Η συγκεκριμένη έρευνα εντάσσεται στις ειδικές και έκτακτες έρευνες του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ (συνεργασία με την εταιρία MARC AE). Έγινε σε δείγμα 1207 αντιπροσωπευτικών νοικοκυριών στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας την περίοδο Δεκεμβρίου. Στόχος, η καταγραφή των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στο εισόδημα, τις δαπάνες των νοικοκυριών, στη ζήτηση καθώς και η αποτύπωση της στάσης των καταναλωτών- πολιτών σχετικά με την ποιότητα διαβίωσης και τις φορολογικές και άλλες οικονομικές υποχρεώσεις. Το ερώτημα που εγείρεται και από αυτή την έρευνα είναι το εξής: Μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη με θέσεις εργασίας χωρίς ζήτηση και με στραγγαλισμό της επιχειρηματικής ρευστότητας, ιδιαίτερα σε μικρή και μεσαία κλίμακα; Το 85% των νέων καθαρών θέσεων εργασίας σε Ελλάδα και Ευρώπη δημιουργήθηκαν την τελευταία δεκαετία από μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις (θετικοί δείκτες). Σε αντίθεση με την υποχώρηση (αρνητικοί δείκτες) στον τομέα αυτό που επέδειξαν οι μεγάλες επιχειρήσεις (Έκθεση Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Σεπτέμβριος 2012). Δυστυχώς, όμως έως τώρα το «αερόστατο» των κέντρων λήψης αποφάσεων υπερίπταται της γήινης πραγματικότητας (βλέπε φορολογικό νομοσχέδιο, αυξήσεις σε ενέργεια, κούρεμα συντάξεων και κοινωνικών παροχών). Συνοπτικά, τα βασικά συμπεράσματα από την έρευνα καταγράφονται ως εξής στον παρακάτω πίνακα: 1) Η κοινωνία το 2) Το 93,1 % τω 3) Το 40% των 4) Κλίμα απαισ 1 / 10
5) Νοικοκυριά 6) ΚΡΙΣΗ ΠΟΙΟ 7) ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ 8) Η αγορά βρί 9) Καθίζηση συ 10) Σημεία [1] έως [3] - Με βάση τα στοιχεία της έρευνας, το 93,1% των νοικοκυριών, είχε σημαντική μείωση των εισοδημάτων μετά το ξέσπασμα της κρίσης (πίνακας 1). Ο μέσος όρος μείωσης του οικογενειακού εισοδήματος σε σχέση με 3 χρόνια πριν καταγράφεται στο 38%. Ουσιαστικά, βρισκόμαστε μπροστά στην παγίωση μιας οικονομικής κατάστασης για τα νοικοκυριά που μας οδηγεί στην «οικονομία- κοινωνία του ½», ωθώντας στο περιθώριο και τα όρια επιβίωσης το υπόλοιπο μισό του πληθυσμού. - Δραματική εικόνα παρουσιάζεται σε σχέση με τα ποσοστά απασχόλησης. Σχεδόν το 40% των νοικοκυριών έχουν στην οικογένεια ένα τουλάχιστο άτομο σε ανεργία. Συνακόλουθα, οι συντάξεις αποτελούν για το 40% των νοικοκυριών την κυριότερη πηγή εισοδήματος, εικόνα απογοητευτική για την παραγωγική δυναμική της χώρας. Οι όποιες, δε, νέες περικοπές των συντάξεων θα 2 / 10
δώσουν τη χαριστική βολή στα νοικοκυριά, ιδιαίτερα τα πολυμελή. Πίνακας 1- Το οικογενειακό εισόδημα μετά το ξέσπασμα της κρίσης - Το 50% των νοικοκυριών, αντιμετωπίζει πλέον σοβαρές οικονομικές δυσκολίες ( αφού για την κάλυψη των βασικών υποχρεώσεων αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει πόρους από πηγές πέραν του τρέχοντος εισοδήματος- δανεισμό από φίλους/συγγενείς, κάρτες, αποταμίευση). 3 / 10
Πίνακας 2- Κάλυψη υποχρεώσεων έτους 2012 Σημείο -[4]- 4 / 10
- Το κλίμα απαισιοδοξίας αποτυπώνεται για άλλη μια φορά και στην συγκεκριμένη έρευνα, όπου πάνω από το 72% των νοικοκυριών, αναμένουν περαιτέρω συρρίκνωση του εισοδήματος τους εντός του 2013. Επιπλέον, το 49% του πληθυσμού δηλώνει ότι δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις φορολογικές του υποχρεώσεις. Λαμβάνοντας υπόψη πρόσφατα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., το ποσοστό των πολιτών που βρίσκεται στα όρια της φτώχειας αυξήθηκε από 16,3% το 2010 στο 22,9% του πληθυσμού το 2011. Υπολογίζεται ότι η εντεινόμενη ανεργία, οι περαιτέρω μειώσεις στις κοινωνικές μεταβιβάσεις, και τις φοροαπαλλαγές θα επιτείνουν το πρόβλημα. Προφανείς οι συνέπειες στη ζήτηση και στις επιχειρήσεις. Πίνακας 3- Εισοδηματική προσδοκία για το 2013 5 / 10
6 / 10
Σημείο -[5]- - Το 40% περίπου των νοικοκυριών, λόγω της απομείωσης των εισοδημάτων, ανέφερε ότι έχει καθυστερημένες οφειλές, μεγαλύτερο μέρος των οποίων αφορά τις πάγιες ανάγκες του νοικοκυριού (φως, νερό, ενέργεια), τις οφειλές προς εφορία και τις δανειακές υποχρεώσεις. Πίνακας 4- Καθυστερημένες οφειλές 7 / 10
- Το 81% των ερωτώμενων θεωρεί ότι οι τιμές των αγαθών που αγοράζουν (καλάθι νοικοκυράς) αυξήθηκαν την τελευταία χρονιά, μια χρονιά πολύ μεγάλη ύφεσης (συρρίκνωση 6,5 % ΑΕΠ) - Με τα συγκεκριμένα στοιχεία και την κατάλληλη αναγωγή είναι προφανές ότι πάνω από 20% του πληθυσμού δεν μπορεί να καλύψει τις βασικές ανάγκες επιβίωσης αλλά και υποχρεώσεις (σε σχέσεις με τράπεζες- εφορίες, έναρξη επιτηδεύματος- Τειρεσίας). Είναι χαρακτηριστικό ότι στο σύνολο του πληθυσμού το 47% δηλώνει ότι έχει οικονομικές υποχρεώσεις προς τράπεζες. Σημείο -[6]- - Ένα ακόμη πιο ενδιαφέρον στοιχείο είναι η δραματική επίπτωση που επήλθε στις καταναλωτικές συνήθειες. Σχεδόν το 70 % των ερωτηθέντων δήλωσε ότι έχει κάνει περικοπές ακόμη και στα είδη διατροφής, το 80% στις μετακινήσεις, το 92% στις δαπάνες ένδυσης- υπόδησης και το 83,2 στη θέρμανση του νοικοκυριού. Σχεδόν το 90% του πληθυσμού έχει κάνει περικοπές σε ό, τι αναφέρεται ως δαπάνες για «διασκέδαση και διαχείριση ελεύθερου χρόνου» (εστιατόρια, καφέ, σινεμά, ταξίδια, αρτοποιεία). Επιπρόσθετα, 8 / 10
το 42,5% των νοικοκυριών δήλωσε ότι αγοράζει προϊόντα χαμηλότερης ποιότητας. - Η κρίση ποιότητας διέπει πλέον όλες τις οικονομικές συναλλαγές (ζήτηση και προσφορά χαμηλότερης ποιότητας αγαθών και υπηρεσιών). Το γεγονός αυτό οδηγεί μακροπρόθεσμα στη μείωση της ανταγωνιστικότητας και της δυνατότητας εξωστρέφειας των επιχειρήσεων αλλά και στην υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των καταναλωτών. Πίνακας 6- Ποιότητα αγαθών μέσα στην κρίση 9 / 10
Σημείο δυσπραγίας Το να αυξανόμενη οικονομική σε παροχών, εσόδων. φορολογικού άμβλυνση -[7]- τη επιβαρυνθεί 47% Η ανάγκη χαλάρωση των τους στις νοικοκυριών (ανάγκη βιοπορισμού, λιγότερο. επιβίωση. περιπτώσεις της για φορολογικής παραδέχεται επιβίωση). η μεγάλη πολυμελών φορολογική ότι συνείδησης οικογενειών μπορεί και επιβάρυνση επιτείνεται είναι που μη πιο έχουν λάμβανε εμφανής σε λόγω αυξημένο προϊόντα απόδειξη και της τείνει οικονομικής δυνατότητα συνδυασμό χαλαρώνει την συρρίκνωση τα φορολογικά των ήθη εισοδημάτων με ορατό τον και κίνδυνο περιστολή μείωσης των και κοινωνικών κίνδυνο των και προκειμένου Πίνακας - συμπεριφορά Από Το 49 Το 7- τα % φαινόμενο Φορολογική μη ποιοτικά νομοσχεδίου. αποδοκιμάζει πληρωμής του 52% χαρακτηριστικά αυτό συμμόρφωση που την θα σε προς πρέπει περιπτώσεις υιοθέτηση το παρόν παρατηρείται να (πληρωμή ληφθεί πολιτικής μη επιθυμεί έκδοσης υπόψη χωρίς επίσης τη κοινωνικού στην αποδείξεων. φορολογική απόδειξη) μεγάλη κατάρτιση αυτοματισμού αστάθεια ευταξία. του νέου όσον υπηρεσίες δημόσιων για για αφορά τητην Σημείο Εμφανής καταναλωτές αγοραστικού περισσότερο οικονομικές το Η -[8]- προμηθεύτηκε και - έωλο κάνουν το Αυτό Όπως διεύρυνση της είναι 6% αγορά τις μέσω επιχειρηματολογίας που ενδιαφέροντος, φαίνεται από και αγορές σε βασικά χρόνο οδηγείται του προκύπτει, μεγάλο συμφέρουσες κοινωνικών την ωραρίου για έρευνα τους. στον αγαθά έρευνα σε ποσοστό πίνακα είναι Τούτο μια παντοπωλείων. και μέσω λειτουργίας περίοδο λύσεις. παρατεταμένη αγοράς η ότι ραγδαία (τουλάχιστον 7, σηματοδοτεί (68,8%) των οι Και καταναλωτές πέραν (shop 22% δικτύων μόνο μεταβολή αναμένουν των around) των για νοικοκυριών «χωρίς «ετήσια καταστημάτων 10 των σαφέστατα το αλλά μηνών. τις γεγονός εμπόριο καταναλωτικών μεσάζοντες» ενδιαφέρονται εκπτώσεις επόμενα χειμερία δηλώνει και μια αυτό δεν (Κυριακές). 3 νεκρή, νάρκη». ότι χρόνια) αναζητούν προκειμένου ηθών: αναδεικνύει για οι σχετικά Πίνακας 8- Εναλλακτικοί τρόποι προμήθειας βασικών αγαθών Σημείο επιχειρηματική πηγή Αναδεικνύεται δραστηριότητας, νοικοκυριών Ο γενικότερα βασική έως εισοδημάτων Πίνακας περιορισμός - και Σημαντική εισοδήματος αιτία -[9]- μηδενισμού 9 Κύρια είναι από συρρίκνωσης και από δραστηριότητα τάση της και αλλά από πηγή επιχειρηματική συνεχή την η ζήτησης συρρίκνωσης αυτό και επαγγελματική/ εισοδήματος πόσο στραγγαλισμό στοιχείο μελών σημαντικά έως δραστηριότητα. τους και η αποδυνάμωση των επιχειρηματική επηρεάζεται μηδενισμού συντάξεων.. Μόλις των η το της ζήτηση 12,6% δραστηριότητα. εσόδων παραγωγικής και δηλώνει των η βιωσιμότητα νοικοκυριών και ως οικονομικής κύρια των από Σημείο Ο νοικοκυριών με, υπηρεσίες, θεωρούνται κάνει ειδών. παραγωγικές εργασίας εμφανίζονται Πίνακας Ετήσιο Μέχρι 10001 κλάδος - Η μείωση -[10]- 18001 25001 Άνω Οι καταγράφηκαν σχεδόν περικοπές σχετικές διατροφής 10000 οικογενειακό 10- και της το ενώ οικονομικές Η επιχειρήσεις, στον 93 της μείωση κατέγραψε μειώσεις, ακόμη στον % επέκταση 88 καταναλωτικής πίνακα ένδυσης των % εισόδημα κλάδο και της νοικοκυριών, των λύσεις έχουν 10. στην δραστικές και κατανάλωσης της έσοδα ψυχαγωγίας). συμπαρασύρει υπόδησης ασφαλιστικά δαπάνης κατανάλωση να του περικοπές περιορίζει μείωσε κράτους ανά είναι πλήττεται όχι ταμεία. Σχεδόν εισοδηματική στην τις αξιοσημείωτη από τις μόνο εξόδους εν δαπάνες Ειδικότερα περισσότερο το τις λόγω φορολογία, 70% εμπορικές δαπάνη. για του κατηγορία έφτασε τις για τις όλους καθώς οι αλλά Μεγάλες καφέ- στο μειώσεις συγκεκριμένες τους θέσεις σημείο και εστίασης σινεμά 92,5 τις απώλειες κλάδους. Είδη των διατροφής - 18000 25000 30000 να %(που των 79,1 73,7 61,1 59 35,1 Ποτά 56 50,9 51,7 44,9 33,8 Οικιακά 71,5 73,4 71,9 67,9 59,7 Μετακίνηση 80,9 80,7 75,4 82,1 66,2 / τσιγάρα είδη - έπιπλα / καπνός Θέρμανση 87,3 85,2 81,8 80,8 61 -ηλεκτρικές συσκευές Λογαριασμοί 76,1 74,7 60,6 66,7 45,5 Υγεία 35,1 26,1 21,7 23,1 Εκπαίδευση 16,3 13,8 12,8 3,9 φάρμακα σπιτιού Ένδυση 93,1 92,1 94,9 81,8 Εστιατόρια 94,2 93,6 84,4 K 88,7 75,3 Υπόδηση Ταξίδια 91,2 88,2 88,5 76,6 / ταβέρνες Δώρα, 90,1 93,5 90,6 89,7 74 είδη δώρων αφέ, μπαρ, σινεμά κλπ μεγάλες μεγαλύτερές ανελαστική, οικογενειακό Ενδεικτικό ενδεχόμενη των επιφέρει η Τα ΓΣΕΒΕΕ περιοριστικής αλυσιδωτές εκ ότι δεν Αρτοποιεία αντιδρώντας 75,8 70,7 Η 68 φορολογικές πολιτική έχει 71,8 44,2 είναι.(επενδύσεις) στην απασχόλησης Σχετικά τα Μεγάλη Η αύξηση Γενική τούτων αποτελέσματα νοικοκυριά, τα θα παραγωγή, οποία νοικοκυριών εξωθήσει Μέσα ελληνικά αντέξουν των αρνητικές Συνομοσπονδία πιθανότητα εσωτερικής κόστους μεγάλες εκ και τιμολογίων είναι ζήτηση προϋπολογισμό. των αύξηση κοινωνικές επιπτώσεις σ αυτά πολιτικής ρυθμίσεις απρόβλεπτα, στα νοικοκυριά, την δεν πραγμάτων ότι της μεταβολές εκτιμά κατανάλωση, επιπλέον θέρμανσης δυσκολίες απασχόληση. οικονομικά είναι για τιμών στην έρευνας πλαίσια, υποτίμησης της επιβαρύνσεις που Επαγγελματιών, την και πλέον ότι όχι ΔΕΗ ερώτηση, εφαρμόζεται, πλειοψηφία επιβαρύνσεις θα είναι η ασύμμετρα στην η μόνο τεκμηριώνουν γίνεται ακολουθούμενη στον θα και δημιουργούσε τους οποιαδήποτε την Τα πρώτης επιφέρει των κατανάλωση αντιμετωπίζουν έχει στοιχεία επιχειρηματική θέση οικογενειακό όρια αντιληπτό, φορολογικών όσον των σχέση Βιοτεχνών, πλέον να και ανάγκης καταναλωτές νοικοκυριών μεγάλες ΔΕΗ, αφορά αποτυπώνουν επωμιστούν που μαζικά. για επιβάρυνση κατηγορία μεγαλύτερο φθάσει ειδών προκαλεί ότι οποιαδήποτε φόρους άλλη και όλο προϋπολογισμό. δραστηριότητα, ήδη Εμπόρων τις υποχρεώσεων έστω διατροφής, δυσκολίες. θα συνέπειες μεγάλες και στα μια που επηρεάσουν και νέες αγαθών και μεγαλύτερη στα φορά πρόβλημα, ιστορικά «υποφέρουν» Ελλάδας, εισοδηματικές επιχειρήσεις μια άλλη αυξήσεις δυσκολίες, είδη πιο θα της μικρή θα τις κατηγορία παραστατικό δημιουργούσε Το διατροφής δυσανάλογα σκληρής υπηρεσιών επιφέρει θέσεις της επενδύσεις, εκτιμά επιπρόσθετη το 40% ένταση όρια, αλλά 70% περικοπές, αγαθά εκτιμά της ότι αγαθών. νέες σχεδόν και ενώ θα τρόπο τον αυτά πολύ - προώθηση εστίαση) μη αναστρέψιμα στοχευμένων που και μικρή την είναι άσκηση κλίμακα, μικρομεσαίες παρεμβάσεων πολιτικών δίκαιη επιχειρήσεις απασχόλησης κατανομή ό, αφορά βαρών, αποτελεί για στην μείωση κινητικότητα ραχοκοκαλιά επιτακτική του Φ.Π.Α ανάγκη. της οικονομίας (ιδιαίτερα μια κα ότι νέες με Παρουσίαση αρχεία: έρευνας ότι ως 10 / 10