Γνωστική Ανάπτυξη Ενότητα 8: Ανάπτυξη Μνήμης Διδάσκουσα: Ειρήνη Σκοπελίτη Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία
Σκοποί ενότητας Απάντηση στα ερωτήματα: Τι είναι η μνήμη και ποιοι βασικοί διαχωρισμοί γίνονται αναφορικά με τη λειτουργία της μνήμης; Πώς αναπτύσσεται η λειτουργία της μνήμης;
Περιεχόμενα ενότητας Τι είναι η μνήμη; Τα στάδια και τα είδη της μνήμης Τι αναπτύσσεται; Ανώτερες βασικές διεργασίες & χωρητικότητες Συνειρμός Αναγνώριση Ανάκληση Γενίκευση Αναστολή και αντίσταση στην παρεμβολή
Βρεφική αμνησία Ικανότητα επεξεργασίας Ταχύτητα επεξεργασίας Στρατηγικές Μεταγνώση Προϋπάρχουσα γνώση Η Γνώση περιεχομένου ως παράγοντας επιπλέον αλλαγών στη μνήμη
Τι είναι η μνήμη; Η ικανότητα να συγκρατούμε και να αναπαράγουμε μία πληροφορία που λαμβάνουμε συγκροτεί τη λειτουργία της μνήμης Ικανότητα που συνδέεται με Τη ζωή του ανθρώπου Τις ανώτερες γνωστικές δραστηριότητες Κάθε γνώση & δεξιότητα βασίζεται στην ικανότητα μνημονικής συγκράτησης των πληροφοριών που τη συνθέτουν
Διακρίσεις για τη μνήμη 1. Στάδια μνήμης 2. Είδη μνήμης που εμπλέκονται στην αποθήκευση πληροφοριών για διαφορετικά χρονικά διαστήματα 3. Είδη μνήμης που χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση διαφορετικών ειδών πληροφορίες
Τα τρία στάδια της μνήμης 1. Κωδικοποίηση: Τοποθέτηση στη μνήμη 2. Αποθήκευση: Διατήρηση στη μνήμη 3. Ανάσυρση: Ανάκτηση από τη μνήμη Η μνήμη απαιτεί οι πληροφορίες που έρχονται από τον εξωτερικό κόσμο πρώτα να κωδικοποιούνται, μετά να αποθηκεύονται και τέλος να ανασύρονται. Αν κάποιο από αυτά τα στάδια της μνήμης δεν λειτουργήσει, τότε η πληροφορία ξεχνιέται.
Κωδικοποίηση Αναπαραστάσεις: κατά λέξη & κατ ουσία Μικρά παιδιά: ελλιπής κωδικοποίηση των πληροφοριών ουσίας Ρόλος προϋπάρχουσας γνώσης Μνήμη: μείγμα όσων βλέπουμε, ξέρουμε, συμπεραίνουμε
Αποθήκευση Καλύτερη αποθήκευση ακριβέστερη μνήμη Παραλληλισμός με βιβλιοθήκη Επίδραση του χρόνου Λήθη
Ανάσυρση Συνθήκες ανάσυρσης: Ανάκληση ή αναγνώριση Ποσοστό ενθάρρυνσης για να σκεφτούν σε βάθος Προσδοκίες εξεταστή Επανάληψη ερώτησης
Είδη μνήμης υπεύθυνα για την αποθήκευση πληροφοριών για διαφορετικά χρονικά διαστήματα Πληροφορίες από το εξωτερικό περιβάλλον 1. Αισθητηριακή μνήμη 2. Βραχύχρονη μνήμη 3. Μακρόχρονη μνήμη
Είδη μνήμης που χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση διαφορετικών ειδών πληροφορίες Έκδηλη (δηλωτική) Άδηλη (μη δηλωτική) Επεισοδιακή Σημασιολογική Δεξιότητες Προετοιμασία Εξαρτημένη μάθηση Μη Συνδυαστική
Ανάπτυξη της μνήμης: Τι αναπτύσσεται; Ανώτερες βασικές διεργασίες & χωρητικότητες Στρατηγικές Μεταγνώση Προϋπάρχουσα γνώση
Ανώτερες βασικές διαδικασίες & χωρητικότητες Βασικές διαδικασίες Συνειρμός Αναγνώριση Ανάκληση Γενίκευση Χωρητικότητες Ικανότητα επεξεργασίας Ταχύτητα επεξεργασίας
Συνειρμός Ικανότητα συνδυασμού ερεθίσματος αντίδρασης Παρούσα εκ γενετής Έρευνα σε νεογέννητα (Siquelan & Lipsil, 1966)
Αναγνώριση Παρούσα από τη γέννηση Έρευνες σε πρόωρα νεογέννητα βρέφη (Werner & Siqueland, 1978) Χρονική διάρκεια αναγνώρισης Συσχέτιση αναγνώρισης με δείκτη νοημοσύνης και επεξεργασία πληροφοριών Εξαιρετική ικανότητα αναγνώρισης από νωρίς στην ανάπτυξη
Μίμηση & Ανάκληση Ικανότητες που εμφανίζονται σύντομα μετά τη γέννηση Η μίμηση εξειδικεύεται στη δραστηριότητα που έχει δει το βρέφος Για να μιμηθούν πρέπει να ανακαλέσουν Παραλληλισμός: αλληλουχία δραστηριοτήτων μίμησης και ανάκλησης με κυκλικές αντιδράσεις του Piaget
Ενόραση, Γενίκευση & Ενοποίηση Εμπειριών Τα βρέφη έχουν ενοράσεις για το πώς λειτουργούν τα πράγματα (aha experience) Ικανότητα γενίκευσης υπό πολύ ευνοϊκές συνθήκες Ενοποίηση εμπειριών που συμβαίνουν σε κοντινό χρονικό διάστημα Χρονικό παράθυρο (Rovee-Collier, 1995)
Αναστολή & Αντίσταση στην Παρεμβολή Η αποτελεσματική χρήση της μνήμης και άλλων γνωστικών διεργασιών περιλαμβάνει την αναστολή των ιδεών που δεν είναι χρήσιμες 6-12 μηνών και 4-7 ετών Πειράματα διατήρησης Η αναστολή και η αντίσταση συμβάλλουν σημαντικά στη γνωστική ανάπτυξη κατά τη βρεφική και πρώτη παιδική ηλικία
Βρεφική Αμνησία Ανικανότητα ανάκλησης των πρώιμων εμπειριών Φυσιολογική ωρίμανση Επίδραση κοινωνικού κόσμου στη χρήση της γλώσσας των παιδιών Ασυμβατότητα μεταξύ των τρόπων με τους οποίους τα παιδιά κωδικοποιούν τις πληροφορίες και των τρόπων με τους οποίους τα μεγαλύτερα και οι ενήλικες τις ανασύρουν Αλληλοϋποστήριξη εξηγήσεων
Ικανότητα Επεξεργασίας Το ποσό των πληροφοριών που μπορούν να επεξεργαστούν τα παιδιά μία δεδομένη στιγμή αλλάζει με την ηλικία; Pascual-Leone: ο αριθμός των συμβόλων που μπορεί να συγκρατήσει κάποιος στη μνήμη εργασίας υπερδιπλασιάζεται από τη βρεφική ηλικία ως την ενηλικίωση Παρόλο που τα ευρήματα είναι σαφή δεν στοιχειοθετούν ότι η απόλυτη χωρητικότητα της μνήμης εργασίας αλλάζει
Αναπτυξιακές διαφορές Πιθανές αιτίες που τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να θυμούνται μεγαλύτερες λίστες : Τα μεγαλύτερα ξέρουν περισσότερα για τους αριθμούς Έχουν μεγαλύτερη εξοικείωση με το έργο Ξέρουν περισσότερες στρατηγικές όπως την επανάληψη Είναι πιο επιδέξια στην επιλογή κατάλληλης στρατηγικής
Ταχύτητα Επεξεργασίας Η ταχύτητα της επεξεργασίας των πληροφοριών αυξάνεται με την ηλικία; Η ταχύτητα επεξεργασίας αυξάνεται γρηγορότερα σε νεαρές ηλικίες με το ρυθμό της αλλαγής να επιβραδύνεται στη συνέχεια αν και η ταχύτητα συνεχίζει να αυξάνεται και στην εφηβεία
Αναπτυξιακές διαφορές Η αύξηση στην ταχύτητα οφείλεται σε μεγαλύτερη χρήση πιο αποτελεσματικών στρατηγικών, σε μεγαλύτερη εξοικείωση με τα θέματα που υφίστανται την επεξεργασία ή σε αύξηση της ταχύτητας καθαυτής Πρόσφατα στοιχεία: η ταχύτητα καθαυτή αυξάνεται με την ωρίμανση
Στρατηγικές Οι γνωστικές ή συμπεριφορικές δραστηριότητες που υπόκεινται στον εκούσιο έλεγχο του υποκειμένου και χρησιμοποιούνται έτσι ώστε να ενισχύουν την απόδοσης της μνήμης Χαρακτηριστικά: Περιορισμένη χρήση καινούργια στρατηγικής Άκαμπτη εφαρμογή καινούργιας στρατηγικής Ηλικιακές αλλαγές στη χρήση στρατηγικών Αλλαγές λόγω εμπειρίας και λόγω διδασκαλίας
Είδη στρατηγικών Επανάληψη: χρήσιμη στην επί λέξει ανάκληση Οργάνωση: χρήσιμη σε ανάκληση υλικού που δεν χρειάζεται να βρίσκεται στην αρχική σειρά Επιλεκτική προσοχή: χρήσιμη για ανάκληση υλικού που μας ενημερώνουν ότι πρέπει να ανακαλέσουμε
Μεταγνώση Έκδηλη μεταγνωστική γνώση Ανάπτυξη 5-10 ετών Άδηλη μεταγνωστική γνώση Εμφάνιση από βρεφική ηλικία και ανάπτυξη τουλάχιστον μέχρι και το τέλος της στοιχειώδους εκπαίδευσης
Επίδραση Γνώσης (Νοηματικού) Περιεχομένου Επίδραση προϋπάρχουσας γνώσης του σχετικού περιεχομένου στη μνήμη Πόσα θυμούνται τα παιδιά Τι θυμούνται τα παιδιά Εκτέλεση βασικών διαδικασιών και στρατηγικών στη μεταγνωστική τους γνώση Ανάπτυξη καινούργιων στρατηγικών
Η Γνώση Περιεχομένου ως Παράγοντας Επιπλέον Αλλαγών στη Μνήμη Βασικές διαδικασίες Χρήση και αποτελεσματικότητα των στρατηγικών μνήμης Εκμάθηση νέων στρατηγικών Μεταγνώση
Πώς η γνώση του περιεχομένου βοηθάει τη μνήμη; Κωδικοποίηση διακριτών γνωρισμάτων Διάδοση της ενεργοποίησης
Σχετική Βιβλιογραφία Bjorklund, D. F. (2012). Children s Thinking: Cogni1ve Development and Individual Differences. USA: Wadsworth, Cergage Learning. Bransford, J.D., Brown, A.L. & Cocking, R.R. (2000). How people learn: Brain, mind, experience, and school. Washington, DC: Na onal Academy Press. Donaldson, M. (1991). Η σκέψη των παιδιών. (Επιμ. Σ. Βοσνιάδου), Εκδόσεις Gutenberg. Lightwood, C., Cole, M., & Cole, S. R., (2015). Η Ανάπτυξη των Παιδιών (Ενιαίο), (Επιμ. Ζ. Μπαμπλέκου), Εκδόσεις Gutenberg. Μπαμπλέκου, Ζ. (2007). Η ανάπτυξη της μνήμης: Γνωστική διαδρομή στην παιδική ηλικία. Εκδόσεις Τυπωθήτω. Σαμαρτζή, Σ. & Δημητρίου, Α. (2008). ΝΟΗΣΙΣ 4: Γνωστική Ανάπτυξη, Eκδόσεις Τυπωθήτω. Siegler, R. (2002). Πώς σκέφτονται τα παιδιά. (Επιμ. Σ. Βοσνιάδου), Εκδόσεις Gutenberg. Wood, D. (1998). How Children Think and Learn. USA: Blackwell Publishing. Τίτλος Ενότητας 31
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Ειρήνη Σκοπελίτη, «Γνωστική Ανάπτυξη». Ενότητα 8: Ανάπτυξη Μνήμης. Έκδοση: 1.0. Πάτρα 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: hlps://eclass.upatras.gr/courses/pn1565/index.php?vis=5815
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Crea ve Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] hlp://crea vecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.