Κριτήρια και Μεθοδολογία Αποτίμησης Καταλληλότητας Επεμβάσεων Συντήρησης Χαρτιού

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Κριτήρια και Μεθοδολογία Αποτίμησης Καταλληλότητας Επεμβάσεων Συντήρησης Χαρτιού Σπύρος Ζερβός Χημικός Συντηρητής Αρχειακού Υλικού 2004 ΑΘΗΝΑ

Η έγκριση της διδακτορικής διατριβής από την Ανώτατη Σχολή Χημικών Μηχανικών του Ε.Μ.Πολυτεχνείου δεν υποδηλώνει αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα

Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 1 Συμβουλευτική Επιτροπή: Καθ. Α. Μοροπούλου (Επιβλέπουσα), Αν. Καθ. Μ. Κουή, Καθ. ΤΕΙ Γ. Πατερμαράκης Εξεταστική Επιτροπή: Καθ. Εμμ. Κούκιος, Καθ. Ν. Κουλουμπή, Καθ. Α. Μοροπούλου, Καθ. Ι. Σιμιτζής, Αν. Καθ. Μ. Κουή, Αν. Καθ. Κ. Μασαβέτας, Αν. Καθ. Ι. Χανδρινός

2 Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού

Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 3 Πρόλογος Η συντήρηση χαρτιού είναι ένας κλάδος της επιστήμης και τεχνικής της συντήρησης που σε πολλές χώρες του κόσμου έχει γνωρίσει σημαντική ανάπτυξη. Η εργασία αυτή αποτελεί την πρώτη προσπάθεια σε επίπεδο διδακτορικής διατριβής για την εξέλιξη του κλάδου αυτού στη χώρα μας. Η διατριβή αυτή πρέπει να θεωρηθεί ως συνέχεια της μεταπτυχιακής μου εργασίας που είχε θέμα: "Διερεύνηση Κριτηρίων και Μεθόδων Αποτίμησης Καταλληλότητας Υλικών και Επεμβάσεων Συντήρησης Χαρτιού / Αρχείων σε σχέση με το Σχεδιασμό των Συνθηκών του Περιβάλλοντος Χώρου (Εφαρμογή στο Ιστορικό Αρχείο του ΚΚΕ)", στην οποία παρουσιάστηκαν με συνοπτικό τρόπο η ιστορία του χαρτιού, οι μέθοδοι παραγωγής του καθώς και θέματα διατήρησης, διαχείρισης και φύλαξης αρχείων και βιβλίων. Τα θέματα αυτά δε θα θιγούν ξανά εδώ. Το ζήτημα της μεθοδολογίας αποτίμησης επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού τέθηκε αρχικά από την καθ. Αντωνία Μοροπούλου με αφορμή την ανάληψη του προγράμματος για την διάσωση του Αρχείου του ΚΚΕ ("Εξοπλισμός για συντήρηση και διατήρηση αρχείων - Πιλοτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα Τομέα Επιστήμης και Τεχνικής των Υλικών του ΕΜΠ", Ερευνητικό Πρόγραμμα Επιτροπής Ερευνών ΕΜΠ, Επιστ. Υπεύθυνη: Αν. Καθ. Α. Μοροπούλου, Χρηματοδότηση ΠΕΠ Αττικής., 1994-1998). Ταυτόχρονα, στην κατεύθυνση αυτή βρισκόταν και το δικό μου ερευνητικό ενδιαφέρον λόγω της επαγγελματικής μου ενασχόλησης με την συντήρηση αρχειακού υλικού επί 10 και πλέον χρόνια στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, αλλά και ως ελεύθερου επαγγελματία. Ως χημικός, είχα πάντα την επιθυμία να εμβαθύνω στο αντικείμενό μου αλλά και την αγωνία να ελέγξω τα αποτελέσματα των επεμβάσεων συντήρησης που εφάρμοζα. Καρπός της ευτυχούς αυτής συγκυρίας, και της συνεργασίας που προέκυψε, είναι η παρούσα διδακτορική διατριβή. Στη μεταπτυχιακή εργασία μου πραγματοποιήθηκε μια πρώτη προσέγγιση στο μεγάλο θέμα της αποτίμησης των επεμβάσεων συντήρησης. Στην παρούσα εργασία επιχειρείται η περαιτέρω εμβάθυνση της μελέτης των κριτηρίων και της μεθοδολογίας αποτίμησης, με σκοπό την επικουρική υποστήριξη των σχετικών αποφάσεων μέσω ενός πρωτοκόλλου για την αποτίμηση των επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού. Στα κριτήρια που διερευνώνται δεν περιλαμβάνονται θέματα δεοντολογίας και ηθικής των επεμβάσεων, θέματα κατά τα άλλα πολύ σημαντικά αλλά που δεν μπορούν να μετρηθούν με αντικειμενικό τρόπο. Η αποτίμηση στηρίχτηκε σε κριτήρια τεχνικά και μετρήσιμα όπως οι μηχανικές αντοχές, το χρώμα, το ph, η χημική σύσταση κ.λπ. Στόχοι της εργασίας αυτής, όπως είναι η διερεύνηση των μεταβολών της μικροδομής του χαρτιού λόγω των επεμβάσεων συντήρησης και της τεχνητής γήρανσης και η δημιουργία κινητικών μοντέλων που να περιγράφουν τις μεταβολές των ιδιοτήτων του σε συνάρτηση με το χρόνο για γήρανση σε σφραγισμένα δοχεία, συμβάλλουν στην καθιέρωση επιστημονικών κριτηρίων αποτίμησης και στην κατανόηση των μηχανισμών της γήρανσης του χαρτιού. Λόγω του μεγάλου όγκου της σχετικής βιβλιογραφίας, οι βιβλιογραφικές παραπομπές είναι ενδεικτικές και δεν εξαντλούν τα θέματα στα οποία αναφέρονται. Αποτέλεσμα της βιβλιογραφικής έρευνας ήταν και η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων στην Microsoft Access, με περίπου 900 καταχωρήσεις επιστημονικών άρθρων με τις περιλήψεις τους και λέξεις κλειδιά, βάσει των οποίων έγινε δυνατή η αναζήτηση και η ταξινόμηση ανά θέμα. Η παρουσίαση των μεθόδων συντήρησης περιορίζεται στις βασικές τους αρχές και δεν αποτελεί οδηγό για το συντηρητή. Λεπτομέρειες για την πρακτική εφαρμογή των μεθόδων πρέπει να αναζητηθούν στις παραπομπές που περιλαμβάνονται στη βιβλιογραφική ανασκόπηση κάθε μεθόδου. Όσον αφορά την απόδοση της ορολογίας στα Ελληνικά, σε αρκετές δύσκολες περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκαν όροι που ίσως θεωρηθούν ως αδόκιμοι. Η υιοθέτηση ή η απόρριψή τους από την επιστημονική κοινότητα θα δείξει την ορθότητα ή μη της επιλογής τους. Θα ήθελα να ευχαριστήσω: Την Καθηγήτρια Αντωνία Μοροπούλου (επιβλέπουσα) για το θέμα της διατριβής και την επίβλεψή της.

4 Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού Τα μέλη της Συμβουλευτικής Επιτροπής Αν. Καθ. Μαρία Κουή και Καθ. ΤΕΙ Γιώργο Πατερμαράκη για τις παρατηρήσεις τους. Τους: Καθ. Ιωάννη Σιμιτζή, Αν. Καθ. Ιωάννη Χανδρινό και Αν. Καθ. Κυριάκο Μασαβέτα. Τα μέλη Ε.Ε.ΔΙ.Π. Βαγγέλη Ντάφλο και Παναγιώτη Αστερίδη. Τις: Αντωνία Λαμπροπούλου και Ελένη Ντάφλου. Όλο το προσωπικό του Τομέα ΙΙΙ "Επιστήμης και Τεχνικής των Υλικών" για την βοήθεια και την υποστήριξή τους. Τους συναδέλφους διδάκτορες, υποψήφιους διδάκτορες και μεταπτυχιακούς φοιτητές και ιδιαίτερα τους Στέλιο Μπακόλα, Τίνα Τογκαλίδου, Κατερίνα Δελέγκου, Κυριάκο Λαμπρόπουλο, Δήμητρα Μπάρμπα, Σπύρο Σούλη, Σπύρο Κουρή, Νικόλα Αβδελίδη, Δημήτρη Γιαμπάνη και Μαρία Καρόγλου. Η συμπαράσταση, η βοήθεια και οι υποδείξεις τους ήταν πολύτιμες. Την Υπηρεσία μου, τα "Γενικά Αρχεία του Κράτους" για την χορήγηση της εκπαιδευτικής άδειας. Από το Τμήμα Ελέγχου Χαρτιού και Υφασμάτων του Γενικού Χημείου του Κράτους τους Θεόδωρο Πομόνη, Χριστίνα Ροΐδη, Μαρία Στασινοπούλου και Φωτεινή Μαστρογιάννη, για τη διάθεση των κλιματιζόμενων θαλάμων και των οργάνων του τμήματος για την εκτέλεση των μετρήσεων των μηχανικών αντοχών. Την εξαιρετική συνάδελφο και φίλη Ευαγγελία Μπίζα, συντηρήτρια βιβλίων και βιβλιοδέτρια τέχνης, για την προσφορά μέρους των δειγμάτων ιστορικού χαρτιού. Στο εργαστήριο της έγινε η κοπή των δειγμάτων και ένα μέρος της προετοιμασίας τους. Τους Γιώργο Γιαννακόπουλο, Παναγιώτη Μαυραντώνη, Tim Padfield, Απόστολο Δούντση και Βάσω Κωρλέτη. Τέλος, τη σύζυγό μου Φωτεινή για την φιλολογική επιμέλεια του κειμένου και για την υπομονή της.

Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 5 Περιεχόμενα Περίληψη... 19 Abstract... 20 Α1. Γενικό Θεωρητικό Μέρος... 21 1. Σύσταση και Δομή του Χαρτιού... 23 1.1. Σύσταση του Χαρτιού... 23 1.1.1. Κυτταρίνη... 24 1.1.2. Ημικυτταρίνες... 27 1.1.3. Λιγνίνη... 27 1.2. Μικροδομή... 29 2. Ιδιότητες του Χαρτιού Μηχανισμοί της Φθοράς... 32 2.1. Χημικές και Φυσικοχημικές Ιδιότητες Μηχανισμοί της Χημικής Φθοράς... 33 2.1.1. Υδρόλυση της Κυτταρίνης... 33 2.1.1.1. Κινητική της (Ετερογενούς) Υδρόλυσης... 33 2.1.1.2. Όξινη Υδρόλυση... 35 2.1.1.3. Ενζυματική Υδρόλυση... 36 2.1.2. Επίδραση Αλκαλίων Αλκαλικού ph... 37 2.1.3. Οξείδωση... 39 2.1.4. Επίδραση της Θερμότητας... 41 2.1.5. Επίδραση του Φωτός και των Ιονιζουσών Ακτινοβολιών... 44 2.1.6. Επίδραση του Νερού - Υδατοαπορρόφηση... 48 2.2. Οπτικές Ιδιότητες... 50 2.3. Μηχανικές Ιδιότητες... 51 2.3.1. Επίδραση Μηχανικής Ενέργειας... 53 3. Φυσική Γήρανση και Φθορά του χαρτιού Τυπολογία και Αίτια... 54 3.1. Παράγοντες που Επηρεάζουν τη Φυσική Φθορά του Χαρτιού... 54 3.2. Χημική Φθορά... 55 3.2.1. Όξινη Υδρόλυση Επίδραση της Ρυπασμένης Ατμόσφαιρας... 55 3.2.2. Χρωματικές Μεταβολές... 57 3.2.3. Αλωπεκίαση (foxing)... 58 3.2.4. Το πρόβλημα της Διάβρωσης της Μελάνης Σιδήρου... 60 3.3. Φυσικοχημική Φθορά... 62 3.3.1. Επίδραση των Ακραίων Τιμών της Θερμοκρασίας και της Σχετικής Υγρασίας και των Μεταβολών τους... 62 3.3.2. "Φυσική" Γήρανση (Physical Ageing)... 64 3.4. Μηχανική Φθορά... 65 3.5. Βιολογική Φθορά... 66

6 Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 4. Μέθοδοι Συντήρησης Χαρτιού... 68 4.1. Προεργασία... 68 4.2. Απομόνωση του αντικειμένου... 69 4.3. Στεγνός καθαρισμός... 69 4.4. Απολύμανση... 70 4.5. Υγρός καθαρισμός... 71 4.5.1. Πλύσιμο με νερό... 71 4.5.2. Οργανικοί διαλύτες... 72 4.5.3. Ένζυμα... 73 4.5.4. Λεύκανση... 73 4.6. Χημική Σταθεροποίηση... 75 4.6.1. Αποξίνιση... 75 4.6.1.1. Γενικά... 75 4.6.1.2. Γενικές Προδιαγραφές Μεθόδων Αποξίνισης... 75 4.6.1.3. Αποξίνιση με υδατικά διαλύματα... 76 4.6.1.4. Αποξίνιση με Διαλύματα σε Οργανικούς Διαλύτες... 78 4.6.1.5. Αποξίνιση σε αέρια φάση... 79 4.6.1.6. Μέθοδοι Μαζικής Αποξίνισης... 79 4.6.2. Άλλες Μέθοδοι Χημικής Σταθεροποίησης... 82 4.6.2.1. Αναγωγή με Βοριοϋδρίδιο... 82 4.6.2.2. Αδρανοποίηση Μετάλλων Μετάπτωσης... 82 4.6.2.3. Αντιμετώπιση του Προβλήματος της Διάβρωσης της Μελάνης Σιδήρου... 83 4.7. Αποκατάσταση Μηχανικών Φθορών Συμπλήρωση... 84 4.7.1. Μέθοδοι... 84 4.7.2. Υλικά... 84 4.7.3. Συσκευές... 86 4.8. Στερέωση και Ενίσχυση... 87 4.8.1. Μέθοδοι... 87 4.8.2. Μαζικές Μέθοδοι Στερέωσης... 89 4.8.3. Κόλλες και Στερεωτικά... 90 4.8.3.1. Φυσικά Πολυμερή... 91 4.8.3.2. Αιθέρες της Κυτταρίνης... 91 4.8.3.3. Συνθετικά Πολυμερή... 92 Α2. Ειδικό Θεωρητικό Μέρος... 95 5. Κριτήρια και Μεθοδολογία Αποτίμησης Καταλληλότητας Επεμβάσεων Συντήρησης... 97 5.1. Γενικά... 97

Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 7 5.2. Τεχνητή Γήρανση... 102 5.2.1. Κινητικές Μελέτες της Γήρανσης του Χαρτιού... 103 5.2.1.1. Γενικά... 103 5.2.1.2. Κινητικές Μελέτες που Βασίζονται στο Βαθμό Πολυμερισμού... 103 5.2.1.3. Μελέτες Κινητικής Ιδιοτήτων του Χαρτιού (Property Kinetics)... 104 5.2.2. Βιβλιογραφική Επισκόπηση Μελετών της Τεχνητής Θερμικής Γήρανσης του Χαρτιού... 106 5.2.3. Βιβλιογραφική Επισκόπηση της Χρήσης της Τεχνητής Γήρανσης και των Μεθόδων Μέτρησης Ιδιοτήτων του Χαρτιού για την Αποτίμηση της Καταλληλότητας Επεμβάσεων Συντήρησης Χαρτιού... 111 5.2.4. Μέθοδοι Τεχνητής Γήρανσης Χαρτιού... 115 5.3. Μέτρηση Μηχανικών Αντοχών.... 116 5.3.1. Υπολογισμός Αντοχής στις Αναδιπλώσεις (Folding Endurance)... 116 5.3.2. Υπολογισμός Εφελκυστικών Ιδιοτήτων (Tensile Properties)... 116 5.3.3. Υπολογισμός Αντίστασης στο Σκίσιμο (Tearing Resistance)... 117 5.4. Μέτρηση Βαθμού Πολυμερισμού της Κυτταρίνης... 118 5.5. Υπολογισμός Χρωματικής Μεταβολής (CIE L*a*b*, Brightness, Wi, Yi))... 120 5.6. Υπέρυθρη Φασματοσκοπία με Μετασχηματισμό Fourier (FTIR) και Μικροσκοπία FTIR (μftir)... 121 5.7. Μέτρηση ph του εν Ψυχρώ Υδατικού Εκχυλίσματος... 121 5.8. Προσδιορισμός Αλκαλικού Αποθέματος (Alkali Reserve)... 121 5.9. Οπτική Μικροσκοπία (ΟΜ) Μικροσκοπία Οπτικών Ινών (FOM)... 122 5.10. Ηλεκτρονική Μικροσκοπία Χημική Μικροανάλυση (SEM EDX)... 123 5.11. Προσδιορισμός του Βαθμού Κρυσταλλικότητας με XRD... 123 5.12. Μέτρηση της Υδατοαπορρόφησης... 124 5.13. Μετρήσεις Ρόφησης Υδρατμών... 124 5.14. Ανίχνευση Προσθέτων και Λιγνίνης... 124 5.15. Θερμικές Μέθοδοι Ανάλυσης... 125 5.15.1. Θερμοβαρυμετρική Ανάλυση (Thermogravimetry, TG)... 125 5.15.2. Διαφορική Θερμική Ανάλυση (Differential Thermal Analysis, DTA)... 125 5.15.3. Διαφορική Θερμιδομετρία Σάρωσης (Differential Scanning Calorimetry, DSC)... 125 5.15.4. Δυναμική Θερμική Μηχανική Ανάλυση (Dynamic Thermo-mechanical Analysis, DMA)... 126 5.16. Κριτήρια Επιτυχίας Επεμβάσεων Συντήρησης Χαρτιού... 127 5.17. Ανακεφαλαίωση... 128 6. Μεταβολές των Ιδιοτήτων του Χαρτιού λόγω της Τεχνητής Γήρανσης και των Επεμβάσεων Συντήρησης... 129 6.1. Μεταβολές του Βαθμού Πολυμερισμού με την Τεχνητή Γήρανση... 129 6.2. Μεταβολές της Αντοχής στις Αναδιπλώσεις... 130

8 Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 6.3. Μεταβολές της Κρυσταλλικότητας... 131 6.4. Μεταβολές της Μικροδομής... 133 Β. Πειραματικό Μέρος... 135 7. Σχεδιασμός της Πειραματικής Διαδικασίας... 137 7.1. Στόχοι... 137 7.2. Γενική Μεθοδολογία... 138 7.3. Μέθοδοι Εξέτασης των Δειγμάτων... 140 8. Δείγματα - Κατεργασίες Δειγμάτων... 142 8.1. Επιλογή Δειγμάτων... 142 8.2. Σειρές Δειγμάτων... 143 8.3. Περιγραφή των Επεμβάσεων Συντήρησης... 145 8.3.1. Εμβάπτιση σε Απιονισμένο Νερό... 145 8.3.2. Αποξίνιση με Διάλυμα Υδροξειδίου του Ασβεστίου... 145 8.3.3. Εμποτισμός με Διάλυμα Μεθυλοκυτταρίνης... 145 8.3.4. Ταυτόχρονη Αποξίνιση και Στερέωση... 146 8.4. Τεχνητή Γήρανση... 146 9. Περιγραφή Μεθόδων Εκτέλεση Πειραμάτων... 149 9.1. Προκλιματισμός και κλιματισμός... 149 9.2. Αντοχή στις Αναδιπλώσεις (Folding Endurance)... 149 9.3. Εφελκυστικές Ιδιότητες (Tensile Properties)... 150 9.4. ph του εν Ψυχρώ Υδατικού Εκχυλίσματος... 150 9.5. Περιεχόμενη υγρασία σε πρότυπες συνθήκες... 151 9.6. Φασματοσκοπία Υπερύθρου με μετασχηματισμό Fourier (FTIR)... 151 9.7. Χρωματομετρία... 151 9.8. Πορομετρία υδραργύρου... 151 9.9. Ρόφηση εκρόφηση υδρατμών με βαρυμετρική μέθοδο (CISorp)... 153 9.9.1. Υπολογισμός της Ειδικής Επιφάνειας με BET... 154 9.9.2. Εκτίμηση των Μεταβολών της Μικροδομής f Plot... 154 9.10. Περίθλαση Ακτίνων Χ (XRD)... 155 9.11. Προσδιορισμός του βαθμού πολυμερισμού της κυτταρίνης... 156 9.12. Μικροσκοπία οπτικών ινών (FOM)... 157 9.13. Διαπερατότητα σε Αέρα... 157 9.14. Θερμομηχανική ανάλυση (ΤΜΑ)... 158 Θερμοκρασιακή Βαθμονόμηση... 159 Διόρθωση του Μήκους... 159 10. Εξέταση Δειγμάτων Παρουσίαση και Επεξεργασία Αποτελεσμάτων... 160

Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 9 10.1. Σειρά Δειγμάτων Whatman W... 160 10.1.1. Περιγραφή Επεμβάσεις Συντήρησης Τεχνητή Γήρανση... 160 10.1.2. Εξέταση Δειγμάτων ανά Μέθοδο... 161 10.1.2.1. Μέτρηση Αντοχής στις Αναδιπλώσεις (Folding Endurance)... 161 10.1.2.1.1. Αποτελέσματα... 161 10.1.2.1.2. Συζήτηση - Συμπεράσματα... 162 10.1.2.2. Μέτρηση Εφελκυστικής Αντοχής (Tensile Strength)... 162 10.1.2.2.1. Αποτελέσματα... 162 10.1.2.2.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 162 10.1.2.3. Μέτρηση Επιμήκυνσης κατά τη Θραύση (Stretch at Break)... 163 10.1.2.3.1. Αποτελέσματα... 163 10.1.2.3.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 164 10.1.2.4. Χρωματομετρία... 164 10.1.2.4.1. Αποτελέσματα... 164 10.1.2.4.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 166 10.1.2.5. Φασματοσκοπία FTIR... 167 10.1.2.5.1. Αποτελέσματα - Συζήτηση - Συμπεράσματα... 167 10.2. Σειρά Δειγμάτων Whatman Χ... 169 10.2.1. Περιγραφή Επεμβάσεις Συντήρησης Τεχνητή Γήρανση... 169 10.2.2. Εξέταση Δειγμάτων ανά Μέθοδο... 170 10.2.2.1. Μέτρηση Αντοχής στις Αναδιπλώσεις (Folding Endurance)... 170 10.2.2.1.1. Αποτελέσματα... 170 10.2.2.1.2. Συζήτηση - Συμπεράσματα... 171 10.2.2.2. Μέτρηση Εφελκυστικής Αντοχής (Tensile Strength)... 173 10.2.2.2.1. Αποτελέσματα... 173 10.2.2.2.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 174 10.2.2.3. Μέτρηση Επιμήκυνσης κατά τη Θραύση (Stretch at Break)... 176 10.2.2.3.1. Αποτελέσματα... 176 10.2.2.3.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 176 10.2.2.4. Απορρόφηση Ενέργειας κατά τον Εφελκυσμό... 177 10.2.2.4.1. Αποτελέσματα... 177 10.2.2.4.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 177 10.2.2.5. Χρωματομετρία... 178 10.2.2.5.1. Αποτελέσματα... 178 10.2.2.5.2. Συζήτηση - Συμπεράσματα... 179 10.2.2.6. ph του εν Ψυχρώ Υδατικού Εκχυλίσματος... 182 10.2.2.6.1. Αποτελέσματα... 182 10.2.2.6.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 182

10 Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 10.2.2.7. Υπολογισμός Βαθμού Πολυμερισμού... 184 10.2.2.7.1. Αποτελέσματα... 184 10.2.2.7.2. Συζήτηση - Συμπεράσματα... 186 10.2.2.8. Φασματοσκοπία FTIR... 188 10.2.2.8.1. Αποτελέσματα - Συζήτηση Συμπεράσματα... 188 10.2.2.9. Περίθλαση Ακτίνων Χ (XRD)... 190 10.2.2.9.1. Αποτελέσματα... 190 10.2.2.9.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 191 10.2.2.10. Υπολογισμός Περιεχόμενης Υγρασίας σε πρότυπες συνθήκες... 192 10.2.2.10.1. Αποτελέσματα... 192 10.2.2.10.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 192 10.2.2.11. Μικροσκοπία Οπτικών Ινών (FOM)... 193 10.2.2.11.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 193 10.2.2.12. Μεταβολές του Πορώδους... 194 10.2.2.12.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 194 10.2.2.13. Θερμομηχανική Ανάλυση (ΤΜΑ)... 195 10.2.2.13.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 195 10.3. Σειρά Δειγμάτων Whatman U... 200 10.3.1. Περιγραφή Επεμβάσεις Συντήρησης Τεχνητή Γήρανση... 200 10.3.2. Εξέταση Δειγμάτων ανά Μέθοδο... 201 10.3.2.1. Μέτρηση Αντοχής στις Αναδιπλώσεις (Folding Endurance)... 201 10.3.2.1.1. Αποτελέσματα... 201 10.3.2.1.2. Συζήτηση - Συμπεράσματα... 201 10.3.2.2. Μέτρηση Εφελκυστικής Αντοχής (Tensile Strength)... 202 10.3.2.2.1. Αποτελέσματα... 202 10.3.2.2.2. Συζήτηση - Συμπεράσματα... 202 10.3.2.3. Μέτρηση Επιμήκυνσης κατά τη Θραύση (Stretch at Break)... 203 10.3.2.3.1. Αποτελέσματα... 203 10.3.2.3.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 203 10.3.2.4. Απορρόφηση Ενέργειας κατά τον Εφελκυσμό... 204 10.3.2.4.1. Αποτελέσματα... 204 10.3.2.4.2. Συζήτηση - Συμπεράσματα... 204 10.3.2.5. Χρωματομετρία... 205 10.3.2.5.1. Αποτελέσματα... 205 10.3.2.5.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 206 10.3.2.6. ph του εν Ψυχρώ Υδατικού Εκχυλίσματος... 207 10.3.2.6.1. Αποτελέσματα... 207 10.3.2.6.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 207

Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 11 10.3.2.7. Υπολογισμός Βαθμού Πολυμερισμού... 208 10.3.2.7.1. Αποτελέσματα... 208 10.3.2.7.2. Συζήτηση - Συμπεράσματα... 209 10.3.2.8. Φασματοσκοπία FTIR... 210 10.3.2.8.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 210 10.3.2.9. Περίθλαση Ακτίνων Χ (XRD)... 210 10.3.2.9.1. Αποτελέσματα... 210 10.3.2.9.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 210 10.3.2.10. Υπολογισμός Περιεχόμενης Υγρασίας σε πρότυπες συνθήκες... 210 10.3.2.10.1. Αποτελέσματα... 210 10.3.2.10.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 211 10.3.2.11. Μεταβολές του Πορώδους... 212 10.3.2.11.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 212 10.3.2.12. Μικροσκοπία Οπτικών Ινών (FOM)... 213 10.3.2.12.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 213 10.3.2.13. Ρόφηση Εκρόφηση Υδρατμών (CISorp)... 214 10.3.2.13.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 214 10.4. Σειρά Δειγμάτων Whatman Y... 218 10.4.1. Περιγραφή Επεμβάσεις Συντήρησης Τεχνητή Γήρανση... 218 10.4.2. Εξέταση Δειγμάτων ανά Μέθοδο... 219 10.4.2.1. Μέτρηση Αντοχής στις Αναδιπλώσεις (Folding Endurance)... 219 10.4.2.1.1. Αποτελέσματα... 219 10.4.2.1.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 219 10.4.2.2. Μέτρηση Εφελκυστικής Αντοχής (Tensile Strength)... 220 10.4.2.2.1. Αποτελέσματα... 220 10.4.2.2.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 220 10.4.2.3. Μέτρηση Επιμήκυνσης κατά τη Θραύση (Stretch at Break)... 221 10.4.2.3.1. Αποτελέσματα... 221 10.4.2.3.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 221 10.4.2.4. Απορρόφηση Ενέργειας κατά τον Εφελκυσμό... 222 10.4.2.4.1. Αποτελέσματα... 222 10.4.2.4.2. Συζήτηση - Συμπεράσματα... 222 10.4.2.5. Χρωματομετρία... 223 10.4.2.5.1. Αποτελέσματα... 223 10.4.2.5.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 225 10.4.2.6. ph του εν Ψυχρώ Υδατικού Εκχυλίσματος... 225 10.4.2.6.1. Αποτελέσματα... 225 10.4.2.6.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 225

12 Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 10.5. Σειρά Δειγμάτων Ιστορικό Α... 226 10.5.1. Περιγραφή Επεμβάσεις Συντήρησης Τεχνητή Γήρανση... 226 10.5.2. Εξέταση Δειγμάτων ανά Μέθοδο... 227 10.5.2.1. Μέτρηση Αντοχής στις Αναδιπλώσεις (Folding Endurance)... 227 10.5.2.1.1. Αποτελέσματα... 227 10.5.2.1.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 227 10.5.2.2. Μέτρηση Εφελκυστικής Αντοχής (Tensile Strength)... 228 10.5.2.2.1. Αποτελέσματα... 228 10.5.2.2.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 228 10.5.2.3. Μέτρηση Επιμήκυνσης κατά τη Θραύση (Stretch at Break)... 229 10.5.2.3.1. Αποτελέσματα... 229 10.5.2.3.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 229 10.5.2.4. Απορρόφηση Ενέργειας κατά τον Εφελκυσμό... 230 10.5.2.4.1. Αποτελέσματα... 230 10.5.2.4.2. Συζήτηση - Συμπεράσματα... 230 10.5.2.5. Χρωματομετρία... 231 10.5.2.5.1. Αποτελέσματα... 231 10.5.2.5.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 233 10.5.2.6. ph του εν Ψυχρώ Υδατικού Εκχυλίσματος... 234 10.5.2.6.1. Αποτελέσματα... 234 10.5.2.6.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 234 10.5.2.7. Φασματοσκοπία FTIR... 235 10.5.2.7.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 235 10.5.2.8.Μεταβολές του Πορώδους... 236 10.5.2.8.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 236 10.5.2.9. Θερμομηχανική Ανάλυση (ΤΜΑ)... 237 10.5.2.9.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 237 10.6. Σειρά Δειγμάτων Ιστορικό Β... 238 10.6.1. Περιγραφή Επεμβάσεις Συντήρησης Τεχνητή Γήρανση... 238 10.6.2. Εξέταση Δειγμάτων ανά Μέθοδο... 239 10.6.2.1. Μέτρηση Αντοχής στις Αναδιπλώσεις (Folding Endurance)... 239 10.6.2.1.1. Αποτελέσματα... 239 10.6.2.1.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 239 10.6.2.2. Μέτρηση Εφελκυστικής Αντοχής (Tensile Strength)... 240 10.6.2.2.1. Αποτελέσματα... 240 10.6.2.2.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 240 10.6.2.3. Μέτρηση Επιμήκυνσης κατά τη Θραύση (Stretch at Break)... 241 10.6.2.3.1. Αποτελέσματα... 241

Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 13 10.6.2.3.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 241 10.6.2.4. Απορρόφηση Ενέργειας κατά τον Εφελκυσμό... 242 10.6.2.4.1. Αποτελέσματα... 242 10.6.2.4.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 242 10.6.2.5. Χρωματομετρία... 243 10.6.2.5.1. Αποτελέσματα... 243 10.6.2.5.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 245 10.6.2.6. ph του εν Ψυχρώ Υδατικού Εκχυλίσματος... 245 10.6.2.6.1. Αποτελέσματα... 245 10.6.2.6.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 245 10.6.2.7. Υπολογισμός Βαθμού Πολυμερισμού... 246 10.6.2.7.1. Αποτελέσματα... 246 10.6.2.7.2. Συζήτηση - Συμπεράσματα... 246 10.6.2.8. Μικροσκοπία Οπτικών Ινών (FOM)... 247 10.6.2.8.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 247 10.6.2.9. Φασματοσκοπία FTIR... 248 10.6.2.9.1. Αποτελέσματα - Συζήτηση - Συμπεράσματα... 248 10.6.2.10. Περίθλαση Ακτίνων Χ (XRD)... 249 10.6.2.10.1. Αποτελέσματα... 249 10.6.2.10.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 249 10.6.2.11. Υπολογισμός Περιεχόμενης Υγρασίας σε πρότυπες συνθήκες... 250 10.6.2.11.1. Αποτελέσματα... 250 10.6.2.11.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 250 10.6.2.12. Μεταβολές του Πορώδους... 250 10.6.2.12.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 250 10.6.2.13. Θερμομηχανική Ανάλυση (ΤΜΑ)... 251 10.6.2.13.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 251 10.6.2.14. Ρόφηση Εκρόφηση Υδρατμών (CISorp)... 252 10.6.2.14.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 252 10.7. Σειρά Δειγμάτων Ιστορικό C... 255 10.7.1. Περιγραφή Επεμβάσεις Συντήρησης Τεχνητή Γήρανση... 255 10.7.2. Εξέταση Δειγμάτων ανά Μέθοδο... 256 10.7.2.1. Μέτρηση Αντοχής στις Αναδιπλώσεις (Folding Endurance)... 256 10.7.2.1.1. Αποτελέσματα... 256 10.7.2.1.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 256 10.7.2.2. Μέτρηση Εφελκυστικής Αντοχής (Tensile Strength)... 257 10.7.2.2.1. Αποτελέσματα... 257 10.7.2.2.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 257

14 Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 10.7.2.3. Μέτρηση Επιμήκυνσης κατά τη Θραύση (Stretch at Break)... 258 10.7.2.3.1. Αποτελέσματα... 258 10.7.2.3.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 258 10.7.2.4. Απορρόφηση Ενέργειας κατά τον Εφελκυσμό... 259 10.7.2.4.1. Αποτελέσματα... 259 10.7.2.4.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 259 10.7.2.5. Χρωματομετρία... 260 10.7.2.5.1. Αποτελέσματα... 260 10.7.2.5.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 262 10.7.2.6. ph του εν Ψυχρώ Υδατικού Εκχυλίσματος... 262 10.7.2.6.1. Αποτελέσματα... 262 10.7.2.6.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 262 10.7.2.7. Υπολογισμός Βαθμού Πολυμερισμού... 263 10.7.2.7.1. Αποτελέσματα... 263 10.7.2.7.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 263 10.7.2.8. Φασματοσκοπία FTIR... 264 10.7.2.8.1. Αποτελέσματα - Συζήτηση - Συμπεράσματα... 264 10.7.2.9. Περίθλαση Ακτίνων Χ (XRD)... 264 10.7.2.9.1. Αποτελέσματα... 264 10.7.2.9.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 264 10.7.2.10. Υπολογισμός Περιεχόμενης Υγρασίας σε πρότυπες συνθήκες... 265 10.7.2.10.1. Αποτελέσματα... 265 10.7.2.10.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 265 10.7.2.11. Μεταβολές του Πορώδους... 265 10.7.2.11.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 265 10.8. Σειρά Δειγμάτων Ιστορικό F... 266 10.8.1. Περιγραφή Επεμβάσεις Συντήρησης Τεχνητή Γήρανση... 266 10.8.2. Εξέταση Δειγμάτων ανά Μέθοδο... 266 10.8.2.1. Μέτρηση Αντοχής στις Αναδιπλώσεις (Folding Endurance)... 266 10.8.2.1.1. Αποτελέσματα... 266 10.8.2.1.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 267 10.8.2.2. Μέτρηση Εφελκυστικής Αντοχής (Tensile Strength)... 267 10.8.2.2.1. Αποτελέσματα... 267 10.8.2.2.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 267 10.8.2.3. Μέτρηση Επιμήκυνσης κατά τη Θραύση (Stretch at Break)... 268 10.8.2.3.1. Αποτελέσματα... 268 10.8.2.3.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 268 10.8.2.4. Απορρόφηση Ενέργειας κατά τον Εφελκυσμό... 269

Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 15 10.8.2.4.1. Αποτελέσματα... 269 10.8.2.4.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 269 10.8.2.5. Χρωματομετρία... 270 10.8.2.5.1. Αποτελέσματα... 270 10.8.2.5.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 271 10.8.2.6. ph του εν Ψυχρώ Υδατικού Εκχυλίσματος... 272 10.8.2.6.1. Αποτελέσματα... 272 10.8.2.6.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 272 10.9. Σειρά Δειγμάτων Ιστορικό G... 273 10.9.1. Περιγραφή Επεμβάσεις Συντήρησης Τεχνητή Γήρανση... 273 10.9.2. Εξέταση Δειγμάτων ανά Μέθοδο... 273 10.9.2.1. Μέτρηση Αντοχής στις Αναδιπλώσεις (Folding Endurance)... 273 10.9.2.1.1. Αποτελέσματα... 273 10.9.2.1.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 274 10.9.2.2. Μέτρηση Εφελκυστικής Αντοχής (Tensile Strength)... 274 10.9.2.2.1. Αποτελέσματα... 274 10.9.2.2.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 274 10.9.2.3. Μέτρηση Επιμήκυνσης κατά τη Θραύση (Stretch at Break)... 275 10.9.2.3.1. Αποτελέσματα... 275 10.9.2.3.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 275 10.9.2.4. Απορρόφηση Ενέργειας κατά τον Εφελκυσμό... 275 10.9.2.4.1. Αποτελέσματα... 275 10.9.2.4.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 276 10.9.2.5. Χρωματομετρία... 276 10.9.2.5.1. Αποτελέσματα... 276 10.9.2.5.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 278 10.9.2.6. ph του εν Ψυχρώ Υδατικού Εκχυλίσματος... 278 10.9.2.6.1. Αποτελέσματα... 278 10.9.2.6.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 278 10.9.2.7. Φασματοσκοπία FTIR... 279 10.9.2.7.1. Αποτελέσματα - Συζήτηση - Συμπεράσματα... 279 10.10. Σειρά Δειγμάτων Ιστορικό K... 280 10.10.1. Περιγραφή Επεμβάσεις Συντήρησης Τεχνητή Γήρανση... 280 10.10.2. Εξέταση Δειγμάτων ανά Μέθοδο... 281 10.10.2.1. Μέτρηση Αντοχής στις Αναδιπλώσεις (Folding Endurance)... 281 10.10.2.1.1. Αποτελέσματα... 281 10.10.2.1.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 281 10.10.2.2. Μέτρηση Εφελκυστικής Αντοχής (Tensile Strength)... 282

16 Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 10.10.2.2.1. Αποτελέσματα... 282 10.10.2.2.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 282 10.10.2.3. Μέτρηση Επιμήκυνσης κατά τη Θραύση (Stretch at Break)... 283 10.10.2.3.1. Αποτελέσματα... 283 10.10.2.3.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 283 10.10.2.4. Απορρόφηση Ενέργειας κατά τον Εφελκυσμό... 284 10.10.2.4.1. Αποτελέσματα... 284 10.10.2.4.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 284 10.10.2.5. Χρωματομετρία... 285 10.10.2.5.1. Αποτελέσματα... 285 10.10.2.5.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 286 10.10.2.6. ph του εν Ψυχρώ Υδατικού Εκχυλίσματος... 288 10.10.2.6.1. Αποτελέσματα... 288 10.10.2.6.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 288 10.10.2.7. Φασματοσκοπία FTIR... 289 10.10.2.7.1. Αποτελέσματα Συζήτηση Συμπεράσματα... 289 10.11. Σειρά Δειγμάτων Ιστορικό L... 291 10.11.1. Περιγραφή Επεμβάσεις Συντήρησης Τεχνητή Γήρανση... 291 10.11.2. Εξέταση Δειγμάτων ανά Μέθοδο... 292 10.11.2.1. Μέτρηση Αντοχής στις Αναδιπλώσεις (Folding Endurance)... 292 10.11.2.1.1. Αποτελέσματα... 292 10.11.2.1.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 292 10.11.2.2. Μέτρηση Εφελκυστικής Αντοχής (Tensile Strength)... 293 10.11.2.2.1. Αποτελέσματα... 293 10.11.2.2.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 293 10.11.2.3. Μέτρηση Επιμήκυνσης κατά τη Θραύση (Stretch at Break)... 293 10.11.2.3.1. Αποτελέσματα... 293 10.11.2.3.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 294 10.11.2.4. Απορρόφηση Ενέργειας κατά τον Εφελκυσμό... 294 10.11.2.4.1. Αποτελέσματα... 294 10.11.2.4.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 294 10.11.2.5. Χρωματομετρία... 295 10.11.2.5.1. Αποτελέσματα... 295 10.11.2.5.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 296 10.11.2.6. ph του εν Ψυχρώ Υδατικού Εκχυλίσματος... 297 10.11.2.6.1. Αποτελέσματα... 297 10.11.2.6.2. Συζήτηση Συμπεράσματα... 297 11. Γενική Συζήτηση... 298

Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 17 11.1. Σχεδιασμός Μεθοδολογία Πειραμάτων... 298 11.1.1. Αναγκαιότητα Προκλιματισμού... 298 11.1.2. Τυχαιοποίηση (Randomization) Δειγμάτων... 299 11.1.3. Τεχνητή Γήρανση σε Κλειστά Δοχεία... 300 11.2. Στατιστική Συσχέτιση... 302 11.3. Άμεση Επίδραση των Υδατικών Επεμβάσεων στις Μηχανικές Αντοχές... 306 11.3.1. Εισαγωγή... 306 11.3.2. Συζήτηση... 306 11.3.3. Χημική Σταθεροποίηση και Ελάττωση των Μηχανικών Αντοχών... 312 11.3.4. Συμπεράσματα... 313 11.4. Αξιολόγηση Μεθόδων Αποτίμησης... 314 11.4.1. Μηχανικές Αντοχές... 314 11.4.2. ph του εν Ψυχρώ Υδατικού Εκχυλίσματος... 315 11.4.3. Προσδιορισμός Ιξώδους για τον υπολογισμό του Βαθμού Πολυμερισμού... 316 11.4.4. Φασματοσκοπία Υπερύθρου με Μετασχηματισμό Fourier (FTIR)... 316 11.4.5. Χρωματομετρία... 316 11.4.6. Άλλες Μέθοδοι... 317 11.5. Αποτελέσματα Αποτίμησης των Μεθόδων Συντήρησης... 318 11.5.1. Πλύσιμο με Απιονισμένο Νερό... 318 11.5.2. Αποξίνιση με Υδροξείδιο του Ασβεστίου... 318 11.5.3. Στερέωση με Μεθυλοκυτταρίνη... 319 11.5.4. Ταυτόχρονη Αποξίνιση με Υδροξείδιο του Ασβεστίου και Στερέωση με Μεθυλοκυτταρίνη... 320 11.6. Μηχανικές Ιδιότητες Ιστορικών Χαρτιών... 321 11.7. Κινητική της Αυτοκαταλυόμενης Υδρόλυσης της Κυτταρίνης... 322 11.7.1. Παραδοχές... 322 11.7.2. Χωρίς Αυτοκατάλυση - Γήρανση σε Φούρνους με Κυκλοφορία... 323 11.7.3. Γήρανση σε Κλειστά Δοχεία Μοντέλο της Αυτοκατάλυσης... 324 11.7.4. Προσαρμογή των πειραματικών αποτελεσμάτων στο κινητικό μοντέλο. 325 11.7.4.1. Σειρά Whatman X... 326 11.7.4.2. Σειρά Whatman U... 328 11.7.5. Συζήτηση... 329 11.8. Μοντέλο Μεταβολής των Μηχανικών και Οπτικών Ιδιοτήτων... 331 11.9. Μεταβολές της Μικροδομής του Χαρτιού... 335 12. Γενικά Συμπεράσματα... 337 12.1. Αποτελεσματικότητα Μεθόδων Αποτίμησης... 337 12.2. Αποτίμηση Μεθόδων Συντήρησης... 338 12.3. Σύνθεση της Εικόνας της Γήρανσης του Χαρτιού... 338

18 Σπύρος Ζερβός - Κριτήρια και μεθοδολογία αποτίμησης καταλληλότητας επεμβάσεων συντήρησης χαρτιού 12.4. Κινητικά Μοντέλα Γήρανσης Χαρτιού από Καθαρή Κυτταρίνη σε Κλειστά Δοχεία... 338 12.5. Προτεινόμενα Κριτήρια και Μεθοδολογία για την Αποτίμηση Επεμβάσεων Συντήρησης Χαρτιού... 339 12.6. Προτεινόμενο Πρωτόκολλο για την Αποτίμηση Επεμβάσεων Συντήρησης Χαρτιού... 341 13. Προοπτικές... 343 13.0.1. Προοπτικές Έρευνας... 343 13.0.2. Προτάσεις που Αφορούν τη Συντήρηση και τη Διατήρηση Χαρτιού... 344 Βιβλιογραφία... Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Ξενόγλωσση... 347 Ελληνική... 368 Πρότυπα... 369 Εργασίες και Δημοσιεύσεις στo Πλαίσιo αυτής της Διδ. Διατριβής...Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Δημοσιεύσεις σε Διεθνή Περιοδικά με ΚριτέςΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Δημοσιεύσεις σε Ελληνικά Περιοδικά με ΚριτέςΣφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Ανακοινώσεις σε Συνέδρια:...Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Μεταπτυχιακές Εργασίες...Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. Ερευνητικά Προγράμματα...Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης.