και Νορβηγία (στα σλοβενικά). 3 3.1 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης 3.1_GR_fr στην Ελλάδα (στα γαλλικά). 3.1 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης 3.1_GR_gr στην Ελλάδα (στα ελληνικά). 3.1 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης 3.1_LV_fr στη Λετονία (στα γαλλικά). 3.1 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης 3.1_LV_lv στη Λετονία (στα λετονικά). 3.1 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης 3.1_SL_fr στη Σλοβενία (στα γαλλικά). 3.1 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης 3.1_SL_sl στη Σλοβενία (στα σλοβενικά). 3.2 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα γαλλικά). 3.2 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα ελληνικά). 3.2 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Λετονία (στα γαλλικά). 3.2 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Λετονία (στα λετονικά). 3.2 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα γαλλικά). 3.2 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα σλοβενικά). 3.2_GR_fr 3.2_GR_gr 3.2_LV_fr 3.2_LV_lv 3.2_SL_fr 3.2_SL_sl 3.3 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση 3.3_GR_fr εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα γαλλικά). 3.3 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση 3.3_GR_gr relais plus 20
εγκατάλειψης στην Ελλάδα (στα ελληνικά). 3.3 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Λετονία (στα γαλλικά). 3.3 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Λετονία (στα λετονικά). 3.3 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα γαλλικά). 3.3 Εγχειρίδιο επαγγελµάτων της σχέσης βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης στη Σλοβενία (στα σλοβενικά). 3.1.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα γαλλικά). 3.1.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα ελληνικά). 3.1.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα λετονικά). 3.3_LV_fr 3.3_LV_lv 3.3_SL_fr 3.3_SL_sl 3.1.1_EU_fr 3.1.1_EU_gr 3.1.1_EU_lv 3.1.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά). 3.2.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα γαλλικά). 3.2.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα ελληνικά). 3.2.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα λετονικά). 3.2.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά). 3.1.1_EU_sl 3.2.1_EU_fr 3.2.1_EU_gr 3.2.1_EU_lv 3.2.1_EU_sl 3.3.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε 3.3.1_EU_fr ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα γαλλικά). 3.3.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε 3.3.1_EU_gr ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα ελληνικά). 3.3.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε 3.3.1_EU_lv ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα λετονικά). 3.3.1 Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο επαγγελµάτων και κατάρτισης της σχέσης βοήθειας µε 3.3.1_EU_sl ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά). 4 4 Οδηγός των καλών πρακτικών (στα γαλλικά). 4_EU_fr 4 Οδηγός των καλών πρακτικών (στα ελληνικά). 4_EU_gr 4 Οδηγός των καλών πρακτικών (στα λετονικά). 4_EU_lv 4 Οδηγός των καλών πρακτικών (στα σλοβενικά). 4_EU_sl 5 5.1 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση 5.1_EU_fr εγκατάλειψης (στα γαλλικά). 5.1 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση 5.1_EU_gr εγκατάλειψης (στα ελληνικά). 5.1 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση 5.1_EU_lv εγκατάλειψης (στα λετονικά). relais plus 21
5.1 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε παιδιά σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά). 5.2 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα γαλλικά). 5.2 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα ελληνικά). 5.2 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα λετονικά). 5.2 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε εφήβους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά). 5.3 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα γαλλικά). 5.3 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα ελληνικά). 5.3 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε ηλικιωµένους σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα λετονικά). 5.1_EU_sl 5.2_EU_fr 5.2_EU_gr 5.2_EU_lv 5.2_EU_sl 5.3_EU_fr 5.3_EU_gr 5.3_EU_lv 5.3 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης στη σχέση βοήθειας µε ηλικιωµένους σε 5.3_EU_sl κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά). 6 6 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης εκπαιδευτών των εµπλεκοµένων 6_EU_fr επαγγελµατιών στη σχέση βοήθειας µε πληθυσµούς σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα γαλλικά) 6 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης εκπαιδευτών των εµπλεκοµένων 6_EU_gr επαγγελµατιών στη σχέση βοήθειας µε πληθυσµούς σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα ελληνικά) 6 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης εκπαιδευτών των εµπλεκοµένων 6_EU_lv επαγγελµατιών στη σχέση βοήθειας µε πληθυσµούς σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα λετονικά) 6 Ευρωπαϊκά προγράµµατα εκπαίδευσης εκπαιδευτών των εµπλεκοµένων 6_EU_sl επαγγελµατιών στη σχέση βοήθειας µε πληθυσµούς σε κατάσταση εγκατάλειψης (στα σλοβενικά) 7 7 Οδηγός για την ασφαλή άσκηση της σχέσης βοήθειας (στα γαλλικά). 7_EU_fr 7 Οδηγός για την ασφαλή άσκηση της σχέσης βοήθειας (στα ελληνικά). 7_EU_gr 7 Οδηγός για την ασφαλή άσκηση της σχέσης βοήθειας (στα λετονικά). 7_EU_lv 7 Οδηγός για την ασφαλή άσκηση της σχέσης βοήθειας (στα σλοβενικά). 7_EU_sl 7 Οδηγός για την ασφαλή άσκηση της σχέσης βοήθειας (στα γερµανικά). 7_EU_de 8 8 Cd-rom Η ΣΧΕΣΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 8_EU_fr_gr_l v_ro_sl 9 9 Film dvd Η ΣΧΕΣΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 9_EU_fr_gr_l v_ro_sl 10 10 Ιστότοπος σχεδίου www.relaisplus.eu 10_EU_fr_gr_ relais plus 22
lv_ro_sl IV. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ 4.1. Η µεταφορά από το Relais στο Relais Plus Το σχέδιο RELAIS PLUS που υποβλήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράµµατος Leonardo da Vinci (Μεταφορά καινοτοµίας) έδωσε έµφαση από το αρχικό στάδιο στην ανάγκη της µεταφοράς της εµπειρίας και των αποτελεσµάτων των εταίρων του πρώτου σχεδίου RELAIS. Σε τρεις κατηγορίες µεταφοράς ή µετάδοσης καινοτοµίας δόθηκε ιδιαίτερη σηµασίας, τις εξής: 1) Τοµεακή µεταφορά: Μία από τις δραστηριότητες του σχεδίου περιλαµβάνει, στο διαγνωστικό στάδιο, τον προσδιορισµό των διαφόρων νοµικών και νοµοθετικών πλαισίων σχετικά µε την προστασία των ατόµων σε κάθε συµµετέχουσα χώρα. Η µελέτη και τα ευρήµατα που σχετίζονται µε την προβληµατική της εγκατάλειψης µπορούν να αποτελέσουν το αντικείµενο µιας µεταφοράς σε άλλους τοµείς: στο νόµο, τη δικαιοσύνη, την πρόληψη, τη διαµεσολάβηση. Η µεταφορά καινοτοµίας µπορεί να αποδειχτεί χρήσιµη και σε πολυάριθµα επαγγέλµατα άλλων τοµέων όπως η υγεία στην οποία η σχέση βοήθειας είναι έντονα παρούσα επιπλέον, η οργάνωση της εκπαίδευσης µε βάση τις δεξιότητες και η γενικότερη τεχνογνωσία του σχεδίου µπορούν να µεταφερθούν σε οποιονδήποτε άλλο τοµέα. 2) Γεωγραφική µεταφορά: Πρόκειται για ένα σχέδιο Μεταφοράς Καινοτοµίας (από τη Γαλλία και τη Ρουµανία) προς την Ελλάδα, τη Σλοβενία και τη Λετονία, και όχι για τη συνέχιση του έργου του αρχικού σχεδίου RELAIS 1 που περιελάµβανε 2 χώρες επιπλέον και 8 άλλους εταίρους που δεν συµµετέχουν πλέον στο παρόν σχέδιο. Αυτή η µεταφορά θα επιτευχθεί µε την προσαρµογή των ήδη υπαρχόντων εργαλείων στις ιδιαιτερότητες των 3 relais plus 23
νέων χωρών εταίρων, µε µία νέα αγγλοσαξονική οπτική. Στόχος θα είναι η δηµιουργία µίας νέας ευρωπαϊκής σύνθεσης την οποία θα µοιράζονται 7 χώρες της Βόρειας και Νότιας, υτικής και Ανατολικής Ευρώπης. Η προσαρµογή και η αξιοποίηση των αποτελεσµάτων του σχεδίου RELAIS στη Γαλλία και στη Ρουµανία θα συνεχιστεί µεν αλλά υπό τις παρούσες συνθήκες, εκτός αυτού του σχεδίου µεταφοράς καινοτοµίας, µε ίδιους πόρους και µε την κατάλληλη υποστήριξη διαφόρων χρηµατοδοτικών φορέων. 3) Μεθοδολογική µεταφορά: Με την ευκαιρία αυτού του σχεδίου µεταφοράς καινοτοµίας, τίθεται και το ζήτηµα της ανάπτυξης µίας κοινής εκπαιδευτικής κουλτούρας µεταξύ των χωρών εταίρων η οποία θα βασίζεται στην ίδια προσέγγιση, την «Προσέγγιση εξιοτήτων» ή Π ( l' Approche Par Compétences APC). Αυτή η κοινή παιδαγωγική κουλτούρα, που κατευθύνει την προσπάθεια και το ενδιαφέρον της ευρωπαϊκής κοινότητας στον τοµέα της κατάρτισης, βασίζεται στην έρευνα για την εύρεση της καλύτερης δυνατής αντιστοιχίας µεταξύ εκπαίδευσης και απασχόλησης. Σταδιακά, η Π έχει δοµηθεί γύρω από µία µεθοδολογία η οποία, µε βάση τις οικονοµικές ανάγκες, αναπτύσσει εκπαιδευτικούς µηχανισµούς µε στόχο την κάλυψη αυτών ακριβώς των αναγκών. Η ακολουθία είναι η εξής: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ. Το σχέδιο θα επιτρέψει σε όλους τους εταίρους, και ιδιαίτερα σε εκείνους της Ανατολικής Ευρώπης, να µοιραστούν το ίδιο όραµα σχετικά µε το αντικειµενικό σκοπό της εκπαίδευσης. Κατά τη διάρκεια της προετοιµασίας της παρούσας σύνθεσης ανακαλύψαµε την ανάγκη και µιας τέταρτης κατηγορίας µεταφοράς, αυτή της χρονικής µεταφοράς. Καθότι ήταν δύσκολη η σύγκριση µεταξύ ορισµένων δεδοµένων, όχι µόνο γιατί επρόκειτο για διαφορετικές χώρες, αλλά και γιατί είχε µεσολαβήσει ένα χρονικό διάστηµα 7-8 ετών µεταξύ του πρώτου και του δεύτερου σχεδίου, έπρεπε να συµπληρώσουµε και να επικαιροποιήσουµε τις πληροφορίες του RELAIS. Οι εθνικές εκθέσεις του Relais Plus µας δίνουν µια εικόνα της πρόσφατης εξέλιξης στο χώρο της κοινωνικής προστασίας των παιδιών, των εφήβων και των ηλικιωµένων σε κατάσταση εγκατάλειψης. Η συµπλήρωση αυτών των πληροφοριών µε εκείνες που είναι διαθέσιµες από άλλες πηγές (µελέτες, έρευνες, αναλύσεις, στατιστικά δεδοµένα) παρέχει µια µακροπρόθεσµη διάσταση στη µελέτη µας και µας δίνει τη δυνατότητα να αναλύσουµε διαφορετικές καταστάσεις: πριν ή κατά τη διάρκεια της οικονοµικής κρίσης, ή στην περίπτωση της Ρουµανίας, πριν ή µετά την ένταξή της στην ΕΕ, κλπ. Κατ αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται όχι µόνο µια γεωγραφική ανάπτυξη της αποκτηθείσας γνώσης, αλλά και ο εµπλουτισµός των δεδοµένων, συµπεριλαµβανοµένων και αυτών που αφορούν τις χώρες του σχεδίου Relais. 4.2. Η οργάνωση της εργασίας για την επεξεργασία της έκθεσης 4.2.1. Παρουσίαση της οµάδας εργασίας, της εµπειρίας της και της θέσης της σε σχέση µε την προβληµατική του σχεδίου relais plus 24
Η µεθοδολογία του σχεδίου RELAIS αποτέλεσε ένα χρήσιµο οδηγό για τους νέους εταίρους. Και στα δυο σχέδια RELAIS, τα κείµενα εργασίας δηµιουργήθηκαν από διεπιστηµονικές οµάδες της κάθε χώρας που συνένωσαν επαγγελµατίες µε άτοµα σε θέσεις συντονισµού και λήψης αποφάσεων που εµπλέκονται στη σχέση βοήθειας, ερευνητές, εκπαιδευτές, στελέχη του διδακτικού προσωπικού των πανεπιστηµίων κλπ. Αυτές οι οµάδες εξειδικεύτηκαν σύµφωνα µε τις τρεις κατηγορίες των πληθυσµών σε εγκατάλειψη : παιδιά, εφήβους και ηλικιωµένους. Η δοµή, η κατανοµή, οι ειδικότητες, ο φορέας στον οποίο ανήκουν τα µέλη των οµάδων εργασίας και των ερευνητικών οµάδων, καθώς και ο αριθµός, ο στόχος και τα αποτελέσµατα των συναντήσεών τους είναι διαθέσιµα στις εθνικές εκθέσεις των δυο σχεδίων RELAIS. 4.2.2. υσκολίες και παράδοξα κατά τη διαδικασία συλλογής της πληροφορίας από τις οµάδες-στόχους. Αν και επωφεληθήκαµε από τη αποκτηθείσα γνώση στο πλαίσιο του προηγούµενου σχεδίου και ένα µέρος των δυσκολιών που είχαν καταγραφεί αρχικά οδήγησαν σε µεθοδολογικές τροποποιήσεις, έτσι ώστε να µην επαναληφθούν τα ίδια λάθη στο δεύτερο σχέδιο, κατά την ερευνητική διαδικασία στο πλαίσιο του RELAIS PLUS προέκυψαν νέες δυσκολίες και παράδοξα. Τα αναφέρουµε παρακάτω, οµαδοποιώντας τα ως προς τη χώρα στην οποία εντοπίστηκαν: Ελλάδα Μια από τις δυσκολίες που συνάντησαν οι ερευνητικές οµάδες ήταν ότι δεν υπήρχε η δυνατότητα πραγµατοποίησης έρευνας σε παιδιά-εφήβους σε αναδοχή για τους παρακάτω λόγους: το πρόγραµµα της αναδοχής δεν έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα στην Ελλάδα, ενώ ο αριθµός των παιδιών σε ανάδοχες οικογένειες είναι περιορισµένος και ο τόπος διαµονής των παιδιών είναι κυρίως η Αθήνα. Εποµένως ο ερευνώµενος πληθυσµός είναι µικρός, ενώ υπάρχουν δυσκολίες πρόσβασης, καθώς για τη συµµετοχή του παιδιού στην έρευνα απαιτείται εξασφάλιση άδειας από τους γονείς ή τους κηδεµόνες. Επίσης δεν υπήρχε η δυνατότητα πραγµατοποίησης έρευνας µε ερωτηµατολόγια ή συνεντεύξεις σε παιδιά-εφήβους που διαµένουν σε ιδρύµατα. Οι κυριότεροι λόγοι ήταν ότι απαιτείται: α) άδεια από τους γονείς ή κηδεµόνες για τη συµµετοχή του παιδιού ή εφήβου στην έρευνα και β) άδεια από τα διοικητικά συµβούλια των ιδρυµάτων, διαδικασία που απαιτεί πολύ χρόνο (καθώς τα διοικητικά συµβούλια συνεδριάζουν σε αραιά διαστήµατα). Θα πρέπει δε να σηµειωθεί ότι ακόµη και αν εξασφαλισθεί η άδεια, οι προϋποθέσεις για την υλοποίηση της έρευνας δεν διασφαλίζουν την αντικειµενικότητα στη συλλογή των στοιχείων. Για να εµπλουτισθούν τα στοιχεία που αφορούσαν τα παιδιά και τους εφήβους, πέραν της ποσοτικής έρευνας στους επαγγελµατίες, υλοποιήθηκε και ποιοτική έρευνα προς επαγγελµατίες που παρέχουν τις υπηρεσίες σε αυτές τις οµάδες. relais plus 25