THE HELMEPA NAVIGAT R Τεχνικό ελτίο

THE HELMEPA NAVIGAT R Τεχνικό ελτίο Ιανουάριος 2015 Τεύχος 118 Θέµατα Νέοι κανονισµοί και απαιτήσεις του ΙΜΟ σε ισχύ από 1 Ιανουαρίου 2015 Μελέτη για την ποσότητα και τις επιπτώσεις των εκποµπών VOCs από δεξαµενόπλοια Πόσο µεγάλο είναι πραγµατικά το πρόβληµα της ρύπανσης των θαλασσών µε πλαστικά απορρίµµατα; Σελίδα 1 3 4 Νέοι κανονισµοί και απαιτήσεις του ΙΜΟ σε ισχύ από 1 Ιανουαρίου 2015 Η αρχή του νέου χρόνου σήµανε την είσοδο σε ισχύ µιας σειράς νέων κανονισµών και α- παιτήσεων του ΙΜΟ. Ακολουθεί µια σύντοµη επισκόπηση των κυριότερων εξ αυτών: SOLAS, τροποποίηση του Κανονισµού ΙΙΙ/19.2.2 Τα γυµνάσια των επιβατών πρέπει πλέον να πραγµατοποιούνται πριν ή αµέσως µετά την αναχώρηση του πλοίου και όχι εντός 24 ωρών µετά την επιβίβαση, όπως ίσχυε πριν. SOLAS, νέοι Κανονισµοί ΙΙΙ/19.3.3 & 19.3.6 Μέλη του πληρώµατος µε καθήκοντα εισόδου σε κλειστούς χώρους ή διάσωσης πρέπει να συµµετέχουν σε σχετικό γυµνάσιο εν πλω τουλάχιστον µία φορά το δίµηνο, το οποίο να περιλαµβάνει, µεταξύ άλλων, τον έλεγχο και τη χρήση του προσωπικού προστατευτικού εξοπλισµού για την είσοδο σε κλειστό χώρο και του εξοπλισµού επικοινωνίας, των οργάνων µέτρησης της ποιότητας του ατµοσφαιρικού αέρα και των µέσων και τεχνικών διάσωσης και ανάνηψης. MARPOL, αναθεωρηµένο Παράρτηµα VI, Κανονισµός 14.4 Η µέγιστη επιτρεπτή περιεκτικότητα καυσίµων σε θείο για πλοία που λειτουργούν σε περιοχές ελέγχου καυσαερίων (ECAs), δηλαδή στη Βαλτική και Βόρειο Θάλασσα και στην ECA της Βορείου Αµερικής και της Καραϊβικής, διαµορφώνεται πλέον στο 0,1%, δηλαδή 10 φορές χαµηλότερα από το προηγούµενο ισχύον όριο (1,0%) σε αυτές τις περιοχές. ιευκρινίσεις σε σχέση µε την εφαρµογή της νέας αυστηρότερης απαίτησης παρέχονται στο ακόλουθο έγγραφο του ΙΜΟ: http://www.imo.org/mediacentre/hottopics/ghg/documents/sulphur%20limits%20faq.pdf Επιπρόσθετα, το Paris MoU δηµοσίευσε πρόσφατα οδηγίες σε σχέση µε τον έλεγχο συµ- µόρφωσης µε τις απαιτήσεις του Κανονισµού 18 (διαθεσιµότητα και ποιότητα καυσίµων) στο πλαίσιο των Επιθεωρήσεων Κρατών Λιµένα εντός περιοχών ECA, µετά την είσοδο σε Συνέχεια στη σελ. 2

Ιανουάριος 2015 THE HELMEPA NAVIGATOR 2 ισχύ του νέου ορίου. Οι οδηγίες αυτές είναι διαθέσι- µες στον ακόλουθο σύνδεσµο: https://www.parismou.org/sites/default/files/ Guidelines%20on%20fuel%20availability.pdf Κώδικας IMSBC Μετά από ένα χρόνο εθελοντικής εφαρµογής, καθίστανται υποχρεωτικές οι τροποποιήσεις του ιεθνούς Ναυτιλιακού Κώδικα για τα Στερεά Χύδην Φορτία (IMSBC Code) που υιοθετήθηκαν µε την Απόφαση MSC.354(92). Στις τροποποιήσεις αυτές περιλαµβάνονται, µεταξύ άλλων: Νέες οδηγίες στην Eνότητα 3.6 σχετικά µε τους κινδύνους και τις προφυλάξεις που πρέπει να λαµβάνονται σε περίπτωση φορτίων που απαιτούν απολύµανση µε χρήση αερίων κατά τη διάρκεια του ταξιδίου (fumigation-in-transit), λόγω της υψηλής τοξικότητας των αερίων που χρησιµοποιούνται (fumigants). Οι υφιστάµενες ECAs όπου ισχύει το όριο 0,1% περιεκτικότητας καυσίµων σε θείο από 1 Ιανουαρίου 2015 MARPOL, αναθεωρηµένο Παράρτηµα VI, Κανονισµός 21 Ξεκινά η Φάση Ι (1 Ιανουαρίου 2015 31 εκεµβρίου 2019) της εφαρµογής του Σχεδιαστικού είκτη Ενεργειακής Απόδοσης (EEDI) για τα νέα πλοία, που απαιτεί µείωση της τιµής του EEDI σε σχέση µε τα επίπεδα αναφοράς (reference line) από 0-10% ανάλογα µε τον τύπο και το µέγεθος του πλοίου. Μέσα στο 2015 θα πραγµατοποιηθεί επίσης η πρώτη επανεξέταση του χρονοδιαγράµµατος εφαρµογής ή/ και των συντελεστών µείωσης του EEDI, όπως προβλέπεται από την παράγραφο 6 του Κανονισµού. Κώδικας ISM Νέες διατάξεις στις Ενότητες 4 και 7 για τα στερεά φορτία που µπορεί να ρευστοποιηθούν, σε σχέση µε τις υποχρεώσεις του φορτωτή και τις διαδικασίες και µεθόδους δειγµατοληψίας, ελέγχου της υγρασίας του φορτίου και διατήρησης αυτής κάτω από τα επίπεδα του Επιτρεπτού Ορίου Υγρασίας για Μεταφορά (Transportable Moisture Limit, TML), τόσο πριν τη φόρτωση όσο και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Εξ ολοκλήρου αναδιαµόρφωση της Ενότητας 9.2.3 σε σχέση µε τα επικίνδυνα κατά τη χύδην µεταφορά τους υλικά (materials hazardous only in bulk, MHB), µε νέους ορισµούς, κατηγορίες, κριτήρια κατάταξης, µεθόδους δειγµατοληψίας και δοκιµών κ.α. Νέα ή τροποποιηµένα σχέδια φόρτωσης στερεών χύδην φορτίων. Σύµφωνα µε τη νέα υπο-παράγραφο 6.2.2, η διαχειρίστρια εταιρεία στο πλαίσιο της ευθύνης της για κατάλληλη επάνδρωση του πλοίου πρέπει να λαµβάνει υπόψη όλους τους παράγοντες που σχετίζονται µε την ασφαλή επιτέλεση των λειτουργιών του πλοίου, µε βάση τις Αρχές ελάχιστης ασφαλούς επάνδρωσης που υιοθετήθηκαν µε την Απόφαση Α.1047(27). Επιπλέον, σύµφωνα µε τη νέα παράγραφο 12.2, η εταιρεία οφείλει περιοδικά να ελέγχει και να επιβεβαιώνει ότι όσοι αναλαµβάνουν καθήκοντα που εµπίπτουν στις διατάξεις του ISM Κώδικα, τα επιτελούν συµµορφούµενοι µε τις σχετικές υποχρεώσεις της εταιρείας βάσει του Κώδικα.

Ιανουάριος 2015 THE HELMEPA NAVIGATOR 3 Μελέτη για την ποσότητα και τις επιπτώσεις των εκποµπών VOCs από δεξαµενόπλοια Οι πτητικές οργανικές ενώσεις (Volatile Organic Compounds, VOCs) απελευθερώνονται από δεξαµενές φορτίου πετρελαίου ή προϊόντων αυτού κυρίως κατά τη φορτοεκφόρτωση και σε µικρότερο βαθµό κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ή της παραµονής σε αγκυροβόλιο. Οι ποσότητες και ο ρυθµός διαφυγής ποικίλουν και είναι συνάρτηση της σύστασης και θερµοκρασίας του φορτίου, της κίνησης του πλοίου και επιχειρησιακών παραµέτρων όπως η διάρκεια φόρτωσης, η πίεση των δεξαµενών φορτίου και η αποτελεσµατικότητα του συστήµατος ανάκτησης VOCs, εφόσον είναι διαθέσιµο. Λόγω της επιβλαβούς τους επίδρασης στην ανθρώπινη υγεία, είτε άµεσα είτε έµµεσα συµβάλλοντας στο σχηµατισµό τροποσφαιρικού όζοντος, οι VOCs είναι ένας από τους τύπους αέριων ρύπων που ρυθµίζονται από το Παράρτηµα VI της MARPOL. Για την καλύτερη κατανόηση της ποσότητας και των επιπτώσεων των εκποµπών VOCs από δεξαµενόπλοια, η Κυβέρνηση του Καναδά διεξάγει µια σχετική πολυετή µελέτη στη δυτική ακτή της χώρας µε έµφαση στην περιοχή του µητροπολιτικού λιµανιού του Vancouver, όπου λειτουργούν τερµατικοί σταθµοί φορτοεκφόρτωσης αργού πετρελαίου αλλά και πετρελαϊκών προϊόντων. Η µεθοδολογία και τα προκαταρκτικά αποτελέσµατα της εν λόγω έρευνας, µε στοιχεία του έτους 2012 ως πρώτης περιόδου µελέτης, παρουσιάζονται συνοπτικά σε σχετικό ενηµερωτικό έγγραφο που θα εξεταστεί στην επόµενη 68η Σύνοδο της Επιτροπής Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (MEPC). Η µελέτη συνδυάζει αναλυτικά δεδοµένα φόρτωσης και διακίνησης πετρελαίου, κυκλοφορίας δεξαµενόπλοιων και ρυµουλκούµενων φορτηγίδων πετρελαίου µέσω AIS και µετεωρολογικών συνθηκών (θερµοκρασίας, κατεύθυνσης και έντασης ανέµων κ.α.) στην εξεταζόµενη περιοχή, προκειµένου να ε- κτιµήσει τις ατµοσφαιρικές εκποµπές και συγκεντρώσεις VOCs που προέρχονται από τη ναυτιλιακή δραστηριότητα. H εκτίµηση αυτή γίνεται για τρία εναλλακτικά σενάρια ως προς το επίπεδο ελέγχου των εκποµπών VOCs: µηδενικό (0% βαθµός ανάκτησης ή αλλιώς απουσία σχετικού εξοπλισµού), ήπιο (50% βαθµός ανάκτησης των διαφυγόντων VOCs) και υψηλό, στα πρότυπα των σχετικών απαιτήσεων των ΗΠΑ (98% ανάκτηση ή καύση των παραγόµενων κατά τη φορτοεκφόρτωση VOCs). Κατόπιν, µε τη βοήθεια ενός φωτοχηµικού µοντέλου της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας του Καναδά υπολογίζεται η συνεισφορά των εκτιµώµενων εκποµπών VOCs στο σχηµατισµό τροποσφαιρικού όζοντος, µε βάση τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες. Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα, στην περίπτωση µηδενικού ελέγχου (απουσία τεχνολογιών ανάκτησης) οι ετήσιες ναυτιλιακές εκποµπές VOCs θα ξεπερνούσαν τους 22.000 τόνους ετησίως, αντιπροσωπεύοντας µέχρι και το 30% των συνολικών ανθρωπογενών εκποµπών VOCs στην περιοχή. Στην πράξη βέβαια, η αναµενόµενη απελευθέρωση VOCs από τα πλοία είναι κατά πολύ χαµηλότερη λόγω των συστηµάτων ανάκτησης αερίων µε τα οποία είναι συχνά εξοπλισµένα τα δεξαµενόπλοια και οι σταθµοί φόρτωσης. Εντούτοις, ο πραγµατικός βαθ- µός ανάκτησης που επιτυγχάνεται και η έκταση της χρήσης τέτοιων συστηµάτων είναι προ το παρόν άγνωστα. Ένα άλλο αποτέλεσµα που αναδεικνύει τη σηµασία ελέγχου των εκποµπών VOCs είναι ότι σε ηµέρες υ- ψηλής δραστηριότητας διακίνησης πετρελαίου στο λιµάνι του Vancouver, τα εκτιµώµενα βάσει του φωτοχηµικού µοντέλου επίπεδα τροποσφαιρικού όζοντος υπερβαίνουν το ανώτερο επιτρεπτό όριο των 65 ppb (parts per billion) σε αρκετές τοποθεσίες της ευρύτερης περιοχής, σε περίπτωση που δε χρησιµοποιούνται τεχνολογίες ανάκτησης. Για περισσότερες λεπτοµέρειες µπορείτε να ανατρέξετε στο έγγραφο MEPC 68/INF.2, διαθέσιµο στον ακόλουθο σύνδεσµο: http://www.helmepa.gr/pdf/mepc-68-inf-2.pdf

Ιανουάριος 2015 THE HELMEPA NAVIGATOR 4 Πόσο µεγάλο είναι πραγµατικά το πρόβληµα της ρύπανσης των θαλασσών µε πλαστικά απορρίµµατα; Η εκτεταµένη ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος µε πλαστικά είναι ένα θέµα που έχει απασχολήσει διεθνώς την επιστηµονική κοινότητα τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο, µέχρι πρόσφατα δεν είχαµε ποσοτικά δεδοµένα για τον αριθµό αλλά και τον όγκο των πλαστικών, µικρού και µεγάλου µεγέθους, σε διάφορες θαλάσσιες περιοχές. Σύµφωνα µε πρόσφατα δηµοσιευµένη µελέτη επικεφαλής της οποίας ήταν ο οργανισµός Five Gyres Institute, που δραστηριοποιείται αποκλειστικά στην αντιµετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης από πλαστικά, υπάρχουν τουλάχιστον 5,25 τρισεκατοµµύρια κοµµάτια πλαστικών απορριµµάτων συνολικού βάρους περίπου 269.000 τόνων στην επιφάνεια των θαλασσών. Για τον υπολογισµό του συνολικού αριθµού και του βάρους των πλαστικών που επιπλέουν στους ωκεανούς του κόσµου, επιστήµονες από 6 χώρες συνεισέφεραν µε στοιχεία από 24 έρευνες που διενεργήθηκαν κατά την εξαετία 2007-2013 στις 5 υποτροπικές ζώνες, τις Αυστραλιανές ακτές, τον Κόλπο της Βεγγάλης και τη Μεσόγειο Θάλασσα. Τα δεδοµένα περιελάµβαναν πληροφορίες για τα µικροπλαστικά (<4,75 mm) που πιάστηκαν µε συγκεκριµένου τύπου δειγµατοληπτικά δίχτυα µε µάτι διαµέτρου 0,33 mm, τα οποία κατά την καταµέτρηση χωρίστηκαν σε 2 επιµέρους κατηγορίες, µικρότερα και µεγαλύτερα του 1 χιλιοστού. Τα µεγαλύτερα πλαστικά αντικείµενα ή θραύσµατα χωρίστηκαν επίσης σε δύο κατηγορίες, µεσοπλαστικά (4,76-200 mm) και µακροπλαστικά (>200 mm) και εντοπίστηκαν και καταµετρήθηκαν µε επιφανειακές παρατηρήσεις από πλοία. Σύµφωνα µε τα στατιστικά µοντέλα επιφανειακής κατανοµής των πλαστικών στους ωκεανούς που ε- φαρµόστηκαν, τα µεγάλα πλαστικά αφθονούν κοντά στις ακτογραµµές, ενώ τα µικροπλαστικά είναι περισσότερα στις πέντε υποτροπικές ζώνες. Τα µικρότερα πλαστικά σωµατίδια βρέθηκαν στις πιο απόµακρες περιοχές όπως οι υποπολικές ζώνες υποδηλώνοντας ότι τα υποτροπικά ρεύµατα τεµαχίζουν τα µεγαλύτερα πλαστικά σε µικροπλαστικά ενώ παράλληλα τα µεταφέρουν σε πιο αποµακρυσµένες περιοχές. Ωστόσο, εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι από το συνολικό βάρος των πλαστικών, 233.000 τόνοι αντιστοιχούν στα µεγαλύτερα απορρίµµατα και µόνο 36.000 τόνοι στα µικροπλαστικά, ενώ θα αναµενόταν µία αντίστροφη εικόνα λόγω του µακροχρόνιου και συνεχούς θρυµµατισµού των πλαστικών σε ολοένα µικρότερα κοµµάτια. Ένα από τα βασικά συµπεράσµατα της µελέτης που προκύπτει από αυτή τη παρατήρηση και επιβεβαιώνει και αντίστοιχα αποτελέσµατα άλλων πρόσφατων Παγκόσµια επιφανειακή κατανοµή της πυκνότητας βάρους (γραµµάρια ανά Km2 θαλάσσιας επιφάνειας) των πλαστικών, χωρισµένων σε τέσσερις κατηγορίες µεγέθους (0,33 1,00 mm, 1,01 4,75 mm, 4,76 200 mm και >200 mm), όπως προβλέπεται από το στατιστικό µοντέλο. Πηγή: PLOS ONE, τεύχος εκεµβρίου 2014. Συνέχεια στη σελ. 5

Ιανουάριος 2015 THE HELMEPA NAVIGATOR 5 ερευνών, είναι ότι παρατηρείται µία σηµαντική απώλεια µικροπλαστικών από τα επιφανειακά νερά των θαλασσών. Πιθανές αιτίες αυτής της απώλειας είναι η διάσπαση λόγω υπεριώδους ακτινοβολίας, η βιοαποικοδό- µηση, η κατάποση από οργανισµούς, η προσκόλληση σε σωµατίδια που καταβυθίζονται και η απόθεση σε παραλίες. Επίσης, εντύπωση προκαλεί η ελάχιστη απόκλιση στη συνολική ποσότητα πλαστικών που εκτιµάται πως υπάρχει στις θάλασσες του Βόρειου και Νότιου Ηµισφαιρίου, τη στιγµή που οι κύριες πηγές εισροής της πλαστικής ρύπανσης βρίσκονται ως επί το πλείστον στο Βόρειο Ηµισφαίριο. Αυτό δείχνει πως η µεταφορά των πλαστικών µέσω των ανέµων και των θαλάσσιων ρευµάτων σε όλους τους ωκεανούς του πλανήτη µας γίνεται σε µεγαλύτερο βαθµό απ ότι µέχρι τώρα εκτιµούσαµε. Το σχετικό άρθρο, µε τίτλο Plastic Pollution in the World's Oceans: More than 5 Trillion Plastic Pieces Weighing over 250,000 Tons Afloat at Sea δηµοσιεύεται στην επιθεώρηση PLOS ONE και είναι διαθέσιµο στον ακόλουθο σύνδεσµο: http://www.plosone.org/article/info% 3Adoi% 2F10.1371%2Fjournal.pone.0111913 ίχτυ δειγµατοληψίας επιπλέοντων πλαστικών (πηγή: Scripps Oceanographic Institution) Το THE HELMEPA NAVIGATOR είναι η µηνιαία ηλεκτρονική έκδοση την οποία η HELMEPA, ως Ναυτιλιακό Επιµορφωτικό Κέντρο για Πρόληψη της Ρύπανσης, Ασφάλεια στη Θάλασσα και Περιβαλλοντική Ενηµέρωση µε πιστοποίηση ISO 9001:2008 από το Germanischer Lloyd, διανέµει σε ναυτικούς, πλοία και εταιρίες µέλη της. Περγάµου 5, 17121 Ν. Σµύρνη T: +30 210 93.43.088 F: +30 210 93.53.847 E: training@helmepa.gr W: www.helmepa.gr Ιδιοκτήτης: HELMEPA Εκδότης: ηµήτρης Κ. Μητσάτσος ιεύθυνση Σύνταξης: Κριστιάνα Πρεκεζέ Άρθρα τεύχους: Ιωάννης Πεσµατζόγλου, Σταµατική Αντωνάκου, Κωνσταντίνος Τριανταφύλλου Σχεδίαση: Κωνσταντίνος Ανδρεάδης Σελιδοποίηση: Ιωάννης Πεσµατζόγλου